Page 230 - ARM_19-1948_03
P. 230
յտճ* &ւ
ձՐԱԲււՇաԻԹԵԱՆ 8ԱՆ8Ը բեմնի ամ այո ւթ ի լնն ու անապատային մարզբ այս ՕՐՈԻԱՆ ՇԱՐԺՈԻՄԻՆ ՀԵՏ
օր դարձած է բո ւ ս ա բո յծ աղուոր շրջան մբ։
Եբոբդ օրՀնութիւսն է բերքին ԶանգՈլի կամ ՆՈՐ ԱՐԲԱՆԵԱԿ ՊԵՏնԻԹԻՒ՚ն ՄԸ«
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ մ է ձ ՀրազդԱ֊ւնի & բ ս % քը 9 ո ^ էջմիածնի ու Զանգի —
բաս արի շրջաններուն մէջ կբ ջրէ 5000 Հեկտար
տարածութեամբ Հողեր։ Այս ջրանցքի մէջ պէտք Անգլ* թերթ մբ կբ գբէ թէ անցեալ Յունի–
քաա»/ութերնէն ալ գիտենք որ Հ/ճ/^հ ստեղծագործ է Հաշուել ՛Բ ա սաղ գետի ջուրերբ ,ո\րոնք նախապէս սթ՝1 Խ • Ա՝իՈէ֊թեա՝ե արր.ա\ե և ակ պետութեանց ար
ժո գովոլբգբ , շատ Հին ատեննե րէ ի ՛Լեր , կր°եր նսէէս էջմիածնի Հողեբբ ։Այս ջրանցքը դիւրու– տաքին նախարարներու մողռվին մէջ Ա ո լոթով
է ու մ ա ահ՜եր է իր անբեր Հ ողե ր բ ոլտ գա բե ր ե լ , թ ի ւն կո ւտայ նաեւ ոռոգե լո լ Աշտ ար ակի շ րջան ի առաջարկեց նոր արբանեակ պետութիւն մբ կազ
մ Լակելի գարձնե լ իր անա սլատա ց եալ Հ ո գամ ասե– Հ ողե ր՝բ % Ան. կ^օգտագոբծէ ջրանցքի ա յն մ ասերբ , մել Գերմանիս յ Արեւելեան շրջանին՝ մէջ*. ԼեՀեբբ
ՐԲ , նոյնիսկ բանալով բաւական կարեւոր հրանցք որոնք կբ մտնէին Հիւսիս—արեւ ե լե ան Առապար ե լ Զեխերբ բուռն՝ կերպով բնգդիմացան ։ Անոնց
ներ։ Մէկ երկու օրինակներ տալու Համար բսենք. ներու ջրաւնցքին մէջ : մտավախաւթիւնբ կուգաբ անկէ թէ մի գուցէ
ԺԳ * գարու *թ՚բքեբբ (1289/&) գրուած Աւետարա Չորրորդ՝ գաւլ(փի կամ Աքլաա (յեւոի ջրանցքը, քիուսեբ բ Ն ա խ ա պա տ ո ւո ւթ ի ւե տային Գեբմաննե -
նի մբ յիշատակարանին մէջ կր յ իշուին Ազիզբեկ որ կր գան ուի Երե ւան ի Հարա ւ—արեւ ելեան կո ղմ ե– բուն ԼեՀերուն վբայ \1ւ վերադարձնէին՛ Գերման՛ի՛ո ք,
անուն՝ մէկբ եւ իր քոյբբ<, եւ կլրսոլի* «Տեսնելով րբ եւ էլ ոռոգէ 700 Հեկտար Հ.ողե՝ր ։ այն Հողամասբ որ ԼեՀերուն։ ձեռքն անցած– էբ ՛Այ–
ԵղվարԴ)1 ջՈլրին. բնթացքր , աւերուած ու քան Հինգերորդ 1Աոբքի ջրաէնցքը • Ն"բք Երեւանի սուՀսՀհգեբձ Աովեանեբբ կր խորՀին մինչեւ ծայ–
դուած , ար իա ցան չՀաշուե լուէ ծա էս սերբ Ար արատ թաղերէն մէկն է, որ կբ գտնուի Երեւանի Հիւսիս՜ Բւ1 երթալ, կազմելու Համար արբանեակ պետու
լեր ան. շուրջ բոլո ր,բ դարձնելով Հաս ցուցին յոր– արեւելեան կողմբ եւ Հ ին ատեն գիւղ մրն էր թիւն՝ մբ արեւելեան Գերմանիա յ մէջ, Հակառակ
դառատ վտա1;նեբվ ջ Աոլո բերին՝ Եղէ՚վաբգ , եւ ու կբ կոչուէր ՉԷօԱ՞լԷգոի յ Հոն Հաստատուած նոյնիսկ Արեւմտեան իշխանութեանց ներկա յ ո լ –
սաՀմ անն ե րո ւն դմո ւարու թի ւն բ եւ բաղմ աթիւ ա շ– բբուտեղէն աշխատ ողն եր ու անաւն ո էժեան Պերլինի մէջ*.
էսատ ութ իւննե ր բ եւ արուեստաւորներու տրուած– Վ՛՛ Ամ՛1 ջբա^նց– Այսպիսի պետութեան մբ Համար առա՝ջաբկ -
Հողամաս ,
ներնւ ու բո լո ր ծաէսքեր բ ո^ վ կրնա յ դրի առնել , քբ ուԼի 2000 Հեկտար տարածութեամբ ուած սաՀմանաւդբութեան ուբուագիծբ խմբագբ -
Բզեի քաղաքէն, մ ին չե կարբի կարելի չէր խմելու զոր կ1 ոռոգէ : Ան նախկին Հարաւ—արեւելեան ջբ՝~ ուած է արգէն Հ ամ ա յն ա վա ր ա մ իա Գեր մ ան՝ (իո–
^ու բ գան ել մ արգո լ Համար եւ ամրան տաք օրե բանցքին միացած կբ ջրէ Արտ ա շատ ի շրջաններբ, զո վո ւր գի ԽորՀ ուրդին կողմ է եւ գևաՀ ատուած
րուն անցնող ճամբորդներ կր պապակէին յ» Այս ինչպէս նաեւ Արառդայանխ ՀյՐլ^ա"\լՀ ։ իբրեւ կարեւոր նպաստ մբ գերմանական1 միու —
Վեցերորդ՝
պէս քոյր եւ եղբայր ՝Բասազ գետէն՝ առու բանա կռաայքի ջրանցքր– Կ ո տայք Հին ի1 եա ե Համար ;
լով ջուրն առած֊ եւ ստոբեր կրետ յ խողովակնե - Հայաստանի մէջ Երեւանի շրջանն էր։ Այս ջբտնց– Ա ո վետ ական– զինո լ ո բա կան վար չու թեան կո ղ–
\Ր՝սՎ Հասցոլցած էի& Եղիվարդի գաշտբ։ քբ, ուրեմն, Եր՛եւանի արեւելքն ու Հիւսիսբ ջբՀան մէ ջնջուած Հատուածբ, որ կ՚աբգիլէր գեր՛ման
Երեւանի Հին վարիչներէն ոմանք Հրազդան կայաններով եւ Զանգու կամ Հբաղդան< գետի ^ո/.– քաղաքաց ինն բուն օտար դրօ շի տակ ծառայել ,
գետէն առուներ Հանած են\, իեչպէս Մա֊լքւեի կոչ բերով կՀոռոգէ շո՚֊բջ 1200 Հեկտար տաբածու - չխուսափեցաւ արբանւեակ պետութեան՛ց ուշադրու^–*
ուած առուն, զոբ ձթ^ել աո ւած է , ԺԱ • դար ուն թըմն։ թենէն ։
Եօթնեըոըգ՝
"ԿՒԳԲք 1 Ապիրատ իշխանբ , ինչպէս ( կբ վկայէ Շաեա-լքհանի ջրանցքը, ո-ը կ՝ո– ԱաՀմանադրութիւնբ նոր պետութեան Հսկո
Մ խիթար Այրիվանեցին ։ \քմ անապէս կբ ք իշուի սոգէ շուրք 1200 Հեկտար Հոգեր։ Այս ^Բա՝–*քՔԸ կը ղութիւն բ կբ դնէ գերմանն Համայնավարութեան
Մելիք Աբով Բողչւիսեցին յոր «Մելիք Աբ"վի Արխ» գտ՛նուի Վազարչապատ գաւա-ռին– մէէ՝, նախապէս ձեռքբ։ Աշխատանքի, ագարակի եւ կիներու խում
կո չուած ջր անց քո բացած է ւու ոռոգե լ տուած է կը կոչուէր էջմիածնի ջրանցք : Ան* րաոուաճ է բերու «զանգուածա յին կազմ ա կեր պո լ թի ւնն երբ՝
յբԼ՝գա՝րձակ տարածութեամբ բամպակի արտեր։ ա՛հէն–. Համայնավար Հսկողութեան՝ տակ,պիտի մասնակ–
Ե*– սակայն մինչեւ ի • գարու սկիոբբ անապա՞ Ու֊թերորգ՝ Շիրակի ջբաւնցքր. ան էր Հու-ըերը ցինէ Ժողովուրդի Խ ո ր Հ բ գաբ ան«փն բնտր ութեան ց
տային մ արզեր է ին՝ դա ր ձեր ու կր մնա յին այդ էլաոձնւէ Լենէնա-կանէ մ օտ Արփա Ջ"՛ յէն\ կամ՝ Ա— եւ բնդդիմութիւնբ ենթակայ պիտի բ լ լ ա յ ծանր
պէս Աբագած ի Հ ար ա ւա յին՝ ^Լոդմ եր\էն\ մինչեւ Ե՜ իուրեանէն եւ կ՛՚ոռոգէ 12,000 Հեկտար Հողեր : պատի յ՜ի :
րասէս , Երեւանի Հարաւային– շբջաններբ մինչեւ Բացուած է 1925/&։ Այս Հարցի մասին ճեղք մբ բացուած Է, նայն
պարսկական սաՀմանագլուխ , ն՛ոյն իսկ Երասխի իններորդ՝ կարոեվա1ն|ի ջրանցքը֊ կարճեվան Էսկ է ԷԱՀ Համայնավար կուսակցութեան՝ մէջ ։
Հովիտներու
բարձր սարաՀար թերբ ե ւն * : կամ Կարճավան կբ գտնուի Աիւնեաց Արեւիք դա– Երեք տարիէ ի վեր Ո*ուսերվԼ կբ վախադրեն
ԱՀա Հա յատան ի ա յս ցաւալի կացութեան վերջ ւառին մէջ, արգի Հայաստանի Հարաւ—աբեւել - արեւելեան Գերմանիա յէն մինչեւ 90% բնթացիկ
մբ ա ու լու Համար մեր Հայրենի երկրին վարիչ կա եան ^"զմերբ, Հիւսիսէն՝ Հարա՛ւ Եր ա ս էս թափող աբտադրութիլնբ, ինչպէս ե լ մարդիկ, 100 150
ղրկուեցան յնիոմի
ռավարութիւն մբ պիտի մտածէր լրջօրէն : Ե՛– ու գետակի մբ Հունով , կ՚ոռոգէ \ 400 Հեկտար Հո Հազար Գերմաններ
րախալի է բսել որ 30 տա բ.ո ւան խաղաղ շրջան՝ մբ ղեր ։ Բացուած է \92,$ին՛։ Հանքերբ, Աաքսոնիա եւ ուրիշ տեղեր։ 20,000
մամ տնակ տ ո ւած է Հայ. նոր կառավարութեան Տ ասնեբ որդ ՝ Փոքր Սարդարապատի ջրանցքը. Գեր մ ան (ն եր բան տա բ կուեցան. Պ ի՛֊ խբ^ ՛թ" էա է °ւ
լու բջ ա շէսատ ան քներ տան I, լու՝ մ եր՛ եր կ ի բր բա ջուր կ՚առնէ հրասխ գետէն ե՛լ կր ^րէ 26.000 Հեկ ուրիշ նացի կայաններու մէջ ո լ վերջն ալ
րեզարդելու , անոր անապատային մարղերբ դար տար Հողեր : Բացուած է 1 930ին՝ ։ ղրկուեցան Ո֊ուսիա %
ձնելու պտզաբեր գաշտագետիննեբ : Տասնեւմէկերորդ՝ Ղ֊֊ւեբւււ ջրանցքըյ. ջուր Այս քաղաքականութեան Հետեւանքբ այն։ ե–
Այսօր Հայաստանի մէջ դաշտագետիններն կ՚առնէ Զանգու կամ Հրա զգան՝ գետէն , կր ջբէ զա ւ որ տնտեսութիւնբ քաոսի վերածուեցալ,
ւ/ կ ս սւ հ են քիշեցնել Ե գիպս*–՛–՛ ս ր \ " ր +. Ղյեղո սի ՛ոռոԵգուաՀրգի գաշտլլ, Երեւանի ձ " ^ / 7 ^ աա՚րահու^ող յո՝ղովո*֊ԲԴԲ սովամաՀ վիճակի մատնելով ; իսկ
գումներէն Հ բա շա լի կերպով օգտուած , պտղաբե անապատ բ կամ ՚Լո-երբ : Կ՛անցնի Հայաստանի մէջ վերջին Համա՛յնավար Համագումարին մէջ Հա -
րութեան ու բար գա լա ճմ ան սքան չե լի մալ՛ ղ մվլ ՚Հյուպարա շէնի մօտերէն , կ՚ուղղուի գէսլի Նախ ի - մ ա յնավա ր վար իչբ՝ ՎիլՀէլմ Փիքբ> թչնամական\
դարձած է , «Եգիպտոս Նեղս սի պարգեւն՝ է» էս օ ս՜ ջեւան ի կամԱտբպատական ի պատկանող Հա յկա - արտայայտոլթեանց նշաւակ եղաւ*. Արեւմտեան)
քբ արդարացնելու Համար : կան Հ ո զամ ա ս ե ր ուն՛ մ էջ 6000 Հեկտար Հ՛ողի ա ա– խմբա կցո ւթ իւնբ դագ բ ե ցն ելով պողպատի ա ռա -
Կ՝*արմէ ուրեմն, որ յիշենք մէկ քանի ջրանցք– րածութիւն մբ ։ Ջրանցքբ բացուած է 1932 Տոմնի– քումբ արեւմտ • Գերման իա յէն , պատճառ եղաւ
ներ ո ւ , նոր բաց ո ւած Հ " սանքն երո լ ան ո ւն\նե ր բ եւ սին. եւ կոչուած է Սթ֊ալինի ջրաւնցք : Եբկայնու - որ փակուին\ մ եծ մ աս բ ա յն գործարաններուն՝^, ո–
տեղն) ու տ ա բ ած ո ւթ ի ւն բ , ինչպէս եւ անոնց բա թիւնն է երեսուներկու քիլոմեթր , ո՛ւնի 650 մեթր բոնք չէ ին– քանդուած Ո՚ուսերուն կողմ է ։
րերար աւչգեցոլթիլնբ ։ ագուգայ մբ, որ ամբողջ ԽոբՀրդային Միութեան՛ Գմդո Հութ իւ\նբ Ա ո վետնե բո ւն դէ մ այնքան,
Ա յո՛ , Հա յաս տան ալ Զոլիցեբ ի ո յ նմ ան՛ պէտք մէջ մեծագոյնն եր էն մէկբ կբ Համարուի ։ մ եծ է որ (հո ւս երբ չեն ա ր տօներ աշնան Համար
է դառնա յ պտղաբե բո ւթեան , բա ր գաւաճմ ան՝ Տասներկուերորդն է Արազւլայանի ջրա%քը ք ծրագրուած բնտբութիւքհներ ։ Ասոր փոխարէն Հա
սքան չե լի մ արզ մ ր ե լ օրՀն ո ւթի ւն\ իր ստեղծա– որ Հին է, բայց նորոգուած, Արազգայանէն՛ Ալմա– ւանական է որ այս շրջանին Գերմաններ ուն առիթ
գործ մ՜ոզովուբգին–, : արուի « ա յ ո » քուէարկելու Աովետնեբու կողմ է
Ղ/ոբ Հայաստանի Հիւսիսային մարգէւն՝ մէջ, մետ , Եբասխ նաւաՀ անդիստբ ։ գծաւած սաՀման-ագբո ւթեան X
Վրաստ-անի սաՀմ աններ ո ւն՝ վրայ\, նոր բացուած Տասներեքերորդի Այղըր Լիոի ջրեան ջրլքու« Անզէէացի մասնագէտներու կարծիքով, ոք
ջրանցքներէն մէկը կը կազմէ Լափի Ջրանցքը : ւլր * ԱյԳԼՀՐ ԼԷ^)ԼՀ ^ԼԸ. գանաւէ* Այրարատայ Վանմանդ միայն Արեւելեան Գերմանիան, այլեւ բոլոր ար
գաւառին մ էջ , Ա ո զանլու լեռներ ո՛ւ Հ իւս ի սա յինք բանեակ պետութիւններբ մաս պիտի կազմեն՝ Խ*
Գիտենք որ Հայաստանի Հիւսիսային՝ կոզմերէն կբ կողմը։ Ան շինուած է 192Ց-29/& եւ կ՝ոռոգէ Լվ– Միութեան։ Այգ պարագային է միայն որ կրէմ–
Հոսի կ.ուր գետբ, որուն գլխաւոր գետա՛կիցներ էն մէաՆնէ շրջանէ 6200 Հեկտար րամակէ մշակո լ. - լին ազատ պիտ ի զգայ ի^քզինք իր յե տ պատ երազ–֊
մէկն՛ է Խրամ գետբ։ Ան կ՛ընդունի աջ կոզմէն թեան յա-տկաոուաՆ Հ ո գա մ ա ս եր\ը : մետն։ րնդարձակ տարածութեանց ՛էբ այ :
բազմաթիւ փոքր գետա կի ցն ե ր , որոնց մ էջ նշա Տասնեւչորրորգը՝ հաբ Վիրապի ջրճա1ն1 ջր–
նաւս ր են ՑորագՅյա կամ Րռրչալափ. գեաք եւ Լո– ւքա֊զբ , չինուաձ՝ 1928/15՛, կը չ^րէ 630 Հեկտար տա ա Լ ԱՌԱԿ ԼՈՒԱՐՈՒ-Բ
ււիի 11Ն Տաշիրք1լ փոՔՐ գետե րբ ։ ԱՀա այս երկ ո ւ րածութեամբ Հոգեր։
գետ ա կն եր ո ւն՝ մ իջեւ է ՛որ կբ տարածուի բալա - Տասն ռւՀէնգ*երորգճ կան նաեւ փոքր տարա - Գարձեալ անգլիական աղբիւրէ կբ Հաղորդեն
Կ ան։ բն դար ձա կ սարաՀար թ մբ կամ լե ռնագ ա շա էութեամբ ոււրէշ երեք ջրճա|ճ1 ջրմուղներ, մէն՝ թէ՝ պատերազմէն ի վեր. առաջին անգամն է որ
մ՛բ , ,որ կբ գտն ուի Հ ին Գո լգարա ց եւ ՎբաՀայոց Ջէլէէյանլու - ՚Լաֆարլոլէ ^րՀսյն թրմուղը , ո ո 850 Մոսկուան տաղտուկներ կբ քաշէ ոչ միայն Արեւ
լեռներուն՝ միջեւ ։ Հեկտար Հողեր կ՝ոռոգէ : Երկըորգը՝ Խ ա լ ի | ջրհան մտեան աւանդական. «պատերազմի դրդի^՚երէն^ ,
Ա յս սարաՀար թին մ էջ , Ջորագետ ու Տաշիր ջրՆքՈՆւլը , որ կ՝ ոռոգէ 300 Հեկտար Հողեր, էսկ այլ եւ իր արբանեակ երկիրներու Համ ււ ՚յվաբ–
ներէն 1
գետերուն միջել բացուած է ջրանցքբ, որ կ՚ոռոգէ եըրորգր Սոււբէնաւաւնի ջրանցքը, որ կը Հրէ 50
4000 Հոկտաբ տար՚ածո*–թեամբ Հողամաս մբ : Հեկտար Հոգեր։ Ֆին լան տայ ի մէջ Հ ամ ա յնավա րնեբբ \եբեսէ
մէջ։
Հա յաստանի երկրորդ կարեւո ր ջրանցքր կբ ձգուեցան , ձախողած ր յ լալով անարութեանց
յ մէջ
կազմ է Թալինի & ր ա ն ց քր : թ՝ալթն\ գաւառբ կբ Այս հրանցքները, ԸրՀան, թրմուղները սկսա-ձ՝ Լե Հաստ անի , քրո֊-մանիոյ եւ Հունգարիս Բ՝ ի թո
գտն-ոլի Աձէ-ի քազաքի աւերակներու Հ տրաւ—արե — են գառնալ Հայաստանէ Համար իսկական օրՀնու– շատ մբ ձախակողմ եան վարիչներ , ո բոնք որով–
Մ ոս–
լելեան կողմերբ։ Երկ"*– Թալիններ կան , Հին կամ թ է լ ն ։ Գրեթէ նախկին անապատային մարգերը յի պէս մեղաւոր են,, կբ մաքրագործուին,
Վերին Թալին ե լ անկէ Հարաւ արեւմուտք՝ չորս գարձաՆ են կանաէաւուն տաըա&աւթիւններ , բու Հետել իրենց ՝եբ կր թն շաՀերբ գերադասեցին
վերստ կամ 40 քիլոմեթր՝ Հեռաւորութեան վրայ սակաւն– ե պտղաբուծական աղուոր շրջաններու կուայի միջազգային ծբագիրնեբէն ;
մարզբ
կբ գտնուի 1/երքինւ կամ *Ապւ ԹալիԹր : Այս կեգրոններ : Հա յաստանի րնգՀան-ուր կացութիւնը, Օրէձեակ, ԼեՀ աստանի մէջ, ամէնէն ականա -
ապառամուտ տեղ մբ , մանաւանդ Հթ1՝ էմալին ի իբրեւ բարգաւաճ երկիր , ՀետղՀետէ սկսած է աչ ւ որ Հ ամա յնա վա բր ՝ փոխ—վար չապետ Վլատ ի սլա ս
մէջ վարելաՀողեբն ու ճամ բաներն, ա յնքան քար քի զարնել, իբրեւ Ասիոյ գեղեցիկ *Լո լի ցե րի ան , կոմուլքան , որ կուսակցութեան քարաուզարբ \ել֊
քարուտ են , որ ապրիէն անդամ խիստ գմ՜ուար է ։ Հրաշալի բարձրաւանդակ , պատիւ բերող Հայ Կոմինֆորմի կազմա կերպո գն՛է ,շնար Հա զուրկ եղաւ
Ե՛֊ սակայն Հին գարերուն շին.ուած է եզեր ագու ժո՚գոՎոլրդին : Ժամ ան ակ մբ բումա բան ղր կուեցալ , 2/էայթե
գայ մբ, եւ մինչեւ վերջերս կ՚երեւէին երկու ա– (Հ. կռչնակ) ԳԷՈՐԳ ՄԵՍՐՈՊ տագնապի Հետեւանքով, եւ Հիմա ԼեՀերբ կ՚բսեն
լտ,զանն|երո|Լ եեսւքեր - որոնց Համար կ՝րսոլէր թէ թէ ոստիկանական Հսկողութեան, տակ է : Նմ ա -
շինուած էին, կաթոզիկէի այգիներբ ջրելու Հա - նապէս ԼեՀաստանի Համ ա յն-աւէա րնե բու նա էս աղ ա–
մար։ Թալին ազբիւրներ չունի, ջոլբբ Արագածէն Հին՝ Պփբութի Համար կ՚բսեն թէ իր ազդեցութիլ–
կոլղայ ,բայց այդ Հին ճամբաներն, աւերուած էին* « ՅԱՌԱՋ»Ի ԱՊԱՌՈՒՄԸ ՄԻՇՏ ԱԼ ԿԸ ՄՆԱՑ նբ կոր Անցուցած է , ե լ իշխան ո ւթիւնբ կ՛ա\ն ցնի
մինչեւ վերջերս ։ ( ՆԱԽԱՆՁԵԼԻ։ ՆԱԽԲԵՐՈԻ 8ԱՐԱՃՈԻՆ 8ԱՒԵ - մ ո լեռանդօ րէն Հ.Մ ոսկովեան՝^ Համայնավարներու
ԱՀա այս մարզին– մէջ է ՛որ Հայաստանի կա խմ բա կին , որոնց մեծ մ ասր մարզուած է Մ ք՝ջաո~՜
ռավարութիւնք/ սկսաւ շինել ջրանցք մբ, .որ այս ԼՈՒՄՆ է ՈՐ ԿԸ ԱՏԻՊԷ ՆՈՐ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ ՃԱ - գա յին Վաշտ ի ս պաս ա ր կո ւ թ ե ան կողմ է , \) պա–
օր կբ ջրէ 31,000 Հեկտար տարա՛ծութիւն մբ, եր ՐԵԼ, ԱՒԵԼՑՆԵԼՈՎ ԲԱԺԱՆՈՐԳՆԵՐՈՒ ԹԻԻԸ ։ նիական քաղաքա՛ցիական Պատերազմի բնթացքին X
(հումանիոյ մէջ ալ, ։ոբ կենսական\ երկիր մ բն.
Fonds A.R.A.M
ձՐԱԲււՇաԻԹԵԱՆ 8ԱՆ8Ը բեմնի ամ այո ւթ ի լնն ու անապատային մարզբ այս ՕՐՈԻԱՆ ՇԱՐԺՈԻՄԻՆ ՀԵՏ
օր դարձած է բո ւ ս ա բո յծ աղուոր շրջան մբ։
Եբոբդ օրՀնութիւսն է բերքին ԶանգՈլի կամ ՆՈՐ ԱՐԲԱՆԵԱԿ ՊԵՏնԻԹԻՒ՚ն ՄԸ«
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ մ է ձ ՀրազդԱ֊ւնի & բ ս % քը 9 ո ^ էջմիածնի ու Զանգի —
բաս արի շրջաններուն մէջ կբ ջրէ 5000 Հեկտար
տարածութեամբ Հողեր։ Այս ջրանցքի մէջ պէտք Անգլ* թերթ մբ կբ գբէ թէ անցեալ Յունի–
քաա»/ութերնէն ալ գիտենք որ Հ/ճ/^հ ստեղծագործ է Հաշուել ՛Բ ա սաղ գետի ջուրերբ ,ո\րոնք նախապէս սթ՝1 Խ • Ա՝իՈէ֊թեա՝ե արր.ա\ե և ակ պետութեանց ար
ժո գովոլբգբ , շատ Հին ատեննե րէ ի ՛Լեր , կր°եր նսէէս էջմիածնի Հողեբբ ։Այս ջրանցքը դիւրու– տաքին նախարարներու մողռվին մէջ Ա ո լոթով
է ու մ ա ահ՜եր է իր անբեր Հ ողե ր բ ոլտ գա բե ր ե լ , թ ի ւն կո ւտայ նաեւ ոռոգե լո լ Աշտ ար ակի շ րջան ի առաջարկեց նոր արբանեակ պետութիւն մբ կազ
մ Լակելի գարձնե լ իր անա սլատա ց եալ Հ ո գամ ասե– Հ ողե ր՝բ % Ան. կ^օգտագոբծէ ջրանցքի ա յն մ ասերբ , մել Գերմանիս յ Արեւելեան շրջանին՝ մէջ*. ԼեՀեբբ
ՐԲ , նոյնիսկ բանալով բաւական կարեւոր հրանցք որոնք կբ մտնէին Հիւսիս—արեւ ե լե ան Առապար ե լ Զեխերբ բուռն՝ կերպով բնգդիմացան ։ Անոնց
ներ։ Մէկ երկու օրինակներ տալու Համար բսենք. ներու ջրաւնցքին մէջ : մտավախաւթիւնբ կուգաբ անկէ թէ մի գուցէ
ԺԳ * գարու *թ՚բքեբբ (1289/&) գրուած Աւետարա Չորրորդ՝ գաւլ(փի կամ Աքլաա (յեւոի ջրանցքը, քիուսեբ բ Ն ա խ ա պա տ ո ւո ւթ ի ւե տային Գեբմաննե -
նի մբ յիշատակարանին մէջ կր յ իշուին Ազիզբեկ որ կր գան ուի Երե ւան ի Հարա ւ—արեւ ելեան կո ղմ ե– բուն ԼեՀերուն վբայ \1ւ վերադարձնէին՛ Գերման՛ի՛ո ք,
անուն՝ մէկբ եւ իր քոյբբ<, եւ կլրսոլի* «Տեսնելով րբ եւ էլ ոռոգէ 700 Հեկտար Հ.ողե՝ր ։ այն Հողամասբ որ ԼեՀերուն։ ձեռքն անցած– էբ ՛Այ–
ԵղվարԴ)1 ջՈլրին. բնթացքր , աւերուած ու քան Հինգերորդ 1Աոբքի ջրաէնցքը • Ն"բք Երեւանի սուՀսՀհգեբձ Աովեանեբբ կր խորՀին մինչեւ ծայ–
դուած , ար իա ցան չՀաշուե լուէ ծա էս սերբ Ար արատ թաղերէն մէկն է, որ կբ գտնուի Երեւանի Հիւսիս՜ Բւ1 երթալ, կազմելու Համար արբանեակ պետու
լեր ան. շուրջ բոլո ր,բ դարձնելով Հաս ցուցին յոր– արեւելեան կողմբ եւ Հ ին ատեն գիւղ մրն էր թիւն՝ մբ արեւելեան Գերմանիա յ մէջ, Հակառակ
դառատ վտա1;նեբվ ջ Աոլո բերին՝ Եղէ՚վաբգ , եւ ու կբ կոչուէր ՉԷօԱ՞լԷգոի յ Հոն Հաստատուած նոյնիսկ Արեւմտեան իշխանութեանց ներկա յ ո լ –
սաՀմ անն ե րո ւն դմո ւարու թի ւն բ եւ բաղմ աթիւ ա շ– բբուտեղէն աշխատ ողն եր ու անաւն ո էժեան Պերլինի մէջ*.
էսատ ութ իւննե ր բ եւ արուեստաւորներու տրուած– Վ՛՛ Ամ՛1 ջբա^նց– Այսպիսի պետութեան մբ Համար առա՝ջաբկ -
Հողամաս ,
ներնւ ու բո լո ր ծաէսքեր բ ո^ վ կրնա յ դրի առնել , քբ ուԼի 2000 Հեկտար տարածութեամբ ուած սաՀմանաւդբութեան ուբուագիծբ խմբագբ -
Բզեի քաղաքէն, մ ին չե կարբի կարելի չէր խմելու զոր կ1 ոռոգէ : Ան նախկին Հարաւ—արեւելեան ջբ՝~ ուած է արգէն Հ ամ ա յն ա վա ր ա մ իա Գեր մ ան՝ (իո–
^ու բ գան ել մ արգո լ Համար եւ ամրան տաք օրե բանցքին միացած կբ ջրէ Արտ ա շատ ի շրջաններբ, զո վո ւր գի ԽորՀ ուրդին կողմ է եւ գևաՀ ատուած
րուն անցնող ճամբորդներ կր պապակէին յ» Այս ինչպէս նաեւ Արառդայանխ ՀյՐլ^ա"\լՀ ։ իբրեւ կարեւոր նպաստ մբ գերմանական1 միու —
Վեցերորդ՝
պէս քոյր եւ եղբայր ՝Բասազ գետէն՝ առու բանա կռաայքի ջրանցքր– Կ ո տայք Հին ի1 եա ե Համար ;
լով ջուրն առած֊ եւ ստոբեր կրետ յ խողովակնե - Հայաստանի մէջ Երեւանի շրջանն էր։ Այս ջբտնց– Ա ո վետ ական– զինո լ ո բա կան վար չու թեան կո ղ–
\Ր՝սՎ Հասցոլցած էի& Եղիվարդի գաշտբ։ քբ, ուրեմն, Եր՛եւանի արեւելքն ու Հիւսիսբ ջբՀան մէ ջնջուած Հատուածբ, որ կ՚աբգիլէր գեր՛ման
Երեւանի Հին վարիչներէն ոմանք Հրազդան կայաններով եւ Զանգու կամ Հբաղդան< գետի ^ո/.– քաղաքաց ինն բուն օտար դրօ շի տակ ծառայել ,
գետէն առուներ Հանած են\, իեչպէս Մա֊լքւեի կոչ բերով կՀոռոգէ շո՚֊բջ 1200 Հեկտար տաբածու - չխուսափեցաւ արբանւեակ պետութեան՛ց ուշադրու^–*
ուած առուն, զոբ ձթ^ել աո ւած է , ԺԱ • դար ուն թըմն։ թենէն ։
Եօթնեըոըգ՝
"ԿՒԳԲք 1 Ապիրատ իշխանբ , ինչպէս ( կբ վկայէ Շաեա-լքհանի ջրանցքը, ո-ը կ՝ո– ԱաՀմանադրութիւնբ նոր պետութեան Հսկո
Մ խիթար Այրիվանեցին ։ \քմ անապէս կբ ք իշուի սոգէ շուրք 1200 Հեկտար Հոգեր։ Այս ^Բա՝–*քՔԸ կը ղութիւն բ կբ դնէ գերմանն Համայնավարութեան
Մելիք Աբով Բողչւիսեցին յոր «Մելիք Աբ"վի Արխ» գտ՛նուի Վազարչապատ գաւա-ռին– մէէ՝, նախապէս ձեռքբ։ Աշխատանքի, ագարակի եւ կիներու խում
կո չուած ջր անց քո բացած է ւու ոռոգե լ տուած է կը կոչուէր էջմիածնի ջրանցք : Ան* րաոուաճ է բերու «զանգուածա յին կազմ ա կեր պո լ թի ւնն երբ՝
յբԼ՝գա՝րձակ տարածութեամբ բամպակի արտեր։ ա՛հէն–. Համայնավար Հսկողութեան՝ տակ,պիտի մասնակ–
Ե*– սակայն մինչեւ ի • գարու սկիոբբ անապա՞ Ու֊թերորգ՝ Շիրակի ջբաւնցքր. ան էր Հու-ըերը ցինէ Ժողովուրդի Խ ո ր Հ բ գաբ ան«փն բնտր ութեան ց
տային մ արզեր է ին՝ դա ր ձեր ու կր մնա յին այդ էլաոձնւէ Լենէնա-կանէ մ օտ Արփա Ջ"՛ յէն\ կամ՝ Ա— եւ բնդդիմութիւնբ ենթակայ պիտի բ լ լ ա յ ծանր
պէս Աբագած ի Հ ար ա ւա յին՝ ^Լոդմ եր\էն\ մինչեւ Ե՜ իուրեանէն եւ կ՛՚ոռոգէ 12,000 Հեկտար Հողեր : պատի յ՜ի :
րասէս , Երեւանի Հարաւային– շբջաններբ մինչեւ Բացուած է 1925/&։ Այս Հարցի մասին ճեղք մբ բացուած Է, նայն
պարսկական սաՀմանագլուխ , ն՛ոյն իսկ Երասխի իններորդ՝ կարոեվա1ն|ի ջրանցքը֊ կարճեվան Էսկ է ԷԱՀ Համայնավար կուսակցութեան՝ մէջ ։
Հովիտներու
բարձր սարաՀար թերբ ե ւն * : կամ Կարճավան կբ գտնուի Աիւնեաց Արեւիք դա– Երեք տարիէ ի վեր Ո*ուսերվԼ կբ վախադրեն
ԱՀա Հա յատան ի ա յս ցաւալի կացութեան վերջ ւառին մէջ, արգի Հայաստանի Հարաւ—աբեւել - արեւելեան Գերմանիա յէն մինչեւ 90% բնթացիկ
մբ ա ու լու Համար մեր Հայրենի երկրին վարիչ կա եան ^"զմերբ, Հիւսիսէն՝ Հարա՛ւ Եր ա ս էս թափող աբտադրութիլնբ, ինչպէս ե լ մարդիկ, 100 150
ղրկուեցան յնիոմի
ռավարութիւն մբ պիտի մտածէր լրջօրէն : Ե՛– ու գետակի մբ Հունով , կ՚ոռոգէ \ 400 Հեկտար Հո Հազար Գերմաններ
րախալի է բսել որ 30 տա բ.ո ւան խաղաղ շրջան՝ մբ ղեր ։ Բացուած է \92,$ին՛։ Հանքերբ, Աաքսոնիա եւ ուրիշ տեղեր։ 20,000
մամ տնակ տ ո ւած է Հայ. նոր կառավարութեան Տ ասնեբ որդ ՝ Փոքր Սարդարապատի ջրանցքը. Գեր մ ան (ն եր բան տա բ կուեցան. Պ ի՛֊ խբ^ ՛թ" էա է °ւ
լու բջ ա շէսատ ան քներ տան I, լու՝ մ եր՛ եր կ ի բր բա ջուր կ՚առնէ հրասխ գետէն ե՛լ կր ^րէ 26.000 Հեկ ուրիշ նացի կայաններու մէջ ո լ վերջն ալ
րեզարդելու , անոր անապատային մարղերբ դար տար Հողեր : Բացուած է 1 930ին՝ ։ ղրկուեցան Ո֊ուսիա %
ձնելու պտզաբեր գաշտագետիննեբ : Տասնեւմէկերորդ՝ Ղ֊֊ւեբւււ ջրանցքըյ. ջուր Այս քաղաքականութեան Հետեւանքբ այն։ ե–
Այսօր Հայաստանի մէջ դաշտագետիններն կ՚առնէ Զանգու կամ Հրա զգան՝ գետէն , կր ջբէ զա ւ որ տնտեսութիւնբ քաոսի վերածուեցալ,
ւ/ կ ս սւ հ են քիշեցնել Ե գիպս*–՛–՛ ս ր \ " ր +. Ղյեղո սի ՛ոռոԵգուաՀրգի գաշտլլ, Երեւանի ձ " ^ / 7 ^ աա՚րահու^ող յո՝ղովո*֊ԲԴԲ սովամաՀ վիճակի մատնելով ; իսկ
գումներէն Հ բա շա լի կերպով օգտուած , պտղաբե անապատ բ կամ ՚Լո-երբ : Կ՛անցնի Հայաստանի մէջ վերջին Համա՛յնավար Համագումարին մէջ Հա -
րութեան ու բար գա լա ճմ ան սքան չե լի մալ՛ ղ մվլ ՚Հյուպարա շէնի մօտերէն , կ՚ուղղուի գէսլի Նախ ի - մ ա յնավա ր վար իչբ՝ ՎիլՀէլմ Փիքբ> թչնամական\
դարձած է , «Եգիպտոս Նեղս սի պարգեւն՝ է» էս օ ս՜ ջեւան ի կամԱտբպատական ի պատկանող Հա յկա - արտայայտոլթեանց նշաւակ եղաւ*. Արեւմտեան)
քբ արդարացնելու Համար : կան Հ ո զամ ա ս ե ր ուն՛ մ էջ 6000 Հեկտար Հ՛ողի ա ա– խմբա կցո ւթ իւնբ դագ բ ե ցն ելով պողպատի ա ռա -
Կ՝*արմէ ուրեմն, որ յիշենք մէկ քանի ջրանցք– րածութիւն մբ ։ Ջրանցքբ բացուած է 1932 Տոմնի– քումբ արեւմտ • Գերման իա յէն , պատճառ եղաւ
ներ ո ւ , նոր բաց ո ւած Հ " սանքն երո լ ան ո ւն\նե ր բ եւ սին. եւ կոչուած է Սթ֊ալինի ջրաւնցք : Եբկայնու - որ փակուին\ մ եծ մ աս բ ա յն գործարաններուն՝^, ո–
տեղն) ու տ ա բ ած ո ւթ ի ւն բ , ինչպէս եւ անոնց բա թիւնն է երեսուներկու քիլոմեթր , ո՛ւնի 650 մեթր բոնք չէ ին– քանդուած Ո՚ուսերուն կողմ է ։
րերար աւչգեցոլթիլնբ ։ ագուգայ մբ, որ ամբողջ ԽոբՀրդային Միութեան՛ Գմդո Հութ իւ\նբ Ա ո վետնե բո ւն դէ մ այնքան,
Ա յո՛ , Հա յաս տան ալ Զոլիցեբ ի ո յ նմ ան՛ պէտք մէջ մեծագոյնն եր էն մէկբ կբ Համարուի ։ մ եծ է որ (հո ւս երբ չեն ա ր տօներ աշնան Համար
է դառնա յ պտղաբե բո ւթեան , բա ր գաւաճմ ան՝ Տասներկուերորդն է Արազւլայանի ջրա%քը ք ծրագրուած բնտբութիւքհներ ։ Ասոր փոխարէն Հա
սքան չե լի մ արզ մ ր ե լ օրՀն ո ւթի ւն\ իր ստեղծա– որ Հին է, բայց նորոգուած, Արազգայանէն՛ Ալմա– ւանական է որ այս շրջանին Գերմաններ ուն առիթ
գործ մ՜ոզովուբգին–, : արուի « ա յ ո » քուէարկելու Աովետնեբու կողմ է
Ղ/ոբ Հայաստանի Հիւսիսային մարգէւն՝ մէջ, մետ , Եբասխ նաւաՀ անդիստբ ։ գծաւած սաՀման-ագբո ւթեան X
Վրաստ-անի սաՀմ աններ ո ւն՝ վրայ\, նոր բացուած Տասներեքերորդի Այղըր Լիոի ջրեան ջրլքու« Անզէէացի մասնագէտներու կարծիքով, ոք
ջրանցքներէն մէկը կը կազմէ Լափի Ջրանցքը : ւլր * ԱյԳԼՀՐ ԼԷ^)ԼՀ ^ԼԸ. գանաւէ* Այրարատայ Վանմանդ միայն Արեւելեան Գերմանիան, այլեւ բոլոր ար
գաւառին մ էջ , Ա ո զանլու լեռներ ո՛ւ Հ իւս ի սա յինք բանեակ պետութիւններբ մաս պիտի կազմեն՝ Խ*
Գիտենք որ Հայաստանի Հիւսիսային՝ կոզմերէն կբ կողմը։ Ան շինուած է 192Ց-29/& եւ կ՝ոռոգէ Լվ– Միութեան։ Այգ պարագային է միայն որ կրէմ–
Հոսի կ.ուր գետբ, որուն գլխաւոր գետա՛կիցներ էն մէաՆնէ շրջանէ 6200 Հեկտար րամակէ մշակո լ. - լին ազատ պիտ ի զգայ ի^քզինք իր յե տ պատ երազ–֊
մէկն՛ է Խրամ գետբ։ Ան կ՛ընդունի աջ կոզմէն թեան յա-տկաոուաՆ Հ ո գա մ ա ս եր\ը : մետն։ րնդարձակ տարածութեանց ՛էբ այ :
բազմաթիւ փոքր գետա կի ցն ե ր , որոնց մ էջ նշա Տասնեւչորրորգը՝ հաբ Վիրապի ջրճա1ն1 ջր–
նաւս ր են ՑորագՅյա կամ Րռրչալափ. գեաք եւ Լո– ւքա֊զբ , չինուաձ՝ 1928/15՛, կը չ^րէ 630 Հեկտար տա ա Լ ԱՌԱԿ ԼՈՒԱՐՈՒ-Բ
ււիի 11Ն Տաշիրք1լ փոՔՐ գետե րբ ։ ԱՀա այս երկ ո ւ րածութեամբ Հոգեր։
գետ ա կն եր ո ւն՝ մ իջեւ է ՛որ կբ տարածուի բալա - Տասն ռւՀէնգ*երորգճ կան նաեւ փոքր տարա - Գարձեալ անգլիական աղբիւրէ կբ Հաղորդեն
Կ ան։ բն դար ձա կ սարաՀար թ մբ կամ լե ռնագ ա շա էութեամբ ոււրէշ երեք ջրճա|ճ1 ջրմուղներ, մէն՝ թէ՝ պատերազմէն ի վեր. առաջին անգամն է որ
մ՛բ , ,որ կբ գտն ուի Հ ին Գո լգարա ց եւ ՎբաՀայոց Ջէլէէյանլու - ՚Լաֆարլոլէ ^րՀսյն թրմուղը , ո ո 850 Մոսկուան տաղտուկներ կբ քաշէ ոչ միայն Արեւ
լեռներուն՝ միջեւ ։ Հեկտար Հողեր կ՝ոռոգէ : Երկըորգը՝ Խ ա լ ի | ջրհան մտեան աւանդական. «պատերազմի դրդի^՚երէն^ ,
Ա յս սարաՀար թին մ էջ , Ջորագետ ու Տաշիր ջրՆքՈՆւլը , որ կ՝ ոռոգէ 300 Հեկտար Հողեր, էսկ այլ եւ իր արբանեակ երկիրներու Համ ււ ՚յվաբ–
ներէն 1
գետերուն միջել բացուած է ջրանցքբ, որ կ՚ոռոգէ եըրորգր Սոււբէնաւաւնի ջրանցքը, որ կը Հրէ 50
4000 Հոկտաբ տար՚ածո*–թեամբ Հողամաս մբ : Հեկտար Հոգեր։ Ֆին լան տայ ի մէջ Հ ամ ա յնավա րնեբբ \եբեսէ
մէջ։
Հա յաստանի երկրորդ կարեւո ր ջրանցքր կբ ձգուեցան , ձախողած ր յ լալով անարութեանց
յ մէջ
կազմ է Թալինի & ր ա ն ց քր : թ՝ալթն\ գաւառբ կբ Այս հրանցքները, ԸրՀան, թրմուղները սկսա-ձ՝ Լե Հաստ անի , քրո֊-մանիոյ եւ Հունգարիս Բ՝ ի թո
գտն-ոլի Աձէ-ի քազաքի աւերակներու Հ տրաւ—արե — են գառնալ Հայաստանէ Համար իսկական օրՀնու– շատ մբ ձախակողմ եան վարիչներ , ո բոնք որով–
Մ ոս–
լելեան կողմերբ։ Երկ"*– Թալիններ կան , Հին կամ թ է լ ն ։ Գրեթէ նախկին անապատային մարգերը յի պէս մեղաւոր են,, կբ մաքրագործուին,
Վերին Թալին ե լ անկէ Հարաւ արեւմուտք՝ չորս գարձաՆ են կանաէաւուն տաըա&աւթիւններ , բու Հետել իրենց ՝եբ կր թն շաՀերբ գերադասեցին
վերստ կամ 40 քիլոմեթր՝ Հեռաւորութեան վրայ սակաւն– ե պտղաբուծական աղուոր շրջաններու կուայի միջազգային ծբագիրնեբէն ;
մարզբ
կբ գտնուի 1/երքինւ կամ *Ապւ ԹալիԹր : Այս կեգրոններ : Հա յաստանի րնգՀան-ուր կացութիւնը, Օրէձեակ, ԼեՀ աստանի մէջ, ամէնէն ականա -
ապառամուտ տեղ մբ , մանաւանդ Հթ1՝ էմալին ի իբրեւ բարգաւաճ երկիր , ՀետղՀետէ սկսած է աչ ւ որ Հ ամա յնա վա բր ՝ փոխ—վար չապետ Վլատ ի սլա ս
մէջ վարելաՀողեբն ու ճամ բաներն, ա յնքան քար քի զարնել, իբրեւ Ասիոյ գեղեցիկ *Լո լի ցե րի ան , կոմուլքան , որ կուսակցութեան քարաուզարբ \ել֊
քարուտ են , որ ապրիէն անդամ խիստ գմ՜ուար է ։ Հրաշալի բարձրաւանդակ , պատիւ բերող Հայ Կոմինֆորմի կազմա կերպո գն՛է ,շնար Հա զուրկ եղաւ
Ե՛֊ սակայն Հին գարերուն շին.ուած է եզեր ագու ժո՚գոՎոլրդին : Ժամ ան ակ մբ բումա բան ղր կուեցալ , 2/էայթե
գայ մբ, եւ մինչեւ վերջերս կ՚երեւէին երկու ա– (Հ. կռչնակ) ԳԷՈՐԳ ՄԵՍՐՈՊ տագնապի Հետեւանքով, եւ Հիմա ԼեՀերբ կ՚բսեն
լտ,զանն|երո|Լ եեսւքեր - որոնց Համար կ՝րսոլէր թէ թէ ոստիկանական Հսկողութեան, տակ է : Նմ ա -
շինուած էին, կաթոզիկէի այգիներբ ջրելու Հա - նապէս ԼեՀաստանի Համ ա յն-աւէա րնե բու նա էս աղ ա–
մար։ Թալին ազբիւրներ չունի, ջոլբբ Արագածէն Հին՝ Պփբութի Համար կ՚բսեն թէ իր ազդեցութիլ–
կոլղայ ,բայց այդ Հին ճամբաներն, աւերուած էին* « ՅԱՌԱՋ»Ի ԱՊԱՌՈՒՄԸ ՄԻՇՏ ԱԼ ԿԸ ՄՆԱՑ նբ կոր Անցուցած է , ե լ իշխան ո ւթիւնբ կ՛ա\ն ցնի
մինչեւ վերջերս ։ ( ՆԱԽԱՆՁԵԼԻ։ ՆԱԽԲԵՐՈԻ 8ԱՐԱՃՈԻՆ 8ԱՒԵ - մ ո լեռանդօ րէն Հ.Մ ոսկովեան՝^ Համայնավարներու
ԱՀա այս մարզին– մէջ է ՛որ Հայաստանի կա խմ բա կին , որոնց մեծ մ ասր մարզուած է Մ ք՝ջաո~՜
ռավարութիւնք/ սկսաւ շինել ջրանցք մբ, .որ այս ԼՈՒՄՆ է ՈՐ ԿԸ ԱՏԻՊԷ ՆՈՐ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ ՃԱ - գա յին Վաշտ ի ս պաս ա ր կո ւ թ ե ան կողմ է , \) պա–
օր կբ ջրէ 31,000 Հեկտար տարա՛ծութիւն մբ, եր ՐԵԼ, ԱՒԵԼՑՆԵԼՈՎ ԲԱԺԱՆՈՐԳՆԵՐՈՒ ԹԻԻԸ ։ նիական քաղաքա՛ցիական Պատերազմի բնթացքին X
(հումանիոյ մէջ ալ, ։ոբ կենսական\ երկիր մ բն.
Fonds A.R.A.M