Page 22 - ARM_19-1948_03
P. 22
«ԱՅ Ս & Ա Կ Ո Յ թ Ի Տ Օ Ն Ը •ԲաղաքակաԱոէթխԱ ... Լ ե & ե դ եւ Հափդ
ՏոճւՎէԱ. 17ին , Հ**»/ եկեղեցին տօնես թ՝ալւէէ– Գեղէն քաղաք եկած եմ : ք*նչո0ւ Համար % Որ
ս՛ա՛ւչաց ։ իյԱ՚բ. Ամփոփուած <ձՍ"վ–> Հայաստան–» ամ–
ի֊րս+կա– ի1 մէՀ՝ այս եւ է գնումի0 հ Ոէ՛՝ Արղ$ դրամագլուխ ալ չունիմ
եկեղեցին չէ տէրը տօ որ եւ է գնումի՝
փլ՛ այ—գ լու խի Համար։ Վաստակս սա գրի 1948 ապրիլի թխէ*՛ —
նին : ձիձ .գաբե,չ%րւն՝ էյ։ Հովա\֊ին կը տաբւսծ՚ուէր միայն <ձկո կոր դա գլուխդ ի կրնամ բախեցնել՝ ու *#* ԼեՀ ք*~~
ազգին, կրօնքին /ւ#– մշակոյթին վբայ ։ Աւելի շատ տոը Համ՛ար սՀլ քաղաք իՀնելրւ պէտք էկաբ : Գե– քաձ մշակրք-թային - պաւռմաէստն կապեյկլ չաթ,
«պարոլ։ակող» մբ՛– Էբ ան, քան Հպարունակեալ » զ է ն ալ կրնամ ճարել ; հ ի ն Ա1ւ։Պա ամա կան գրականութեան– մէԼ կանվէաբտ–
՝ մ ը ։ ւիամաևակի ընթացքին՝ իրենց ստորոգելի - Հապա է^^չ գործ ունիմ քաղաքր։ Մաւա– տեր եւ– յ,իյատակումներ (տես Մ • Բժ֊շկեանց —.
միւսը՛ ււսԱգ ա յ ս բանուոր
ներէն մաս մը կո–չ. սն ցուց ի՛ն թէ մէկը, թէ մըն\ ալ ես վտանգաւոր օրերուն,., Ջէ* որ է ելած , « ճանաաարՀորգոլթիւն ի Լեհաստանդ, Վենե
թէ «պարունակող՝շ>ը , թէ «պարոլն ակեաչ^ը ։ եմ հ ոլ դասակարգս պայքարի տիկ, 1830, 9՛– Գո,իրիկեան — Հայք Եղխարէ–
(ծ՝արգմա\֊չաց տօնը Հայ.Մ՛ոքի անկախոււ– կռուփները, ցցած իր Հ ա՛նա պ առօր ե ա յին Համար % թոլպոլիս ՏրաՀ՚սիլվա՚նիոյ–» , Գան Գիմետր Այ~
թեան տօնն է եւ ոչ թէ եկեղեցիին, որ կը սնանի //է մ է Հո եղած այս մ ղոլմը կը տանի ու կը նետէ րե լելե ան Հայքի Պա-քովթա», 1891, թարգ. Հ.
Հակ մշակոյթին նպաստովը եւ Հարկատու է ա՛ մինչեւ քաղաք : Գալէմքեարեան , \ • Աչիշան «Կամենից» Տարե
նոր : Հալ մտաւ որականութիլն\1։ է բուն ի ր ա ւա– կււէվ կայ , ու նաեւ , թեըեւ^ս՝ կռի՚֊ * * * Եր՛ գիրք Հայոց Լեհաստանի ե լ քիումանիոյ–» , Վենե
աէրը դարաւ՜,ր կը պաՀԷ տիկ, կապերը
այս տօնին , որ կանգուն Կը թամ տեսնել իրարանցումը : • 1896), որոնք կը վկայեն, որ այգ
ազդր եւ ազգով կանգուն կբ մնայ ինքԱ. ալ՛, Ու էլ՝է2),ռմ քաղաք՛. Արեւոտ է օրը՛. Հով աւ կր սկսին դեռ 1 1 – ւ շ ^ ք դարերէն՛:
թուի սա կա յն , որ Հ այ մ տ աւորա կա՛ն ո ւթ ի ւն ը կա– կայ , ուժեղ , սուր՛, ասղՆտոզ ու խածնող : Այէեւն Լեհ եւ. հայ յ՜ողովուրղներու պատմական
դոզա յ սա խենդ մ իստ ըրա լին
մ ո վին կամ ա՚կամ այ Հ ր ամ ար ա ծ է ի ր ա ւա տ է բ ի իր անգամ կը առՀեւ , րաիսաի միանմանութփւնն ու հոգեւոր մօտիկու^
կոչումէն ես :
թեան՛ , թ ո յ լ տալով որ Հայ Մտքի անկախու ո°լր մնաց՝ թիւն1 կր սկսի \9րգ գաք ու ԳՕական թուականնե
տ& ը շոլրՀառ Հագնի , բա զկա տ ա լ ահ՝ աղօ– Տասնամեայ, Հ ի ն ու մաշած վերարկուիցս պըԼ~ րէն՝ մ հնչել 20|ք»,՚ք գարու ոկիզրր , մասնալո րապէս
թէ քրիստոսի նկարին առՀեւ ու դա՛ռնա յ պարզ լեհական գրականութենէն հայերէեի թարգմանու֊
ազ լո լ ած եմ ու օձիկը վեր. սօթթած , տնկած , պատս
ծիսակատաբութիւն , մ եր կանալով իր զուտ
շըՀա>– պարելու նաեւ ծոծրակս ու գլուխս կտրտող Հո– թիւններով :
գային դրոշմԷն ե լ մնալով միշտ եկեղեցիի
վէ՛ս •:
փակին մէչ–. Այգ իք ւ՛ է ակա՛նն ե ր ան մէկր միւսի ետեւէն հա
Պէտք է քաՀ ութ իւնը ունենալ ընղուն ելու , որ, րէ՛ Կ արծէք , Ֆրանսա յի բոլոր կողմեըէն , սարե յերէն թարգմաՕ֊\ոլթեամր լ ո յ ս կր տեսնեն մե ծ ա–
թաբգմ աւ չտց տօնը , աւելի մեծ բառով > ա յ մ շա– ու լեռնել.էն , անտառներէն վւրթա՚ծ , Հ "Վերը նուն ոանաստեգհ– Տովհ . քՒումանեանվ, իսօսքերով
միացածՌօ՛1 ի Հ աԼիար կը թափեն ու մեր քաղաքին՝ րսուաՆ ՀՀ.հ ամաշիյարհ ային գեգեցիկ գրականու
կ" յ թ ի տօնր, այսօր գարձահ է Հարազատ պատ վրայ
արշաւեն թեան յա՚ւեէմ-ա կան տաճարում ճշմարտութեան ,
կերը Հայ մտաւոչւական ղասին , տժգոյն՛, ու ան
մենք դիւրին, Ծխիկ մը՝ ան խ՛ո լափ ե լի բարութեան, գեգեցկութեան՝ մեհ՝ քուրմերիցմինիյ>
գործօն հ կը սիրենք մ ա չ. ւլանքները : զ օր է* բուն ,
V*/՛ ե թէ պար պո ւած ենք Հաւատքէ ո լ խ ան գա վա– շրթո ւնքիս կպած քիթ" Կր աաքցնէ աբգէն ՚. Ե ա ե՜ Հէնրիկ Սէնկիէվիչի գրեթէ բոլոր հիմնական
ո ւււթենէ ; ԳաղՀ է մեր Հւււլեկան մթնոլորտը : Հե– լ էն՝ վերարկուիս բալձր օձիքը՝ իբրեւ վաՀ ա՚նւ ; եբկերր «Առանց դաւանանքի» , (թարգմ . Տ • Յով–
տամ ուտ չենք վե րամ բարձ թռիէքէ՛ • Ամ ր օրէն Հովր զիս Հրելով կը տան ի , կը Լետէ Հ անբ ա պե հաննէսեանի, 1892, Թիֆլիս) «8ո՞ երթաս» (Լե–
Ատ. Լիսեցեանի
կառչած ենք առօրեային , * Ջունինք Հնռւիըեալ ան– տութեան լայն ւււ երկար պողոտան , ուր վերէն՛ հերէն լ. ,,,,,,Վ I։ թարգմ. , 1898–
ձերոլ ց ած ա՛ւելի շատ ու խիտ,
ղւ՚Հ սղութեան բնտղգը : Ն ի ւթակտն՝ա վար, սովորական՛ օրերէն ին Թիֆլիս) , 1լ ունւենայ իր երկր՛որդ տպադըոլ–
ենք մեր գարուն պէս՝ ժխտելու Համար ՈԳՒին՝ մարդիկ խումբ - խումը կեցած՝ կամ երթեւեկի թփլնր \9\2ին , ապա Պոլիս Վ .Ա ի րո ւն\ե ան ի թարգ–
զ ե րիշխանո ւթ ի ւ ն ը մեքենա յին ու Հ իւլէ\թ•՝ վէ ա յ ։ մ ԷՀ են , ար Համ աբՀելով Հ ովչւ–, ու պաղը , անոնց մանութեամբ, «Հրով եւ սրով» (թարգմ . Ա.
Այսքան ա՛նփառունակ չէ սակայն Հայ մտաւո սւաւբ խայթոցներ՚ը : Գունտաքճեանի , 1906, ՎեԱետիկ) , «Ջրհեգեզր»
րս/եղանութեան Եւ այսքան\ ան–
վւա լ լ չէ ան առաքելութիւնը։ ագիծն կը ճառեն , կը վիճինւ ա ն դ ա դ ա ր , բազուկնե (երկու հատոր), «Փա՛ն» Միք. Վոլոտիովսքի
գիմ ալ : մէՀ : Գոըծա–
շուշտ իր Հոգեկան րու , կռո լփն ե ր ո լ շարժումներ օդին քիչ ետքը՝ (թարգմ. Ա. Գոլնտաքճեանի , 1913—1914 Վենե
Գիտենք , 1լ րն դունին ք , կը Հաստա՛տենք , որ անի գւււլ ամ էն դի : Ու նաեւ , թերեւս՝ տիկ) «Հետելենք նրան» (թարգմ. Հ. Ադամեան,
կա ունի անՀ ուն պաՀ ե սա մը ո լ մ ի , կենս ունակս ւ– կ,ւիս 1898 Թիֆլիս) , «Փարոսփ վրայ» (թարգմ. Մ–
թեան եւ ո գ ե կան ընղուն ակութ ի ւնն եր՛ո լ ։Կը ՚սսյկ– ՝§*այլերս կը լառաՀանան դիւրութեամբ • ՀովԼՀ Բարիալգարեան , 1892 Մոսկուա) :
սի սակայն լծակը ; կը պակսի կամքը՝ շարժման ե տեւէս կը Հրէ , կը տանի • Աչքերս նետած՝ ան IIւ" • Լիսիցեսճի թարգմանութեամբ 1906/՚5՛
մ ԷՀ գնելու ւււմի , կեն սուն ակութ եան եւ ոգեկան դին , ա կան Հն ե բ ս՝ ասդին , աւելի մ օտիկնեբը , ու– Թիֆլիս ի մէչ լ ո յ ս կր տեսնէ յեհ մանկավալժ Հէն.
ըն ղո ււ ;ակո ւթ ի ւննե բ ո ւ այգ անՀ՚ունւ պաՀեստը : շագրութեամը կը Հ ետե ւիմ ան ց ոլգա՚ր ձ եր ո ւն Հը՛՜
Ուստի՝ պէտք ունինք մենք նուիրեալ անձե– յւապարակներուձւ։ վրայ , փողոցներուն մէՀ : 1Աա -
որոնք
րոլ : Պէտք ունինք պա Հ ա կն ե ր՛ո ւ : Մ ՚լ՚ Լ՛ Դ՛1 ո » ն ո ւթն երո ւն արլՀե ւ ներ ն ո ւ սր ճարա՛ս֊ նեըո ւձն նեը–
եւ
ւրիանան կ^՚բտը ՐէէաԼոլ միաժամանակ տէր սե Մերր կււէվ էէ, այլ կռիւ կառավարու .
հաււա^, վասնզի մշակոյթը ինքն իսկ թէ աէ\Ր էգ Զբոյ9 » ճալլ, վէճ ու շար՛ունակ քա զա քակ ա– թեան գէմ • • •
թ1չ ծառայ : ե ՛ութիւն՝ քե–
զի Հ>ւարցն : Ու կը փորձուիս պաՀիկ մը դուն Ու երթալով մարգոց ջերմաչափը կը բարձ -
թիւն - րանայ :
Հայ մշակոյթը մեր ժողովուրդին զղալու , ել, գործադո ւլ թէ քաղաքականոլ
մտա՛ծելու , կամենալու կարողութեանց Համա– Մ արգոս Հիղե րը֊ ւսբ կո լա՛ծ՝՝ անկլո ւ֊ւսւ-ձ֊ ԽՀե՛ - Լ/ա– ԱչքկԳ կլ\ կարմրեին ու գլո լիները կը փոթոր
կին ,
ւլրութիւնն է : խտացում՜ն է տ յն՝ թո լորի ն , զո ր. ՝Հ–Հք րագ , ազդու, սուր ն ա յո ւած քներ՝ տԱնբնտ կան շար
ժուձեւէ ւ
մ լւտքր կլւ ցած է ստեղծել իբրեւ գե ղե ց կո ւթի ւն : ւնՀա՜ զարտ , խռոված Մ ոււցած խածնուլ Հովն ու պաղը, կեցած մ ա յ—
թե բուն վրա , քա ւլա քա–
Նախապայմանն է ան ազգի մը գոյութեան , որով– Հոգի ; կան ո լթիւձւ,
Հ ետ եւ չկա յ ազգ առա\ ց մ շակո յ թ ի , ին Լսլէս չր— Բառեր ը չ ա փ ու Կհո " յ թ չունին : Բանակա֊ յ կամ փողոցներուն։ մ ԷՀ
կա յ մշակոյթ առանց ազգի։ նութիւնն ու տրամաբանութիւնը կը բացակային։ կը խաղա յ ամ էն ոք ։
Ազգային՛ մշակոյթը պաՀպան՚ակ մ ըն՝ է մտաւո Կառավարութիւնը պէտք է (ծ՝ո\ըէգի\ն\ յանձ– Երեւոյթը, տեսարանը թէեւ գործադուլ ցոյց
գե նուի ... կը բուրէ
րա՛կան մուրացկանութեսձն գէմ : Արուեստին կուտայ , սակայն քաղաքականութիւն
րազան ց ո ւթ ի ւնն է Ա.իւթ ին վ ր այ , բա յց մ ի ամա— Ո ւո շինկթ ըն , Լոնտոն , Մոս կո՛ւյս– * * • ամէն գի ։
մ տնակ նիւթին.՛ գե րազանցո ւթ ի ւ ն ը՝ արուեստին - Թրում ը ն , էթլի , Ա թալին . . . Ու այսպէս,, ոբ կողմ դա՛ռնաս քաղաքական–
վրայ՛տ
՛բաներ Այսինքն \։երգաշնակութիւն մը, թէ ՝ն"Ր Ա ար շալ , Պէվին , Մ ո լոթով •. ն ութիւն կը Հոտի ։ Ամէն ս Ը գ քազաքաղէ լ
ն ակութ դիւանագիտութիւնս
լ Հ ս ս լ ո լ – եւ թէ նււր ձեւով մը ըս՛ելու բնդու– Թող մինակ չկարծեն ՄոԼոթՈէէլՀ * ՚ * Պէտք ասըլ ձած՝ կը խաղայ ։^Ու^ինք
է ազզեւ ք Լոնտոնփ
ի ւ ն մ ըն է ՚ վրա յ ... միամիտներ կան. ասոնց մէՀ* * . ; նպարավաճառ,
\1 փիւււ քի Հա յ ու թիւնը իր ինքն ապաՀ պա\Լ,ո ւ– Հացագռըծ , ուսուցիչ, կօշկակար՝, դերձակ, բան
թեան Հ ամար խարիսխներ կը փն՛տռէ : Ամուր իւ ա– ուորն ու մինչեւ փողոցին աւելածուն ու ւ\°էէհ.
րիսխ մ լէն է մ շակո յ թ ր ՚ Անոնք , որ՝ կրցած են՝ ներկողր : Պաշտօնեան, ու նոյնփսկ ոստիկանը* ••:
Հետք մը ձգել պատմութեան մէՀ , «ցաՕցառ նա ու ձեւաւոր լեզու , չէր կրնա ր «ուսման անընտելի Տ ան տ ի կին ը , լուացաըաըուՀ ի ն , մ ԷՀքը կամ արա–
ւաբեկեալներն ինչպէս համարուիլ : ծխա
են լայն անդունդին վրայ՝ֆ , կապ ծերունին , բիրին կռթնած ծերուկը՝
"Ր կ՝Ր"էր Վի1 գիլի"ս Հ Լա՝յ^լ անդունդր մոռա Մ եսրոպի գիւտ ի ն նպատակն, էր Հա յ ժ ողո զ* ո՚ւբ– մորճը քթին տակ՛. Գ պը ո ց ա կանՀնե ըն ու օր՚ՕՀրոցի
ա– «պլիկ»ը։
ցութիւնն՝ է , իսկ «ցանցաււ նաւաբեկեալները՝^ դին տալ Սուրբ Գիրքր «ինքեան՝ ձայնիւք ե լ ոչ թէ
վրա–
նո՚նք են, ոքոնք կրցած ե\1, անց՛նիլ ագունգին մուրացածոյ բարբառով։ «Թարգմանիչները նա — Սոսիալխաւ, կօլիսւո; կռլքայնւխաւ
յ է ն , առա՛ւ.ց ընկլոլզելոլ ; եւ չէին կրնար խօսիլ ու գրել լեզու ՛մը , որ րլլար 9 լ ա՛տ ա Հան րապետոլթեան պաՀակները
ւ Լ *- ^
Թարւլմանչաց տօնը մեծազոյ ններէձ., թերե ւս դժուար իմ աց լայն ո անգո ւածն՚ե րու\ւՀ ամ աբ9 քա
նո յն իսկ միակ մեհաւլոյն տօնն» է մեր բովանդակ նի որ, այգ պարագային, պիտի Հեռանային իրենց ղաւարտներով, կը բուսնին , կը տնկոլին մէՀ -
պատմ ու թ ե ան մ ԷՀ , իր կւիքլով Ո 1 արդիմԼքով ա– նպատակէն , մատչելի դարձնել Աոկրբ ^էւ՚ՔՌ տ եզերը . .• ;
ւելի մեծ , քան Վ^արդանանց տօնը , օրինակի Հ ա— Հանրութեան գրեթէ բոլոր խաւերուն : Ասկէ կը Ալ չեմ սպասեր ու կծիկս կը դԱեմ դէպի դեղ։
մար : Վասնզի Վա՚ւլաններր Հոգեւոր զաւակներն Հ ետե ւ ի , որ «Թարգմ ա\ չա ց՝% գործա՛ծած լեզուն կււնակս կբ դարձնեմ քաղաքին՝**. Հնամաշ վե՜
ե՛. Ա աՀա կ ի եւ Մ ես րոպի : Ա խա լ պիտի բլլար այս մօտաւ ո րապէ ս ժո զո վր դեան լեգո ւն էր : ր աԱղկ ո լիս օ ձ իքը մ ի շա վեր՛ սօթթոլ ած ո լ ծ խ,ի կը
Աէ°^Ը առէել իր տառական , նեղ իմս շրթունքիս , ձեռքերս ալ լայւն\ ՛ու խորունկ ԳԱՐ՜
*՝արւլմ աէ իչյչր պարզ վ եր ծան ո զ մբ չէ մ իա յն , կարելի չէր նաեւ նոր լեզու ստեղ Նե, տառե պանն ե րո ւս մէՀ թաղած , էլ անցնիմ , կը Հեռանամ
:
ի ն չպէ ս կը թե լա գրէ ա յ գ բալլը մ եր օրե բուն րու գիւտէն ետք։ ինչպէս կը վկայէ Կորիւն , ի"ձ\– անՀ ոգ մաբգո ւ մ ը բան ի մը չխառնուող , անՀ ե–
պէս կը վկայեն ո " ֊ ր Ի հ պատմիչներ աէ \ այբուբենի տա քրքիր մէկու մը պկ ս ։
Հ< Թ արզ մ ան ի չ » ա\՚ ՛ունին տակ մեր ե կե զե ց ին ու գիւտէդ., ան մ ի Հա՛պ է */ վերՀ ձեռնարկուեցաւ
թարգ
մեր մողովո/րդր կր յիշատակէ մեր Հ ի ն մաաենա– մանէ լո լ Աուբբ Գեզն ալ քա զա քա կան ո ւթ ի ւն Հ^^՚՚^յ 1 » Աք՝-
Գիրքը ։ Հետեւաբար , «Թարգմա -
զ Ի ութեան բ // / // ր մեծ գէմքե ք. ը , որոնք դո Հա ցա՛ծ նի չաները ուղղակի յ ո , Հոն ալ այդ ւսադայէլը իր թեւերը երկացուցած
գրեցին այն լեզուով, որով ժ ո–
չենւ մփայ՛ն թարգմանելով , այլ կե բ ա ա ծ են ինք– զովուրդը տսՀրւածած է ։ Խաղաղ անկիւն մը ^ կ ա յ * Աստուած
կը խօսէր՝ : Գոզթան երդերը , որոնք
իմ : Ու աՀա , բնակարանիս աււՀեւ՝ գեղին պզտիկ
\նուրոյ\։.. գրականութիւն , յղկած են լեզուն եւ քա զո ւած ե՛ն ժոգովրգեան բերն էն , կը Հաստատեն
ստեղծած Ոսկեգա ր : թէ Ոսկեդար եան Հայեր էնը դո յո ւթ իլն ունէր Հրապարակին վբա յ այգեպանները քաղաքացինե
Բոլոր վկա յո ւթի ւնն ե ր ը կը Հ ա ս տ ա տ են , թէ Մ ես րոպէ՛ն՝ առաՀ եւ կ^իչթէր Մ ե սրոպեան դպրոց րու Հ իւանդոլթեամբ կը տաոապի\1, :
մ աա՚ւո ր զա ր զա ց ո ւմ ր տ ա ր ած ո ւած , արմ ատացած ներում. մէՀ : Ու մենք ալ , բարեկամիս՝ Վ^արւլերեսին Հետ ,
երբեմն
էր Հայ աւլնո լական գաս ին մ ԷՀ մ աս\՚.աւոր՛ա՛բա՛ր : Որքան բարձր է ժ ո զովո ւր դի մը Հ ոգեկան , իրար զտնե լով գեղին մ ԷՀ , քաղաքա՛կա
հ) ո սլան Հ ո զ ի վրայ շէր ուրեմն , ո ր իրենց Հերկը ւլա ր դա ց ո ւմ ը , որքան բարձր են իր մշակոլթային նաւ թ ի լ ն կր խազանք , պաՀ մը Ե րեւան կա^Լդ աո–
կր տար բերի
Կ ը1 էին ԱաՀակն ու Մ ե ս ր ոպը , վեղարաւոր ու ան՝– պաՀանՀնե ր ը , այնքան լեզուներ էն ։ իր լեղուն\ ու Ա֊ելէ ետք երթալով մինչեւ Ա՚ոսկոլա , Սթալինի
վ ե զար գպիրնւե^ը : Նորակերտ լեզու մը չէ ր իրենց րիշ ժողովուրդներու Ք՛1 վ ի կր • • • յետոյ , դաո՛նալով Լոնւտոն եւԱւո շինկ–
ու սու ցած Հա յերէն՚ն ալ : (Ի ամ ան ակի լեզուն էբ ան ՝Բ աղա քակր թ ութեամը մեծ ժողովուրդներուն թըն եւ չեմ գիտեր մինչեւ ուր * * *
Վկայ՝ մեր լ ե զ ո ւ ն ։
անշուշտ , ո ո, կը խօսուէր, թէեւ չէր դրուեր , քա մէՀ՝ մենք փոքրերէն չենք։ Ու֊ այսպէս, բոլոր մաըղււց Հուրիները խռո՛
քազաքականոլ -
նի որ այբուբեն մը չկար դեռ այն ատեն. : ւիոզո~ Վկայ՝ մեր մշակոյթբ ; ված , գլուխները փոթորկուա՛ծ*
ւկէւրււ մ , որ /^րոած էլ. ստեոծեկ այ էէ քան յղկուն թեան ե տեւէն կբ վազենք . . . :
( խ՜մբագրական ՀՏք1ՒՍԱԲԵՐ»ի)
Fonds A.R.A.M
ՏոճւՎէԱ. 17ին , Հ**»/ եկեղեցին տօնես թ՝ալւէէ– Գեղէն քաղաք եկած եմ : ք*նչո0ւ Համար % Որ
ս՛ա՛ւչաց ։ իյԱ՚բ. Ամփոփուած <ձՍ"վ–> Հայաստան–» ամ–
ի֊րս+կա– ի1 մէՀ՝ այս եւ է գնումի0 հ Ոէ՛՝ Արղ$ դրամագլուխ ալ չունիմ
եկեղեցին չէ տէրը տօ որ եւ է գնումի՝
փլ՛ այ—գ լու խի Համար։ Վաստակս սա գրի 1948 ապրիլի թխէ*՛ —
նին : ձիձ .գաբե,չ%րւն՝ էյ։ Հովա\֊ին կը տաբւսծ՚ուէր միայն <ձկո կոր դա գլուխդ ի կրնամ բախեցնել՝ ու *#* ԼեՀ ք*~~
ազգին, կրօնքին /ւ#– մշակոյթին վբայ ։ Աւելի շատ տոը Համ՛ար սՀլ քաղաք իՀնելրւ պէտք էկաբ : Գե– քաձ մշակրք-թային - պաւռմաէստն կապեյկլ չաթ,
«պարոլ։ակող» մբ՛– Էբ ան, քան Հպարունակեալ » զ է ն ալ կրնամ ճարել ; հ ի ն Ա1ւ։Պա ամա կան գրականութեան– մէԼ կանվէաբտ–
՝ մ ը ։ ւիամաևակի ընթացքին՝ իրենց ստորոգելի - Հապա է^^չ գործ ունիմ քաղաքր։ Մաւա– տեր եւ– յ,իյատակումներ (տես Մ • Բժ֊շկեանց —.
միւսը՛ ււսԱգ ա յ ս բանուոր
ներէն մաս մը կո–չ. սն ցուց ի՛ն թէ մէկը, թէ մըն\ ալ ես վտանգաւոր օրերուն,., Ջէ* որ է ելած , « ճանաաարՀորգոլթիւն ի Լեհաստանդ, Վենե
թէ «պարունակող՝շ>ը , թէ «պարոլն ակեաչ^ը ։ եմ հ ոլ դասակարգս պայքարի տիկ, 1830, 9՛– Գո,իրիկեան — Հայք Եղխարէ–
(ծ՝արգմա\֊չաց տօնը Հայ.Մ՛ոքի անկախոււ– կռուփները, ցցած իր Հ ա՛նա պ առօր ե ա յին Համար % թոլպոլիս ՏրաՀ՚սիլվա՚նիոյ–» , Գան Գիմետր Այ~
թեան տօնն է եւ ոչ թէ եկեղեցիին, որ կը սնանի //է մ է Հո եղած այս մ ղոլմը կը տանի ու կը նետէ րե լելե ան Հայքի Պա-քովթա», 1891, թարգ. Հ.
Հակ մշակոյթին նպաստովը եւ Հարկատու է ա՛ մինչեւ քաղաք : Գալէմքեարեան , \ • Աչիշան «Կամենից» Տարե
նոր : Հալ մտաւ որականութիլն\1։ է բուն ի ր ա ւա– կււէվ կայ , ու նաեւ , թեըեւ^ս՝ կռի՚֊ * * * Եր՛ գիրք Հայոց Լեհաստանի ե լ քիումանիոյ–» , Վենե
աէրը դարաւ՜,ր կը պաՀԷ տիկ, կապերը
այս տօնին , որ կանգուն Կը թամ տեսնել իրարանցումը : • 1896), որոնք կը վկայեն, որ այգ
ազդր եւ ազգով կանգուն կբ մնայ ինքԱ. ալ՛, Ու էլ՝է2),ռմ քաղաք՛. Արեւոտ է օրը՛. Հով աւ կր սկսին դեռ 1 1 – ւ շ ^ ք դարերէն՛:
թուի սա կա յն , որ Հ այ մ տ աւորա կա՛ն ո ւթ ի ւն ը կա– կայ , ուժեղ , սուր՛, ասղՆտոզ ու խածնող : Այէեւն Լեհ եւ. հայ յ՜ողովուրղներու պատմական
դոզա յ սա խենդ մ իստ ըրա լին
մ ո վին կամ ա՚կամ այ Հ ր ամ ար ա ծ է ի ր ա ւա տ է բ ի իր անգամ կը առՀեւ , րաիսաի միանմանութփւնն ու հոգեւոր մօտիկու^
կոչումէն ես :
թեան՛ , թ ո յ լ տալով որ Հայ Մտքի անկախու ո°լր մնաց՝ թիւն1 կր սկսի \9րգ գաք ու ԳՕական թուականնե
տ& ը շոլրՀառ Հագնի , բա զկա տ ա լ ահ՝ աղօ– Տասնամեայ, Հ ի ն ու մաշած վերարկուիցս պըԼ~ րէն՝ մ հնչել 20|ք»,՚ք գարու ոկիզրր , մասնալո րապէս
թէ քրիստոսի նկարին առՀեւ ու դա՛ռնա յ պարզ լեհական գրականութենէն հայերէեի թարգմանու֊
ազ լո լ ած եմ ու օձիկը վեր. սօթթած , տնկած , պատս
ծիսակատաբութիւն , մ եր կանալով իր զուտ
շըՀա>– պարելու նաեւ ծոծրակս ու գլուխս կտրտող Հո– թիւններով :
գային դրոշմԷն ե լ մնալով միշտ եկեղեցիի
վէ՛ս •:
փակին մէչ–. Այգ իք ւ՛ է ակա՛նն ե ր ան մէկր միւսի ետեւէն հա
Պէտք է քաՀ ութ իւնը ունենալ ընղուն ելու , որ, րէ՛ Կ արծէք , Ֆրանսա յի բոլոր կողմեըէն , սարե յերէն թարգմաՕ֊\ոլթեամր լ ո յ ս կր տեսնեն մե ծ ա–
թաբգմ աւ չտց տօնը , աւելի մեծ բառով > ա յ մ շա– ու լեռնել.էն , անտառներէն վւրթա՚ծ , Հ "Վերը նուն ոանաստեգհ– Տովհ . քՒումանեանվ, իսօսքերով
միացածՌօ՛1 ի Հ աԼիար կը թափեն ու մեր քաղաքին՝ րսուաՆ ՀՀ.հ ամաշիյարհ ային գեգեցիկ գրականու
կ" յ թ ի տօնր, այսօր գարձահ է Հարազատ պատ վրայ
արշաւեն թեան յա՚ւեէմ-ա կան տաճարում ճշմարտութեան ,
կերը Հայ մտաւոչւական ղասին , տժգոյն՛, ու ան
մենք դիւրին, Ծխիկ մը՝ ան խ՛ո լափ ե լի բարութեան, գեգեցկութեան՝ մեհ՝ քուրմերիցմինիյ>
գործօն հ կը սիրենք մ ա չ. ւլանքները : զ օր է* բուն ,
V*/՛ ե թէ պար պո ւած ենք Հաւատքէ ո լ խ ան գա վա– շրթո ւնքիս կպած քիթ" Կր աաքցնէ աբգէն ՚. Ե ա ե՜ Հէնրիկ Սէնկիէվիչի գրեթէ բոլոր հիմնական
ո ւււթենէ ; ԳաղՀ է մեր Հւււլեկան մթնոլորտը : Հե– լ էն՝ վերարկուիս բալձր օձիքը՝ իբրեւ վաՀ ա՚նւ ; եբկերր «Առանց դաւանանքի» , (թարգմ . Տ • Յով–
տամ ուտ չենք վե րամ բարձ թռիէքէ՛ • Ամ ր օրէն Հովր զիս Հրելով կը տան ի , կը Լետէ Հ անբ ա պե հաննէսեանի, 1892, Թիֆլիս) «8ո՞ երթաս» (Լե–
Ատ. Լիսեցեանի
կառչած ենք առօրեային , * Ջունինք Հնռւիըեալ ան– տութեան լայն ւււ երկար պողոտան , ուր վերէն՛ հերէն լ. ,,,,,,Վ I։ թարգմ. , 1898–
ձերոլ ց ած ա՛ւելի շատ ու խիտ,
ղւ՚Հ սղութեան բնտղգը : Ն ի ւթակտն՝ա վար, սովորական՛ օրերէն ին Թիֆլիս) , 1լ ունւենայ իր երկր՛որդ տպադըոլ–
ենք մեր գարուն պէս՝ ժխտելու Համար ՈԳՒին՝ մարդիկ խումբ - խումը կեցած՝ կամ երթեւեկի թփլնր \9\2ին , ապա Պոլիս Վ .Ա ի րո ւն\ե ան ի թարգ–
զ ե րիշխանո ւթ ի ւ ն ը մեքենա յին ու Հ իւլէ\թ•՝ վէ ա յ ։ մ ԷՀ են , ար Համ աբՀելով Հ ովչւ–, ու պաղը , անոնց մանութեամբ, «Հրով եւ սրով» (թարգմ . Ա.
Այսքան ա՛նփառունակ չէ սակայն Հայ մտաւո սւաւբ խայթոցներ՚ը : Գունտաքճեանի , 1906, ՎեԱետիկ) , «Ջրհեգեզր»
րս/եղանութեան Եւ այսքան\ ան–
վւա լ լ չէ ան առաքելութիւնը։ ագիծն կը ճառեն , կը վիճինւ ա ն դ ա դ ա ր , բազուկնե (երկու հատոր), «Փա՛ն» Միք. Վոլոտիովսքի
գիմ ալ : մէՀ : Գոըծա–
շուշտ իր Հոգեկան րու , կռո լփն ե ր ո լ շարժումներ օդին քիչ ետքը՝ (թարգմ. Ա. Գոլնտաքճեանի , 1913—1914 Վենե
Գիտենք , 1լ րն դունին ք , կը Հաստա՛տենք , որ անի գւււլ ամ էն դի : Ու նաեւ , թերեւս՝ տիկ) «Հետելենք նրան» (թարգմ. Հ. Ադամեան,
կա ունի անՀ ուն պաՀ ե սա մը ո լ մ ի , կենս ունակս ւ– կ,ւիս 1898 Թիֆլիս) , «Փարոսփ վրայ» (թարգմ. Մ–
թեան եւ ո գ ե կան ընղուն ակութ ի ւնն եր՛ո լ ։Կը ՚սսյկ– ՝§*այլերս կը լառաՀանան դիւրութեամբ • ՀովԼՀ Բարիալգարեան , 1892 Մոսկուա) :
սի սակայն լծակը ; կը պակսի կամքը՝ շարժման ե տեւէս կը Հրէ , կը տանի • Աչքերս նետած՝ ան IIւ" • Լիսիցեսճի թարգմանութեամբ 1906/՚5՛
մ ԷՀ գնելու ւււմի , կեն սուն ակութ եան եւ ոգեկան դին , ա կան Հն ե բ ս՝ ասդին , աւելի մ օտիկնեբը , ու– Թիֆլիս ի մէչ լ ո յ ս կր տեսնէ յեհ մանկավալժ Հէն.
ըն ղո ււ ;ակո ւթ ի ւննե բ ո ւ այգ անՀ՚ունւ պաՀեստը : շագրութեամը կը Հ ետե ւիմ ան ց ոլգա՚ր ձ եր ո ւն Հը՛՜
Ուստի՝ պէտք ունինք մենք նուիրեալ անձե– յւապարակներուձւ։ վրայ , փողոցներուն մէՀ : 1Աա -
որոնք
րոլ : Պէտք ունինք պա Հ ա կն ե ր՛ո ւ : Մ ՚լ՚ Լ՛ Դ՛1 ո » ն ո ւթն երո ւն արլՀե ւ ներ ն ո ւ սր ճարա՛ս֊ նեըո ւձն նեը–
եւ
ւրիանան կ^՚բտը ՐէէաԼոլ միաժամանակ տէր սե Մերր կււէվ էէ, այլ կռիւ կառավարու .
հաււա^, վասնզի մշակոյթը ինքն իսկ թէ աէ\Ր էգ Զբոյ9 » ճալլ, վէճ ու շար՛ունակ քա զա քակ ա– թեան գէմ • • •
թ1չ ծառայ : ե ՛ութիւն՝ քե–
զի Հ>ւարցն : Ու կը փորձուիս պաՀիկ մը դուն Ու երթալով մարգոց ջերմաչափը կը բարձ -
թիւն - րանայ :
Հայ մշակոյթը մեր ժողովուրդին զղալու , ել, գործադո ւլ թէ քաղաքականոլ
մտա՛ծելու , կամենալու կարողութեանց Համա– Մ արգոս Հիղե րը֊ ւսբ կո լա՛ծ՝՝ անկլո ւ֊ւսւ-ձ֊ ԽՀե՛ - Լ/ա– ԱչքկԳ կլ\ կարմրեին ու գլո լիները կը փոթոր
կին ,
ւլրութիւնն է : խտացում՜ն է տ յն՝ թո լորի ն , զո ր. ՝Հ–Հք րագ , ազդու, սուր ն ա յո ւած քներ՝ տԱնբնտ կան շար
ժուձեւէ ւ
մ լւտքր կլւ ցած է ստեղծել իբրեւ գե ղե ց կո ւթի ւն : ւնՀա՜ զարտ , խռոված Մ ոււցած խածնուլ Հովն ու պաղը, կեցած մ ա յ—
թե բուն վրա , քա ւլա քա–
Նախապայմանն է ան ազգի մը գոյութեան , որով– Հոգի ; կան ո լթիւձւ,
Հ ետ եւ չկա յ ազգ առա\ ց մ շակո յ թ ի , ին Լսլէս չր— Բառեր ը չ ա փ ու Կհո " յ թ չունին : Բանակա֊ յ կամ փողոցներուն։ մ ԷՀ
կա յ մշակոյթ առանց ազգի։ նութիւնն ու տրամաբանութիւնը կը բացակային։ կը խաղա յ ամ էն ոք ։
Ազգային՛ մշակոյթը պաՀպան՚ակ մ ըն՝ է մտաւո Կառավարութիւնը պէտք է (ծ՝ո\ըէգի\ն\ յանձ– Երեւոյթը, տեսարանը թէեւ գործադուլ ցոյց
գե նուի ... կը բուրէ
րա՛կան մուրացկանութեսձն գէմ : Արուեստին կուտայ , սակայն քաղաքականութիւն
րազան ց ո ւթ ի ւնն է Ա.իւթ ին վ ր այ , բա յց մ ի ամա— Ո ւո շինկթ ըն , Լոնտոն , Մոս կո՛ւյս– * * • ամէն գի ։
մ տնակ նիւթին.՛ գե րազանցո ւթ ի ւ ն ը՝ արուեստին - Թրում ը ն , էթլի , Ա թալին . . . Ու այսպէս,, ոբ կողմ դա՛ռնաս քաղաքական–
վրայ՛տ
՛բաներ Այսինքն \։երգաշնակութիւն մը, թէ ՝ն"Ր Ա ար շալ , Պէվին , Մ ո լոթով •. ն ութիւն կը Հոտի ։ Ամէն ս Ը գ քազաքաղէ լ
ն ակութ դիւանագիտութիւնս
լ Հ ս ս լ ո լ – եւ թէ նււր ձեւով մը ըս՛ելու բնդու– Թող մինակ չկարծեն ՄոԼոթՈէէլՀ * ՚ * Պէտք ասըլ ձած՝ կը խաղայ ։^Ու^ինք
է ազզեւ ք Լոնտոնփ
ի ւ ն մ ըն է ՚ վրա յ ... միամիտներ կան. ասոնց մէՀ* * . ; նպարավաճառ,
\1 փիւււ քի Հա յ ու թիւնը իր ինքն ապաՀ պա\Լ,ո ւ– Հացագռըծ , ուսուցիչ, կօշկակար՝, դերձակ, բան
թեան Հ ամար խարիսխներ կը փն՛տռէ : Ամուր իւ ա– ուորն ու մինչեւ փողոցին աւելածուն ու ւ\°էէհ.
րիսխ մ լէն է մ շակո յ թ ր ՚ Անոնք , որ՝ կրցած են՝ ներկողր : Պաշտօնեան, ու նոյնփսկ ոստիկանը* ••:
Հետք մը ձգել պատմութեան մէՀ , «ցաՕցառ նա ու ձեւաւոր լեզու , չէր կրնա ր «ուսման անընտելի Տ ան տ ի կին ը , լուացաըաըուՀ ի ն , մ ԷՀքը կամ արա–
ւաբեկեալներն ինչպէս համարուիլ : ծխա
են լայն անդունդին վրայ՝ֆ , կապ ծերունին , բիրին կռթնած ծերուկը՝
"Ր կ՝Ր"էր Վի1 գիլի"ս Հ Լա՝յ^լ անդունդր մոռա Մ եսրոպի գիւտ ի ն նպատակն, էր Հա յ ժ ողո զ* ո՚ւբ– մորճը քթին տակ՛. Գ պը ո ց ա կանՀնե ըն ու օր՚ՕՀրոցի
ա– «պլիկ»ը։
ցութիւնն՝ է , իսկ «ցանցաււ նաւաբեկեալները՝^ դին տալ Սուրբ Գիրքր «ինքեան՝ ձայնիւք ե լ ոչ թէ
վրա–
նո՚նք են, ոքոնք կրցած ե\1, անց՛նիլ ագունգին մուրացածոյ բարբառով։ «Թարգմանիչները նա — Սոսիալխաւ, կօլիսւո; կռլքայնւխաւ
յ է ն , առա՛ւ.ց ընկլոլզելոլ ; եւ չէին կրնար խօսիլ ու գրել լեզու ՛մը , որ րլլար 9 լ ա՛տ ա Հան րապետոլթեան պաՀակները
ւ Լ *- ^
Թարւլմանչաց տօնը մեծազոյ ններէձ., թերե ւս դժուար իմ աց լայն ո անգո ւածն՚ե րու\ւՀ ամ աբ9 քա
նո յն իսկ միակ մեհաւլոյն տօնն» է մեր բովանդակ նի որ, այգ պարագային, պիտի Հեռանային իրենց ղաւարտներով, կը բուսնին , կը տնկոլին մէՀ -
պատմ ու թ ե ան մ ԷՀ , իր կւիքլով Ո 1 արդիմԼքով ա– նպատակէն , մատչելի դարձնել Աոկրբ ^էւ՚ՔՌ տ եզերը . .• ;
ւելի մեծ , քան Վ^արդանանց տօնը , օրինակի Հ ա— Հանրութեան գրեթէ բոլոր խաւերուն : Ասկէ կը Ալ չեմ սպասեր ու կծիկս կը դԱեմ դէպի դեղ։
մար : Վասնզի Վա՚ւլաններր Հոգեւոր զաւակներն Հ ետե ւ ի , որ «Թարգմ ա\ չա ց՝% գործա՛ծած լեզուն կււնակս կբ դարձնեմ քաղաքին՝**. Հնամաշ վե՜
ե՛. Ա աՀա կ ի եւ Մ ես րոպի : Ա խա լ պիտի բլլար այս մօտաւ ո րապէ ս ժո զո վր դեան լեգո ւն էր : ր աԱղկ ո լիս օ ձ իքը մ ի շա վեր՛ սօթթոլ ած ո լ ծ խ,ի կը
Աէ°^Ը առէել իր տառական , նեղ իմս շրթունքիս , ձեռքերս ալ լայւն\ ՛ու խորունկ ԳԱՐ՜
*՝արւլմ աէ իչյչր պարզ վ եր ծան ո զ մբ չէ մ իա յն , կարելի չէր նաեւ նոր լեզու ստեղ Նե, տառե պանն ե րո ւս մէՀ թաղած , էլ անցնիմ , կը Հեռանամ
:
ի ն չպէ ս կը թե լա գրէ ա յ գ բալլը մ եր օրե բուն րու գիւտէն ետք։ ինչպէս կը վկայէ Կորիւն , ի"ձ\– անՀ ոգ մաբգո ւ մ ը բան ի մը չխառնուող , անՀ ե–
պէս կը վկայեն ո " ֊ ր Ի հ պատմիչներ աէ \ այբուբենի տա քրքիր մէկու մը պկ ս ։
Հ< Թ արզ մ ան ի չ » ա\՚ ՛ունին տակ մեր ե կե զե ց ին ու գիւտէդ., ան մ ի Հա՛պ է */ վերՀ ձեռնարկուեցաւ
թարգ
մեր մողովո/րդր կր յիշատակէ մեր Հ ի ն մաաենա– մանէ լո լ Աուբբ Գեզն ալ քա զա քա կան ո ւթ ի ւն Հ^^՚՚^յ 1 » Աք՝-
Գիրքը ։ Հետեւաբար , «Թարգմա -
զ Ի ութեան բ // / // ր մեծ գէմքե ք. ը , որոնք դո Հա ցա՛ծ նի չաները ուղղակի յ ո , Հոն ալ այդ ւսադայէլը իր թեւերը երկացուցած
գրեցին այն լեզուով, որով ժ ո–
չենւ մփայ՛ն թարգմանելով , այլ կե բ ա ա ծ են ինք– զովուրդը տսՀրւածած է ։ Խաղաղ անկիւն մը ^ կ ա յ * Աստուած
կը խօսէր՝ : Գոզթան երդերը , որոնք
իմ : Ու աՀա , բնակարանիս աււՀեւ՝ գեղին պզտիկ
\նուրոյ\։.. գրականութիւն , յղկած են լեզուն եւ քա զո ւած ե՛ն ժոգովրգեան բերն էն , կը Հաստատեն
ստեղծած Ոսկեգա ր : թէ Ոսկեդար եան Հայեր էնը դո յո ւթ իլն ունէր Հրապարակին վբա յ այգեպանները քաղաքացինե
Բոլոր վկա յո ւթի ւնն ե ր ը կը Հ ա ս տ ա տ են , թէ Մ ես րոպէ՛ն՝ առաՀ եւ կ^իչթէր Մ ե սրոպեան դպրոց րու Հ իւանդոլթեամբ կը տաոապի\1, :
մ աա՚ւո ր զա ր զա ց ո ւմ ր տ ա ր ած ո ւած , արմ ատացած ներում. մէՀ : Ու մենք ալ , բարեկամիս՝ Վ^արւլերեսին Հետ ,
երբեմն
էր Հայ աւլնո լական գաս ին մ ԷՀ մ աս\՚.աւոր՛ա՛բա՛ր : Որքան բարձր է ժ ո զովո ւր դի մը Հ ոգեկան , իրար զտնե լով գեղին մ ԷՀ , քաղաքա՛կա
հ) ո սլան Հ ո զ ի վրայ շէր ուրեմն , ո ր իրենց Հերկը ւլա ր դա ց ո ւմ ը , որքան բարձր են իր մշակոլթային նաւ թ ի լ ն կր խազանք , պաՀ մը Ե րեւան կա^Լդ աո–
կր տար բերի
Կ ը1 էին ԱաՀակն ու Մ ե ս ր ոպը , վեղարաւոր ու ան՝– պաՀանՀնե ր ը , այնքան լեզուներ էն ։ իր լեղուն\ ու Ա֊ելէ ետք երթալով մինչեւ Ա՚ոսկոլա , Սթալինի
վ ե զար գպիրնւե^ը : Նորակերտ լեզու մը չէ ր իրենց րիշ ժողովուրդներու Ք՛1 վ ի կր • • • յետոյ , դաո՛նալով Լոնւտոն եւԱւո շինկ–
ու սու ցած Հա յերէն՚ն ալ : (Ի ամ ան ակի լեզուն էբ ան ՝Բ աղա քակր թ ութեամը մեծ ժողովուրդներուն թըն եւ չեմ գիտեր մինչեւ ուր * * *
Վկայ՝ մեր լ ե զ ո ւ ն ։
անշուշտ , ո ո, կը խօսուէր, թէեւ չէր դրուեր , քա մէՀ՝ մենք փոքրերէն չենք։ Ու֊ այսպէս, բոլոր մաըղււց Հուրիները խռո՛
քազաքականոլ -
նի որ այբուբեն մը չկար դեռ այն ատեն. : ւիոզո~ Վկայ՝ մեր մշակոյթբ ; ված , գլուխները փոթորկուա՛ծ*
ւկէւրււ մ , որ /^րոած էլ. ստեոծեկ այ էէ քան յղկուն թեան ե տեւէն կբ վազենք . . . :
( խ՜մբագրական ՀՏք1ՒՍԱԲԵՐ»ի)
Fonds A.R.A.M
