Page 90 - ARM_19-1948_02
P. 90
ՍԱՐԸՈԻքԻՆԵՐ 6 ԱՌԱ* ՓՈԹՈՐԻՍ ԱՐԱՐԱՏԻ ՎՐԱՅ
ՍԻ՛ խ յ Բ ե Ք Ն ե Ր Գ Ա Ղ Թ Ո Ղ Ը
ԵՍ Տ ծ Ս ս Ց ե - Փ ւ ՚ ՚ ւ Տ Օ /՚ Ր նչ է Հ իմն ա կ ան տարբեր ութիւ՛– ը «5/ եր գ ա ղ ֊ Տիտա՛ն մը եւս ինկաւ։ ՄՄաահհրր,, չարչաա,րախի1,է
եւ Հ,Հականերգաղթ&
թասէրձ խումանավաբնեբուն անրոոք, մեր գռներէն չո՛յւզերեր Հեռանա/
տնակցութեան միֆել ; Կաղնիներ՝ մէկիկ 2^ մէկիկ կ՚իյնան գքաճէա
մՒ֊րեմն օյյլ; ճքսմ՚թ1ք1Լ՚եբթյ1Տէ .վրայ ... // աԱ իկներն ու ծաղկեց ր I. ր–*սխ րն ալ ձդի –՜ հար , առանց իրե՛նց կեանքին լրումին : Ազբաչեան
Այս արտերով ; Այս ծառերով : Այս քարերով աի կրնային պաաասխաւել առանց վարանում ի Օհանքանեան , Նտզարեանց , ՚Րաքաղնունի, աւ
Արտերը տե ս ա՛ն\\քառեր լէ տեսան–; ՛Բարերը տեսանէ՛. առանձինները գիտակցօբէն կը ստեն յ երկրոլ գը ա՛ ղան եւ ահա վերջինը, Ա. Ահարոնեան. , , զԱ^ւ ^
բա
Մ ենք ոչ Էսկ հետքերը տեսանք ; նաչառօըէւ, կը նեբզայացնէ մեր Հայրենիքին բալը մեր ղէաԱ՚ն՛ է», ըբած էր մեր մեծ ընկեր լ, .
ՀֆաՏ՚աը
Արաերը լացին։ Հքառերը լացիւ,։ ՛Բարերը, լացին։ ցասական երեւոյթները ; չէ , կը (1ւ ՚իաչՅւակցրլթեան գլիսբւն փոթորիկ կայ լ
Մ ենք այղ սփոփանքն ալ չունեցանք : Ա ր գ ա բ ե ւ , ՚իաշնակցոլթիւնը դբոֆֆ կին, գ՛ «ման ու անյաղթ • Ի •*/> Կբ Ւ ՚ Վ թէ * գ
կայն
Անոնք յ ո յ ս մը ներշնչեցին : ներգաղթը, իբվեւ սկւլբււււք, վիճելի նիւթ ^Ահարոնեա՛ն յաղթեց մահուան ... Մահր,
Մե(Լք ո՞ւր էինք ւ ա յ ղ օրերուն ; բացատ րէ ներգաղթող Հայրենակցի՛ն՝ գնաց, բայց մեր մեծ ի կերը կ՚ապրի ու պիտի
֊ ֊ – ՝*ինա՛ յ ո բովՀեաեւ մեբ մ ա ն՛րան կար. ու աղ ապրի, որքան որ անմահ է հայ մողովուրգը
քատ Հայրենիքը պէաք ունի բաղոլկիգ ու տաղանդ Այսօր սուդի մէք ե՛ւ. բովա՛նդակ Գաշն ակցո կթիԼ%ո
՚ ՝ք*էէ. ՜կամաց , կառավար : գիգւ Գնա՛ , թ ե ւ ե բ գ սոթթէ ու խանգասավ, առուր* ել Ահարոնեանի հետեւորդները^ :
թեամբ աշխատ ան ~ լեռները,
Տակաւին 6 0 քիլոմեթր ի վրայ ենք։ Այս մասնակցէ վեր ա շինութեան Սուգի մէք են մեր հայրենի գետւե)ա
վւ՚՚նքնաչար մը կրնայ սուրալ մամբ մին՛չեւ 110 քին՝ Րոլով՝ ճակատձեվ-ուհ վրս՚յ 1 V*՛ ա՛ ու քրաինա՝ վէր, դաշտերը, հովիտ\նեչ ը, լիճերը , թռչուններն
1ՃՍ քիլոմեթր : քով ո ռ ո գ է մ ե բ պա պե րո ւ ն Հողը ; ո՛ւ արիւնոտ հողը : Ո յի պիտի ե ր գ է կա՛ անչոլ ա
Կա՛մաց յ կամաց ; Տաբինեբ ^ տարիներ աի ք*այց ակա\ւ*^էգ օղ • ^ը բ Երեւան Հասնիս , թիւնները՝ մեր դաչտերուն , մեր սարա լան քե րո ւն
ռա^է, երբ կա բ աւանները վայրենօրէն կբ քշուէին այնտեղ մի փնտռեր այՀ.\ աղատութիւննեբը ղո րս ու «արցունքի» հովիտնելուն։ ՆեմրոլթիՆ , Աի ֊
քսանըՀինգ տարի ա՛ Վարդա
այս ճամբան\ե բ ոմն վըայ , աքսորականները օբա - փերուն վայելեցիր՛ արտասաՀմանի փանփն, Գռգուրին, Ափին, Աւարայրին, Տարօնի՚ն
վրա յ ;
կա*Ն ութ - աասը քիլոմեթր ալ ^էիս կբնա՝1՛ ՔաԼ^Է։ նանց , /Սանասորին , Վասպո լրականին ,
կդիմանա՞ս։ Օրակա՛ն՛ ութ - աասը քէչոմեթլ՚է Ա— Այնտեղ ամուր պիաի փակես շբթոլնքէնեըգ ու. ոլ համայն հայկական բ՝ ա գ ա ւ ա ռ ի ն : Մեծ երգիչը
պիաի մոռ... աս ինշ ոբ սորվա՛ծ էիր Գոլ՚ոսԼՀ 1 լռա՛ծ է այսօՀ– • . • Աք աըաար փոթորկած ու փոչթպ
\~օթիւ Հքաբաւ; ՝իուր2իբով ծածկուած՛. 1(աք^,էէՀ
արիւնլուայ՛* Մէկ °Բ\Ը; մ՜է՛կ աաբոլան ծանրութիւն՝ ԱաՀմա՚ւ էն Հաղիւ ներս մաած , պիաի մոռ - ներ աւերակներ՛ուն հո ղմացրիւ՝ կը բարձք ա ա զ I ֊
ուսէր : կ՝՝է մ ասա ս : (քնած էէէը գ ո * ֊ ս եւ անշուշա նաս , հոյնիսկ, ԱԱՍրւՕէւաՈ Հայերէւգ իր քերակա պի ան՛հունի տարածութեան վրայ։ Ա. Տակոբա/
չես գիտել՛, \յւ կամ շատ քիչ բա\լյ գ ի տ ե ս : նութեամբ ^ ուղղագբութեամբ ել բառամթերքով; աղբիլրր սլղաորած , որուն մաքուր՛ ոլ զուլալ
ւ՝այց գ է ա ե մ որ ա յ ս խճուղին– չկար ա յն Այնտեղ յ մտերմիկ ՚լր"յց պիտի չո լնենաս քուրր Ահարոնեանի մսծ՚՚կոլթեան սիրտբ վո ո
ատեն : Պարղ ճամբա յ մըն՝ էր խ ո ր տ ո լբոր ա , քար կսո^Գ ու գալկիգ Հետ յ եղբօբգ ու մօրգ Հետ : ցուց ու Արարատի վեհափառ տեսքը ՚ւնոք
քարուտ , յաճախ անանցանելի I Այնտեղ պիտի վախ՛նաս քու շրջապատ էգ ո ™ մարմինը կազմաւորեց : Առանց Արարատի ք՝ Ա .
՚ճիշգ ատոր Համար ալ տասն անգամ աւելէ րովՀետել քու քայլերուգ ու Լոլրիգ պիաի Հետե– հարոնեան, պիտի չբ//այ այն՝ ինչ որ էր : Բաց
վտանգաւոր : Աքսո լ> ականներ ո ւմ ա ս սլա ո. եւ բո - ւի ՝Լ հ կս֊^ ն, ՝ իբ գ ործա կա ին եր ով % ճակատ, անուշ աչքեր, թաւ յօնքեր ու Արաքսի
սլիկ * Խ՚արաղաՀյ. ^ Հ բացան \ ք՝իր եւ քս՚ր • Սպառ - Այ-1-աեղ պիտի սկսիս կա ր գալ Ա աբքսբ ^ էն - ձայնը՝ իր, կոկորդին մէք։
նալիկներ արիւնածարաւ ** . կէլսլԼ) Լենինը եւ մնացեալները : Մեր հայրենիքը իր այլակերպ ու իսորհրդա -
կամաց յ կամաց : Ա ա ծառին տակ եբիտա– Ա իա սին չտանիս Աի ամ ան թօն ու Օշականը , լոր տեսիլքներով՝ շունչ ու ոգի տուի՛ն Աւետիքին
սաբգ մայր մ՛ը ՛իր, նորածինը թաղեց , եւ ինքն աք ԱՀաբոնեանն ոլ \թարդուկին , քհէքէեանն ու Զօ - ու ան, մինչեւ վերքը մնաց հաւատարիմ այգ աե~
շնչա ս սչառ ինկաւ ճամ բան յ խար աղան բ գլիէու/ն, : պանեան\ը : սիլքներոլն , խուհոլրդձ՚երուն ո՛ւ երաղանքնե -
Զէր կրնար քալել^ կարաւանին Հասն իլ; \^առը Առ այմմ կրնաս խօսիլ ^ա^ն 1Լարգանին ոլ րուն։ յյերոմհգւեր ամ բողք, դարերու ընթացքին՛,
գողաց , Ք ա Բ Բ Հա ուա իեց \՛էյր իա աս ա՛ր գ մօր Վերջին Մեծն Տիգրանին մասին Ց Ս Ո ՝ Բ անօրինտլթիւն :
Լոլձնչը խաո֊նուեցաւ գաշտին Հովերուն՝ որ կը Մ ոո֊ցիր ե՛ւ Զավ. ենցը ե՛ ւ Աբամ քօ ա չատ ո ւր •
սուլէին ողբաձայն Հ եանը %
Զ Հ ամ արձակ էս գործածե լ ^ Հ ա՝ն բ ա պեաո լ ֊ ւտոյ»ն , ՀՏԷբ ողորմեա»ն կամ ՀՀայբ մեր»ը որուն
ձե– •
Անգին երեք թշուառներ ինկան գանակին թէւն ^ , ^ նախագաՀֆ ^ Զպսակաւոր բ ա 1 ա ս տ ե ղծ ^ ։ ^ասաբ ՚ճէով. բառռր պրտի Տ բաս ցոլըւ.. քսղր :
տակ , ի փառս մարգարէթն\ յ Հ յեղափո խութ էլն՝ »^ ^կուսակցութիւն », «խոր - Արբ արտասածս աս՛ հասակ գր.սս, «.տասը
Աւելի անգին ^ Հինգ նոր գիակներ ւ ք\սաիկան–* Հրգային՝ֆ բառերը կամ ա^ոնց նմաննեըը։ ԼՏ ) սԳղ ղտլՀ» :
ները անխնայ տբորեցինւ Հ ինգՀԼ– ալ յ ի խ^գիբ ԳՀՀ՜ « Մ ա չ աֆախտ » մի ըսեր Ա թալին թև Համար : Հ կսարուրքսահց » մէք, քուէգ տուր Ա ոս–
տ՚ետեսակա՜ե
րամի եւ գոՀաըեղէնի գ մնացեալբ ձգելով գիւղա Երեւածի գիտունները ^ճոխացուցած » են մեր բա– գուայէս ոշաաաղուաձ֊ էօ> եգ^աօ՜ոլըս :
ցիդ եր .ուն՛ եւ ա գո֊ա ւ ն ե ր ուն : ււաբաւը օգտոլելով ռուսական ղանձարանէն 1՝աղաքաղաա , ը^զսրայիս եւ
Ե*– աՀա (հ՛որ արշաւ֊ մր կթևերո ւ եւ աղջիկն ե\–» (հէ ս սլու բլի քա , Վ՚/՚էգէգ0՜ տ ւ լաուրեատ , ռէվո - ^արցռրու սասը֊, զարօրք սբ յայտսեր, ու, ւււա1"
բու գէմ ։ Կիներ եւ աղջիկներ չէէ՞ն՛ , մեծ մասով լուցփոն , պարտէա ^ սովետ , կեներալէսմուս «* * բայ չսլաօ , ս ռ լ տ Հ Ա արքս ր ղապըտալը :
քառասուն տարիէ
աքսորական բաղմութվււննեբը այս ճամբանեբոլն Մ ոռցիր՝ քոան, երեսուն, Աալ Ատսելէ առալլ, ռրղոլ զտուց հայհոյէ
գգս՝ »
վրայ Հ ի վեր կա ր գա ց ահն ե ր ղ : ՚իաշսաղցոլրէռա\ս Տը,ե՛ ու ՚ե՚որ պատս ո լրէ սաս
Հաւնա՚ծգ աո տար) Ալէ ։ Այս մէկն՝ ալ ք ե ա Կարելի եդածին է ա փ քի՛չ ե ր գ է եւ .ստորագրի Հ ղը/ ^րաէՒարրս^ը, որպՀԱզՀւ ՀՀբաևգ
՛ււ՛ » Մ ԷՀ մ է՛ տ : կյուղես երկուքը միասին տար , ււ էււ ւօ ւո
Սէ՚֊լէյմա՚Ա ։ Ալլս*Հ ո*– էքաէ՚՚է,՛ ա յ " օրն ալ աե - յաշող գեա » :
սանք *• • Ար՛բ ՛Ղաթում հասնիս , ունեցածդ - չունեցա–
Աստուած յ Աստուած , գոլն ողորմէ : Եր ՜ ՜^՚ւԼԳ վս^տ^ճսօվէն ՚ն,ուլւրէբա,նուոր\ւ.երոլ եւ գիւ–
^ՈԷ֊Ք\Բ ա չ ք է ս աո.շեւ մորթեցէն ; Եբրոբգը– աՀա կը X •լ՛ացվ՛՛՛ելու ՚*այրենիքըս յասոլն **աս աշիւար~,ա »
յըս յեղաւբո բյուր, եաս
Կամաց յ ՕՀաԼ , կամաց։ ՚հէ՚֊ղ մը 1լեբեւայ Հ ես այլոլս • ււլալս ա րյո յե ա,Խև ե լւէս մէկ"
տանէն– * < *
- Մայրիկ) մայբէկՏ չ ռ ^ ս աես՝ւեբ , կը աա՝~ ՚ 1 | Ա 1 Ա ^ : կայան վայրենաբարոյ ուր աեղացին ալ
տասնորգո լած կա բ աւանւԼ եը ը կը գիմ աւորէ բ չա^ ւսոր^բղայիս սահմաններէն ներս քուկդ էէ
ն ի ւ ։ Ախ , օգնութիւն , Չգնութէմն . . . Զ^ելէ՞ մըն րախխգ քրքիջն՛երով։ Աւ^ր արիւնի եւ։ աւարի գի ւսագայս , ֊Հըս սագաս աղատուլսրւն Ոը զրեաս
շատիչ ՛ախորժակը նոյնպէսխւ՚էոյքնեբ սարքել
ա ւ ւոլնէք * *• ՚ .. . »*֊ ՚ . ազատօրէն Տվաօ֊արբլ բոլոր ազատուրէիւն,սելէղ
Ա այր եր գե տ էն վւռո ւե ց ան ար է ւնաթաթա խ: կուաա՚ր յ գաՀէճեերոլձն Հետ Հ - եւ րբրել բասաւոր է,աղ ապրելու ս տաօ ելու եւ
Ա ա յրեր էւենգեցան. լեղապատառ ՚. թերեւս որգէնեբբ չեւ,՛ գիտեր, ինչ որ ահղէ ՚լ՚՚Րօ ելու րրաւոլԽքէղ :
Մայբեր գ եբկէնքէտւ՝ յու֊սաՀաա գ \էբեԱո ակռա •ունեցաւ երէկ։ իայց Հ ա յ յ ե րը ոը շարուած ես Ս\յս դասը սորղւ , ^այչենակից, ու յետոյ
ներով բղկտեցէն Հողը ^ ո ր պէսղէ ճեղքուէ ^ բաց սա պատին տակ ել ճամբուձ^՝ Վմ^աձ^ <&.է՝ն թ ար ի%ն գ՛ա՛ : րարր Լ,ա,ւաաարհ :
էէ ւ Է յ գ առ ն ՛այ անգ ո ւնգ կ ամ ծով ՚. մ ո ղվա ծ եւ աղտ ոտ Հ ամ բ ի չ մը ձ ե ռքել ո լն մէ^ ; *•
ՊաՀ մը գ ա ն գ ա ղ էԱւաղակնեըոլ իսումբ մը կտ « Երանելի օրեր էին՝ֆ , պիտի ըսեն աս ու ան՛։ (7/7..
րեց կարաւանի ճամբան ւ Աանուկնեբ^ մանոլկ - Ի՞՛ն՛չ հէքեաիժ կը պատմեն ներգաղթող հայ -
րենակցըն
1՚. եր ցէբուցան գ էնչւղէս խուճապաՀար ճնճղուկ ՚ԼէՔԸ բեվոին Հ վաւաշը աչքերոլն մէ^ : բ ո ց ա վ ա ռ այլ « իյ.ղեըս.ացլ.ոնալիսա »
ները Հ բ ա ցանի ձա յՆէն : Եւ֊ հ եր ունփներ որ. մ աՀ Այսպիսի տխրաՀռչակ աւան մըն ալ Ղ՝ամաս\>* « ՝ներգաղթասէր>>սերը ;
1լ աղերսեն Աստուծմէ : Ա ա ր գե ր էն : քաղաններէն՛. կոսի ճամբուձհ վրայ : Զ Ր գէա 1 1 1 ոլ ԱԱ)ԲագաՏւեբ՝ - Հայաստան աշխարհի ամէնէն աղատ " ՛ ֊
ընգ^անոլ^լ, ներգաշնակութեան մէ^ : մողովլգավար երկիրս է... պատմոլլժեայ, մէք
Աւելի արագ գ Ա^>ան դ մինչեւ յաքորգ կայանը։ եվբեք չդ տես՚Խուաօ այսքաւ ազատոլր,րւն Հղի ՜
Աւելի աչաղ, ՕՀտն; ՝Բ չէ՛ Ա ՚ ւ ս Ն Ա պ յ ւ է ւ : Այստեղ չէ՞ր ոբ օրԼ ի բուն կը ցբպլրսւյ... արեւստեաե քրվէըսռբոլ Ա էք պե
Ու֊րուականեր՛. \^առեչը լեղու ելած կաղա Հ առա չէր ու կ1՝ ա գ օ թ է ր ծեր ո ւ ն ի Հայրապետը Հ տութիւնը կը կեղեքէ ու կը >ալ,սաա֊,արՀ բազ -
ղակեն Հ ՝ք*արե.րը կը խօսէն : Ղ՝ ելեր ո ւ գլուխ 1 եր Ալ իւձ~ ար բո ւ կուսակալ մը Հոս աքսորած էր մ ո լիքի ւ ն .՛երը. . . իորհրգայըն սահմաններէն յ-եվ֊ս
թուփերուն վերեւ : ՝^ՀԷ 1 Զե^ս լ"եր ձայնւհբըՀ Կէլի^է"յ Կաթողիկոսը յ որպէսղի արմատախիլ մտածումի ել իօսքի բացարձակ աղատութի^
Վարդգէս • ք) ստէ կան ո լթեան վե չ ատեսու- բաւլմ ոլթիւձւձնեբր չկա բեն ան Համտխմբուի լ Հոլքի կո՛յ... Հայաստանի ս էք ոյսէն բաւ, կատարեալ է–
չէն գ ա ց ե ր էէ) ետ առնելու Համար «ԷԼւլա ւո ա մը տակ ; Ո ը պէս ղի կորսնցնեն ամէն յ " յ ս ել Հ ա» Ծրեւանի մէք տփրող իրաւակաբղլ, Հարազատ«>էէն
մարտկէ գանձէն՝ յափշտակուած շորս Հալէլր ոս– մ ակե րպին ա^ւգառնալի Հրամ անիւ՛, ո չն՚չացո ւմ ։ հայկական է... ե լ ժ լ – ր ա ն ա ^ ռ լ գնդակս՛–
կին վի֊ չսլէս խոստացած էէն՛ : <ձԱենք ալ քեղ կբ Ծերունին՝^ Մեծն ԱաՀակ) Համարձակած էր հարուչժիլ,., կան, ՜կը նշա՛նակէ այդպէս կը պ" "
փնտռէէնք՝» գ պատասխանեցինք եւ աՀա թէ ուր աղաղակել , ճակատագրական պաՀ՚ոլ մը : հանքէ հայրենիքի շահը... ե թ է Հորձեր, կը կ" ՜
ինկանք; Երբ յեղափո խո ւթե ան կրակը նեաուե - Ո՞ ւ֊֊ր՝ աե ս նուած է այ ս սլի ս ի ար Հաւ իրք ՚՛ տարուին մեվ, լեզու,, հարստացեեչու, ատիկա ծա
ցայ , գիտէ է թէ այս էր մեր ճամբան : Հարիւր Հաղարաւոր անմեղներ կ ա ր գ ո ւ ա ծ * • * Ու փահարելէ է... ՛գ ն ա հայրենակից, այս ափերու"
Զօհրապ Խումբ մբ ոստէկաննեբ խաւմած րիշ Հարիւր՝ Հազարներ սովամաՀ*** կի^եր մօրէ վրայ անօթի ես ու ծարաւ... այստեղ համատա -
ԷԷՆ մե ր տունը , աո ա^նորգո ւթեամ բ թ ր քա ց ած մերկ^ եօթբ — տա՛սը տարեկան մանուկներով ; բած բռնակալոլթիլ,,, այնտեղ ահնա/սը՚նթաց --
Հայոլ մ ը ։ *՝ող՚՚քեցէ^ երբ կբ վարձէին կաշկան– Ա՚Լ^ԷԿ^եր ծախու փոգոցնտեբոլ մէ^։ Ո՞ւր է տես ղատութէսԼ՛ ...
գել զէս՝. «Այսպէթ ս կը վ՛" է ուին Օսմ վսոբՀբգա– նուած •• • Բանիմաց ներգաղթողին կը մնայ ստուգել թէ
ր անի մէկ անգամ էն Հ ետ՝% : - ԱվԳ °\Ր^Ր՝ԼՀ ^ »լ լ ք , ո , , ւ ո ֊ Գե ռ աւելէն կը տեսնէք , պատասխանած էր այս քարողներէս Որն է շիտակը եւ որն է ծուոՀ՛
պատասխա) ւե ց թրքացած Հայը : Ել աՀա թէ ոլր ՀբէձՐՀ 1՚եռ չէք լսած ամէն բան • • • Հայրենասիրութիւն^ ներգաղթ, համը^քէ
կ՚երթանք։ ԱաՀէն չեմ վւս իյնար , Բ ա յ Տ Ղ"՝՜է Ղ " ՚ ՜ ՛ե ե ււ չէէ՞ն լսած ամէն բան) անոնք որ անցան աճում հողերու ընդարձակման զուգընթաց ՜՜
^աղար
տէին .. . այս ճամբանեէէն : անգամ այո՛ Հ
Վարդդէս Եթէ ա յ գ քաջութիւնը ունենա Մենք լսա՛ ծ ենք ամէս.\ բան՛ : Ա՝ենք որ չտե ֊ ճշմարտութիւնը ներգաղթող հայրենակից ֊
յինք մ՛ենք ին չո® լ ՚իյնայիԼք այս ճամբանեբոլն սանք ա յ ս ճ տ մ բան ե ր ը յ ներէլ գաղտնի պահելու Հտէղէնցիոզ» ու յանձ -
վրայ : Պատմութէւնը արձանագրե՞ց գոնէ տասնէն նարարեալ փորձ , հազար անգամ ո՛չ ,
Աքսպէս : քՍօսեցա՞ն թէ խօսիլ ոլղեցին երկու մէկը։ Այսքան տարիներ վեր^ը • * * Այղ ստորնաքարչ հոգեբանութեան ղէմն է "ր
իրական ներ -
մ աՀ ապա բան եր ա ր ի ւ\1 կղա կ պաՀ 1 ոբգնեբռ լ մա ՇԱՒԱՐՇ ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ Գաչնակցոլթիլնը կը կռոլի , ո չ թէ Ժ՛
տնէքներուն տակ։ Մէնէել Ուրֆա , ուր*** (Ս՝ււէԱ1ցհալը յ ա շ պ ւ դ ո վ ) գաղթին ,
Fonds A.R.A.M
ՍԻ՛ խ յ Բ ե Ք Ն ե Ր Գ Ա Ղ Թ Ո Ղ Ը
ԵՍ Տ ծ Ս ս Ց ե - Փ ւ ՚ ՚ ւ Տ Օ /՚ Ր նչ է Հ իմն ա կ ան տարբեր ութիւ՛– ը «5/ եր գ ա ղ ֊ Տիտա՛ն մը եւս ինկաւ։ ՄՄաահհրր,, չարչաա,րախի1,է
եւ Հ,Հականերգաղթ&
թասէրձ խումանավաբնեբուն անրոոք, մեր գռներէն չո՛յւզերեր Հեռանա/
տնակցութեան միֆել ; Կաղնիներ՝ մէկիկ 2^ մէկիկ կ՚իյնան գքաճէա
մՒ֊րեմն օյյլ; ճքսմ՚թ1ք1Լ՚եբթյ1Տէ .վրայ ... // աԱ իկներն ու ծաղկեց ր I. ր–*սխ րն ալ ձդի –՜ հար , առանց իրե՛նց կեանքին լրումին : Ազբաչեան
Այս արտերով ; Այս ծառերով : Այս քարերով աի կրնային պաաասխաւել առանց վարանում ի Օհանքանեան , Նտզարեանց , ՚Րաքաղնունի, աւ
Արտերը տե ս ա՛ն\\քառեր լէ տեսան–; ՛Բարերը տեսանէ՛. առանձինները գիտակցօբէն կը ստեն յ երկրոլ գը ա՛ ղան եւ ահա վերջինը, Ա. Ահարոնեան. , , զԱ^ւ ^
բա
Մ ենք ոչ Էսկ հետքերը տեսանք ; նաչառօըէւ, կը նեբզայացնէ մեր Հայրենիքին բալը մեր ղէաԱ՚ն՛ է», ըբած էր մեր մեծ ընկեր լ, .
ՀֆաՏ՚աը
Արաերը լացին։ Հքառերը լացիւ,։ ՛Բարերը, լացին։ ցասական երեւոյթները ; չէ , կը (1ւ ՚իաչՅւակցրլթեան գլիսբւն փոթորիկ կայ լ
Մ ենք այղ սփոփանքն ալ չունեցանք : Ա ր գ ա բ ե ւ , ՚իաշնակցոլթիւնը դբոֆֆ կին, գ՛ «ման ու անյաղթ • Ի •*/> Կբ Ւ ՚ Վ թէ * գ
կայն
Անոնք յ ո յ ս մը ներշնչեցին : ներգաղթը, իբվեւ սկւլբււււք, վիճելի նիւթ ^Ահարոնեա՛ն յաղթեց մահուան ... Մահր,
Մե(Լք ո՞ւր էինք ւ ա յ ղ օրերուն ; բացատ րէ ներգաղթող Հայրենակցի՛ն՝ գնաց, բայց մեր մեծ ի կերը կ՚ապրի ու պիտի
֊ ֊ – ՝*ինա՛ յ ո բովՀեաեւ մեբ մ ա ն՛րան կար. ու աղ ապրի, որքան որ անմահ է հայ մողովուրգը
քատ Հայրենիքը պէաք ունի բաղոլկիգ ու տաղանդ Այսօր սուդի մէք ե՛ւ. բովա՛նդակ Գաշն ակցո կթիԼ%ո
՚ ՝ք*էէ. ՜կամաց , կառավար : գիգւ Գնա՛ , թ ե ւ ե բ գ սոթթէ ու խանգասավ, առուր* ել Ահարոնեանի հետեւորդները^ :
թեամբ աշխատ ան ~ լեռները,
Տակաւին 6 0 քիլոմեթր ի վրայ ենք։ Այս մասնակցէ վեր ա շինութեան Սուգի մէք են մեր հայրենի գետւե)ա
վւ՚՚նքնաչար մը կրնայ սուրալ մամբ մին՛չեւ 110 քին՝ Րոլով՝ ճակատձեվ-ուհ վրս՚յ 1 V*՛ ա՛ ու քրաինա՝ վէր, դաշտերը, հովիտ\նեչ ը, լիճերը , թռչուններն
1ՃՍ քիլոմեթր : քով ո ռ ո գ է մ ե բ պա պե րո ւ ն Հողը ; ո՛ւ արիւնոտ հողը : Ո յի պիտի ե ր գ է կա՛ անչոլ ա
Կա՛մաց յ կամաց ; Տաբինեբ ^ տարիներ աի ք*այց ակա\ւ*^էգ օղ • ^ը բ Երեւան Հասնիս , թիւնները՝ մեր դաչտերուն , մեր սարա լան քե րո ւն
ռա^է, երբ կա բ աւանները վայրենօրէն կբ քշուէին այնտեղ մի փնտռեր այՀ.\ աղատութիւննեբը ղո րս ու «արցունքի» հովիտնելուն։ ՆեմրոլթիՆ , Աի ֊
քսանըՀինգ տարի ա՛ Վարդա
այս ճամբան\ե բ ոմն վըայ , աքսորականները օբա - փերուն վայելեցիր՛ արտասաՀմանի փանփն, Գռգուրին, Ափին, Աւարայրին, Տարօնի՚ն
վրա յ ;
կա*Ն ութ - աասը քիլոմեթր ալ ^էիս կբնա՝1՛ ՔաԼ^Է։ նանց , /Սանասորին , Վասպո լրականին ,
կդիմանա՞ս։ Օրակա՛ն՛ ութ - աասը քէչոմեթլ՚է Ա— Այնտեղ ամուր պիաի փակես շբթոլնքէնեըգ ու. ոլ համայն հայկական բ՝ ա գ ա ւ ա ռ ի ն : Մեծ երգիչը
պիաի մոռ... աս ինշ ոբ սորվա՛ծ էիր Գոլ՚ոսԼՀ 1 լռա՛ծ է այսօՀ– • . • Աք աըաար փոթորկած ու փոչթպ
\~օթիւ Հքաբաւ; ՝իուր2իբով ծածկուած՛. 1(աք^,էէՀ
արիւնլուայ՛* Մէկ °Բ\Ը; մ՜է՛կ աաբոլան ծանրութիւն՝ ԱաՀմա՚ւ էն Հաղիւ ներս մաած , պիաի մոռ - ներ աւերակներ՛ուն հո ղմացրիւ՝ կը բարձք ա ա զ I ֊
ուսէր : կ՝՝է մ ասա ս : (քնած էէէը գ ո * ֊ ս եւ անշուշա նաս , հոյնիսկ, ԱԱՍրւՕէւաՈ Հայերէւգ իր քերակա պի ան՛հունի տարածութեան վրայ։ Ա. Տակոբա/
չես գիտել՛, \յւ կամ շատ քիչ բա\լյ գ ի տ ե ս : նութեամբ ^ ուղղագբութեամբ ել բառամթերքով; աղբիլրր սլղաորած , որուն մաքուր՛ ոլ զուլալ
ւ՝այց գ է ա ե մ որ ա յ ս խճուղին– չկար ա յն Այնտեղ յ մտերմիկ ՚լր"յց պիտի չո լնենաս քուրր Ահարոնեանի մսծ՚՚կոլթեան սիրտբ վո ո
ատեն : Պարղ ճամբա յ մըն՝ էր խ ո ր տ ո լբոր ա , քար կսո^Գ ու գալկիգ Հետ յ եղբօբգ ու մօրգ Հետ : ցուց ու Արարատի վեհափառ տեսքը ՚ւնոք
քարուտ , յաճախ անանցանելի I Այնտեղ պիտի վախ՛նաս քու շրջապատ էգ ո ™ մարմինը կազմաւորեց : Առանց Արարատի ք՝ Ա .
՚ճիշգ ատոր Համար ալ տասն անգամ աւելէ րովՀետել քու քայլերուգ ու Լոլրիգ պիաի Հետե– հարոնեան, պիտի չբ//այ այն՝ ինչ որ էր : Բաց
վտանգաւոր : Աքսո լ> ականներ ո ւմ ա ս սլա ո. եւ բո - ւի ՝Լ հ կս֊^ ն, ՝ իբ գ ործա կա ին եր ով % ճակատ, անուշ աչքեր, թաւ յօնքեր ու Արաքսի
սլիկ * Խ՚արաղաՀյ. ^ Հ բացան \ ք՝իր եւ քս՚ր • Սպառ - Այ-1-աեղ պիտի սկսիս կա ր գալ Ա աբքսբ ^ էն - ձայնը՝ իր, կոկորդին մէք։
նալիկներ արիւնածարաւ ** . կէլսլԼ) Լենինը եւ մնացեալները : Մեր հայրենիքը իր այլակերպ ու իսորհրդա -
կամաց յ կամաց : Ա ա ծառին տակ եբիտա– Ա իա սին չտանիս Աի ամ ան թօն ու Օշականը , լոր տեսիլքներով՝ շունչ ու ոգի տուի՛ն Աւետիքին
սաբգ մայր մ՛ը ՛իր, նորածինը թաղեց , եւ ինքն աք ԱՀաբոնեանն ոլ \թարդուկին , քհէքէեանն ու Զօ - ու ան, մինչեւ վերքը մնաց հաւատարիմ այգ աե~
շնչա ս սչառ ինկաւ ճամ բան յ խար աղան բ գլիէու/ն, : պանեան\ը : սիլքներոլն , խուհոլրդձ՚երուն ո՛ւ երաղանքնե -
Զէր կրնար քալել^ կարաւանին Հասն իլ; \^առը Առ այմմ կրնաս խօսիլ ^ա^ն 1Լարգանին ոլ րուն։ յյերոմհգւեր ամ բողք, դարերու ընթացքին՛,
գողաց , Ք ա Բ Բ Հա ուա իեց \՛էյր իա աս ա՛ր գ մօր Վերջին Մեծն Տիգրանին մասին Ց Ս Ո ՝ Բ անօրինտլթիւն :
Լոլձնչը խաո֊նուեցաւ գաշտին Հովերուն՝ որ կը Մ ոո֊ցիր ե՛ւ Զավ. ենցը ե՛ ւ Աբամ քօ ա չատ ո ւր •
սուլէին ողբաձայն Հ եանը %
Զ Հ ամ արձակ էս գործածե լ ^ Հ ա՝ն բ ա պեաո լ ֊ ւտոյ»ն , ՀՏԷբ ողորմեա»ն կամ ՀՀայբ մեր»ը որուն
ձե– •
Անգին երեք թշուառներ ինկան գանակին թէւն ^ , ^ նախագաՀֆ ^ Զպսակաւոր բ ա 1 ա ս տ ե ղծ ^ ։ ^ասաբ ՚ճէով. բառռր պրտի Տ բաս ցոլըւ.. քսղր :
տակ , ի փառս մարգարէթն\ յ Հ յեղափո խութ էլն՝ »^ ^կուսակցութիւն », «խոր - Արբ արտասածս աս՛ հասակ գր.սս, «.տասը
Աւելի անգին ^ Հինգ նոր գիակներ ւ ք\սաիկան–* Հրգային՝ֆ բառերը կամ ա^ոնց նմաննեըը։ ԼՏ ) սԳղ ղտլՀ» :
ները անխնայ տբորեցինւ Հ ինգՀԼ– ալ յ ի խ^գիբ ԳՀՀ՜ « Մ ա չ աֆախտ » մի ըսեր Ա թալին թև Համար : Հ կսարուրքսահց » մէք, քուէգ տուր Ա ոս–
տ՚ետեսակա՜ե
րամի եւ գոՀաըեղէնի գ մնացեալբ ձգելով գիւղա Երեւածի գիտունները ^ճոխացուցած » են մեր բա– գուայէս ոշաաաղուաձ֊ էօ> եգ^աօ՜ոլըս :
ցիդ եր .ուն՛ եւ ա գո֊ա ւ ն ե ր ուն : ււաբաւը օգտոլելով ռուսական ղանձարանէն 1՝աղաքաղաա , ը^զսրայիս եւ
Ե*– աՀա (հ՛որ արշաւ֊ մր կթևերո ւ եւ աղջիկն ե\–» (հէ ս սլու բլի քա , Վ՚/՚էգէգ0՜ տ ւ լաուրեատ , ռէվո - ^արցռրու սասը֊, զարօրք սբ յայտսեր, ու, ւււա1"
բու գէմ ։ Կիներ եւ աղջիկներ չէէ՞ն՛ , մեծ մասով լուցփոն , պարտէա ^ սովետ , կեներալէսմուս «* * բայ չսլաօ , ս ռ լ տ Հ Ա արքս ր ղապըտալը :
քառասուն տարիէ
աքսորական բաղմութվււննեբը այս ճամբանեբոլն Մ ոռցիր՝ քոան, երեսուն, Աալ Ատսելէ առալլ, ռրղոլ զտուց հայհոյէ
գգս՝ »
վրայ Հ ի վեր կա ր գա ց ահն ե ր ղ : ՚իաշսաղցոլրէռա\ս Տը,ե՛ ու ՚ե՚որ պատս ո լրէ սաս
Հաւնա՚ծգ աո տար) Ալէ ։ Այս մէկն՝ ալ ք ե ա Կարելի եդածին է ա փ քի՛չ ե ր գ է եւ .ստորագրի Հ ղը/ ^րաէՒարրս^ը, որպՀԱզՀւ ՀՀբաևգ
՛ււ՛ » Մ ԷՀ մ է՛ տ : կյուղես երկուքը միասին տար , ււ էււ ւօ ւո
Սէ՚֊լէյմա՚Ա ։ Ալլս*Հ ո*– էքաէ՚՚է,՛ ա յ " օրն ալ աե - յաշող գեա » :
սանք *• • Ար՛բ ՛Ղաթում հասնիս , ունեցածդ - չունեցա–
Աստուած յ Աստուած , գոլն ողորմէ : Եր ՜ ՜^՚ւԼԳ վս^տ^ճսօվէն ՚ն,ուլւրէբա,նուոր\ւ.երոլ եւ գիւ–
^ՈԷ֊Ք\Բ ա չ ք է ս աո.շեւ մորթեցէն ; Եբրոբգը– աՀա կը X •լ՛ացվ՛՛՛ելու ՚*այրենիքըս յասոլն **աս աշիւար~,ա »
յըս յեղաւբո բյուր, եաս
Կամաց յ ՕՀաԼ , կամաց։ ՚հէ՚֊ղ մը 1լեբեւայ Հ ես այլոլս • ււլալս ա րյո յե ա,Խև ե լւէս մէկ"
տանէն– * < *
- Մայրիկ) մայբէկՏ չ ռ ^ ս աես՝ւեբ , կը աա՝~ ՚ 1 | Ա 1 Ա ^ : կայան վայրենաբարոյ ուր աեղացին ալ
տասնորգո լած կա բ աւանւԼ եը ը կը գիմ աւորէ բ չա^ ւսոր^բղայիս սահմաններէն ներս քուկդ էէ
ն ի ւ ։ Ախ , օգնութիւն , Չգնութէմն . . . Զ^ելէ՞ մըն րախխգ քրքիջն՛երով։ Աւ^ր արիւնի եւ։ աւարի գի ւսագայս , ֊Հըս սագաս աղատուլսրւն Ոը զրեաս
շատիչ ՛ախորժակը նոյնպէսխւ՚էոյքնեբ սարքել
ա ւ ւոլնէք * *• ՚ .. . »*֊ ՚ . ազատօրէն Տվաօ֊արբլ բոլոր ազատուրէիւն,սելէղ
Ա այր եր գե տ էն վւռո ւե ց ան ար է ւնաթաթա խ: կուաա՚ր յ գաՀէճեերոլձն Հետ Հ - եւ րբրել բասաւոր է,աղ ապրելու ս տաօ ելու եւ
Ա ա յրեր էւենգեցան. լեղապատառ ՚. թերեւս որգէնեբբ չեւ,՛ գիտեր, ինչ որ ահղէ ՚լ՚՚Րօ ելու րրաւոլԽքէղ :
Մայբեր գ եբկէնքէտւ՝ յու֊սաՀաա գ \էբեԱո ակռա •ունեցաւ երէկ։ իայց Հ ա յ յ ե րը ոը շարուած ես Ս\յս դասը սորղւ , ^այչենակից, ու յետոյ
ներով բղկտեցէն Հողը ^ ո ր պէսղէ ճեղքուէ ^ բաց սա պատին տակ ել ճամբուձ^՝ Վմ^աձ^ <&.է՝ն թ ար ի%ն գ՛ա՛ : րարր Լ,ա,ւաաարհ :
էէ ւ Է յ գ առ ն ՛այ անգ ո ւնգ կ ամ ծով ՚. մ ո ղվա ծ եւ աղտ ոտ Հ ամ բ ի չ մը ձ ե ռքել ո լն մէ^ ; *•
ՊաՀ մը գ ա ն գ ա ղ էԱւաղակնեըոլ իսումբ մը կտ « Երանելի օրեր էին՝ֆ , պիտի ըսեն աս ու ան՛։ (7/7..
րեց կարաւանի ճամբան ւ Աանուկնեբ^ մանոլկ - Ի՞՛ն՛չ հէքեաիժ կը պատմեն ներգաղթող հայ -
րենակցըն
1՚. եր ցէբուցան գ էնչւղէս խուճապաՀար ճնճղուկ ՚ԼէՔԸ բեվոին Հ վաւաշը աչքերոլն մէ^ : բ ո ց ա վ ա ռ այլ « իյ.ղեըս.ացլ.ոնալիսա »
ները Հ բ ա ցանի ձա յՆէն : Եւ֊ հ եր ունփներ որ. մ աՀ Այսպիսի տխրաՀռչակ աւան մըն ալ Ղ՝ամաս\>* « ՝ներգաղթասէր>>սերը ;
1լ աղերսեն Աստուծմէ : Ա ա ր գե ր էն : քաղաններէն՛. կոսի ճամբուձհ վրայ : Զ Ր գէա 1 1 1 ոլ ԱԱ)ԲագաՏւեբ՝ - Հայաստան աշխարհի ամէնէն աղատ " ՛ ֊
ընգ^անոլ^լ, ներգաշնակութեան մէ^ : մողովլգավար երկիրս է... պատմոլլժեայ, մէք
Աւելի արագ գ Ա^>ան դ մինչեւ յաքորգ կայանը։ եվբեք չդ տես՚Խուաօ այսքաւ ազատոլր,րւն Հղի ՜
Աւելի աչաղ, ՕՀտն; ՝Բ չէ՛ Ա ՚ ւ ս Ն Ա պ յ ւ է ւ : Այստեղ չէ՞ր ոբ օրԼ ի բուն կը ցբպլրսւյ... արեւստեաե քրվէըսռբոլ Ա էք պե
Ու֊րուականեր՛. \^առեչը լեղու ելած կաղա Հ առա չէր ու կ1՝ ա գ օ թ է ր ծեր ո ւ ն ի Հայրապետը Հ տութիւնը կը կեղեքէ ու կը >ալ,սաա֊,արՀ բազ -
ղակեն Հ ՝ք*արե.րը կը խօսէն : Ղ՝ ելեր ո ւ գլուխ 1 եր Ալ իւձ~ ար բո ւ կուսակալ մը Հոս աքսորած էր մ ո լիքի ւ ն .՛երը. . . իորհրգայըն սահմաններէն յ-եվ֊ս
թուփերուն վերեւ : ՝^ՀԷ 1 Զե^ս լ"եր ձայնւհբըՀ Կէլի^է"յ Կաթողիկոսը յ որպէսղի արմատախիլ մտածումի ել իօսքի բացարձակ աղատութի^
Վարդգէս • ք) ստէ կան ո լթեան վե չ ատեսու- բաւլմ ոլթիւձւձնեբր չկա բեն ան Համտխմբուի լ Հոլքի կո՛յ... Հայաստանի ս էք ոյսէն բաւ, կատարեալ է–
չէն գ ա ց ե ր էէ) ետ առնելու Համար «ԷԼւլա ւո ա մը տակ ; Ո ը պէս ղի կորսնցնեն ամէն յ " յ ս ել Հ ա» Ծրեւանի մէք տփրող իրաւակաբղլ, Հարազատ«>էէն
մարտկէ գանձէն՝ յափշտակուած շորս Հալէլր ոս– մ ակե րպին ա^ւգառնալի Հրամ անիւ՛, ո չն՚չացո ւմ ։ հայկական է... ե լ ժ լ – ր ա ն ա ^ ռ լ գնդակս՛–
կին վի֊ չսլէս խոստացած էէն՛ : <ձԱենք ալ քեղ կբ Ծերունին՝^ Մեծն ԱաՀակ) Համարձակած էր հարուչժիլ,., կան, ՜կը նշա՛նակէ այդպէս կը պ" "
փնտռէէնք՝» գ պատասխանեցինք եւ աՀա թէ ուր աղաղակել , ճակատագրական պաՀ՚ոլ մը : հանքէ հայրենիքի շահը... ե թ է Հորձեր, կը կ" ՜
ինկանք; Երբ յեղափո խո ւթե ան կրակը նեաուե - Ո՞ ւ֊֊ր՝ աե ս նուած է այ ս սլի ս ի ար Հաւ իրք ՚՛ տարուին մեվ, լեզու,, հարստացեեչու, ատիկա ծա
ցայ , գիտէ է թէ այս էր մեր ճամբան : Հարիւր Հաղարաւոր անմեղներ կ ա ր գ ո ւ ա ծ * • * Ու փահարելէ է... ՛գ ն ա հայրենակից, այս ափերու"
Զօհրապ Խումբ մբ ոստէկաննեբ խաւմած րիշ Հարիւր՝ Հազարներ սովամաՀ*** կի^եր մօրէ վրայ անօթի ես ու ծարաւ... այստեղ համատա -
ԷԷՆ մե ր տունը , աո ա^նորգո ւթեամ բ թ ր քա ց ած մերկ^ եօթբ — տա՛սը տարեկան մանուկներով ; բած բռնակալոլթիլ,,, այնտեղ ահնա/սը՚նթաց --
Հայոլ մ ը ։ *՝ող՚՚քեցէ^ երբ կբ վարձէին կաշկան– Ա՚Լ^ԷԿ^եր ծախու փոգոցնտեբոլ մէ^։ Ո՞ւր է տես ղատութէսԼ՛ ...
գել զէս՝. «Այսպէթ ս կը վ՛" է ուին Օսմ վսոբՀբգա– նուած •• • Բանիմաց ներգաղթողին կը մնայ ստուգել թէ
ր անի մէկ անգամ էն Հ ետ՝% : - ԱվԳ °\Ր^Ր՝ԼՀ ^ »լ լ ք , ո , , ւ ո ֊ Գե ռ աւելէն կը տեսնէք , պատասխանած էր այս քարողներէս Որն է շիտակը եւ որն է ծուոՀ՛
պատասխա) ւե ց թրքացած Հայը : Ել աՀա թէ ոլր ՀբէձՐՀ 1՚եռ չէք լսած ամէն բան • • • Հայրենասիրութիւն^ ներգաղթ, համը^քէ
կ՚երթանք։ ԱաՀէն չեմ վւս իյնար , Բ ա յ Տ Ղ"՝՜է Ղ " ՚ ՜ ՛ե ե ււ չէէ՞ն լսած ամէն բան) անոնք որ անցան աճում հողերու ընդարձակման զուգընթաց ՜՜
^աղար
տէին .. . այս ճամբանեէէն : անգամ այո՛ Հ
Վարդդէս Եթէ ա յ գ քաջութիւնը ունենա Մենք լսա՛ ծ ենք ամէս.\ բան՛ : Ա՝ենք որ չտե ֊ ճշմարտութիւնը ներգաղթող հայրենակից ֊
յինք մ՛ենք ին չո® լ ՚իյնայիԼք այս ճամբանեբոլն սանք ա յ ս ճ տ մ բան ե ր ը յ ներէլ գաղտնի պահելու Հտէղէնցիոզ» ու յանձ -
վրայ : Պատմութէւնը արձանագրե՞ց գոնէ տասնէն նարարեալ փորձ , հազար անգամ ո՛չ ,
Աքսպէս : քՍօսեցա՞ն թէ խօսիլ ոլղեցին երկու մէկը։ Այսքան տարիներ վեր^ը • * * Այղ ստորնաքարչ հոգեբանութեան ղէմն է "ր
իրական ներ -
մ աՀ ապա բան եր ա ր ի ւ\1 կղա կ պաՀ 1 ոբգնեբռ լ մա ՇԱՒԱՐՇ ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ Գաչնակցոլթիլնը կը կռոլի , ո չ թէ Ժ՛
տնէքներուն տակ։ Մէնէել Ուրֆա , ուր*** (Ս՝ււէԱ1ցհալը յ ա շ պ ւ դ ո վ ) գաղթին ,
Fonds A.R.A.M