Page 91 - ARM_19-1948_02
P. 91
Հմայուեցան Արարատով , ու սերունդներ պիտի ՋԱՏՆԷՐ ԳԱՒԱՌԷՆ նացնե լու Համար աւելի քան մէկ միլիոն մ ար–
յԻձէ՚ն ԱՀարոնեաէԼը իբրեւ երգիչ, իբրեւ տառա ւոիրոսնեբու սրբազան կտակբ, եւ ուն՛ենալու Հ այ"
պող ու Հալած՜ական՝ լանուն իր ցեղին, յանուն ՍԷՆԹ ԷԹԻԷՆ Այո տար ի տեղ, ո յ ս Հայ Ազգ • րեն իքին մ էք ա րմանավայե լ յուշարձան մը , ո ր -
Հայութեան : « ՚էալիսթ էբ , ինչպէս մեր մողո - Միութիւնը կազմակերպած էբ Ագատօնը, Աարիլ– պ է ս ղ ի հայ քաղաքա ցին տ ար ի ն անգամ մր ա յ ցի
վուբգէ : եա՚ւ. եգեոձԼի . մէկ միլիոն նաՀատակներու խնկելի ե ր թ այ Հ ոն ՚ ե ւ րս է « Տ ար գանք ձեզի սիր ելի ն աՀ Ապ
Ջեմ գիտեր թէ յիշատակբ յաւե բմաց ւ ե լու Համաը : Այգբի՜լ 10^ տակներ գոլք ինկաք բայց Հւսկրենիքր ագատ է եւ
մեր տտձԱմաՀ ըն՚կերսոք։ Ով ՝ռբ կարդացեր է ղինքբեւ շաբաթ երեկոյ Տէ. էոՈ6աՕՈ(1^ սրաՀը ուխտավայ Հայ մողովուբգը կ՛ապրի ։^( ՝.՝ ՝
Հետեւեր անոր՝ պէտք չէ ուրանայ ոբ անիկա Լալ րի մբ վերածուած էր՛։ Հոն էր գբեթէ այ^Բ՚"ւճ \)րիտասարգ բ*եիշկ 3 ՚՛ Աա՚րաֆեան՝ (ֆրանսե
կան մբ՝ չէբ , այլ բմբոսա մբ, փոթոչիկ մբ ծնած՜ գաղութը, ոբ երկիւղածութեամբ եկած էր խո– րէն) իբ խօսքր նոր սերունդին ո լղղե լո վ ըսաւ*
Հայ մողովոլբգի ծ՛ոցէն։ Հ Զարկ Հայ մողո նաբՀիլ մասնաւոր խնամքով կառուցու-ած մա Հա գԵթէ ^ " ՚ - Ղ Է ք 1ԱԷ><Ւ1*ւեի մառա՚ւգոբդներր ՎԼՌա1
վու֊բղ, թչնաւI իգ անգամ ծրքնկի կոլ*էայ • « Ա՜՛ րեմ ի մը առշեւ։ Այս պա/ո մ ական դ^խտի Հաւ֊ա– մեր՛ նաՀատֆսկուքսհ՜ նախնիքներուն , Հետելեցէք
Հաբոնհան հայ ֆէաայինիբդւ ոիբաւՆ էբ հ Ք"յՔԷ՜՝՛ հ.Ը. բա ց ակա յէ ին անոնք, միայն յյբո՚նք ան ոքն ց պա շտի լ ի իքոէթսլին »|
Ո*– ֆէաա յ ի երր ԱՀարոնեանի աղբերբ Հ զանազան՛ Հաշիւ՛ներով իրենց խիզճը վաճառքի են ^յ՚Րք-է*1 խօսողն էբ ^Լիէնէն մա ոԳ*աւոբ ա բա ր
Տաբագրութեան այս ծանր օրեբոմե– անՀաշա Հան՛ած է Հրաւիրուած Հայր Տէրմօեանր : Վարդապետը
ենք ղի՜րբ օտար Հողին յանձն ելու սեւ ճակատ ա - Սգաբեմը զարդարուած էր՝ ծագկեպսակնե - ման րամ ասնօր էն ն՛կարագրեց քա բդին պատճառ -
դրին ; իր կեանքր եւ սիրտը մաշեցուց , Հայրենի րով՝ Աոլիրուած Հ. 3– Գ– «Անտոք» ենթակոմի - Հնեբը՝ թէ Գերմա1նիո յ դիւային ծրագիրն ուք^ուր^
քին Համար ։ Ոչ մէկ գբիչ% ոչ մէկ շլթունք՝ այ\ն^ տէէն , Ա • 9" • Հնչակեան կուսակցութեան մասնա– ՛քին– բ ա բ բա ր ո ս ո ւթի ւնճ՚եբր իր ա րու՝ Հետ եգբայ–
քան չէ երգած՜ Հայրենիքը՛, Մասիսները, Արա– ճիւղէն ) Հ • Բ ՚ Ը • Մ • մասնաճիլզէճ. , կապսյտ բացաՆ , Էսէ"ւ1՚ս Ւ ասԼո*֊1՛ տքւձնքան քներ՛ով արմ ա–
րատեան դալար , Աչ ագածր , մեր մողովուբգի ա– հ/աչէն, Հ. 3– Գ– Նոր Ա երո լնդէն , կապոյտ Ի/աչի տախիլ ըրին Հայ մողովոլոդի ընտրանին Հ Աա–
ռօրեայ կեանքր որքան երգեց ու խօսեցաւ , գրեց սաԱուՀթերէն , ՝Բզիի Հայր. Միութենէն , ելն.։ կա ին կեն սունակ Հայր , մ ո խ իրն ե րու տակէն Փիւ՜
ու Հառաչեց , մեծ՜ վարպետբ : Օրուայ նախագաՀր Պ՛ ԹոբոսեաԱ՛ .ի յարգանս մեր՝ նիկի մր պէս յարութիմն. առան՜ Էֆ ։ Ա/" առթիւ
բիւրաւ՛որ նաՀատակներ ուն , ներկաները մէկ Հ ամեբաշխոլթեան թելագրանյւխեբով վեր քացուց
կարծ՜ես , ԱՀարոնեանի ոիբտր լայն տարա** վայրկեան յ ո անկայս լռութեան Հրաւիրեց եւ իր՛ իր խօսքր ։
ծռութիւն մ րե՝ էր ու֊ր գոյութիւն ունէին մեր Հայ բացմա՛ն խօսքին մէ^ ցաւ յայտնեց որ Հակառակ
րենի բոլոր գեղեցկութիւները, աւանդոկթ իւձ՜֊նե - Նոբ Ա երո ւնգ ի եւ Ա անո ւՀ իներու ե ր գ չ ա խո ւմ՝–
բր , Հէքեաթնե րր , խորՀ րգաւոր ասութիւննեբր : իբ Հաշտարար ըէ1 թացքին եգան մարդիկ որ մեր– բին ճԱզատ ո լթեան» խմբերդով Հանդէսը վե բ քա -
Մեհ՜ էետւղով" ւ^րդնեչ ր կ ունեն ՛ան մեծ զաւակն եր ։ մեցին սգատօնը միասնաբար տօնելու Համար՛ ե– ոաւ> Տա քորդ օրը ՂաՀատակնեբուՆ Համար Հոգե"
Հայ մողոփուբգթ մեծ՝ է եղել, դարեր առաք, Հզօր ^ զած առաջարկները : Հանգստեան պատարագ մատուցուեցաւ տ
լուսաւոր ու յառաջադէմ ։ ԱՀաբոՆհա^ այգ մե– Շօփէւի մաՀերգէն վեր1՝ որ ն՚ուադեց գա շն ա՛*
ծութեան բեկորն էյ. ։ Եւ իր մով՝ մեծ էր Հայը, կի վ յ այ սաՎոլՀի Օր– Ձ.էքիեան ՚Բղիի Հայր. Մի
Հակառակ իր տառապանքին, իր զարՀուրելի ՛ութեան կողմէ, 0ը • Արշալոյս Աեգրաքեա՚ն՛ եր ֊ " ՜ ՚՛ ՚ ,՚– ՚ , Թ Ո Ւ Ր Փ Ի Ա
կեա՛նքին՝ բոնն ո ւ թ ի ւ ն ֊ ն ե ր ո լ եւ սարսափներու գ ե ց <միմնեաց գիշեը»ը, իսկ արտասանեց 8– Ա–
կրկնութիւն ներ ով տպյ ե լով Հանգել ձ : Ու մ ե ծ ո ւ– զասեանի «Անտէր, մեռելները», խո րապէս յլոլզե–
թի ւննե րը քեն մեռնիր , չեն թաղուի ր . . • Գեռ քա չով ՛ներկան՛երը յ, ԷՐՋՐՈՒՄԻ ՎԵՐԱՇԻՆՈՒՒԻՒՆԸ
նի սերունդներ պիտի յափշտակուին՛ իրմով, իր իսկ սանուհի 0ը • Անահիտ Ատեփանեսմև՛ ուղ"
դրա կան Հանճար֊ ով , իլ. գաղափար ի մ աքուր ու զակի ապրեցաւ ողբացեալ ա՚իւիէլ Վար՚ումանի
«ՕըՀնւոլթիւն՜քՒր : Արտասանեցին նոյնպէս էլՀնկեը ^թ՝ասվիբ»ի աշխատակիցներէն մէկը « էր.
անբիծ՜ աշխար ՀաՀայեաց քով ։ Այգ մ եհ ո ւթ ի ւն— Մ • Մաւուկեան ԱՀարոնեանէ «Ուխտաւոր^բ, սա– ղբռւմի յատակագիծ ը» խորագրին տակ կր գբէ ի
Վ.երր Հ* քյ> » ՚րաշնակցութեան պանթէոնին՛ մաս կր նոլՀի Օր– Հայթաեավ. եւ Ալպէռ Ներսէսես/ն Ա իա միը այլոց .
կազմեն,՛ ^րիստափո բ ^ Հէաւաբեան , ք հո ստոմ ,Ակա աման թո յէ\ն , Կարօ Արամեան ՊեսւբՈԱ Դէ11–)բւեԱ1ւն/, « Փաղածներու կառուցմ ան յա յանի մ աս –՚
նունի , եք ամա– կ , Զ՚արդարեան՛ ,Հ Վճարում ան , Աիա (Ե-երենց)։ Հ. բ. Ը. Միութեան կողմէ ուղերձ մը ն ա գ է տ ֆրանսացի Լամպէր, էրզրումի վերաշի -
մանթօ , Աչ֊՚գրանիկ,Մ՛ուրատ, ՝ք^եռի, ԱեպուՀ, Եփ– կարդաց Պ– 3֊ Յովսէփեան։ Ազգ– Միութեան նոլթեան վերաբերեալ յատակագիծ– մր պատ բաս-
րեմ, Հրայր, Աերոր, կորիւն, Վաբգան , Իշխան , քարտուղարը Պ - Ս • Փ,իչիկեան իր տարազով եւ ւոաՆ է ։ էրզրումի քաղաքապետութիւնը կր փա -
Համաղա սպ , Ար ամ եւ Հ ա ղա րաւ ո ր ուր ի շ ա՛ն ո ւ ն ֊ ձայնով բացարձակապէս ս/ւճանաչելի՝ ԱՀարոն - փաքի բարեփոխել այգ յատակագիծ՛ը եւ այժմէն
գործի
ներ՝ որոնք՝ ԳԲէով ո լ գէսքով մեր կուսակցում եան ի «Կոյր Աշուղը–» ին մարմնաց լոմն՛ էբ յ լծուած– է տ
թեան արնագո յն՛՛ գբօշը մի շտ վեր բարձրացուցին Հ. 8 գ– « ա տոք^ ենթակոմ իա է ի կողմէ ըն**
ու մաՀ ը աբՀամարեցին % ք\ւ կը մտած եմ Հիմա որ՝ Արեւելեան ԱաՀանգնեբու քազաքներոլն մէք
ԱՀարռնեանը մեղմէ բամնուած՝ կ՛անցնի Մ է– կեբ Զէքիեան երկու խօսքով իր յարգանքի րամի– աււս/ն ձին մ ասնա յատ կո ւթ իւնն եր ունի էբզրումր ,
՝ԼՐ բերաւ եւ աւելց՚ուց* «Աեր նուիրական զոՀերու ոբ առաւելապէս առնական քաղաք մըն է ։ Աել -
քեբ կրա՛կան ֊ծ՛ովը , կ՚երթայ Վիտօշ ըմբ ո սա ո ւ՜ արեա\ զ)նով ստեղի ո ւե ցաւ Մ էացեալ Ազատ ու ճուգնեբ ո ւ շըքան էն մնացած բեր գերու փլատակ -
վարպետը
թեան ու զայրոյթի արթնց՛նելու՝, Տե - անկախ Հայաստանը ^ սակայն գմբախտաբար այգ ներ\ն անգամ չեն կրցած՜ փոխել \ * ւ զր ում ի Հնալ •*
աոյ գ է պ ի մեր Հայրենի լեռներր , սրբավայրը , ազատ ո ւթի ւն ր կ ար ճ տե ւեց եւ մ ենք չ կ ա ՛ր ո ղա– գարեան պատմական գիմագիծ՜ր։ Կռթրնած Փա՞ -
աւերակները , գլգլացող կուրեր ր, շեռնեբոլ գա — ցանք Հիմնել մեր Պանթէոնր ։ Այսօր դարձեալ օ֊ լանտէօքէն լեո$ երուն՝՛, էրզրում քաղաքք կը նմա
գաթները, ուր– մամաւ-ակի՚ն իր ընկերները մաՀ տար երկինքի տակ այս սղատօնին առթիւ ա*՝ գ ա մ ՛նի առիւծի մբ, ր պաՀ ա կ կը սպասէ :
ոլան՝ վրայ կր թք՛ էին իրենց աչքերը, կա ս –կա ր– մր եւս կուգանք դարբնելու մեր ուխտը, իրակա,
միը - • • իսռովք է մեը կեանքր ընկերներ ել բարե Ֆրանսացի Լամպէբի ծրագիրը պիտի քանդէ
կամներ : Ա՚ոլգ է Հայ մոզովու^րգին Համար Երե - պատմական էրզր" լմը եւ անոր տեղ պիտի կ առո ւ—
լերկ ու
ւանէ՚ն մինչեւ *կոսթւբն , Ե գ ի պա ո ս էն մինչեւ Հսյ– Ով կ՚ըսէ ք ո Ր ԱՀարոնեանի սիրտր չոմւի այն ցանէ կեդրոնական Ամ երի կայ ի յատուկ
բարձրութիւնը՝ ինչ որ. ունի Հայկական բերան
բալայիս Ամերիկա։ Ալեկոծ է Հայկական ծովր. . արդիական քաղաք մր ;
բոյսեր , ծաղիկներ., վտակներ, աղբիւբներ ու ձիւնապատ գ ա գ ա թ ը ։ Հա յոց Աս տ ո ւաՆնե ր բ գեր– կողմնակից չեմ որ էրզրումբ ղո Հ ո ւ ի <Հ$) րէն կ՚ֆ
իժ ռչո Լձենւ ե ր կբ փսփսան , կր Հ եծ եծ են , կո ւլան ու բնա կան ում մր տուած՜ Է ին ԱՀ ա ր,ո՚՚1 եանին , ՈԼ յատակագիծ ի մը : կողմնակից չեմ որ Եբ^Ր*՛1֊1՛*
1լ արիմւ ի՛ն ՚. այգ ումը , Արտաւադգին պէս , ուլ իշ կայան Հո ւ — կորսնցնէ իր թրքական գիմ ագիծր ու անո ր. տեղ
Սգաւոր է Համակ Արարատեան դաշտը՝ որովՀե– ՚ ի , եթէ ոչ Աթար ատը։ Հոն է Հայոց բ ո լո բ Աստ կ առո ւցո ւ ի պէ թօն տո լփ ե ր մէչ ^ցն ո զ շէնքերէ
տեւ Հայ գուսանը չկա լ ա ո ր գեղե ցկութի ւն ւ երբ ուածն երուն վե յ քին կայանր։ քծ՝բքտկան գրաւման կազմուած՝ աննկարագիր քաղաք մր։ Հետեւա -
երգելու՛. Արարատը փոթորկած է, ԴԱ՚ւի՚Ը ՚Լ^Ր 1 տակ , Այ արատին վրայ փո թոր ի կ կա յ այսօր ••• : բար , նախապէս լաւ պէտք է խո,Ր՚>ի՝լ ^ լ մ անրա
տմպեր ո լ կողերու՛ն խրած աՀեղօրէն կը գոռայ , ԱՀարոնեան կբ մեռնփ , երբ Ար արատը փլի • • • կք՛ կիտ ք՝ նո լթ ե ան ենթարկել Լամպէր ի պատ ր աս–՛
իր ընկերս^ բամանման Համար ։ Թ– ՀԵՐՈ8ԵԱՆ տած յ ա տ ա կա գիծ՜ը է • •.
յ հ Ժ ս Ր տիգ՛ ս ա ե Ր տ ս կինը բեմ կր բարձրա՛ցնէք ։ Փո ղո ցՀնե բ ր շաբաթնե ց՝1 ել քրիստոնեայ տարրը, Լչուկայի առեւտրա -
րով Տէզտէմ՛ոն իա յի դերը կատար՛ող օրիորդին ե– կաններուն մեծամասնութիւնը Հայեր էին) ։ Գի~
տեւ էն պ ո ռ ա ց ին 5 էգ՚ո է մ ո՛ն եայ թաշ կի նա կ ս շեր մը ԱամտոՀ պէկ ըսուած սբէկայ ք°միսէրր
Համեմուած Հազար ու մէկ տեսակ լկտի որակում֊ իր քան՛ի մր արբանեակներով՝ Տի գ բ ա ն ա կեր տի
1909 Օգոստոսի ա ռ ա ւ օ տ մը ամէն Հայ խ ա - նեբով յ բայց Հազիւ քանի մր ամիս անցած , իրենք խ՛ոչոր շուկան ՀբդեՀ ելո լ կը ձեոձնաբկէ , թիթեղ–
նութր փակելով, խուճապաՀաբ գ է պ ի տոլն կը ալ բեմ բարձր ա՝ցուցիԽ կինը ։ 1 երո՚վ քարիւղ տեղաւորելով շուկա՝յի ծայրամա -
վւախչէր ՚. Ամէ՛ն մարգ 1լա շիլա տէր առաք անց - Ղ՛ա շնա կցական ու Հ՛նչակեան՝ երկու ֆան,ֆա– սերը ՝ որ Հայոց թազին ալ կից էբ ։ Ամառր տա
ւն իլ , շատերը ոտքի կոխան դարձան , կր կարծէին ո ի խո ւմբերր ազգային՛ երգեր ով կր մ ասնա կցէին քին՝ Տ իգրա՚նակերտի մէք քր իստոնեաները տա -
թէ նորէն քարդ է որ տեղի էլ ո լ– ենաբւ Աո - առ Հասարակ բոլոր կազմակե՛րպուած Հաւաքոյթ– նիՓ֊եբլՀ կբ գիչռ՛՛Ր » Կբ սլառկին ԼքՒուրքերու
վո ր ութ իմն֊ ղա ր ձած Էր եւ ամ Էնւ ուրբաթ չուր տա ներ ուն , նաեւ Հարսանիքներու : արգիլուա\ծ՜ է ՀլևէմէՀյ– ամի» պատճառաւ)։ Փայ -
րա հ ել թէ քժ՝ուչ քերբ մզկիթի իրենց աղօթ - 1911 Օ
քէն դուր ս գա լով Հա յերբ պիտի քաբգե– , բա յ ց տաշէն քառակուսի տեսակ մը բարձր մաՀճակալ -
քանի մը մամ վերքը իմացաւնք թէ կարմիր Աուլ– գոստոսի գիչեր մբ (ի^ոլրք եւ ի ա ա - նե բու մ էք՝ թախթ , որը 2 մեթր բարձբութեամբ
թան Համիտր գաՀէն վար առնուած է , մողո - լա կա ւ պատերազմ ի ն ) շրքա\սներէն եկած թոլ^րքել– ճերմ ակ աստար ով մր (սաւանն) պատսպարս լած՜ է
վո ւր. դբ այլեւս Հան գար տե ցալ : քիւրտ աշիրաթները «(//// Հ ա մ ա ա ի սալաւաթ» , ան տ ե ս ան ե րի դառնալու Համ ար դրացիներէն , գի՛՜
պո ուա լով Հա յկական թաղերը լեցուեցան , լապ– շերն եբը իրարու այցելութեան ալ էլ ե բ թայ էն՝ ։
Ա աՀմանադրութենէն վերք, կուսակցութիւն ֊ տե բներով ո լ տա լ ո ւ լ ղո լրնա յոՎ ։ քւքումանր զին
ները ու միութիճ֊նեբր ազատօրէն աշխատանքի ուած թուրերով , խանքար֊ներ՚ով եւօգինմ էք ատ րի *հիչեր՝ մր մողովուրգր սոսկումով* քլարթրն ֊
լծուեցան ։ Ղ՝ա սա խօս ո ւթ իււՀներ , բանա խօսու֊ ճա՚Վ ակներ արձակելով խրախճանք կ՚ընէին, իբ - նայ՛. Հթուկան կբ վառի, քաղաքը լուսաւորուած է
թիւններ , Հանդէ ս վս ա բ ա ,թատրոն իրար կշհբմշ<ա ր եւ թէ ղարպ քՒ ա ր ա պլո լ զի ( քՒր իպո լի ս ) ճակատ բ կար մ ի ր. բոցեր ո վ ( երկրորդ Համ աշխար Հայթ– պա*
կէ ին ։ Տիգք՛ ա֊նակերաէն եկան ու անցան Վարդղէս յա քո զութ ի ւննե ր ոմնենալով ուզած են՛՛ Հայերն ալ տեր ազմի\ն՝ Փարիզի ռմբակոծութե անց ել կինքր
Ա է բէ՝ն կիւլեան , Տի գլան Ե՚ամՀուր Ամսէեան ծ ահ - իրենց ո ւ ր ա խ ո ւթ ե ան ց մ աս֊ ՛ակից դաբձնե լ ։ յիշեցնոզ) ։ կրակի կտորները կ՛իյնան Հայոց տու
կան այն ով 3)՚էրիտ ^էմիլ, Փարամտղ^ Ղքալպանտ - Հա յերր փոզոցի գուռն եր ը լալ մբ ամրացու - ներուն ոլ թախթերուն վրա յ , ո ստ իկանութիւնր
եան (Զոլախ) , Ա եբաստաց ի (կովտունցի) Մ ու - ցած , փակած ու սաբսավւաՀա՛ր տանիյ^ներր բար– որս շարած է ամ բողք շուկան եւ քր իստոնե ան երոմն
բատ, Բարսեզ ՀյաՀպազ, եւն,։ ձրացած էին, չ գ ի սղնալով թէ ի՞նչ է որ աեղի կ՚արգիլէ որեւէ մերձեցում, նոյնիսկ կբակբ մա–֊
Տաբի մբ Գաչակցութիւնր՝ «Շէյքսփիրի» 0– կ ունենար ։ Հետեւեալ ա ռ ա ւ օ տ իմացան որ ի ֊ յ ե լ փա ձոզներոլն արգելք կր Հանգիսանա֊ն։ Հբ՝~
թէլլօն բեմ աղբեց ։ Առաքին անդամն ԸԼԷաԼո*Լ տալացիք դ յ աւա& են իՒրիփոլիսը։ եքումանր ու - գեՀր կր սկսի Հա յկական թաղ Լ րոմն մօտե^ ալ ,
Տէղտէմօնայի եւ էմէլիայի դերերը կատարուե - զած էբ իր պարտութեան վ՚րէմր լոլհել Հայերէն , ծայրամասի տուներուն կաՀ կարասին եր աւելի
ցան իգական սեռի գե լ ակատաբ֊֊ ե բով , (մինչ այգ ՒամՑ էՐՐ^լ թէ Ք ա Գ ա ք է ս կուսակալբ արգելք ներսեյը կր փոխագրենւ յ
իգական՛– սեռի պատկանող դերերը այր– մարդիկ Հանդիսացած՜ էր ։Արգէն սո՚վո ր ո ւթեան կար գրան
կբ ստանձնէին) : Հալար մըն էր որ փրցուցին այգ ցած՜ էր , երբ որ (Ւ ուր քերբ րսէիւ՝ այսինչ տեղը ԹՈՐԳՈՄ ՆԱԼՊԱՆՏեԱՆ
կրսէր «նո -
օրուան յառագքիմ ակսձւներր \ Գուք ամ բաբո - գրաւեցինք, ամէն մարգ ինքնիրենը
լականներ , աննկարագիրներ ու անպատիւներ ոբ վ՚էն կորսնցուցած՜ են» ։ (3)
1 9 1 4 ^ թուրքը ուզեց նախ նիւթապէս փճա–
Fonds A.R.A.M
յԻձէ՚ն ԱՀարոնեաէԼը իբրեւ երգիչ, իբրեւ տառա ւոիրոսնեբու սրբազան կտակբ, եւ ուն՛ենալու Հ այ"
պող ու Հալած՜ական՝ լանուն իր ցեղին, յանուն ՍԷՆԹ ԷԹԻԷՆ Այո տար ի տեղ, ո յ ս Հայ Ազգ • րեն իքին մ էք ա րմանավայե լ յուշարձան մը , ո ր -
Հայութեան : « ՚էալիսթ էբ , ինչպէս մեր մողո - Միութիւնը կազմակերպած էբ Ագատօնը, Աարիլ– պ է ս ղ ի հայ քաղաքա ցին տ ար ի ն անգամ մր ա յ ցի
վուբգէ : եա՚ւ. եգեոձԼի . մէկ միլիոն նաՀատակներու խնկելի ե ր թ այ Հ ոն ՚ ե ւ րս է « Տ ար գանք ձեզի սիր ելի ն աՀ Ապ
Ջեմ գիտեր թէ յիշատակբ յաւե բմաց ւ ե լու Համաը : Այգբի՜լ 10^ տակներ գոլք ինկաք բայց Հւսկրենիքր ագատ է եւ
մեր տտձԱմաՀ ըն՚կերսոք։ Ով ՝ռբ կարդացեր է ղինքբեւ շաբաթ երեկոյ Տէ. էոՈ6աՕՈ(1^ սրաՀը ուխտավայ Հայ մողովուբգը կ՛ապրի ։^( ՝.՝ ՝
Հետեւեր անոր՝ պէտք չէ ուրանայ ոբ անիկա Լալ րի մբ վերածուած էր՛։ Հոն էր գբեթէ այ^Բ՚"ւճ \)րիտասարգ բ*եիշկ 3 ՚՛ Աա՚րաֆեան՝ (ֆրանսե
կան մբ՝ չէբ , այլ բմբոսա մբ, փոթոչիկ մբ ծնած՜ գաղութը, ոբ երկիւղածութեամբ եկած էր խո– րէն) իբ խօսքր նոր սերունդին ո լղղե լո վ ըսաւ*
Հայ մողովոլբգի ծ՛ոցէն։ Հ Զարկ Հայ մողո նաբՀիլ մասնաւոր խնամքով կառուցու-ած մա Հա գԵթէ ^ " ՚ - Ղ Է ք 1ԱԷ><Ւ1*ւեի մառա՚ւգոբդներր ՎԼՌա1
վու֊բղ, թչնաւI իգ անգամ ծրքնկի կոլ*էայ • « Ա՜՛ րեմ ի մը առշեւ։ Այս պա/ո մ ական դ^խտի Հաւ֊ա– մեր՛ նաՀատֆսկուքսհ՜ նախնիքներուն , Հետելեցէք
Հաբոնհան հայ ֆէաայինիբդւ ոիբաւՆ էբ հ Ք"յՔԷ՜՝՛ հ.Ը. բա ց ակա յէ ին անոնք, միայն յյբո՚նք ան ոքն ց պա շտի լ ի իքոէթսլին »|
Ո*– ֆէաա յ ի երր ԱՀարոնեանի աղբերբ Հ զանազան՛ Հաշիւ՛ներով իրենց խիզճը վաճառքի են ^յ՚Րք-է*1 խօսողն էբ ^Լիէնէն մա ոԳ*աւոբ ա բա ր
Տաբագրութեան այս ծանր օրեբոմե– անՀաշա Հան՛ած է Հրաւիրուած Հայր Տէրմօեանր : Վարդապետը
ենք ղի՜րբ օտար Հողին յանձն ելու սեւ ճակատ ա - Սգաբեմը զարդարուած էր՝ ծագկեպսակնե - ման րամ ասնօր էն ն՛կարագրեց քա բդին պատճառ -
դրին ; իր կեանքր եւ սիրտը մաշեցուց , Հայրենի րով՝ Աոլիրուած Հ. 3– Գ– «Անտոք» ենթակոմի - Հնեբը՝ թէ Գերմա1նիո յ դիւային ծրագիրն ուք^ուր^
քին Համար ։ Ոչ մէկ գբիչ% ոչ մէկ շլթունք՝ այ\ն^ տէէն , Ա • 9" • Հնչակեան կուսակցութեան մասնա– ՛քին– բ ա բ բա ր ո ս ո ւթի ւնճ՚եբր իր ա րու՝ Հետ եգբայ–
քան չէ երգած՜ Հայրենիքը՛, Մասիսները, Արա– ճիւղէն ) Հ • Բ ՚ Ը • Մ • մասնաճիլզէճ. , կապսյտ բացաՆ , Էսէ"ւ1՚ս Ւ ասԼո*֊1՛ տքւձնքան քներ՛ով արմ ա–
րատեան դալար , Աչ ագածր , մեր մողովուբգի ա– հ/աչէն, Հ. 3– Գ– Նոր Ա երո լնդէն , կապոյտ Ի/աչի տախիլ ըրին Հայ մողովոլոդի ընտրանին Հ Աա–
ռօրեայ կեանքր որքան երգեց ու խօսեցաւ , գրեց սաԱուՀթերէն , ՝Բզիի Հայր. Միութենէն , ելն.։ կա ին կեն սունակ Հայր , մ ո խ իրն ե րու տակէն Փիւ՜
ու Հառաչեց , մեծ՜ վարպետբ : Օրուայ նախագաՀր Պ՛ ԹոբոսեաԱ՛ .ի յարգանս մեր՝ նիկի մր պէս յարութիմն. առան՜ Էֆ ։ Ա/" առթիւ
բիւրաւ՛որ նաՀատակներ ուն , ներկաները մէկ Հ ամեբաշխոլթեան թելագրանյւխեբով վեր քացուց
կարծ՜ես , ԱՀարոնեանի ոիբտր լայն տարա** վայրկեան յ ո անկայս լռութեան Հրաւիրեց եւ իր՛ իր խօսքր ։
ծռութիւն մ րե՝ էր ու֊ր գոյութիւն ունէին մեր Հայ բացմա՛ն խօսքին մէ^ ցաւ յայտնեց որ Հակառակ
րենի բոլոր գեղեցկութիւները, աւանդոկթ իւձ՜֊նե - Նոբ Ա երո ւնգ ի եւ Ա անո ւՀ իներու ե ր գ չ ա խո ւմ՝–
բր , Հէքեաթնե րր , խորՀ րգաւոր ասութիւննեբր : իբ Հաշտարար ըէ1 թացքին եգան մարդիկ որ մեր– բին ճԱզատ ո լթեան» խմբերդով Հանդէսը վե բ քա -
Մեհ՜ էետւղով" ւ^րդնեչ ր կ ունեն ՛ան մեծ զաւակն եր ։ մեցին սգատօնը միասնաբար տօնելու Համար՛ ե– ոաւ> Տա քորդ օրը ՂաՀատակնեբուՆ Համար Հոգե"
Հայ մողոփուբգթ մեծ՝ է եղել, դարեր առաք, Հզօր ^ զած առաջարկները : Հանգստեան պատարագ մատուցուեցաւ տ
լուսաւոր ու յառաջադէմ ։ ԱՀաբոՆհա^ այգ մե– Շօփէւի մաՀերգէն վեր1՝ որ ն՚ուադեց գա շն ա՛*
ծութեան բեկորն էյ. ։ Եւ իր մով՝ մեծ էր Հայը, կի վ յ այ սաՎոլՀի Օր– Ձ.էքիեան ՚Բղիի Հայր. Մի
Հակառակ իր տառապանքին, իր զարՀուրելի ՛ութեան կողմէ, 0ը • Արշալոյս Աեգրաքեա՚ն՛ եր ֊ " ՜ ՚՛ ՚ ,՚– ՚ , Թ Ո Ւ Ր Փ Ի Ա
կեա՛նքին՝ բոնն ո ւ թ ի ւ ն ֊ ն ե ր ո լ եւ սարսափներու գ ե ց <միմնեաց գիշեը»ը, իսկ արտասանեց 8– Ա–
կրկնութիւն ներ ով տպյ ե լով Հանգել ձ : Ու մ ե ծ ո ւ– զասեանի «Անտէր, մեռելները», խո րապէս յլոլզե–
թի ւննե րը քեն մեռնիր , չեն թաղուի ր . . • Գեռ քա չով ՛ներկան՛երը յ, ԷՐՋՐՈՒՄԻ ՎԵՐԱՇԻՆՈՒՒԻՒՆԸ
նի սերունդներ պիտի յափշտակուին՛ իրմով, իր իսկ սանուհի 0ը • Անահիտ Ատեփանեսմև՛ ուղ"
դրա կան Հանճար֊ ով , իլ. գաղափար ի մ աքուր ու զակի ապրեցաւ ողբացեալ ա՚իւիէլ Վար՚ումանի
«ՕըՀնւոլթիւն՜քՒր : Արտասանեցին նոյնպէս էլՀնկեը ^թ՝ասվիբ»ի աշխատակիցներէն մէկը « էր.
անբիծ՜ աշխար ՀաՀայեաց քով ։ Այգ մ եհ ո ւթ ի ւն— Մ • Մաւուկեան ԱՀարոնեանէ «Ուխտաւոր^բ, սա– ղբռւմի յատակագիծ ը» խորագրին տակ կր գբէ ի
Վ.երր Հ* քյ> » ՚րաշնակցութեան պանթէոնին՛ մաս կր նոլՀի Օր– Հայթաեավ. եւ Ալպէռ Ներսէսես/ն Ա իա միը այլոց .
կազմեն,՛ ^րիստափո բ ^ Հէաւաբեան , ք հո ստոմ ,Ակա աման թո յէ\ն , Կարօ Արամեան ՊեսւբՈԱ Դէ11–)բւեԱ1ւն/, « Փաղածներու կառուցմ ան յա յանի մ աս –՚
նունի , եք ամա– կ , Զ՚արդարեան՛ ,Հ Վճարում ան , Աիա (Ե-երենց)։ Հ. բ. Ը. Միութեան կողմէ ուղերձ մը ն ա գ է տ ֆրանսացի Լամպէր, էրզրումի վերաշի -
մանթօ , Աչ֊՚գրանիկ,Մ՛ուրատ, ՝ք^եռի, ԱեպուՀ, Եփ– կարդաց Պ– 3֊ Յովսէփեան։ Ազգ– Միութեան նոլթեան վերաբերեալ յատակագիծ– մր պատ բաս-
րեմ, Հրայր, Աերոր, կորիւն, Վաբգան , Իշխան , քարտուղարը Պ - Ս • Փ,իչիկեան իր տարազով եւ ւոաՆ է ։ էրզրումի քաղաքապետութիւնը կր փա -
Համաղա սպ , Ար ամ եւ Հ ա ղա րաւ ո ր ուր ի շ ա՛ն ո ւ ն ֊ ձայնով բացարձակապէս ս/ւճանաչելի՝ ԱՀարոն - փաքի բարեփոխել այգ յատակագիծ՛ը եւ այժմէն
գործի
ներ՝ որոնք՝ ԳԲէով ո լ գէսքով մեր կուսակցում եան ի «Կոյր Աշուղը–» ին մարմնաց լոմն՛ էբ յ լծուած– է տ
թեան արնագո յն՛՛ գբօշը մի շտ վեր բարձրացուցին Հ. 8 գ– « ա տոք^ ենթակոմ իա է ի կողմէ ըն**
ու մաՀ ը աբՀամարեցին % ք\ւ կը մտած եմ Հիմա որ՝ Արեւելեան ԱաՀանգնեբու քազաքներոլն մէք
ԱՀարռնեանը մեղմէ բամնուած՝ կ՛անցնի Մ է– կեբ Զէքիեան երկու խօսքով իր յարգանքի րամի– աււս/ն ձին մ ասնա յատ կո ւթ իւնն եր ունի էբզրումր ,
՝ԼՐ բերաւ եւ աւելց՚ուց* «Աեր նուիրական զոՀերու ոբ առաւելապէս առնական քաղաք մըն է ։ Աել -
քեբ կրա՛կան ֊ծ՛ովը , կ՚երթայ Վիտօշ ըմբ ո սա ո ւ՜ արեա\ զ)նով ստեղի ո ւե ցաւ Մ էացեալ Ազատ ու ճուգնեբ ո ւ շըքան էն մնացած բեր գերու փլատակ -
վարպետը
թեան ու զայրոյթի արթնց՛նելու՝, Տե - անկախ Հայաստանը ^ սակայն գմբախտաբար այգ ներ\ն անգամ չեն կրցած՜ փոխել \ * ւ զր ում ի Հնալ •*
աոյ գ է պ ի մեր Հայրենի լեռներր , սրբավայրը , ազատ ո ւթի ւն ր կ ար ճ տե ւեց եւ մ ենք չ կ ա ՛ր ո ղա– գարեան պատմական գիմագիծ՜ր։ Կռթրնած Փա՞ -
աւերակները , գլգլացող կուրեր ր, շեռնեբոլ գա — ցանք Հիմնել մեր Պանթէոնր ։ Այսօր դարձեալ օ֊ լանտէօքէն լեո$ երուն՝՛, էրզրում քաղաքք կը նմա
գաթները, ուր– մամաւ-ակի՚ն իր ընկերները մաՀ տար երկինքի տակ այս սղատօնին առթիւ ա*՝ գ ա մ ՛նի առիւծի մբ, ր պաՀ ա կ կը սպասէ :
ոլան՝ վրայ կր թք՛ էին իրենց աչքերը, կա ս –կա ր– մր եւս կուգանք դարբնելու մեր ուխտը, իրակա,
միը - • • իսռովք է մեը կեանքր ընկերներ ել բարե Ֆրանսացի Լամպէբի ծրագիրը պիտի քանդէ
կամներ : Ա՚ոլգ է Հայ մոզովու^րգին Համար Երե - պատմական էրզր" լմը եւ անոր տեղ պիտի կ առո ւ—
լերկ ու
ւանէ՚ն մինչեւ *կոսթւբն , Ե գ ի պա ո ս էն մինչեւ Հսյ– Ով կ՚ըսէ ք ո Ր ԱՀարոնեանի սիրտր չոմւի այն ցանէ կեդրոնական Ամ երի կայ ի յատուկ
բարձրութիւնը՝ ինչ որ. ունի Հայկական բերան
բալայիս Ամերիկա։ Ալեկոծ է Հայկական ծովր. . արդիական քաղաք մր ;
բոյսեր , ծաղիկներ., վտակներ, աղբիւբներ ու ձիւնապատ գ ա գ ա թ ը ։ Հա յոց Աս տ ո ւաՆնե ր բ գեր– կողմնակից չեմ որ էրզրումբ ղո Հ ո ւ ի <Հ$) րէն կ՚ֆ
իժ ռչո Լձենւ ե ր կբ փսփսան , կր Հ եծ եծ են , կո ւլան ու բնա կան ում մր տուած՜ Է ին ԱՀ ա ր,ո՚՚1 եանին , ՈԼ յատակագիծ ի մը : կողմնակից չեմ որ Եբ^Ր*՛1֊1՛*
1լ արիմւ ի՛ն ՚. այգ ումը , Արտաւադգին պէս , ուլ իշ կայան Հո ւ — կորսնցնէ իր թրքական գիմ ագիծր ու անո ր. տեղ
Սգաւոր է Համակ Արարատեան դաշտը՝ որովՀե– ՚ ի , եթէ ոչ Աթար ատը։ Հոն է Հայոց բ ո լո բ Աստ կ առո ւցո ւ ի պէ թօն տո լփ ե ր մէչ ^ցն ո զ շէնքերէ
տեւ Հայ գուսանը չկա լ ա ո ր գեղե ցկութի ւն ւ երբ ուածն երուն վե յ քին կայանր։ քծ՝բքտկան գրաւման կազմուած՝ աննկարագիր քաղաք մր։ Հետեւա -
երգելու՛. Արարատը փոթորկած է, ԴԱ՚ւի՚Ը ՚Լ^Ր 1 տակ , Այ արատին վրայ փո թոր ի կ կա յ այսօր ••• : բար , նախապէս լաւ պէտք է խո,Ր՚>ի՝լ ^ լ մ անրա
տմպեր ո լ կողերու՛ն խրած աՀեղօրէն կը գոռայ , ԱՀարոնեան կբ մեռնփ , երբ Ար արատը փլի • • • կք՛ կիտ ք՝ նո լթ ե ան ենթարկել Լամպէր ի պատ ր աս–՛
իր ընկերս^ բամանման Համար ։ Թ– ՀԵՐՈ8ԵԱՆ տած յ ա տ ա կա գիծ՜ը է • •.
յ հ Ժ ս Ր տիգ՛ ս ա ե Ր տ ս կինը բեմ կր բարձրա՛ցնէք ։ Փո ղո ցՀնե բ ր շաբաթնե ց՝1 ել քրիստոնեայ տարրը, Լչուկայի առեւտրա -
րով Տէզտէմ՛ոն իա յի դերը կատար՛ող օրիորդին ե– կաններուն մեծամասնութիւնը Հայեր էին) ։ Գի~
տեւ էն պ ո ռ ա ց ին 5 էգ՚ո է մ ո՛ն եայ թաշ կի նա կ ս շեր մը ԱամտոՀ պէկ ըսուած սբէկայ ք°միսէրր
Համեմուած Հազար ու մէկ տեսակ լկտի որակում֊ իր քան՛ի մր արբանեակներով՝ Տի գ բ ա ն ա կեր տի
1909 Օգոստոսի ա ռ ա ւ օ տ մը ամէն Հայ խ ա - նեբով յ բայց Հազիւ քանի մր ամիս անցած , իրենք խ՛ոչոր շուկան ՀբդեՀ ելո լ կը ձեոձնաբկէ , թիթեղ–
նութր փակելով, խուճապաՀաբ գ է պ ի տոլն կը ալ բեմ բարձր ա՝ցուցիԽ կինը ։ 1 երո՚վ քարիւղ տեղաւորելով շուկա՝յի ծայրամա -
վւախչէր ՚. Ամէ՛ն մարգ 1լա շիլա տէր առաք անց - Ղ՛ա շնա կցական ու Հ՛նչակեան՝ երկու ֆան,ֆա– սերը ՝ որ Հայոց թազին ալ կից էբ ։ Ամառր տա
ւն իլ , շատերը ոտքի կոխան դարձան , կր կարծէին ո ի խո ւմբերր ազգային՛ երգեր ով կր մ ասնա կցէին քին՝ Տ իգրա՚նակերտի մէք քր իստոնեաները տա -
թէ նորէն քարդ է որ տեղի էլ ո լ– ենաբւ Աո - առ Հասարակ բոլոր կազմակե՛րպուած Հաւաքոյթ– նիՓ֊եբլՀ կբ գիչռ՛՛Ր » Կբ սլառկին ԼքՒուրքերու
վո ր ութ իմն֊ ղա ր ձած Էր եւ ամ Էնւ ուրբաթ չուր տա ներ ուն , նաեւ Հարսանիքներու : արգիլուա\ծ՜ է ՀլևէմէՀյ– ամի» պատճառաւ)։ Փայ -
րա հ ել թէ քժ՝ուչ քերբ մզկիթի իրենց աղօթ - 1911 Օ
քէն դուր ս գա լով Հա յերբ պիտի քաբգե– , բա յ ց տաշէն քառակուսի տեսակ մը բարձր մաՀճակալ -
քանի մը մամ վերքը իմացաւնք թէ կարմիր Աուլ– գոստոսի գիչեր մբ (ի^ոլրք եւ ի ա ա - նե բու մ էք՝ թախթ , որը 2 մեթր բարձբութեամբ
թան Համիտր գաՀէն վար առնուած է , մողո - լա կա ւ պատերազմ ի ն ) շրքա\սներէն եկած թոլ^րքել– ճերմ ակ աստար ով մր (սաւանն) պատսպարս լած՜ է
վո ւր. դբ այլեւս Հան գար տե ցալ : քիւրտ աշիրաթները «(//// Հ ա մ ա ա ի սալաւաթ» , ան տ ե ս ան ե րի դառնալու Համ ար դրացիներէն , գի՛՜
պո ուա լով Հա յկական թաղերը լեցուեցան , լապ– շերն եբը իրարու այցելութեան ալ էլ ե բ թայ էն՝ ։
Ա աՀմանադրութենէն վերք, կուսակցութիւն ֊ տե բներով ո լ տա լ ո ւ լ ղո լրնա յոՎ ։ քւքումանր զին
ները ու միութիճ֊նեբր ազատօրէն աշխատանքի ուած թուրերով , խանքար֊ներ՚ով եւօգինմ էք ատ րի *հիչեր՝ մր մողովուրգր սոսկումով* քլարթրն ֊
լծուեցան ։ Ղ՝ա սա խօս ո ւթ իււՀներ , բանա խօսու֊ ճա՚Վ ակներ արձակելով խրախճանք կ՚ընէին, իբ - նայ՛. Հթուկան կբ վառի, քաղաքը լուսաւորուած է
թիւններ , Հանդէ ս վս ա բ ա ,թատրոն իրար կշհբմշ<ա ր եւ թէ ղարպ քՒ ա ր ա պլո լ զի ( քՒր իպո լի ս ) ճակատ բ կար մ ի ր. բոցեր ո վ ( երկրորդ Համ աշխար Հայթ– պա*
կէ ին ։ Տիգք՛ ա֊նակերաէն եկան ու անցան Վարդղէս յա քո զութ ի ւննե ր ոմնենալով ուզած են՛՛ Հայերն ալ տեր ազմի\ն՝ Փարիզի ռմբակոծութե անց ել կինքր
Ա է բէ՝ն կիւլեան , Տի գլան Ե՚ամՀուր Ամսէեան ծ ահ - իրենց ո ւ ր ա խ ո ւթ ե ան ց մ աս֊ ՛ակից դաբձնե լ ։ յիշեցնոզ) ։ կրակի կտորները կ՛իյնան Հայոց տու
կան այն ով 3)՚էրիտ ^էմիլ, Փարամտղ^ Ղքալպանտ - Հա յերր փոզոցի գուռն եր ը լալ մբ ամրացու - ներուն ոլ թախթերուն վրա յ , ո ստ իկանութիւնր
եան (Զոլախ) , Ա եբաստաց ի (կովտունցի) Մ ու - ցած , փակած ու սաբսավւաՀա՛ր տանիյ^ներր բար– որս շարած է ամ բողք շուկան եւ քր իստոնե ան երոմն
բատ, Բարսեզ ՀյաՀպազ, եւն,։ ձրացած էին, չ գ ի սղնալով թէ ի՞նչ է որ աեղի կ՚արգիլէ որեւէ մերձեցում, նոյնիսկ կբակբ մա–֊
Տաբի մբ Գաչակցութիւնր՝ «Շէյքսփիրի» 0– կ ունենար ։ Հետեւեալ ա ռ ա ւ օ տ իմացան որ ի ֊ յ ե լ փա ձոզներոլն արգելք կր Հանգիսանա֊ն։ Հբ՝~
թէլլօն բեմ աղբեց ։ Առաքին անդամն ԸԼԷաԼո*Լ տալացիք դ յ աւա& են իՒրիփոլիսը։ եքումանր ու - գեՀր կր սկսի Հա յկական թաղ Լ րոմն մօտե^ ալ ,
Տէղտէմօնայի եւ էմէլիայի դերերը կատարուե - զած էբ իր պարտութեան վ՚րէմր լոլհել Հայերէն , ծայրամասի տուներուն կաՀ կարասին եր աւելի
ցան իգական սեռի գե լ ակատաբ֊֊ ե բով , (մինչ այգ ՒամՑ էՐՐ^լ թէ Ք ա Գ ա ք է ս կուսակալբ արգելք ներսեյը կր փոխագրենւ յ
իգական՛– սեռի պատկանող դերերը այր– մարդիկ Հանդիսացած՜ էր ։Արգէն սո՚վո ր ո ւթեան կար գրան
կբ ստանձնէին) : Հալար մըն էր որ փրցուցին այգ ցած՜ էր , երբ որ (Ւ ուր քերբ րսէիւ՝ այսինչ տեղը ԹՈՐԳՈՄ ՆԱԼՊԱՆՏեԱՆ
կրսէր «նո -
օրուան յառագքիմ ակսձւներր \ Գուք ամ բաբո - գրաւեցինք, ամէն մարգ ինքնիրենը
լականներ , աննկարագիրներ ու անպատիւներ ոբ վ՚էն կորսնցուցած՜ են» ։ (3)
1 9 1 4 ^ թուրքը ուզեց նախ նիւթապէս փճա–
Fonds A.R.A.M