Page 83 - ARM_19-1948_02
P. 83
«Ա՛ՀԱ*
Այս .աշխար Հ ա գ րա՛ կան։ ճա կա տագր ական ու. - ՊՈԼՍՈ8 ԳԵղԱՐՈՒԵՍՏԻՑ ՏԱ8ՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ
ՎԱՐԺԱՐԱՆԻՆ
թ ի*–նը այն առա ւե լո ւթ իւնը ո ւնեցաւ ո ր ան ստէ ՚լ֊~
հեց զինուորական ցեղը , յանդուգն ել կտրիճ , ոը ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ
եր կա ո ատեն գիմ տ դ ր ե ց ը ի ւղան գա կա\1 ել արա - ՏԷՍԻՆ — Մեր սւլ ա ա օն ր կատարուեցաւ նա ա
բական յարձակումներու՛. Գժբախտաբար՛ երկրին խաձեռհոլթեամբ Ֆբ՛ Բանակի Հայ քիազմիկնե -
-
Ինչպէս ժամանա կին գրեցինք , ՚կոլսոյ գեզաբ– բու Միութեանդ Հակառակ եղած պաչա քտօնեակաւ
մնացին կրօնական ընկերակ
ձորեըոլ մէկ բաժանմունքը, նպաստեց , ի վնաս ուեստից վարժարանը Հրոյ ճարակ եղած է • Այս *րալէրիս, Հեռու
մեն ատ ի բո Լ թեան , կազմելս Լ մա բ ա ակ ան՝. աւատ աս առթիլ կ՛արժէ ծանօթանալ դպրոցին գլխաւոր ցո՚֊թիւնը, Տարօնի Հա յ ր.ենակցակա1ը , « Համա -
պետութիւն մլՀ) Ո Բ Հակառակ է թագաւորական Հիմնադիրներէն մէկուն Հետ որ Հայ մըն է։ իսար բերդ էականը, եւ Լիոն-Տէսթի Հ • Մ– Ը՛
միութեան եւ մեկուսացուց զանոնք իրենցմասնա* Գեղարուեստիդ վարժարանը Հիմնուած է Մ –ը :
յատկութեանց մ էկ : Համտի պէյի ել էրոլանգ Ոսկա\1ի կողմէ։ Համ–
Հետ
Ի՞նչով բ ա սատր ել՛. Այս Միութիւնները գեկսՏ–
Հայաստան չէ գ ո Հ ա ց ա ծ իր մարտական։ ա– տի պէյ 1883/5/ ճարտարապետ Վալօռիի վ յ ՚ ՚ ը ո ղ պարոններս ւն՛ սրտէն չխօսիր կ՚երեւի , ա յս
ռաքինութ իլննե ր ը զարգացնել գուբս ի թշնամիներ Հաստատած է գեղարուեստից վարմարանի նիւ -. թէօնը ;
բոլն գէմ, այլ քլանոնք գարձոլցած է իբ գէմՂ թական չէնքը , իսկ արձանագործ Երուանգ Րսկա^ Ան չոլչտ Տէսինի մեր գիտակից Հայրենակից–՛
ուրկէ յա ռակ ե կահ է ուժերու մեծ վատնում , ի" չ նի Հետ անոր բարոյական շէնքը ֆ՚քՐԸ առիթ պիտի ունենան իրենց արՀամարՀաՀև* -
Եբուանգ Ոսկա\Ն ծնած
որ կբ տկարացնէր զ ի ոք եւ յաճախ անպաշտպան է 1855/* Աամաթիա, Ք"վ գիմալորել այս միոլթիւննեբոլ բոլոր ձեռ -
կր ձգէբ գուբսի թշնամիին գէմ ։ զաւակն էր երկար տարիներ ուսուցչութիւն ըրած նւսվրկներբ
Ցեղապետական վէճերը , ան Հաս կաց ո զո ւթի ւ– Յակոբ Ոսկանի (1824 1907) եւ թոռը փողերա Ժամը 9.30/* սրաՀը լեցուած է։ Հայկական
նը ^իւգանգացիւերու որոնք յանձնեցին Հայաս - նոցի վարպետ էըզէու֊մցի ի) ս կան կոթողեանի Հ " ՚ ֆրա1սական եռագոյնները սեւ ժապաւէններ
տանը Թուրքերո՛ւն ել յառակ բեվ՛ ին անկումը ս֊յս ՚Երքանալարտ է՛ Վենետիկի քեաֆայէլեան վարժա կը կրէին։ Մայր Հայատանի , Ազդային ել կու
թագաւորութեան Ա անազկե ր տ ի կռիւէն ՛Լերկ րանէն 1872/5. : սակցական գործիչներու խմբանկարները չր՚^ա -
1074^5*, ան թ-կաւ, այլեւս երբեք չվերականգնե Ւր գ ծ ա գ ր ո ւ թ ե ա ն ուսուցիչը իտալացիԼուիճի ՜Բո՛ւ– նակուած էին սեւով։ Ու Ա. ԱՀարոնեանի պատ
լու Համար X էբնա նշմարելով անոր մէկ գեղարուեստի բնածին գամագիրը . « Այսքան չարիք, թէ մոռանան
Աինչեւ իսկ իր պատմութեան այն շբկաննե Հակում , պատճառ կ՝րլլայ որ ղրկուի Հռոմ գե - մեր ոըգիք, թող ողշ՝ աշխարՀ՝ Հայո՛ւն կարդայ
րուն երբ Հայաստան ը կո րսնցոլցած էր ամբոԴ^Ը զարուեստից վարժարանը ^ ուրկէ շրկանաւաբտ ՝1 ախ֊ա՝տինք » .•» յ
կամ մաս մբ իր ան կա խ ո ւ թեւ էն , ցեղին խոր նկա– կ րլլայ \Տ77ին արձանագործութեան ճիւղէն :
Տակորգ տարին կ՚այցելէ Փարիզ,կը մասնակ (հազմիկներոլ Միութեան կողմէ սգատօն
բա՛գի բ՛ը կր պաՀուէր ։ ք1 ընէ կռուսէ յուղումով կի իի ց ո ւցաՀ անգէսին եւ կը ստանայ երկու արծաթ բացռւած կը յայտարարուի Շովւէնի մաՀերգով ,
խօսի մ եհ՝ բանաստեղծ Ա բ Լ ա \ Զօպանեանթ Ժ" - մետայլ։ կը վե րագառնայ Պո լիս , ուր գոյութիւն– Գ՛՛Ր կր նուագէ Ալպէռ Տէր Թոր ո սեան իր շ\յլթա -
ռէսի , ՝Բլէմ ան սո յ ի եւ Աւաթոլ Ֆրանսի բար ե կա չոլ^"էր՝ տակաւին գեղարուեստից վարժարան յ թակով։ ժողովո՚ւրդր– յ ո ան էլա յ ս եւ երկիւղած
մին մասին, Հեղինակը «Լձ. ք^ՕՏՇ1–6Ա6 Ժ՚ճոՈՇաՇ» 6է Համտի պէյի Հետ կը Հիմնէ գեղարուեստից մաիկ կ՚ընէ այս տխուր՝ մ եղեգին՝ տ
^շտ '^^օսV^^6տ ճոոշաշոտ — եւ կ՚րսէ թէ անՀամրեը վարժարանը X Եր-ոլ֊անգ (I ս կան պաշտօն կը ստա Օր– Ա. Ա ս աա ո ւր ե ան կ՚արտասանէ Ա . ԱՀա–
կր սպասենք ի ր ^Հայ բանա՛ս տ ե ղհւթ եան՝ֆ նուի ո- նա յ վախ - տնօ ր էն ի եւ արձան ագո բհո լթեան՛ ու– Հբո7ւեանէն կտոր մըx Բարձր Հայքի Հայր* Աիոլ -
՛ուած մե՛ծ ԳՐ՝քիս , որու վրայ կ՚աշխատի ներկա — սոլցչի պաշտօններ զոր կը Վարէ մինչեւ իբ մաՀը թի*֊սԲ ուղերձով մը ել Համասե բաստիս յ Աիու -
յիս : Մ է յէ կ՚ըսէր թէ ՝Բր իստոնէութիւնը\ Հաբս - 1914, երե սո ւն տար ի՝ եր X Ե բ ո՛ւան գ Ո "կան ի կը թ իւնը քանի մր խօսքով կբ մասնակցի սգա տօ -
տա ցուց Հայկաբանութիւնր Հելլենական; ծագում պարտինք Հնութեանց թանգարանին մէկ գ տ ն ո ւ ա ծ ՝ձֆն։ Ֆր. Կապոյտ Խաչի կողմէ Տիկին Գ* Փա -
ունեցող բառերոտվ, առանց ապազգայնացնելու լե՝» եւ Աղեքսանգրի գերեզմանը անունով ծանօթ գե - փաղեան , շատ գեղեցիկ եւ յուղիչ ուղերձ մը կը
ղուին Հ՛ոգին։ իր ^Հ ա կաբի ւղան գա կանո ւթեամբ^չ բեղմ ա\– աքա բ ին վերստին կազմ ութ ի*–նը ։ Ե րուանգ կա՛րդայ Հ Վիէնէն Ն"ր Աերունդական մ յէ Ա* Գա -1
ան. արգի լեց որ Հայ մողովուրգը լիզոլով եւ մշա Ո սկան .պատրաստած է Հ ո յակապ ան գ ր ինե ր , մ ա ֊ լայճեան , յակողութեամբ 1լ արտասանէ Աիաման*
կոյթով ձուլուի , ճիշգ ինչ ՛որ Հակառակը պա՝տա– Հար ձանն եր, շ է՚նքեբո լ ճա կատը զա ր գաբ ո ղ քան - թ ո յ ի ^ Տիշատակ^ըՀ Ոլգեըձ մը դարձեալ կամ*
Հեց ալ կապատովկիո յ եւ Փ՚ր ի՚-կիոյ , որոնք բո - գակւեր , թրծուն կաւէ արձաններ որոնց մէկ յա– եւ Մարտիկներու կողմէ, Պ * Լ* Ասատուրեանի
լոբովին Հելլենացան։ Գա՝րձեալ քրիստոնէութիւն կոզագոյններնտ են Փիէռ Բիյառի կիսանդրին , ընթերցումով։ Բեմ կր Հրաւիրուի Տիկիձ՝ Մարի
նըն է որ , կ՚րսէ ք*ո՝նէ կռուսէ , խնայեց որ Հա - Զէ յա^էկթե թուր ով պար ը % տաֆնէն եւն . : Կարապեաեան գ մեներգէ լու <ձկռունկ՝ֆը* . • որ
յաս տանը ձուլուի իր գրա՝ոի աղգո ւթ ի ւձ՚ւնե ր ո ւն կարօտով եւ յուղում ով կ՚ողողէ սր՛աՀը :
մէկ, որո\նց սպառնալիքը մեծ է,ր այ՝1 քան որքան
Օ՛ր • Պասմաճեան կ՚արտասանէ Օ * Թուման -
^ Լ ա հ ։ ո յ ^ \ լ \ ԲաԲ^Ր » Է^Լ՚ՂԷ՛* Պարսիկ եւ ԱասաԼիգ 400 ււ. ոււկհ ե ա Հ. Մ. Ը. Մ փ եանի «ՀոգեՀանգիստը՝» ։ Ւսկ Հ • 3 * 7* • Տէսի"՝ի
եւ ար աբեւպար սիկ մշակո յթնեբը ; կէսղմին ու Նոր Ա եր ուն գին անունով ինկեր Ա* Ա–
Պ * Կ բուսէ բսած է նաեւ թէ ինք այցելած է Հ ա լ է պ ի մ ե բ թզթ-ակիցւռ. կ ը գ ր է Աոլրիոյ ռաքելեան կը կարդայ Հ այ ր ենա շո ւն չ ուղերձ մը Տ
իսպաՀան , Նոր Զուզա, ոււր ՚&աՀ Աբբասէն իվեր ոստիկան զօրքի Հրամանատարը, Հըանգ պէյ Մսր~ Ո՚աղմ ի կն ե բ՛ո ւ Ա իութեան կողմէ պատրաստուած
կը յառակգիմէ բախտաւոր Հա յասաան մը, խո– լոյեա՚Լ^ որ՛ անցեալ Փետրուարին Հարիւր Ս» ոսկի էր կենդանի պատկեր մ ր՝ ՀԱ աՀո՛ւան ճան ապար՛ -
ր ա պ է ս գրագէտ : ԱսոԼց վանքերը, զոր ^Լբաալտ– նուիրած էր, Ղ*ամասկոսի մասնաճիւզին , Հ* Մ* Հրդ . . . որ, արցունքներ խլեց ներկաներէն ; Գե -
պանեն Պարսիկ իշխանութիւն՛ եր ը,կը պաՀենՀիա^ Ը ՛Մ ՛ի ՅՕամ եակի տօնակատարութեան առթ իւ , րո^կատարնեբն էին Օր* Ղ^ազտբեան , Տէմիրճեան ,
նալի ձեռագի րնե ր ։Անխօսեցաւ նաեւ վանական հ– այս անգամ ալ. Հ ար ի ւր. ոսկի արամագբա^– է -Հ ՚ Ւ^^էնեաձ եւ փոքւ•իկնեբ Ա . Ասաաուրեան , է//
, Պ • Հրտչ ֆտփաղ–
ըու եւ եպիսկոպոսներու մասին , սրբազան եւ Լե" Մ Ը – Մ –ի Հտլէպի կեդրոնին բակ կաՀրյաեպտեԵատնԾաԼ եւ % ւ ՛զար ե ան՛.
^)ւ աՀա օրուան
բո սա կան , նմ ան ա ոնց ո րոնք լուսաւո բեցին ֆր~ եանի միկոցաւ։ Ղ՚նգապետը մասնաւոր նամակով բանախօսը « Ես իմ ժողո
վուրդիս
ըանսական մ ի կին գարը % Ա . %ե ըսէսը սերած Գրի մը իր Հ իա ցումը կը յա յանէ Զատկի տարեկան նկատեմ անունով Թ" ւբքը որ ատ ա ււիւ ա նա ալ կը
ըութիւնը
գոր Լուսաւորիչէ՛ն , որ 4րգ գարուն Հիմնեց վան մարզաՀանգէսին փայլուն յակողութեան Համար Հ նեցանք այս կարդերուն, ո՛չ թէ միայն զեկավա -
արդար
քեր , Հիւանգա ոցնեբ , բորոտները բուժելու վայ– ^^*Բւէ՚**ճ ։ \ք ենք Եւրոպացին երէն շատ առակ ու
էտտին
բե\ր՚. Կ՛ Կբուսէ կը խօսի նաեւ խաչակրութեան, շիվները մեբ \,ուրէնպէրկը , Հայ ժողովուրդին՝
ինչպէս ա յ ս տարօրինակ եր կրին եւ ն ախա պատ - որ ժամանակին վէճի նիւթ եղած է, սակայն ակն բազուկն էբ սա կայն ուր՛ կ՛ե րկարէը մինչեւ
մական ԼԼ՚կանի մասին։ Այն պատմականէ քարերը , յայտ այսօր ։ Կբ խօսի յարձակումներու մասին ,՛ո զգետնելու Համար ԹալԷաթն֊երը, ՊէՀա**՝
որոնք զարդարուած են ձուկերու նկարներով, ինչ րոնք ոչ վա՛խած , ոչ ալ" աղճատած են Հայկական՝ էթաքիրները , .լՀէմալ փաշաները եւ ւլՀիվան՝–
որ Հնագէտները վիշապ կը կոչեն , կապ ուն ին քաղտքակբթո լթեան ն՚կա րագի րը , Բիւզանգիոնի » :— Որսորդ
կուրի Աք ա շաա մ ունքին Հետ , նա խապատմ ական Հետ բարգ եւ պատերազմական յարաբերութեան ց
Հ այ աս ա անի մեծ աստուած ութ իւն բ X Ան կը խօսի եւ անոր բԼգգիմ ո ւթե ան մ ասին՝ , թէ Բիլզանգա - ՀԱԼԷՊՒ էԱրեւելքտին նբ Հասցէն է 6. ք>, 19
կան կայսր՛ութեան եւ թէ Ւս լա մնի բուն՝ գէմ ։
Հայերու Թբակիան Փրիւկիան ծագման* մասին, Ճ1շթ, Տյ^ո6 :
8.1Ի8ԷՐ Տ Ի Գ Ր Ա Ն Ա Կ ե Ր Տ Լ Ն պրլ , Գարապաղ, Աաթուգիղ, Հայեղղիկ, Բայպ - Ս» կիրակոս մայր եկեղեցին եօթը խորաննե -
Գատուգիղ, րով) Հինգ շատ
գիզյ Պախչաճըգ, Այն ըպըըգ Թբճըլ, վերնատունով, խոշոր գուռներով ուիր նշանաւոր
ճրնըգ, Գլղատ գ Ւբինճիչ եւն՝ * ։ 1500 մեթր տարածութեամբ ու 15
Հեռաւոր. Հայտբ՚ւակ ու Հայախառն գիւղեր , մեթր բարձրութեամբ Թ՝րքաՀայաստանի մեհա «–՚
քաղաքէն՝ դուրս՝ մօտ 5 քիլոմեթր տրամ ա "»՛ գիւղաքաղաքներ ել գաւառներ իրենց Հարիւրա - գոյն տաճարն– էր^ որ կրնար պարփակել մինչեւ
ւոբ գիւղերով; , Տէնքոլշ
ղիծ տարաձգութեամբ այգիները իրենց քարաշէն Աբզընի Լ ո ւխտատեղի) , 3000 Հաւատացեալ ։
տուներով՝ Հայերուն կը պատկահէիւ : Պարիսպ– Տպնէ , քՍախրր Ա այտան , Ակբլ (ուխտատեղի) , Ս . կ իր ա կո ս ի առակին ղան գա կա տ՛ո՛ւն ր կա յ –
նհրուն արեւելեան կողմը քա դելով քաղաքին պի Բա լու գ Զել մուկ, իր նշանաւոր Հանքային կուրե– հ ա կ՛ե ա Հար եղաւ \ 9 1 Յին խթում ի իրիկոլԼը ։ Ան–
տի միացուէր Հ§ իգ ը ան ա կե ր տ քաղաքը պարիսպ - Րով ծա ՛օթ , Աեւերակ, Տէրիք> ՚Լաղուան , Ատի– միկապէս նորը շինեցին աւելի շաա բարձր՝ ու փա–
երով շրջապատուած էր)՛ աթ , Րրտուան , Աղերդ , Աեբտին ( Հայնէ, Լճէ , ււաւոր կոթական՝ ոճով, Թուվւքիու ամենաբարձր
Առատ էին Հոտաւէտ վավ. դաստաններ , պար՛՛ Ֆաբգին , Հազըօ, Պշերիկ ու Ա լիւան գաւառները : զանգակատւնն էր , բոլոր մինարէւ երէն ալ բաբ -
տէղներ նշենիներով : ցուրտ Բոլորն ար ունէին իրենց դպրոցները, եկեղե - ձըր ։Գագաթի խաչը ոը ոսկեզօծուած էր , 2 մեթր
եզերքը
Ամառը պ ա յ ծ ա ռ արել^իսկ ձմեռըխիստ ցթ-երը ու մատուռները ։ բարձր՛ութիւն ո՛ւնէր՝՛ բարեխնամ Թուրքերը այս
Բ ա յ ց Հո ր ու առողջարար : Տիգրիս գետին ալ քանդեցին * .. :
Քաղտքին մօտ պզտիկ զիւղեր կային, ամառը Կազմ ակե րպութիւննեբ՝ Հ * 3 . Գաշնակցու -
թիւն, Հնչակեան ոլ Ո՚ամկավար կուսակցութիւն– 1908 Յուլիսին սաՀմանագրութիւն\ Հռչակ -
-
թուրերը նուաղելով կզզեակներ կը> ձեւանային : նեբը, Հ. 0,. Գ.եան կարմիր Խաչբ^ Հ* 8– Գ՛ ՛ո ւած , ազատ ո լթեան ե ղբայբ ու թեան ու Հ աւասա ,
Ժողովուրդը քանի մը ամիս տ ա ղաւաըն ե րո ւև\ ու Ո՛ սանողական Աիոլթիւնը, Ո՚֊սումնաս ի րաց Մ ի– րութեան շրկանն էր։ Ամէն կողմ ու րախոլթիւն
վրաններուն տակ (ինչպէս Տ իգրանա կեր տց ին կը– ութ ի լ ն ր իր գրադարանով՝ ու քանի մը Հազար խրախճանք , գըօ չազարդում , գիրկընդխառն ո ւմ ,
սէր Եայ լայի կ՚երթայ ք) •.Աւազուտ կղղեակներոլն Հատոր գիրքերովը; Հայ կաթոլիկներու Զարդա՚Հ Համբուրուելու օրերն էին։ էյ՚երգէիւ. սա եր -
յ ե " " յ ՂՀ մշակե՜լ, սմբուկ, լոլիկ, վարունգ, գթէ սի; աց Ա ի ութիւն բ ( Հայ բողոքականներու ՋաՆսէ– ՛րը գ Կէչտի օ սրիր զէմանլաը; Հավւիմիզ աիր
ու աճճուլ, (վարունգի ընտանիքէն) , դդում, կա ս ք. աց Ս իութիւնբ ու աղգա յի. վարմարանի Գր ա– գաոտաշըզ, իաշասրն Հիկրիաթ, Ատաալթ , Աու–
նանչ պղպեղ ել նշանաւոր ձմերուկներուն ու սե - սիլաց Աիութիւնբ , եւ վերկեբս ալ Գաշնակցու - սավվաթ, Եաշասշն միլլաթ»։ (Անցան այն ժա -
խեր ուն ամառուա* ու ձմեռուան բազմազան տե թեան միկոցալ կազմուած մետաքս Հիւսող կինե մանակները, ամէնքս մէկ եղբայրներ ենք, կեցցէ
սակները : րու երկաթագործ, Հիւսն, կա
ա ւ ա ոգոոբ
ծ, մ եւ սք– ազատութիւնը, Հաւասարութիւնը , եզբայրութիւ–
՝"1Լ է Ղ^ՑՅԷ
Տիգրանակերտի. նաՀանգՀ ունէր մօտ 140.000 ս ս/գործ , ու գերձակն ե րո լ ար Հ ե ս տ ա կց ա կան մի - լոր ընկեր աՂԳյւ) ) մեր ողբացեալ ու Համբաւա -
քրիստոնեայ բնակչոլթիլն , մօտալոբապէս 130000 ոլթիլնները : Վարդզէսը (Սէբէնկիլլեան) այգ օրե
Լուսաւորչական 2 Հազար
, 2000 Հայ բողոքական, Վարժարաններ * Հ . ՛հ * /// ււ ակ ՛րի մ ա - րուն Տիգրանակերտի բանտէն ազատ արձակուած
Հայ կտթոլիկ, 2Հ կան բարձրագոյն երԼյաբգակաՆ վարժարանի, Ա* ՚ Ը Լ Լ Ա Լ Ո Ղ ^ /՛բեն վիճակուեցաւ եկեղեցիի՝։., մէ$>՝ խո
ազար Ասովւի , 2000 ՚Րիլտա՛ ի րանին։ առք եւ Համբուրուիլ Թուրք փաթթոցաւոր
բո
կաթոլիկ (•Բաղդէացի) , 2000 ալ Յոյն , Ասորի Կիրակոսի ու Ա . Աարգիսի զոյգ տզոց ու ազկկանց
ղոքական , ու ասորի կաթոլիկ : վարժարանները, զոյգ ման կապար տէղները , մ աս– մօլլաներոլն Հետ, ու Հազիւ տարի մը անցած
Մօտակայ զուտ Հայաբնակ ու Հայախառն նակի եւ բոլոր յարանուանութեանց վարժարան - տեղի ունեցաւ ^էլըե^իոյ աղետալի քարդը Հ
նե
գիւղերն են, Ալիփոմսար (ա լխտատեղի) , 9՛^/ "
ԹՈՐԳՈՄ ՆԱԼՊԱՆՏԵԱՆ
(2)
Fonds A.R.A.M
Այս .աշխար Հ ա գ րա՛ կան։ ճա կա տագր ական ու. - ՊՈԼՍՈ8 ԳԵղԱՐՈՒԵՍՏԻՑ ՏԱ8ՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ
ՎԱՐԺԱՐԱՆԻՆ
թ ի*–նը այն առա ւե լո ւթ իւնը ո ւնեցաւ ո ր ան ստէ ՚լ֊~
հեց զինուորական ցեղը , յանդուգն ել կտրիճ , ոը ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ
եր կա ո ատեն գիմ տ դ ր ե ց ը ի ւղան գա կա\1 ել արա - ՏԷՍԻՆ — Մեր սւլ ա ա օն ր կատարուեցաւ նա ա
բական յարձակումներու՛. Գժբախտաբար՛ երկրին խաձեռհոլթեամբ Ֆբ՛ Բանակի Հայ քիազմիկնե -
-
Ինչպէս ժամանա կին գրեցինք , ՚կոլսոյ գեզաբ– բու Միութեանդ Հակառակ եղած պաչա քտօնեակաւ
մնացին կրօնական ընկերակ
ձորեըոլ մէկ բաժանմունքը, նպաստեց , ի վնաս ուեստից վարժարանը Հրոյ ճարակ եղած է • Այս *րալէրիս, Հեռու
մեն ատ ի բո Լ թեան , կազմելս Լ մա բ ա ակ ան՝. աւատ աս առթիլ կ՛արժէ ծանօթանալ դպրոցին գլխաւոր ցո՚֊թիւնը, Տարօնի Հա յ ր.ենակցակա1ը , « Համա -
պետութիւն մլՀ) Ո Բ Հակառակ է թագաւորական Հիմնադիրներէն մէկուն Հետ որ Հայ մըն է։ իսար բերդ էականը, եւ Լիոն-Տէսթի Հ • Մ– Ը՛
միութեան եւ մեկուսացուց զանոնք իրենցմասնա* Գեղարուեստիդ վարժարանը Հիմնուած է Մ –ը :
յատկութեանց մ էկ : Համտի պէյի ել էրոլանգ Ոսկա\1ի կողմէ։ Համ–
Հետ
Ի՞նչով բ ա սատր ել՛. Այս Միութիւնները գեկսՏ–
Հայաստան չէ գ ո Հ ա ց ա ծ իր մարտական։ ա– տի պէյ 1883/5/ ճարտարապետ Վալօռիի վ յ ՚ ՚ ը ո ղ պարոններս ւն՛ սրտէն չխօսիր կ՚երեւի , ա յս
ռաքինութ իլննե ր ը զարգացնել գուբս ի թշնամիներ Հաստատած է գեղարուեստից վարմարանի նիւ -. թէօնը ;
բոլն գէմ, այլ քլանոնք գարձոլցած է իբ գէմՂ թական չէնքը , իսկ արձանագործ Երուանգ Րսկա^ Ան չոլչտ Տէսինի մեր գիտակից Հայրենակից–՛
ուրկէ յա ռակ ե կահ է ուժերու մեծ վատնում , ի" չ նի Հետ անոր բարոյական շէնքը ֆ՚քՐԸ առիթ պիտի ունենան իրենց արՀամարՀաՀև* -
Եբուանգ Ոսկա\Ն ծնած
որ կբ տկարացնէր զ ի ոք եւ յաճախ անպաշտպան է 1855/* Աամաթիա, Ք"վ գիմալորել այս միոլթիւննեբոլ բոլոր ձեռ -
կր ձգէբ գուբսի թշնամիին գէմ ։ զաւակն էր երկար տարիներ ուսուցչութիւն ըրած նւսվրկներբ
Ցեղապետական վէճերը , ան Հաս կաց ո զո ւթի ւ– Յակոբ Ոսկանի (1824 1907) եւ թոռը փողերա Ժամը 9.30/* սրաՀը լեցուած է։ Հայկական
նը ^իւգանգացիւերու որոնք յանձնեցին Հայաս - նոցի վարպետ էըզէու֊մցի ի) ս կան կոթողեանի Հ " ՚ ֆրա1սական եռագոյնները սեւ ժապաւէններ
տանը Թուրքերո՛ւն ել յառակ բեվ՛ ին անկումը ս֊յս ՚Երքանալարտ է՛ Վենետիկի քեաֆայէլեան վարժա կը կրէին։ Մայր Հայատանի , Ազդային ել կու
թագաւորութեան Ա անազկե ր տ ի կռիւէն ՛Լերկ րանէն 1872/5. : սակցական գործիչներու խմբանկարները չր՚^ա -
1074^5*, ան թ-կաւ, այլեւս երբեք չվերականգնե Ւր գ ծ ա գ ր ո ւ թ ե ա ն ուսուցիչը իտալացիԼուիճի ՜Բո՛ւ– նակուած էին սեւով։ Ու Ա. ԱՀարոնեանի պատ
լու Համար X էբնա նշմարելով անոր մէկ գեղարուեստի բնածին գամագիրը . « Այսքան չարիք, թէ մոռանան
Աինչեւ իսկ իր պատմութեան այն շբկաննե Հակում , պատճառ կ՝րլլայ որ ղրկուի Հռոմ գե - մեր ոըգիք, թող ողշ՝ աշխարՀ՝ Հայո՛ւն կարդայ
րուն երբ Հայաստան ը կո րսնցոլցած էր ամբոԴ^Ը զարուեստից վարժարանը ^ ուրկէ շրկանաւաբտ ՝1 ախ֊ա՝տինք » .•» յ
կամ մաս մբ իր ան կա խ ո ւ թեւ էն , ցեղին խոր նկա– կ րլլայ \Տ77ին արձանագործութեան ճիւղէն :
Տակորգ տարին կ՚այցելէ Փարիզ,կը մասնակ (հազմիկներոլ Միութեան կողմէ սգատօն
բա՛գի բ՛ը կր պաՀուէր ։ ք1 ընէ կռուսէ յուղումով կի իի ց ո ւցաՀ անգէսին եւ կը ստանայ երկու արծաթ բացռւած կը յայտարարուի Շովւէնի մաՀերգով ,
խօսի մ եհ՝ բանաստեղծ Ա բ Լ ա \ Զօպանեանթ Ժ" - մետայլ։ կը վե րագառնայ Պո լիս , ուր գոյութիւն– Գ՛՛Ր կր նուագէ Ալպէռ Տէր Թոր ո սեան իր շ\յլթա -
ռէսի , ՝Բլէմ ան սո յ ի եւ Աւաթոլ Ֆրանսի բար ե կա չոլ^"էր՝ տակաւին գեղարուեստից վարժարան յ թակով։ ժողովո՚ւրդր– յ ո ան էլա յ ս եւ երկիւղած
մին մասին, Հեղինակը «Լձ. ք^ՕՏՇ1–6Ա6 Ժ՚ճոՈՇաՇ» 6է Համտի պէյի Հետ կը Հիմնէ գեղարուեստից մաիկ կ՚ընէ այս տխուր՝ մ եղեգին՝ տ
^շտ '^^օսV^^6տ ճոոշաշոտ — եւ կ՚րսէ թէ անՀամրեը վարժարանը X Եր-ոլ֊անգ (I ս կան պաշտօն կը ստա Օր– Ա. Ա ս աա ո ւր ե ան կ՚արտասանէ Ա . ԱՀա–
կր սպասենք ի ր ^Հայ բանա՛ս տ ե ղհւթ եան՝ֆ նուի ո- նա յ վախ - տնօ ր էն ի եւ արձան ագո բհո լթեան՛ ու– Հբո7ւեանէն կտոր մըx Բարձր Հայքի Հայր* Աիոլ -
՛ուած մե՛ծ ԳՐ՝քիս , որու վրայ կ՚աշխատի ներկա — սոլցչի պաշտօններ զոր կը Վարէ մինչեւ իբ մաՀը թի*֊սԲ ուղերձով մը ել Համասե բաստիս յ Աիու -
յիս : Մ է յէ կ՚ըսէր թէ ՝Բր իստոնէութիւնը\ Հաբս - 1914, երե սո ւն տար ի՝ եր X Ե բ ո՛ւան գ Ո "կան ի կը թ իւնը քանի մր խօսքով կբ մասնակցի սգա տօ -
տա ցուց Հայկաբանութիւնր Հելլենական; ծագում պարտինք Հնութեանց թանգարանին մէկ գ տ ն ո ւ ա ծ ՝ձֆն։ Ֆր. Կապոյտ Խաչի կողմէ Տիկին Գ* Փա -
ունեցող բառերոտվ, առանց ապազգայնացնելու լե՝» եւ Աղեքսանգրի գերեզմանը անունով ծանօթ գե - փաղեան , շատ գեղեցիկ եւ յուղիչ ուղերձ մը կը
ղուին Հ՛ոգին։ իր ^Հ ա կաբի ւղան գա կանո ւթեամբ^չ բեղմ ա\– աքա բ ին վերստին կազմ ութ ի*–նը ։ Ե րուանգ կա՛րդայ Հ Վիէնէն Ն"ր Աերունդական մ յէ Ա* Գա -1
ան. արգի լեց որ Հայ մողովուրգը լիզոլով եւ մշա Ո սկան .պատրաստած է Հ ո յակապ ան գ ր ինե ր , մ ա ֊ լայճեան , յակողութեամբ 1լ արտասանէ Աիաման*
կոյթով ձուլուի , ճիշգ ինչ ՛որ Հակառակը պա՝տա– Հար ձանն եր, շ է՚նքեբո լ ճա կատը զա ր գաբ ո ղ քան - թ ո յ ի ^ Տիշատակ^ըՀ Ոլգեըձ մը դարձեալ կամ*
Հեց ալ կապատովկիո յ եւ Փ՚ր ի՚-կիոյ , որոնք բո - գակւեր , թրծուն կաւէ արձաններ որոնց մէկ յա– եւ Մարտիկներու կողմէ, Պ * Լ* Ասատուրեանի
լոբովին Հելլենացան։ Գա՝րձեալ քրիստոնէութիւն կոզագոյններնտ են Փիէռ Բիյառի կիսանդրին , ընթերցումով։ Բեմ կր Հրաւիրուի Տիկիձ՝ Մարի
նըն է որ , կ՚րսէ ք*ո՝նէ կռուսէ , խնայեց որ Հա - Զէ յա^էկթե թուր ով պար ը % տաֆնէն եւն . : Կարապեաեան գ մեներգէ լու <ձկռունկ՝ֆը* . • որ
յաս տանը ձուլուի իր գրա՝ոի աղգո ւթ ի ւձ՚ւնե ր ո ւն կարօտով եւ յուղում ով կ՚ողողէ սր՛աՀը :
մէկ, որո\նց սպառնալիքը մեծ է,ր այ՝1 քան որքան
Օ՛ր • Պասմաճեան կ՚արտասանէ Օ * Թուման -
^ Լ ա հ ։ ո յ ^ \ լ \ ԲաԲ^Ր » Է^Լ՚ՂԷ՛* Պարսիկ եւ ԱասաԼիգ 400 ււ. ոււկհ ե ա Հ. Մ. Ը. Մ փ եանի «ՀոգեՀանգիստը՝» ։ Ւսկ Հ • 3 * 7* • Տէսի"՝ի
եւ ար աբեւպար սիկ մշակո յթնեբը ; կէսղմին ու Նոր Ա եր ուն գին անունով ինկեր Ա* Ա–
Պ * Կ բուսէ բսած է նաեւ թէ ինք այցելած է Հ ա լ է պ ի մ ե բ թզթ-ակիցւռ. կ ը գ ր է Աոլրիոյ ռաքելեան կը կարդայ Հ այ ր ենա շո ւն չ ուղերձ մը Տ
իսպաՀան , Նոր Զուզա, ոււր ՚&աՀ Աբբասէն իվեր ոստիկան զօրքի Հրամանատարը, Հըանգ պէյ Մսր~ Ո՚աղմ ի կն ե բ՛ո ւ Ա իութեան կողմէ պատրաստուած
կը յառակգիմէ բախտաւոր Հա յասաան մը, խո– լոյեա՚Լ^ որ՛ անցեալ Փետրուարին Հարիւր Ս» ոսկի էր կենդանի պատկեր մ ր՝ ՀԱ աՀո՛ւան ճան ապար՛ -
ր ա պ է ս գրագէտ : ԱսոԼց վանքերը, զոր ^Լբաալտ– նուիրած էր, Ղ*ամասկոսի մասնաճիւզին , Հ* Մ* Հրդ . . . որ, արցունքներ խլեց ներկաներէն ; Գե -
պանեն Պարսիկ իշխանութիւն՛ եր ը,կը պաՀենՀիա^ Ը ՛Մ ՛ի ՅՕամ եակի տօնակատարութեան առթ իւ , րո^կատարնեբն էին Օր* Ղ^ազտբեան , Տէմիրճեան ,
նալի ձեռագի րնե ր ։Անխօսեցաւ նաեւ վանական հ– այս անգամ ալ. Հ ար ի ւր. ոսկի արամագբա^– է -Հ ՚ Ւ^^էնեաձ եւ փոքւ•իկնեբ Ա . Ասաաուրեան , է//
, Պ • Հրտչ ֆտփաղ–
ըու եւ եպիսկոպոսներու մասին , սրբազան եւ Լե" Մ Ը – Մ –ի Հտլէպի կեդրոնին բակ կաՀրյաեպտեԵատնԾաԼ եւ % ւ ՛զար ե ան՛.
^)ւ աՀա օրուան
բո սա կան , նմ ան ա ոնց ո րոնք լուսաւո բեցին ֆր~ եանի միկոցաւ։ Ղ՚նգապետը մասնաւոր նամակով բանախօսը « Ես իմ ժողո
վուրդիս
ըանսական մ ի կին գարը % Ա . %ե ըսէսը սերած Գրի մը իր Հ իա ցումը կը յա յանէ Զատկի տարեկան նկատեմ անունով Թ" ւբքը որ ատ ա ււիւ ա նա ալ կը
ըութիւնը
գոր Լուսաւորիչէ՛ն , որ 4րգ գարուն Հիմնեց վան մարզաՀանգէսին փայլուն յակողութեան Համար Հ նեցանք այս կարդերուն, ո՛չ թէ միայն զեկավա -
արդար
քեր , Հիւանգա ոցնեբ , բորոտները բուժելու վայ– ^^*Բւէ՚**ճ ։ \ք ենք Եւրոպացին երէն շատ առակ ու
էտտին
բե\ր՚. Կ՛ Կբուսէ կը խօսի նաեւ խաչակրութեան, շիվները մեբ \,ուրէնպէրկը , Հայ ժողովուրդին՝
ինչպէս ա յ ս տարօրինակ եր կրին եւ ն ախա պատ - որ ժամանակին վէճի նիւթ եղած է, սակայն ակն բազուկն էբ սա կայն ուր՛ կ՛ե րկարէը մինչեւ
մական ԼԼ՚կանի մասին։ Այն պատմականէ քարերը , յայտ այսօր ։ Կբ խօսի յարձակումներու մասին ,՛ո զգետնելու Համար ԹալԷաթն֊երը, ՊէՀա**՝
որոնք զարդարուած են ձուկերու նկարներով, ինչ րոնք ոչ վա՛խած , ոչ ալ" աղճատած են Հայկական՝ էթաքիրները , .լՀէմալ փաշաները եւ ւլՀիվան՝–
որ Հնագէտները վիշապ կը կոչեն , կապ ուն ին քաղտքակբթո լթեան ն՚կա րագի րը , Բիւզանգիոնի » :— Որսորդ
կուրի Աք ա շաա մ ունքին Հետ , նա խապատմ ական Հետ բարգ եւ պատերազմական յարաբերութեան ց
Հ այ աս ա անի մեծ աստուած ութ իւն բ X Ան կը խօսի եւ անոր բԼգգիմ ո ւթե ան մ ասին՝ , թէ Բիլզանգա - ՀԱԼԷՊՒ էԱրեւելքտին նբ Հասցէն է 6. ք>, 19
կան կայսր՛ութեան եւ թէ Ւս լա մնի բուն՝ գէմ ։
Հայերու Թբակիան Փրիւկիան ծագման* մասին, Ճ1շթ, Տյ^ո6 :
8.1Ի8ԷՐ Տ Ի Գ Ր Ա Ն Ա Կ ե Ր Տ Լ Ն պրլ , Գարապաղ, Աաթուգիղ, Հայեղղիկ, Բայպ - Ս» կիրակոս մայր եկեղեցին եօթը խորաննե -
Գատուգիղ, րով) Հինգ շատ
գիզյ Պախչաճըգ, Այն ըպըըգ Թբճըլ, վերնատունով, խոշոր գուռներով ուիր նշանաւոր
ճրնըգ, Գլղատ գ Ւբինճիչ եւն՝ * ։ 1500 մեթր տարածութեամբ ու 15
Հեռաւոր. Հայտբ՚ւակ ու Հայախառն գիւղեր , մեթր բարձրութեամբ Թ՝րքաՀայաստանի մեհա «–՚
քաղաքէն՝ դուրս՝ մօտ 5 քիլոմեթր տրամ ա "»՛ գիւղաքաղաքներ ել գաւառներ իրենց Հարիւրա - գոյն տաճարն– էր^ որ կրնար պարփակել մինչեւ
ւոբ գիւղերով; , Տէնքոլշ
ղիծ տարաձգութեամբ այգիները իրենց քարաշէն Աբզընի Լ ո ւխտատեղի) , 3000 Հաւատացեալ ։
տուներով՝ Հայերուն կը պատկահէիւ : Պարիսպ– Տպնէ , քՍախրր Ա այտան , Ակբլ (ուխտատեղի) , Ս . կ իր ա կո ս ի առակին ղան գա կա տ՛ո՛ւն ր կա յ –
նհրուն արեւելեան կողմը քա դելով քաղաքին պի Բա լու գ Զել մուկ, իր նշանաւոր Հանքային կուրե– հ ա կ՛ե ա Հար եղաւ \ 9 1 Յին խթում ի իրիկոլԼը ։ Ան–
տի միացուէր Հ§ իգ ը ան ա կե ր տ քաղաքը պարիսպ - Րով ծա ՛օթ , Աեւերակ, Տէրիք> ՚Լաղուան , Ատի– միկապէս նորը շինեցին աւելի շաա բարձր՝ ու փա–
երով շրջապատուած էր)՛ աթ , Րրտուան , Աղերդ , Աեբտին ( Հայնէ, Լճէ , ււաւոր կոթական՝ ոճով, Թուվւքիու ամենաբարձր
Առատ էին Հոտաւէտ վավ. դաստաններ , պար՛՛ Ֆաբգին , Հազըօ, Պշերիկ ու Ա լիւան գաւառները : զանգակատւնն էր , բոլոր մինարէւ երէն ալ բաբ -
տէղներ նշենիներով : ցուրտ Բոլորն ար ունէին իրենց դպրոցները, եկեղե - ձըր ։Գագաթի խաչը ոը ոսկեզօծուած էր , 2 մեթր
եզերքը
Ամառը պ ա յ ծ ա ռ արել^իսկ ձմեռըխիստ ցթ-երը ու մատուռները ։ բարձր՛ութիւն ո՛ւնէր՝՛ բարեխնամ Թուրքերը այս
Բ ա յ ց Հո ր ու առողջարար : Տիգրիս գետին ալ քանդեցին * .. :
Քաղտքին մօտ պզտիկ զիւղեր կային, ամառը Կազմ ակե րպութիւննեբ՝ Հ * 3 . Գաշնակցու -
թիւն, Հնչակեան ոլ Ո՚ամկավար կուսակցութիւն– 1908 Յուլիսին սաՀմանագրութիւն\ Հռչակ -
-
թուրերը նուաղելով կզզեակներ կը> ձեւանային : նեբը, Հ. 0,. Գ.եան կարմիր Խաչբ^ Հ* 8– Գ՛ ՛ո ւած , ազատ ո լթեան ե ղբայբ ու թեան ու Հ աւասա ,
Ժողովուրդը քանի մը ամիս տ ա ղաւաըն ե րո ւև\ ու Ո՛ սանողական Աիոլթիւնը, Ո՚֊սումնաս ի րաց Մ ի– րութեան շրկանն էր։ Ամէն կողմ ու րախոլթիւն
վրաններուն տակ (ինչպէս Տ իգրանա կեր տց ին կը– ութ ի լ ն ր իր գրադարանով՝ ու քանի մը Հազար խրախճանք , գըօ չազարդում , գիրկընդխառն ո ւմ ,
սէր Եայ լայի կ՚երթայ ք) •.Աւազուտ կղղեակներոլն Հատոր գիրքերովը; Հայ կաթոլիկներու Զարդա՚Հ Համբուրուելու օրերն էին։ էյ՚երգէիւ. սա եր -
յ ե " " յ ՂՀ մշակե՜լ, սմբուկ, լոլիկ, վարունգ, գթէ սի; աց Ա ի ութիւն բ ( Հայ բողոքականներու ՋաՆսէ– ՛րը գ Կէչտի օ սրիր զէմանլաը; Հավւիմիզ աիր
ու աճճուլ, (վարունգի ընտանիքէն) , դդում, կա ս ք. աց Ս իութիւնբ ու աղգա յի. վարմարանի Գր ա– գաոտաշըզ, իաշասրն Հիկրիաթ, Ատաալթ , Աու–
նանչ պղպեղ ել նշանաւոր ձմերուկներուն ու սե - սիլաց Աիութիւնբ , եւ վերկեբս ալ Գաշնակցու - սավվաթ, Եաշասշն միլլաթ»։ (Անցան այն ժա -
խեր ուն ամառուա* ու ձմեռուան բազմազան տե թեան միկոցալ կազմուած մետաքս Հիւսող կինե մանակները, ամէնքս մէկ եղբայրներ ենք, կեցցէ
սակները : րու երկաթագործ, Հիւսն, կա
ա ւ ա ոգոոբ
ծ, մ եւ սք– ազատութիւնը, Հաւասարութիւնը , եզբայրութիւ–
՝"1Լ է Ղ^ՑՅԷ
Տիգրանակերտի. նաՀանգՀ ունէր մօտ 140.000 ս ս/գործ , ու գերձակն ե րո լ ար Հ ե ս տ ա կց ա կան մի - լոր ընկեր աՂԳյւ) ) մեր ողբացեալ ու Համբաւա -
քրիստոնեայ բնակչոլթիլն , մօտալոբապէս 130000 ոլթիլնները : Վարդզէսը (Սէբէնկիլլեան) այգ օրե
Լուսաւորչական 2 Հազար
, 2000 Հայ բողոքական, Վարժարաններ * Հ . ՛հ * /// ււ ակ ՛րի մ ա - րուն Տիգրանակերտի բանտէն ազատ արձակուած
Հայ կտթոլիկ, 2Հ կան բարձրագոյն երԼյաբգակաՆ վարժարանի, Ա* ՚ Ը Լ Լ Ա Լ Ո Ղ ^ /՛բեն վիճակուեցաւ եկեղեցիի՝։., մէ$>՝ խո
ազար Ասովւի , 2000 ՚Րիլտա՛ ի րանին։ առք եւ Համբուրուիլ Թուրք փաթթոցաւոր
բո
կաթոլիկ (•Բաղդէացի) , 2000 ալ Յոյն , Ասորի Կիրակոսի ու Ա . Աարգիսի զոյգ տզոց ու ազկկանց
ղոքական , ու ասորի կաթոլիկ : վարժարանները, զոյգ ման կապար տէղները , մ աս– մօլլաներոլն Հետ, ու Հազիւ տարի մը անցած
Մօտակայ զուտ Հայաբնակ ու Հայախառն նակի եւ բոլոր յարանուանութեանց վարժարան - տեղի ունեցաւ ^էլըե^իոյ աղետալի քարդը Հ
նե
գիւղերն են, Ալիփոմսար (ա լխտատեղի) , 9՛^/ "
ԹՈՐԳՈՄ ՆԱԼՊԱՆՏԵԱՆ
(2)
Fonds A.R.A.M
