Page 42 - ARM_19-1948_02

8Ա&-ԱԶ -

-— Աստուած ամ ար - •. ՊՈԻՏ՝Մ ԾԻԾԱՂ
վերջ
«ԱՐՍ ՄԱՐԱՆԸ Հրամանը կրկն՝ունլէ երբ խաւար խա - Ա-՚ձէսկու պ ա յ ի Լ ի.*

նէն ոչ ձայն՝ եւ ոչ ալ մարգ դուրս եկաւ, այն ա–

Կ ա լ աւաններէ ս փախուստ աո ւած՜՝ բաժնուած աեն լպիբչ ձ^աԳայե1Լ Հրամայեց ընկերոջը, որ

երթայ քարիւղի չամբարն յռւ Հասա բիր մը բերէ։

իր&նց ոդձ մՂառահ* սիրելիներէն , խլեակնԽբ էի~ ճիչ ու. աղաղակ , լաց ու կոծ ^ անէծք ու ա–

անո՝նք Հիմակ, քանի մր անգամ մաՀէն ազատ– ղօթք իրար կբ խ առնուին ր ո պ է ա պ է ս խաւար խա­ Ջեմ սիրած։ Նշանակութենէ զուրկ դաաՀ եմ

ուած՛. նին մէջ : սա «թղթակցութիւն» որակում ր \

Բարձրացած էին լեռն եր ո ւն ՝ աւծ անօթ սա - Ու լ՚՚յսը ձեռքերնին ներս մտնելով , պաՀ - Պէաք է նորաձեւել զայն Հ

րերուն ու ապառաժներուն մէջ : Վճարէն , Հեռոլէն ուած , կհ կտած անկի ւն էն ասդին կը քաշեն Հարս « Յառաչ »ի խմրագլթ.«Առա՛, ս խովՀրգա–
քիչ մ (ւ : Ցօգուա–
Եփէասւը կ1 անցն էր աՀ եղա վաղ, պղտոր ու կար­ Ա՚աբանը, որ ճնճուղի մը պ է ս կը դողայ, կր ՝ծոլթեան»լւ պէաք է յեղափոխել տեղեկութիւն
ւյ ֊
միր , Լ\աէկ ած ր բենս Հ ոգե Հաաո բիկեե րո ւ ն Հազա– փռփռա յ ոճրագործներու ափին մէջ , կղպուած հաըսել չոր եւ լուսանկարային

րաւոր գիակւ երր մերկ I ակռաԼերուն տակէն մղկտալով»

Ու անոնք չէին սոսկացած երբեք, անտառնե­ - Ա՛խ , մարի՛ զ . . . « 9Վ>» չեն Հեաաքւքրեր , թամարիս ֊ Ս իւր -

րու խաութեան ու խորութեանը մէջ երբ Հանդի­ կեսուրը անոնց ոաքը իյնալով աղեկտուր ճի­ Մկի Հանդէսներն ու կազմակերպողներու անուն–

պած էին վայրի գաղաններու : Որ՝"վՀետնւ, այգ չեր, էլ արձակէ , պաղատանքի բոլոր ձեւելն ու բա­ ՚ երր , աղբերշան» րսոդին րերանլլ անուշելու Հա­

օրերուն , գազաններս աւելի մարդասէբ ու գթա­ ռերը, գործածելով՛ մար ...

սէր քա գա քա կի ր թ է ին իրեն ց Համ ար , քան թէ ի ղուր : ճ ա ր չկար։ Աղատում չկար ... ; « Հայ առօրեաք կեա՛նքի Հալազաա պատկեր՛ն

երկոտանի բորենին երք, Թուրք կոչուած *

վարակած էին խռա, թէ Հացի՝ եւ թէ 2/**–բի Անդգուելի կը մնային իր եւ ց ոճրածին մտա­ են ա յ գ թղթակցութիւնն երր։ կարեւոր՝ ապագայ

տեղ, ու թաքնուած մնացած էին օրերով ա յ գ ան– ծումին մէջ : պատմագէտ ի և Համար» պիտի ըսէք ՝•

մ ա ր՚դա բԼ ակ եւ անծանօթ վա յ րերուն մ էջ : Հետելէ մեղի, ըսելիք ունինք, շուտով կը Լաւ, շատ բարի։ Սակայն կարելի է ղանո՛նք

Ամրան կի՚էիչ արեգակին ճառագա յ թ ն եբուն դաոձւ աս • « • ; վրձինով նկարել, փոխա-ակ մեքենայով լուսա -

տակ իրենց պապակին չկ(– ռ ս յ ս գիժ ա դրել՛, Ե ՛Լեր՜՛ Հարս մ արանին միայն դիակը , անշնչացած ւ. կտրելու :

ջոյ , յուսաՀ աւո լքե ցին ՛իրեն ց թագստոցը լեռնե– մարմինը, կրնային Հանել խանէն։ Այսպէս էր Ու ուագի՞ծ մ ը ։ Առանց յաւակնութեան •..

բո ւ ն եւ անտառներ ո ւն՜՝. մ էջ , Հաւաքուեցան ու բարձրաՀասակ, կապոյտ աչուի Հարսին վճիռը : Տի՚՜^կ - տա՛նկ, տա՛նկ - տի՚վկ՝ Ա՝ա\յ։սիլիոյ

խրուած նետուե ցան դէպի վար , ու ցրուեցան Հոս կու մեռնիմ , չեմ ղաաուիր կեսուրէս, մամուն գ ա գ ա թ է ն : Աւագ Հինգշաբթի ,Ոտ1 լոլայ ;

իսումբ - խում բ ամ էն գի , երե լցած գեղեբր ա յգ •կր խօսի Հարս Ա՝արա\1 , առատ, կիղիչ ո՚– վրէ^՜ա– Տէրտէր տիրացու ոսկեթել Հալալներով; 7յ արտ­

տեղերուն : ււու. աբցունյթւերովյը թարգմանի միջոցով։ Թուր­ կաս եր , Աաղմոս եւ երգե։ : Հոգեթել Հիւսուած­

՛Բաղի , մ ան գա ղի եղանակն Է ր Հ կր յուսա յին քերէն չէր գիտեր ան : Ու կը նետէ ինքղինքր դե– քով եւ միւռօնաղօճ տաղեր : «Սիրտ իմ սասա՛նի Հ
վար ձեն իրենց ա շ–
թէճ գեղացին երր ղի ր ենք կր այսպէսով իրենց տին՚, թեւերն Օղակելով ծունկերուն, շուրջ I Տէր իմ արմա՛ն ի , Աստուա՚հձ. ամենի . . .»:
գ է թ ժամանակ մըն
խտտանքներուն Համար , –ու Ու աՀա, դագան ի՚Լ ձեռքին մէջ Հաստ գաւ ա– Կինքկիւ , կի՛֊ : Բոլոր Հաւատացեալներ/։ կին՛,

կեանքերը ապաՀոված կ՝՝ՐԷԼԷան ղանին Հարուածները կր սկսին տեղալ անդադար էրիկ մա, գիկր աքսորի® են տարած թէ Հյաժա—

ալ , մինչեւ որ * •• Հարս Մարանի մարմինին վրայ : րած են քրիստո՛ էո՚ւթե՜ւէ :

Ո՛֊ իջան , եկան ու ց ր ոլեցան գեղոլան՚՚քն երր , Բորենին, անխնայ կը Հարուածէ՛, կտոր կը– Հօկերոլ շրշՆմնր կր յիշեցնէ ինծի որո* ք ամէն
Հեռու–
որոնք մաՀուան կարաւաններէն բաւական տոբ , փշուո փշուր կը թափի գաւառաւ ը : Երկ ~~ միշ^ոց գո\՚\ծ էէն գրած՝ Հայ մողովո՚ւրգր մամէ -
սմէն
ներր կր գտնուէին : րորգ բիր մ ըն ալ» երրորդ մ ըն ալ։ Գ՜ազանը կր­ աղօթքէ Լթոյնէ\՝) ձե •՜ բ ա գ ա տ ե լ ո ւ , Ե րկնայիս

Ո ւ վա ր ձուեց ան իր րեւ քաղո լ որն ե ր նար տասնեակ մ ը գա ւաղաննե ր կոտրտել անոր Հայրիկին բազուկներէն ազատելով, երեյւայիւ

տունէ երկու - երեքական Հոգի ; մարմինին ու ոսկորներուն վրայ : Անընկճելի էր Հօր կառքիս լծելո՛ւ Համար ...

Առժամապէս փրկուած կր կար ծէին ու կբ •Հայ.. Հարսը Եւ Հիմա, այգ նոյ՝. մարգիկր, ՜զլայքա՝\է.ի են.

բան էին օրն ի բուն , ա ր շա լո յսէ "Լերջալո յս ,՛ ի ր– •—- Զարկէք^շուֆ եր , թող մեռնիմ * * * , կ*ա :- մտած մամերուն բսմնկալբ գ՜աւերու, մոմ ու

րեւ ս նո *–նռ ո ւն են ա լով ձ ե ռք մը գարիի Հաց ու ղաղակէր ցաւերուն մ էջէն : խունկ ծախելու՝ «թ,ոյ1» մ ատրո՚ւակե րո լ Համար

քան՛ի մր դ գ ա լ ապուր ամ րուան՝ ամր ո ղջ տարի ՚&եքոմնի կեսուրը, (խնկելի Պաղօ ՛հէնէս . . .) Հայ մղովուրգհն : ՛Վաղ ո , անշուշտ , երբ՛ .

օ րո ւ ան Հ ամ ար Հ բուռ մը , կ&ի կ մ ր ՛ոսկոր , շունչը Հատած , խե - Զատիկ - Ա՝ատիկ Հ

Անցավ. քա՜ւ, ի մր օր : Բոլորեցաւ աոաջին շա­ լա գար , անդադրում կը գալարուէր գետ I ին վը - Տ ա ր ե ա ւ ՝Բրիստոս : Ալէլոլիա :

բաթ ր : Երկրո՛րդ շաբթուան օրերէն մին իրեն Հետ բայ , իր սիրական Հարսին շուրջ բոլորտիքը , կի­ Հ ա յ > Բ՞չաէ՛՛ ԷՔ Պ– Տ ր դ ա տ ։ Տիկինդ ,

բերաւ ոստիկան բորենիննրու խում բ մը ձիաւոր– : սելով բիրերուն Հարուածները Հարսին Հետ , միշտ տղաքը ...

Ի1 ւ բոլոր ր Հաւաքելով մտրակներու, ՀայՀո յա՝1 ք– կան. չե լով . • Բարեւ տիկին Գալն՛֊ իկ; Աշկգ է"*֊ս ւ տա–

նե րո լ տակ բերաւ , կարաւաններուն անցած ճամ– Աստուա\ծ ամ ար ... Լո2Դ ազան կաք գ ե ր էք Հ « / ° * • •

բու մը վրա յ գար ագո լ ի մ ր խանը չե ցո՛ւց ո րպէս Երե խաներն ու մ անուկները լեղապատառ , Տաոօսբ ձեր ման–չո՝ւն՝ Հ
ին խառնն լո ւ էին ՛ո՛ւ փակցուցած իրենց մայ­
ն ախի բ , առաջին Հ աս ած կարաւան գլուխքին խոթած ~~ ^ 1 ՚ ձ ռ ա Լ Լէ^է^ւ ՚ " 1 1 ս , լ Ի անմաՀ ...
- Աս ինչ աղուող
րերուն պարապ տիկերու պէս կ ա խ ո*~ Ցամքած մեծցեր Է մանչդ , Աս տուած
Է ին՛ ի բ ենց .պահյէ :
է ա թա՚ւա. ններբ ուշացան՛ քանի մր Օրով։ Զի՜* ս տ ինքնե ր ո ւ ն : է) ելաՀ ա սն ե րը քար աց ած
ձայն ու
րենք կը ս% Է ին արտ քա ղելու՝ Հ գար ա գոլ՛ֆ ին անկիւններուն մէջ ու չէին Համարձակեր = Սա կ շ ն ո ր Հ քո վ աղջի կ մր չո լ ն ի ^ ս ձեռքիդ
տակ Հ
մօտ ի կն երր՛. ծպտուն Հանել, նո յնիսկ* շնչել :
ՕրՀ^-ե ալ է Աստուած
Կ՚աշխատէին , մ ան դաղ կր ղա րնէին դարձեալ Հաստ գաւազանն երր կոտրտեց ան ՝ու նորոգ - բ ա գ ե ա լ ... ... ՝Բ րիսաո՛ս սլա տա -

2 օրէ ի վեր : Գեռ չլուացուած՝ խանէն կր մեկ­ ՚ոլեցան քանի մը անգամներ : Հարս Ա՝ արան ի բամ­

՛նէին ու մ ո լ թին Հ ետ ՝ էսան կր վերադառնա՛յին պակ մ ա րմինին– վրա յ , նախ՝ կապո յա , օձաՀան - Հա յա սաանէ՛ մ եր ինն եր էն նամ ակ առինք ,
Ա՝որիսը
կք-կին։ ։ Անոնց կր տրուէր, իբրեւ սնունդ ամէն գ ո յն՝ նախ ըշնե ր շինուեցան , յետո յ , ա յգ օձագա­ շատ լալ են : Աարգէս մօրեղբօրս տղաս
սլնա -
մէկուն ափ մր կիսախաշ ձաւար , անժուր ու անլի։ լար , կապոյտ ճղւաւե՛րը սեւցան երթալով ածուխի Կոմ կուս եղեր է , կօշիկի ավ. թիլ մ էջ :

՛էյ լե ակն ե բու խում բր կաոմուած Էր եր ե խա­ պէս յ լայննա լով ՛ու տարածուն լով . «,. : = Ս ա Գա Հհ ա կն եր ը թող լսեն I

նն ր Է , ծեր երէ , Հարսներէ ու աղջիկներէ , որոնք /* վերջո յ յ ո ւսաՀատեցան բորենիները Հա ք Հյէն պայծառ մնաք։ \քոմ բռն՚ողնեբու

ցեխով ումուրով ծեփուած դէմքեբ ունէին» • • ու Հ արս ին պատ ո ւաիս ն դր ո ւթեան ո լ անրն կճեի կամ­

իրենց Հոգին քուրձն ր : քին առջեւ։ Զգայառիբկ փէ^ակի մէջ, փռուա՛ծ էր Կժ է •

Հարս Ա՝արանը ; աճ,–՛, այժմ ինկած տեղին վրայ : Ակնտես մ ի առնէք , Յարասիրաց պնակն է՛ • • •

ե)լեակներոլ խումբի Հարս ՝ու աղջկան էն • . . . Հանգստացիր 1 վաղն առտու կոլգանք ՀձԵբթ՚սյք խաղաղութեամբ * » •»

բ ա բձրաՀասա կր : Հ աղի լ քս ան գար ո ւն ն ե ր զինքր նոբէն , յայտարարեց բորենին եւ, նա յեց ալ ՛ու­ Վ^ա*յ ժամը վերջացա®ւ , Հաղորդութիւն

Համբուրած էին : րիշներ ու . ..: առնէի պիտի .* •

է) ա ր տի շստՀ եր , եք կինք ի պէս կապոյտ ու խո– Ո Լ մեկնն ցան , գացին մ տան Հգտրագոլ՝ֆէ\ն = Գալ տարուան՛ Զ ա տ կ ի ս սպասէ \\ Հ

ր ո լն՚կ աչոլր\1. ե րո վ; Յե խն ո ւ մուր ՛ր , նոր կա ր - ներս , իրենց Հետ տանելով ուրիշներ , որ՛ոնք Հարս ՜— Հոս չենք, ներգաղթի գրուած ենք *

մրա՛ծ մասուրի պէս այտերուն վրայ, ու Հոգին՝ Ա՝արանի կերած բիրերը տեսնելով կէս մեռելներ Աղքատներու սրակն է՛ • . * Ա ւ ե տ ա բ ա ն ա ս է ր -

թ ա փ թ փ ա ծ քուրձե րր չէ ին կր$աօ՝՝ ՂԷաՔԱ Հս "՚ ՛էա մ՜ դարձած էին արդէն՛՛ ... ներ ու պնակն է. անտես մի առնէք տիկիններ ,
պարոնն ե՛՛՛ր ...
լեր՚ու ուշագրո լ թեն Էն վրիպե ցնել : X *

^1՛ ՐոՐ՚է իբ.իկոլնն Է ։ Բ որ են ին ե բ Է\Լ երկու

Հոգի իս ան ի շեմքին վայ կր տ\ ն կ ո լ ի ն յանկ ար ծ ո լ Կէս գիշերը մօտիկցած էր՝ : Շեղբի պէս բա­ Կապոյտ - կապոյտ ԽաչոլՀիներ : ՍրաՀին մէկ

մ էկր կր Հ բամ ա ։է • րակ լուսընկան վաղուց անՀետացած էր երկինքին >ծայ,րէն միւս ճօթշ լեցոմ՛։ Եռուզեռ , ոգեւորու­
ԲարձրաՀասակ
, շէկ Հարսր թող դուրս վրայէն : Ա՝ օտեցաԼ տալուըտանք։և ու ն ե րտ-ւր տ ա 1 — թիւն։ Ա՝ա. ոլկւեր - պատանիներ։ Ծեր ու երի­

գայ ... քը Հարս Ա՝արանի; ՚ : Որոշած ու վճռահ էին փախ­ տասարդ ՚,

է) աւար խա՛ Լ ին ներս Էն պատասխան չտ ր ուե - ցնել ղա յն. իրենց Հետ ա յգ գիշերն իս կ : էք ո ւն կի Հայ, ամէն ինչ Հայ, մինչեւ սրաՀր ամպո -
վաղվղուքր
ցաւ , ձայն չլսուեցաւ ։ ք ա ր ա ց ա ծ , իսռովքի ու աՀ եկաւ կամար մէջքով կեսուրն ու Հ ամբուրե լՈ վմ է կ տող մուխ՚ե ու ծուխ շ , մանուկներու

տւ դողի կր մ ատն ուին , մ աՀ ուան երկիւղը կր »/4 յիշատակին երեսներն ու աչ - Հայ ;

կրեն բո լո ր խ լեա կնե ր ր : Կ բ կրկնուի ղղուե լ ի ուին կապո յտ , շշեչաց կաշի դարձած շրթույ քնե֊ Բեմթ. վրայ։ «Սօ

կան չր գ ո ռո ցով • բռվը. • սն ու *Լարգիթեվ;»ր սիրա -

Աարբ կէլինր թող գուբս գայ ու մեղի Հե– Արեւուդ մեռնիմ , դուն քեղ ժողվէ^ ելիր,

տեւի , իրեն ըսելիք ունինք ... ; փախչինք պիտի՛. Աղատենք պիտի քեղի այս շու­ տոչոր կր գալարուին նախապաշարումի շղթ անե­

Ա՝այր Աստուածածին •• նէ րուն ափուցր ; փէ՛ ր ոճ մԷ9, ոչխարներու պէս, իրենք ղիրենք

Տիսուս - ՝Բրիսաոս •• * Հարս Ա* արան գեր ագո յն ճիգ մը ըրաւ ՚Ոյժերր յանձնելով բէնութեան պաշտպանութեան •••

Աստուածամայր •• * ժողուեց , աչոլթն բացաւ ու Հախ մարիկֆ մր

֊ Տէր, զոր մ եա մե,7 ^ սկսան։ փըս — Փո Յու9 վիր՛աւոր սրուին խո բքէն եւ, տքա լով ու Աստուածամար^, կանչեց կեսուր ր երեսի
էի սա լ շրթունքները
կաշեՀանգոյն ու կոն՚՚ծած ն իրուըտաց,ր օգն՚ութեամբ ոտքի ելաւ ; խաչակնքելով :

խելաՀասէնեբուն : Ալ անոնց աղբրակունքխե - Աստուածամար , կանչեց կեսուրր, մութին Յիսուս - ՚Բրիստոս , ձայնեցին խումբին

բուն մէջ արցունքի կայլակներ սկսան, փալփլիլ : մէջ Հարս;ր շօշափելով ; մնացեալ անգատՀերր միաբերան :

Հարս Ա*արան կը դողար . . . կը սարսռար՝ ան­ Գրկեցին անոր թեւերէն : քԱումբը ղգուշու - •

կիւն մը մտած, եվ իկի մը պէս • թնամբ ու խո լղար կո լ աչքե՛ր՛ով գուբս ե լալ խա­ Յաջորդ օրուան արշալոյսին Հետ խանր մնա­

կամ ար ակապ մէջքով կեսուր ր - որ քանի մ ը նէն , սաՀ եցաւ , գա ք ձաւ շէնքին ետեւի կողմը : ցածէ երր նո ք Է՛լ արտ քաղելու գացին։ Րւրուա -

օր առաջ միայն պա տա Հմա մ բ զիրաՏ–\ վե րագտած Ո Լ յառաջացաւ դէպի մ եծ ճաքն ապար Հը՝ ՛ո՛ւր կէ կանն՚Լրու պէս անցա՜ւ դարագոլին առնելէն :կ -

էին գեղի մր ճամ բո լն վրայ °վԻԿ ~ օզէԿ %Ր կ՚անցնէին կարաւան ն եր ը ամ էն անգամ : կտրեցին րենց մէշ չկար, , կբ բացակայէր սլացիկ Հասակով

ղալարուկր գառնալով Հարսին շուք ջ, ոսկրացած ճամբան ՛ու վեր բաք ձևացան քաշքշ^էոլէ Հարսնա­ Հարս Մ արա՛նր։ Բորեւիներր խուզարկեցին նաեւ
խաէր տուա՛ծ
ձեռքերը ոլ մատներ ը մէջ մէջի անցնելով ու պր­ րանը : Անցան դարատափ մը : կո^րծեցան բլուր մր : Զկար Ս՜արը կէլիյ2|ը • • • փախուստ

կելով երբեմն , ու երբեմն ալ գ է պ ի վեր բարձրա­ քարքարու տ ու ուտ ու մացառո ւտ Հովիտ ու աղատած՝ անաղարտ որո Հ ահ էր սլա ւո իւր : Թող

ցնելով կը մրմնջէր . մը ու թ ա փ ե ց ա ն , թ ա քն ո ւն ց ան զատ - զատ թու– մեռնէր ա1օթի ծարաւ լեռներ ույն ու < Հովիտն ե -

րուն մէչ, քան թէ յա՚ևձնոլէր այղ բորենիներում/
Ւ^էչ :, Ն– ՇԻՆԱԿԱՆ

Fonds A.R.A.M