Page 39 - ARM_19-1948_02

ՄԸ « Ս Ե Ւ ԼՈՒՐԵՐ» ԱՆՏԻՊ ԳԻՐ՝ԲՀՍ քերէն սարսափահար , ետ կը փախչէին այս խեղ­
ճերը ;
ՊԱՏՈՒՀԱՍՈՂ ԲԱԶՈՒԿԸ

՛ճարահատ , անօթութեան ճանկերէն՛ փրկելու

• * • Ու Ապրիլեան Տառապանքի կարաւան ր Ք Ա Ղ8 0 համար, ոմանք իրենց զաւակները կը յս/նձնէին

ա յն օրը կանգ ա ռ ա ւ պարտ սա ահ , ումասպառ ։ Արաբներուն; Ուբիչներ սակայն, այգ֊ հարկա -

ԳմնԷ տ ես ի լ մաՀր ա\նՀամբեր՝ վ^՚Րլ\ի^՛ անգամ գրանքին տակ չգտնուելու համար կը գիմ էին

յեսանեց իր արիւնոտ , գուլ գելւ անգին : Կարմիր Տաըուաճ Օգոստոսին, կենգանի մ՛ ե՜– մահռւան : Բայց ոչ, մեր Գառնիկին՝ մայրիկը չէր

Այս անգամ բազմ ի ցս նաՀատակ Հա յ բնաբա­ ռերներու կարաւան մր հիլծած, ումասպառ , կր կրնար ընել ՛ոչ այս եւ ոչ ալ այն՛։ Ան զ՛ուգէր որ

նի էն՝ շղթա յ ո լ ահ՜ խումբ մըն է քԼ"Հ բ , գիտակ - քաշկռաոլէր Տէր - Զ°՝րի անապատին– մէչ։ Ո ՛ ֊ / 1 " " ""ՂՀ՚էբ Իր մանչուկը։ Մեծնար։ ԵԼ "՞վ գիաէ >

ցութեան , ներքին վերքալո յ ս ի մ բ նուազկոտ ճա­ կէ կոլգային՝ եւ ո՞ւր կէրթային։ իրենք ալ էէ ին թերեւս օր մ ըն ալ ան գառն ար իր Մ աբտիրոս

ռագա յթնեբուի պայծառափայլ : գիտեր։ Բայց միայն կը յիշէթ որ, Ապվիլի ա– Ցեղին կտակարարը՛ Երբ ոբեւէ մէկը համարձա­

0 ա՜ կա բ & տարտարս ս Է մաղ՛ մնացալ , եւ ամէն ռաՀէէն օրերուն , իւրաքան չիլր ը բռնի դուրս ճա­ կէր այդպիսի առաչ\ձւ՛ր կ մբ ըն՛ել, Ա՚արիամմայրիկ

կողմ երէ դարանակալ նզովոլած վոՀմակներ ներ էին իրենց Հայրենի տուներէն։ ( \ լ մինչեւ այգ կ՝Ը*էր .

չնչին մամանակամ իքոցի մը մէք կատարեցին ի՜֊ ԳՐ՚, այղաէս լեռ՚ւէ լեռ, ձոըէ ձոր, եկեր հասեր Զէ՛ \ էէ՛ 1 ե ս ա 1 Գ բաւնյ* չեմ կրնար ընել :
րենո յաւիտենական քա­
քանդիչ դերբ, փէք^լով էին այն ամեհի վայրը։ կ՛ուզեմ որ՛ էմ մահս աղուս աչքերու֊ն՛ աո.շ,եւ ը լ ­

ղաքակրթութեան լ ո յ ս ր * ԱԼ կուրացան– աչքերով^ Օրերու ահաւոր ճամբոբգոլթրււևը , ապրուս - լայ; Ահ , ա՛նկարելի է ա յ գ ; Ես քաշեր եմ աճ՚որ՝

ի զուր սկսան ճանկռտել արեամբ տամ կացած տի մինչեւ վեր9ին կաթիլը քամելով՝ ամէն յ ո յ ս ցաւը : Ես մեծցուցեր եմ ղայն; Ու գիտէ՞ք, թէ

կարծ՜ր գետինը , ծ անկե լու Համ ար արդար ութ եան առեր տարեր էր իրենցմէ ։Եր բ ա յ գ կէսորին նըս– ի՛՞նչ չարչարանքներ՛ով բերեր եւ հասցոլցեր եմ

ձայնը, որ մրրիկի մր պէս գ է պ ի երկինք կբ տան պահ մը հանգչելու, ամէն բանէ առա չ կտոր մ ինչեւ ա յ ս տար իքը ;

բարձրանար **• : մը բա\ն\ ծամելու պէտքը զգացին։ Բայց ի զո՚կր։ Այս բառեր բ կը մն՛ային՛՛ անպատասխանի : Ոք

՛Ի ի ակա պո ւտ՚ւե բու ք ո լի րր ար իւն ոտ աւար ուի Բ-ոլոր տոպրակները , գրպանները պա ր պո լեր էին՛. մէկ մայր չէր համարձակեր բերանը բանալ ել

իր որքը կր վ ե ր ա դ ա ռ ն ա ր արդէն , երբ յամ ե ցող Հթատեբ այլեւս չդիմանալով անօթութեան զոյգ մը խօսք ըսել։ Ամէնքն ալ միեւն՛ոյն ցաւո վն ,

էս ում ան ավարն երէն մին՝ նշմ արեց բա՛զո ւկ մը , սպառնացող վտանգին , ղ՛ուղէին– հեռանալ ամ բո– միեւնոյն կրակովը կր տապկուէին :

թեթեւ Հողէն դուրս ին կա ծ , սրբազան՝ Հ ին մա - խէն : Երթալ գ է պ ի վար , գ է պ ի Եփըատը ու , Արեւը հետզհետէ բարձրան՛ալով՝ երկյձն՚քիմէչքՀՀն

ստլնքի պէս, եւ կարծես մագաղաթի մը վյրայ փո­ յսճձնոլիլ անոր փրփրադէզ ալիքներուն։ Ուրիշ - կրակէ գունդի մը պէս կախուեցաւ։ Ահ, անապա­

րագրելով զբաղած է, պատմութեան մէկ դբր - ներ կբ բաղձային կամաւոր մահը : Ալ ինչ գի - տի արեւը։ Ջմեոյուան ձիւնին– պէս գութ չունէ–*։

ո լագը . մ ատին անցուցած ո ս կի օղակի մ ի ու - տեմ, չտեսնուած, չլսուած ճիչեր , որոնց ոք Կը ցածն՛ար եւ, կարմիր չամփուրի մը պէս կը
սիրտ կը դիմանար 5
թեան ՝ չոլէյս յլ փայ լա տա կում ով ։ եւ ոչ ալ հոգի մխուէր այս կենգանի մեռելներուն կմախքացած

Եղեռնագործ բորենին , մանիքները սրած՝ ՝Բ,էչ մր ան գի էն, յանկարծ, բարակ ճայն մը մարմրննեբւուն մէչ՛. Ու. կ՝ԼՀԱար ատեն մը, որ

Վրան կը յարձակի , մ ա տ ան ին իլրացն ելու Համար մաբմրելէն եկաւ ու անցաւ։ նոյնիսկ կը մ՛ոռնային ան՛օթութեան սարսուռը եւ,

Ա ակա յն յ ե զա կար ծ օ բ Էն՝ գեբեզմ ան Էն գուբս ՚ Մայրիկ, անօթի եմ Հ կ՛աղաղակէին մէկ բերան– :

ինկած ՐաԴՐ*–կը<ւ գերագոյն ցնցումով մը նախ կը Կմախքացած պղտիկ մ ըն էր , ղո ր ա յ ս երկու Ջուր, չո՛ւր, պուտ մբ չո՚ւբ • • •

կծ՜կուի , եւ գ ե ր մ արգկա յին՝– ումով մը , ամ րա - բառերը հազիւ գուբս կը հանէր իր չորցած շըբթ՜ կարմըուն, աչքեր : Տմգոյն գէմքեր : Շրթնեբ
կը
պինդ կը փակուի , ոճրագործ՜ին՛ ձեռքը իր ափին ներէն։ Մայրիկը նոյնպէս անճանաչելի պատկեր որ կ՚այրէին; կոկորդներ որ կը չորնային՝,

մ Էք , մ ատնեբը նիզակներու պէս խրելով , անոր մը , լուռ մպիտ մը տալով իր փոսացած այտե - ոեղմոլէին– ու կը խեղդուէին՝ :

անարգ մարմինին մէք : բուն, կամացուկ մը սկսաւ խառնել տոպրակը :

կեանքի եւ մաՀտլան , ինազգի եւ իմացակա­ Գիտէր որ տակաւին կտոր մը հաց կը մնար ծրա­

՛ն ու թե ան , անագորո յն պայքարը կը սկսի ւ րին մէկ անկիլԱը։ ՛Բանի մբ մամ աւելի ապրե - ԼապԷ՚ւՕ,, լսւպէ՚նւ (մածուն, մածուն)։

ելա գար , դիւային ոռնոցի մր ա ր ձ ա գ ա ն գ ը , ցնել ղայն իր վերջին– յ ո յ ս ն էր : Եւ– սակայն կը Արաբուհիի մը մաշած ձայնն էր այս, որ օ–

մայռէ մայռ կր զարնուի , եւ արիւնոտ ձորը կը տնտ\1ար; կ՚ուղէբ պահել ղայն, ա՛լ աւելի նեղ օ– րօրուելէն կուգաբ ու կը զարնուէր այս փլփլկած

ցնցուի Հիմէն՛, կը լռէ Հռնդիւնը նոյնիսկկիսամեռ րեբու համար մարդկային բերդին : Արա բուհին է մածունին դոյ­

թաղուածներու, կարծես մտիկ կ՚ընեն, կր զգան Մայրիկ , կտոր մը հաց : լը գլխին, ս՛ովորական յանկերգը շրթներոլն , կը

զոՀերը թէ ի^նչ կբ կատարուի, եւ այլեւս բոլո­ Մայրիկը ա լ ԷՂՐՅ*"՛– ղէմսճալ ղաշկին այո դառնար կար աւան՛ին շ ուրքր :
աղեկտուր
րովին վստաՀ են ողքերոլն վրայ։ ԱՀա գլուխ մը ձայնին; Այն կտոր մը չոր հացը, որ– — Լ1Ոպէ*Թ, լատանք ։

վեր կը բարձրանայ ք եւ արիւնոտ ճակատէն՝ թաց գ ե ռ կը յամենար գուբս հանելու. տոպրակէն , Այս ձայնը որքան անուշ կը հնչէր։ Բ՝էել օ-

Հողը վար կը թափի , ու կէս բե կանո լած Գա է ա Ր խենթի մ ր պէս աղուն երկարելով ըսաւ • տար, բայց մասնաւոր քաղցրութիւն մը կար ա–

^Է՚՜ՂՀԷ ^Ր. *ՂԷա հ.Ր աա բուրեր ի Հարցական ,խաղաղ -—Առ, ղաւակս , վերջին պատառն է այս : նոր շեշտ երուն մէչ; էթատեր տակաւին– ոտքի մը–

օդին մէք ։ Անգին՝ մերկ սրունքներ գ ե ռ յառաք ա– Պզտիկը առանց ղգալու այս ն ա խ ա գ ա ս ո ւ - ՚նալռլ կարող, քաշկռտ-ոլելէն կր մօտենային այգ

նալոլ ճիգեր կ՚ընեն , ծանրութեան կապար ին տակ թեան գառնութիւնը , խլեց մօրը ձեռքէն ՛ու գ ր ա ւ կնոչ^ Հակառակ զինուորներու արգելքին, մարգ

ճնշուած։ Թեւեր կան որ գ է պ ի վեր կ՛եր կարին , բերածը։ Զորցած այս պատառը սակայն, չէր չէր գ ի ա ե ր ՛ինչու, այս Արաբուհիւ՝ ան՛ոյշ երե -

եւ կարծես յենարան մր կը փնտռեն իրենց փըչ - թրքուեր բերնին մէք։ Լորձունքը քամուեր , չոր֊ ւոյթ մը կուտար իր գէմքին։ կը մպտէբ, կը խօ­

բուած սկիհը տեղաւորելու համար : ցեր էր: Եփրատի քուրը կը խնայուէրթուբք զին– սէր մեղմ եւ քաղցր։ իւրաքանչիւրի տուած դրա­

Ոճրագործ գազա՛նը հիմա, իր ամբող^ հասակո­ ոլորներէն Հ Ու խռզճ ՚զզաիկը այսպէս , պա տա որ մէն աբմէքովը կը լեցնէր պնակները ու կը ճամ -

վը փոտո ւած արիւնոտ գե բեղմ ան ին վրայ , կը շա­ ա կռաներ ո ւ ն տակ , անընգՀատ կր դարձնէր աք ու բէբ •
ձախ Հ լով
րունակէ ոռնալ, կատաղի բորենիի մը պէս, եւ կը * Անդին սակայն, կային ուրիշներ , ոբ զրկուե–
կեն՝աց եւ մաՀու
՛ծամէ՝ գէ^-ք ձերբակալող պատուհասող բաղոլկը : թէ դրամէ եւ թէ ումէ,

Օրուան այս աՀաւոր մամեբուն , ելք մլՓ կր պայքար կբ մղէին՛. ԱՀա ասոնց մէքն էր Մարիամ

Լքուած սփիւռքին մեծ մասը, շահագոր– մայրիկ, - մայրը պզտիկ Գառնիկին, որ արդէն–

ծուած միացեալը; Լքուած նաեւ ն որմ տա լոր ակա­ փնտռէր Տէր Զօրի այս սովամաՀ խո լմանը : ու­ իր վերքին վայրկեանն երր կը Համրէր :

նս ւթ ի սնը , պահակը հայութեան , լքուած նոյն - տեր իրենց զաւակներուն ձեռքէն բռնած՝ կը մօ­ Ս* էկ երկուքը եկան ու անցան ա յս ս՛ովամաՀ

Ի"կ իր մողովոլրգէն , որմէ կ՝օգտա լ ի լ բացառիկ­ տենային թուրք ո ստի կա՛ւո ւթեան գթութիւն Հայ­ մօր եւ տղոմւ քովէն։ քյեղճ կինը մէկ կողմին վյր–

ներ միայն, անոնք որ գիտեն օգտոլիլ նաեւ այս ցելու։ ք*այց ամէն Հեղ, անոնց արիւնաներկ աչ - րայ ին կա ծ , մ ար մ ր ուն ա չքե րը գ ա մ եց անոնց մա—

կամ այն հոսանքէն : Միացեալը պէտք է անցճի ծո ւն ի դո յ լեր ուն , \ու մնաց ան շարմ : Ա ակա յն ո ք

մեքենային առչԴւ։ Ու համակրանք, սէր ,գրամ ու Ա աքառումր կներկարի բռնակալ գաՀակա լներու ոք Հետաքրքբուեցաւ իրմով։ Անոնք ալ իրեն պէս
ականատես
ծափ կ՚երթան հայրենիքի՛ն , ինչպէս միշտ՝ որ ոք վճռական անկումին չափ։ Բոլոր մ է յ մէկ մայրեր , այդ զովացուցիչ Հեղուկի՛–.՝ կա–
փախչին
մէկ բաքն՛– կոլտայ ասոնց փոխարէէն–, ոչ իսկ աղնիւ քարգաբաբները , չնագայլեբու պէս կր Ի^ է 1^*1* բ ը պիտի քամ էին իրենց զաւակն եր՛ուն ա լ-

զգացում մ ը ։ Կ՚աշխատինք, կ՚ապրինք, կը գրենք՛ կաղկանձելով ՛խաղաղութիւնը իր թեւերը կը տա­ բած շրթնեբուն վրայ Հ

սուգին մէչ, որովհետեւ չենք ուղեր որ ստրկու­ րածէ ձորի խորՀուբդին վրայ չարաշուքօրէն ։ Բայց մէկը ա յ ս անցնող մայրերէն, յանկարծ՛

թեան հոտ գայ այղ նուիրումէն , սէրէն, ծափէն Ա ինչ Հեռուէն կը լսուի սար սափաՀ ա ր կազ - կանգ ա ռ ա ւ , նա յեցաւ սլիշ աիշ , յետո յ , ձեռքեր բ

ու մեր էգերէն, որովհետեւ ապրիլեան սերուձ-՚գը կանձր խ ե լ ա գ ա ր ք&՝ուբքին : վեր բարձրացնելով աղաղակեց •

էբ արեան կնիքը զարկած է մեր Տակտին , խաբ - Հ Փախէ՛ք։ Եկա՛ն, եկա՛ն, մեռելները Ող– Մատաղգ րլլիմ Աստուած, չե^ս տեսներ ։

՛Ուած սերոլԼդշ է քրնցան ։ Եկան • • • ; ԱՀա այս Հրաշապատում Զե՞ ս տեսներ •* •
դէսլքՐ
Բայց մեր աչքերր կը պահեն տակաւին հայ­ իր^ք են որ կը փոխանցեն սերոլՀԼդէ սե­ ԱաՀամեբձ ՀայուՀին պզտիկ շարմում մը ը–

րենիքի մը պատկերը որ իմաստն է այս սուգին : րունդ * րաւ , յետո լ իր ցն ց ո տ իւ ե րո ւն– տոպրակը քաշեց

Ու կր խորհինք թէ կ՛ա––ցնին, այս օրերն ալ, ինչ - Եւ իրապէս ե ր ի տ ա ս ա ր դ բազուկ մը մ ի Լա ի– գ է պ ի իրեն եւ, եօթը օրէ ի վեր պաՀ ած իր րամին

աէս անցան այնքան աղէտներ : Եւ հակառակ այս րենց ետեւէն կը սուրալ շանթերու բոցը մտրակի պատառը Հանեց ու տուաւ աղուն : *իաո11իկ կար -

բոլորին, մեր սիրտն ու միտքը կը մնան՛ կապ­ վեր ածած ։ ծես ա յ գ Հացին ումէն սթափած՝ շարմում մը ը–

ուած այղ հայրե՛նիքին : Ամէ՚՚էն անհոգն ի"Կ Եկա՛ն մեռելներ ը, մեռելները ոզքնցան : րալ , պատառը բերան ը , կամ ացուկ մը

կ՚ըմբռնէ անտր նշանակութիւնն ու անհբամեշ– ԱյնոլՀետեւ պատ ո ւ Հ ասող բ ա զո ւկր երեւցաւ զլո*֊խւՐ գ բաւ մ օրը կուր ծ քին ո լ գոցեց ա չքե ր ր :

թիւյնր, կր գառն-այ հայրենասէբւԿը փորձենք լր– արդարեւ Հրաշապատում ձեւերով։ Վբէմի փայ­ Երկու մայրեր զգացուած՝ մօտեցան , դրին ի–

սել մեռած սրտին մէչ հարազատ բան մը, խ^ղ - լատակումով Ոստանէ ոստան Աթանպուլէն– Պեր - րենց պնակներ ը գետին եւ , քւսն՚ի մը կաթիլ մա­

գ ո ւ ա ծ ՝ ակամայ ուրացումներու եւ հայհոյանք­ լին՝, Վեսուվէն կովկաս մինչեւ %ոլխարա եւ այ - ծուն կաթեցուցին մօր եւ տզու այրած շբթներոլն

ներու ետին, տեսնել արիւն՛ող գիտակցութիւն մը, լուր : վրայ։ Ա արիամ մայրիկ ի նշան երախտագիտու­

որուն՝ պզտիկ բոցն իսկ բաւական պիտի ըԱայ թեան աչքերը բ ա ց ա ւ \ու գոցեց ։Աւելին՝ չկրցաւ

փարատելու համար մեր յուսահատութեան խա - Իբրեւ քաՀակիր՝ մարտնչող բանակները ա-

ռաքնորգեց Ար արայէն Արարատ, Աաբտարապա - ար տայայտել I Վ^ագցը ի ր աւերը գ ո բծեր էբ :

Լարը։ կը մտածենք նոյնիսկ մեր ափերուն մէչ Անցան երկու լուռ վայրկեաննեբ : արմում մր ը–

առնել ա յ գ պզտիկ սրբութիւն՛ը , պաշտպանէ ք տէն Զանգեզուր ։ Անոր արձակած բոցերէն ծնաւ

վաՀագնակերպ զր°շյո1լր ագատո ւթեան , ա յլեւս րալ ։ կարծես բան մր կր փնտռէ ր : Զաւակը

զայն հովերուն գէմ, մինչեւ անոր ըռ֊կումը, երբ Հէք տղան իր քովշ, Իրռ՝ն պէս կը տառապէ ր՛, Ա–

վերչնապէս պիտի նետենք մեր վրայէն մեր սու– քանդակուած մեր սրտեր ուն խորը , եւ որուն՝ մէկ

անկիւնը յիշատակի Համ ար միշտ ալ գբո ւած սլի­ Հա յանկարծ , Հազիւ լսելի ձայնով մը փսփսաց •

ԳԸ, տեսնելով մեր նահատակներ ր հասած իրենց Զաւակս , Գառնի՛կ**.

հպատակին : Սփիւռք ա ռ ա մ մ ըն է տր կը չարու - աի մնան երեք դրեր «Հ * 3 * Ղ՝ մեր յաւեբմա -

կան աւլ։լա քին պատմ ութեան մյէք պա ա ո լո յ նո ր Ոչ զաւակը եւ ոչ ալ մ այր ր կբց ան ղի րա ր

նա կու ի ք անտեսուած սէր մը, սուգ մր նաեւ։ Ե՞րբ Հ աս կնալՀ

պիտի գայ օրը, երբ մենք մեր յարգանքը պիտի Էք մ բ ստեղծե լուն իբր վտաստ :

տանք ինկողներուն, գագրինք մուրալէ եւ ողբա­ Ողբանք , այո , մեր մ եռելն ե բը մի ա ս ին , եւ Իրիկուն էր։ Արեւը տմգոյն Հարսի մր սլէ*1
կոր–
լէ, աղատ ինք սուգէն, ի չպէս եւ այս ծանր պայ­ վճարենք տուրքր յարգանքի արդարութեան բա­ գէմքր պռստած՝ անցաւ Հորիզոնին ետեւ ու
սեւ
մաններէն՝ ՛որոնց մէչ ստեղծադործեցինք տակա– զուկին Հրաշափառ։ Է/լ թշնամին^ պիտի Համոզուի սուեցալ Հ տղու

ւին շնորհիւ եւ միայն շնորհիւ ցեղին ւս՝ սպառ որ ազատութիւնը ան մ աՀ Է • եւ ի զուր անմ տօըէն Այգ պաՀուև , մութը իբրեւ պատանք,

կենսոլնակութեան որ կուգայ ապրիլեան նահա - իր արիւնոտ ձեռքերր արեւին դիմաց կը բռնէ մեր պաստառի մը պէս իքաւ ու ծածկեց մօր եւ

ա ակներ էն եւ աւեւի հեռոմեկէն : լոյս՛ր խափանելու Համար ։ անկենդան մարմինները ւ
V–
ՂՈ Մ ՍԱՐԱՖԵԱՆ ԽՈՍՐՈՎ ՎԾՏՈՒՆԻ ԵԱՏՈՒՐ ՊԷ-ՐՊՀՐԵԱՆ

Fonds A.R.A.M