Page 222 - ARM_19-1948_02

Օ ա յ ՚ օ Ի 6Ի9Ս8ԱԿԻՆ հաւատոց Հաաաոօ ԳԱՐՆԱՆԱԼՆ

Եկար ւքայբսէա1ս1 բ ո յ ր ու ճաճանչով ,

Հայրի՛կ, ե ա յ յ փ ՚ կ , սւաալը ^ււալ էլ. Գիպյւն մէխեզ, Ըմբոսա հայդուկի վրէժի կանչով,
յետեւփց լււյս հետք թ^ղեց Ս՝եր արիւնարբու թշնամոլն բացող
գեաի ափին՝ 1լավ– ի մյյ կար ԱրւքէԶհաւն հգպը զէնքի շաոաչավ :

— ք^Վ է \ ա յ ք անսովոր ննէհ^եալքլ : ւոարեց սւ Հիս, ոոոէձ գլուխն Կ՝ԿԿաքէք Հինչ1 ֆթաո մօր Թւքաճ եկար գբւկօւրա^

= Հ ա յ " Ց \քաղա&ԷՓ է* կապս ,ա եթ կնի կամարր չէէ-Հ 5 ի)է ռք գիաէր , երբ Որբ դաւակ(1եբ)1ւդ թ՛եւիդ տակ աւսած՛1

— Գժրախա մարգ : էր հըչեր , կամ թկ որ մա\րգ՝ զայ՚ւ անկեր էբ , Ամոքիչ շւնչով դուն սվաՓհցիբ ,

Ու, այսպէս կբ Հարցնէխխ ծանքէթ Ֆրանսացի– բայց դիտէին , պարման ու. ձեր թէ գֆււլի է ա փ Սուրբ հո.ադոյնը հովաւնի սւրած :

ներ, ^վբ յուղարկաւորներու, թափօբբ, Պոմոնի աարիք ունէր է պա ատկաակռոա Տեսար մեր վիշտը, մեր ցաւը լացիրք

երկայնքին , գլխաՀակ , տխուր ու րնկճուած Հե» սրճր ակ ա ս ա I դի՚-դյլ Մեր մշտա1Զա|բՈ(յ վէրքը կապեցիր ,

տեւեցաւ ա յն մեծ Հա յուե , ան ղուղ ական Հա յրե– ջոյն առած բնգ ոտ , բախտ կր Հիւսէր ու ն\րազներ Հայոց, երբեմնի, աշխարհասաստ©
մր ծնաւ, Հայ վիշաԱ կեանքի Համար երջանկաբեր : Գիտես թէ ինքն՝ Փշրուած գաճը ոտքի կանգնեցիր :
նասէբին , որ զի՚նքլլ «խրճիթ
Հէքեաթական կախարգ ծառն էր խոբՀոկրգ վրան, Ի1յ|րեցիբ կեանքի մի Սոր այգաբաց՝
ւլայն օրօրեց ու այգ վշտին Լափ եղաւ էքԼ՜ծ I Եր1յք գււյԱեւբի ծիածա(ւյ| եադած,
մէջ , որուն կամքէն ու Հմայքէն՝ գիւղն 1լ աղուս րն ար Հարազատ, տաքուկ արեւ բերեցիր ,
Եվ՚բ, առածին անգամ տե սայ , կարնոյ Հայոց երկնքին միշտ մռայլամած ։
փա՜­ յաւեբժօրէն ••• ;
թիրակի առաւօտ մրն էր։ ՀոգեՀա.գստ\եան

ռաւոր արա բոզութենէ մր վերջ, գաչկագէմ , ւ^անի սերունդ ոլ բազմութիւն , որպէս դե»

կերոնն ի ձեռին , երկիւղած, ծովածաւալ բազմու»՛ տակ կուռ ու յորդուն , ա– ցան անոր շուքին տա­

թեամբ մտանք գերեզմանատուն , ուբԱՀարոնեան՝ կէն , մերթ խնդալէն , մերթ ալ լալէն, երբեմն ա» 9–. ԾԻԾԵՌՆԱԿ

95/՛ նաՀատակաց Հողակոյտին վրայ, խօսեցաւ ռոզջ երբեմն Հիւանդ մերթ պար աո լած, մերթ
մինչեւ
մին իր Հրահոսան ճառերէն ։ Աջին ունենալով Գ. ահվրկանդ , բայց Հոսելով դէպի Հեռուն՝ դառնար ետ յ ղեր թ զովութեան առուակ ու գետ յ
իբ­ կ անցնէր գՒ՚՜ՂՒ^՛՛
&աժակբ իսկ ձաիւին Աւետիք իսաՀակեանր : որ իր կանգ առաւ չուն ... : ու կր բխաբ բոյրեբուն Հետ

« Պիաի ղ ա յ այն՛ օրբ , երբ Ա՛ասիսի երկնա­ Որքան տուներ յաջո ր գա բաբ , առօրեային վերջաւոր կէա յ

սլաց .կատարէն , Հայոց շզթա՝յաԿէվ։՝ Արտաւաղգ րեւ պայքար , թէ շինուեցան՝ քանդուեցան՝, աէէ Ոաքբ ոլւէբ Հեսկ բաղեղի , մէջքին կապած

արքան , ձեր անմ եղ աբիլձնով ձեր բազատուած իր սա գիւղին մէջ Հեզ ու ա\չ։դար,ծխեիւեբուն ու սե» կապոյտ գօտի, տերեւներուն մէջ ցնծալի՝ արեւն՝,

կապանքնե ր էն , Հ ա յրեն իքր պիտի աղա տա գրէ մ ե բուն նեարգձնէրէն մաշ ու տրքուն . * • յ Որքան կ՚իջ՛նէր ծորովն յոյսի* * * սաղարթեեբրՒ կ^աբթրն–

վասնզի ա յսքան ա\ւիւն ու արցունք , յանուն՛ ան­ գարու ժպիտն ու քէն՝ ա^ցան արագ , ժամանա– նային , իբրեւ քւար, ու իբրեւ ւէին՝ կ՚անձրեւէին

կախութեան աչ բաւական է * »*^ I կի երթն Հեգնելէն .. : ազբեցումին Հրաշափառ ու բարկ դինին ... ;

Ւնչքան խնջոյք , պար ու Հարսնիք , դերթ Արագիլ մ ր՝ բոյն էր շիներ, կաղնեծառին դբ»

Աերունգր որ 1 ՉՕՏէն վեբ^ Հասակ նետեց , ու» բերկրութեան ոստոստուն կիրք էս ո ո լ ո՝ րեցատ լուխն ու վեր, բոյնն այդ բաժակ՝ միշտ լեցուն

գեցո յց ո ւս֊ե ց ալ գիրք մր որ «Ազատութեան ճա– ւներ Էն ՝1,երս գեղեցկութեան ար ե լին ոլ Է ս , ու էր ա՚րեւով ջեր, կամ կաղնեծառ զերթ քաՀանայ ,

նա՚պարՀ^ր ց"յց կուտար : Հոն էին, «ՀՕայրնԳչ ու գեռ ինչքան, ողբ, ու կական, ինչքան ողբորգմե»՝ ու բոյն որպէս րոկիՀ ոսկեայ՝ կր բարձրացնէր ,

Վ^ազրիկր , մեր Հ ոգին երբ վառած ու փոթորկած ււ ե լա կան ո ւն կնգր եց ին պատեր ւ՛ գիւ ղին , բուխե­ շուրթին վյԼբայ տաղն Հնօբ՚եայ :

էին։ իր «Լռութիւնէն ոլ «ի տա լի ա յումոր մեգ րիկներն , գուռգրանդին • .• : Արագիլին բոյնէն քիչ վաւր՝ կաչաղակներ

ււօւքաԹթիք(Լե,ր շիւ ՛ած, իսկ ի՚օսրր աստուածային Ամ Էն մի ժամ , մէն՛ մի վա յրկհ ան , դարերու շատխօս ու չար , բոյն ունէին ոստերուն թառ ,

պատգամ ; յամր Հետ բնթացման՝ գիւղն ձել փոխեց , այլայ­ տերեւներուն մէջ զովարար , այգ բոյն եր էն թուխ–

Ու , երբ Վարուժան , իր «Պատգամաւսրնեբո^ լուեցաւ, զերթ Հեղանիւթ , խմոր ու կաւ՛** բայց սրն մ ա յրութեան՝ վեր կբ նետռւէր աՀ ե զա կա մ ,

էլերգէր , սե– ունգր ելեկտրականացած կր սար - անսասան մնաց կաղնին , ինչ էր, մբնաց նոյն փառքին Համար որդեծնութեան :

ս ո ա ր , ի խ՚Հդիր գալոց օրերու , Հայոց լուսապայտ վերրստին կեանքին Համար ու գէմ կեանքին՛ կաղնեծառին յար կբ վաՐի՝ ծիտերուն էր բսա

ծառ ու վարդամատն արշւսլոյսին , որուն ոտնա­ յսւտ րաստ անո ւ է աո տա կոչին կա ա կի • » * , ոււր սաղարթներ խիտ ու արի՝ կ՛ր լ լան

ձայն ր կ՚առնէին մեր մ ա ր գա\րէներլՀ • • : չքնաղ ամ պ ՜». Հովանի . ծիւ , ծիւ , ծի*– , ծիւ բաղ–

• • . Հայաջինջ պատերազմի օրերուն , երբ ցե– Գետի ափին , գիւղին ՚մԷ9տեղ՝ կաղևր մր կար մաժրխոր Համե,ր,գն\ անոնց՝ ոլոր - մոլոր , թեւի

ղ.ԼՀ ազգովին Ա ա ր տ ա բ ա պատ ի , Գա բաքի լիսէ ի եւ յկնւ առա ո ւն իր շուք ո րպէ ւ Հ եղե ղ ^1Լւ^ ^ԼՀՕ^ ալի քաւոր՝ կր սիր ո ւէին անոնք երբ որ %
կր տատբածէր
Պա շ Ապա\ր.՚ա \ ի ճակատներուն վրայ , իր գո յո ւ– մինչեւ կալ ա^Գ՝ւ Է"^Լ իրիկ"լն՝ կր Ամէն՛ առտու կուդային Հո՚Ն, կյչ մնային մին»՝

թեան կռիւբ կր մղէր , վատոգի ու դա րալոր թշ­ չեւ իրիկուն ,ծառին վրայ՝ մ իր ու արթունք, կա»

նամիին գէմ , միս մինա՛կ , երբ կորստեան գար– րօտ սիրոյ թրթիռներուն* ա յս ինչքան ձայն,

ՀուրաԼ քէն սթափած՝ իր լախտի Հարու ահ ր կ՝ի» կրկնէ։ Այս անգամ, իր թարի ո լ Քա՚ԼԱ1՛ ժպիտովդ կարծես Հազար՝ մոգեր էին, որ անդադար՝ կբ վի­

Լեցնէր էլազաԼթն ու Մայիս 2Տթ կր կերտէր* մենք Հակառակ Տիկնոջ նկատողութեան թէ «բալաս , ճէին լուրջ ու խրթին Հարցի մր Համար * . . ;

Պաղեստինի ճակատ ր , Հրաշքով ի կեանս մնա– ամօթ է , կարելի չէ այդպէս խօսիլ* Պ * ԱՀարոն– ինչքան ջուրեր Ք^ջ ՔԼՀ2.աւէն > կամուրջներ ուն

սակաւաթիւ Հայ սպաներս , գերագոյն Հւ եա՚Լ կր կրկնէ «շան որդչւ^ււ , մինչ բոլորս եւ մեզ անցան տակէն, որքան մարդիկ ինկան մաՀէն, ու
Հետ ինք, բարձրաձայն կր խնդանք : 1
ճոյքով ոլ Հոգեկան ա1Հուն գոՀ ունակսլթեամբ գոց ո ւեց ան աո ւն՚ե բլէ շէն , Րաձ 3 սաս մնաց

տես անք թու բք / ր ագ ի րնե րու մ էջ Հ անր ա - էք ատ անգամներ , երբ տրամ ագրո ւթի ւնն ե\րբ կաղնին , ի՞նչ էր երէկ , նոյն էր կրկին , կեանքի

պետական պատու ի թ ա կո ւ թ ե ան խմբանկարր նա– լաւ էին, ո ս կե գա ր ու մատենագիրներէն դրաբաու ՝> ամ ար ու դէմ կեանքին՝ պատրաստ անոր մ ա\ր\–

խ ա գա՝Հ ո ւթ ե ա մ բ ԱՀ ա բոն եան ի : պա՛տ առի կ մր , քա ղաքա կան ա ւ֊ ց ո ւգա րձ մբ ո\ր՛ ա ա կո չին * * * ;
Ազգի/Ա ՀաՀո$ Հետ առնչութիւն մլշ ունէր եւ կամ
X
Ու, ա1Գ °ՐՐ* աուալ\է1՝ անգամն Ր1ԷաԼո11՝ ^ Ր՜ կ ո մի տ ա ս էն երգ մ՛ր , մ ոռց և՚ե լ կուտար ամէն բան՛ •

պարտ Էինք Հա յ բլլալն ուս : Ուշադիր 1լ ունկնդրէ ր , իր կաբեիքր կր յայտնէր , Պ՝ԻԼգյ1 բեմն էր արար չաչէն , սար քաւո ր֊ուած՜

Տետոյ, անցաւ Հուրն ու սուրբ, ժանտախտբ ա յո , այո , կամ ոչ չէ, լալ, լալ է բա՛ռերով : Ու , ճակատագրէն , ողչ՛ գիւղացին անկախ իրմէն՝ գե»

Հ ալածեցաւ է Եկաւ Աէվրր , ուր յանուն Արմենիա» ^Լ1 Ր Ղ1։ո ձՅԼՀ ^ԼաւաՐաէր 1 վա յ վա ք վա յ կբ Հառա­ ր սա էգ ձրնած օրէն, թէ կր ծնէր, թէ կր մեռ–

յի, վեց գա\*՝երո՝.լ ստրկութեան խաբանբ մեր ճակ– չէր , եւ , ասիկա 14 տարի լման Հ » կամ կր խնդար ու կ՚արտասուէր , կր Հաւա­

տէն ջնջեց ԱՀարոնեան, իբրեւ Հայոց \,երեսիս՝ ՄաՀիճին վրայ : տար թէ մէկրԼկար որ կր՝ վարէր զինքն ու աչ–

թ շնամ ին իր առջեւ ծն՛րադրեց ստորագրելով գուշ֊ Տռամ ի ն վերջին վար ագո յրէն՛ շան թ աՀ ա\ր , խարՀ . . . ;

նա գի ր ր , ն ա՛Հ ատ ակո ւա ծ ու ողջ մնաց ա՛ծ Հ այ ո լ» Հոգեխռով ,յ ո ւզո ւմ ո վ զոր կեանքիս ր*ն ի/ա ցքին ՛ե­ Հայ գիւղացին դարմանածին , Տիսուս ի՛նքն էր
թեան ի խսգխր՝ * • * *
րեք անգամ պա՚տաՀաՆ էր, առանց չորս բոլորս խղճմտանքին, կ՚ընդվզէր միշտ դէմ Զաբիքին,

X նա յելու ,գր եթէ վե ր կբ մ ագլցիմ աստ իճաենեբէն : կ՚երթար առաշՀ՝ բարի գործի՛ն , Հաւատացէք մեր

Ոզր1յբ(յութ–իւնււ * * • , Ջեմ յիշեբ իժէ ովքեր Հանդիպեց ան միջանցքին աշխարՀի արծիւն լ ցին, կամ բորենին՝ աւելի

Հակ առակ բոլս ր պնգ ո ւմ՚Լ եր ո ւս ֊ ֊ – կար ծես մէչ... ՚ շատ բարի էին՝ ժողովուրդէն արեւմտեան կիսա­

նախա ղ գ աց ո ւմն ո ւն։ եցած էի գժ բ ախ տ ո ւթեան -- Ու–, կրչ մտնեմ այն սենեակր , որ ինձ Համար , գունդին :

որ Հանգիս տ ձգեն մեծ Լ ա ,(>Ր 1 էէ1 Ք"*ոռ՝Ր յ 1՚Հս,՝~ տար իներէ ի վեր տե սա կ մր ուխտ ատ եգի եղած Հուլ. չէ տգէտ ու դիւրախաբ , անոր մ բաքին
ա ա կնե բ ո ւն Հետ , տեղւո յս Համ ազգայինր , որո­
էր։ Հոն է, նոյն մաՀիճին վրայ, ծաղիկներով թո-իչքն էր կապ... Հոդին չունէր բարձրին թեւ–

ռշեց կաւիրել զայն Մարսէյլ ծածկուած , երկու Հսկայ կերոնI երու բնդմէջ , թափ , ու երազներ Հ ա՜նգո յց ու ամպ . . . բայց

զա ւ ատ 7 խուսափէ լին մյնքան բոցա ա՛ կարծես կր քնանա յ , աչքերբ խուփ , պատկառազ­ գիւղացին կար , կր մրնար՝ սրբազնութեաԿ լու­
տաւաբ–
, կրակոտ ու Հոյակապ ճառր գեւ, , ան դու լրջութեա՚մբ կբ մօտենամ Հոգոցր շրթնե– սեղ կամար, Հայոց երկրի միշտ անկաշառ, նկա­

տած , ժոզովոլրգ Հայոց րառր շրթնեբուն բուս , աջ ձեռքր ափե\ր՝ուս մէչ կ՝ առնեմ ա րտա րագրի փառքին Համար ;

ինկաւ պատն էշին վրայ * 14 տարիներ տառապե - ա ալից աչքերով կր Համ բուրեմ ու երկար կր մր– ք*՝է ԻՐ Հաւատք պղտոր կամ սին, չէր դիմա­

ցաւ , անպատում ու անսովո ր ողող՛ում ով մ բ * : տաՆեմ ... Այո, այս ձեռքն էր որ գեղեցիկ օր մր , նար առողչ փաստին , թէ իր մրտքի դաշտը ոստին

՝ք^ան ի մ ր մ տե րիմնե բու Հ ո գած ո ւթ ե ամբ , ււսկի. գբիչր մատներուն գե րւ ,գոյռ կ՚ընդդիմանար իմաստութեան Հրաշք - սերմին..
թեամբյմր մմրր,,
լմ ան \ 4 տաբի « Տ իկին Ն * ԱՀարոնեան , ար ւո ա - միի ղգային նստաձ– Տ պարտու ԲայՅ՝ անիկա ինչ որ ունէր , թէ անարատ եւ թէ
Հաչտութե յն սե/ >նին
կարգ գուրգուրանքով , անտրտունջ , Հոգաց , փայ­ չուրշ, սուրբ էր**., կարծես եղեամն մ հհ, ր գար ա ա յ ե ռ՝
՚յրիսպագոսին մէ^ ի Աէվռ, ստորատ
որ մարգին մէչ թովք կր թափէր ։
փայեց ու Հաաալ, միասնաբար տանելով, ֆիզի՜ գրեց յնն ղռ՚աքնագիրր որ 600 տարուան գեր.
թեան իյարանր աղգին ճակատէն սրբեց , եւ Հոս
քական ո լ Հ ոգեկան տ առա պան քր բաժն ելով՝ իբ»՛ Ամէն մի գիւղ իրեն պա չտպան , իր գոյու­

գել Հոգեւ ,րեչլ էր որ թշնամին օր մր ծ րաղրեց իր զոՀերուն առ– թեան զերթ պա՚Հապան՝ սուրբ մր .ունի, Ը.Ա"*I

չեւ։ իր այնքան գեղեցիկ գլական էգերէն վերշ՛ , խաչ - քար, մատուռ ու ծառ աւանդական, որոնց

Ներքին կեա՛նքէն » ան ստորագրած էր մեր անկաիյոլթիւնր . . . այս Հանդէպ իլրկիլղ ունի, մ ի ա խառն, ո լ ա ծ յաբգ ՜ու.

Օր մր, բժիշկ Ս իվրիՀիսաոլեան , խնգրեց որ այն ձեռքն էր, որ օր մր յոյսի, ի լուր աչիւսՀրՀի, պատուի , անոնց կ՚երթայ երբ ցաւ ուձնի, եբբ

իրեն բն կե ր ա կց ի մ , քննելու եւ բուժելու Համ ար Ս որպոնի բեմէն, միջոցին մէչ՛ պարղահ «Արմե - ա է տ Ք ունի ներաշխարՀի սիրտ բացէքի ...հ

ԱՀ ա բ ոն եան ի ատամներր : նիաՀ , Արմեն իա՜ » կոչելով գէպի արեւելք կր Ու կավնի ծառն՝ գիլղին Համար սրբութիւն էր

Եբբ, իր բնակարանին աստիճաններէն՛ վեր ե - ցուցնէր ... աւան դա բա ր , որուն չուքր մտերմաբար՝ գիւղին

լանք , գաւազան մ ր ձեռքբ , ի գիպաՀոջ սենեակին Կ՝րսեմ իւրովի մեր նախնիքներր աւելի իմաս­ ՚ Ռ ա յ գէ"1 Կա կենար, կր Հալածէր գելեր յէ չար ,

մէջ կ՚երթեւեկէր ։ կեցաւ պաՀ մր , ուզեց խօսիլ , տուն, այս տեսակ աշ՚երր ն շիա րնե րու կր վերա­ ու ոգիներն՝ ատելավառ...; Գիւդր ողի յն,, մէկ

սակայն բառերր կր կառչէին կոկոբգին , ու, այն նէին, կր ղմռսէիւ, կ՚օծանէին մաքրամաքուր իւ­ մարդու պէս կր յարգէր միշտ կաղնին իր վէս, ա"

մ ա րդր որ Հ սկայ զան գո լածն ե ր ր 1լ ա՛լեկոծ էր ու ղերով , իբր սուրբ կր պաշտէին ու վանքե\ր կր նոր մէն մի տերեւն կարծես՝ րլլար սուրբի նշխա­

կր փոթորեէր իր Հրաշափառ խօսքովն՝, ա այսօր Հ իմնէ ին զանուն , գալոց սեր ո լգնե ր ո ւն , որովՀե - րի պէս, գիւղն ու կաղնին երդումով Հինէ

բան մր տնզամ արտասանելու ի վիճակի չէր՛ Հ տեւ Համողուաձ՜ էին որ, գարերր Հաղիլ կյչ ծնա­ ԴյէՐՊԴ "իրած՝ անցեր էին վտանգներու ծովն ա՛
Հագին • • • :
նին ...
Ուշացած ուրիշ օր մ բ՝ ներս կբ\ մտնեմ * Հա­ Որչափ անգամ ինքնայօժար ՝ պտուղ տուին՛

զիւ զի" նշմսւրած , ճիգով մբ որ սաստ ու փաղա» «.ԳոՀրձե լով զբարիս » խաղագութեամ բ գնա որթերն ու ծառ, ծրլան , չորցան յաչոբգարար,
յիչեն֊
քշանք ունէ ո միեւնո/ն ատեն՛ «ո՚*լբ * * * ո ւր ես յաւիտենականութեան , սերունդներր պիտի ճակատագրի փառքին Համար, բայց միչտ մնաց

շ՛՛ան ող գի » կ\րսէ : քեղ ու վստաՀ եմ որ օր մր, աճիւձգ պիտի սրրա ՚ք^՚Ր կաղն*եծառ, որպէս խրոի՚տ արձանաքաբ , իր

Անակնեաքի եկած, զուսպ խնգուքով մր, կբ յ՛ անա ւ Գ1"–գԻ՚" մէլ\, գի՚֊դի՝*՛ Համար, եւ անոր Հետ՝ դա*–
մօտենամ իրեն Փառք « րէ ի դար . . . :
ու աք ձեռքն՝ առնելով, այգ սուրբ սուրբ աչփգ >

աէ.Ռ ալէհ րուս մ էջ , կբ խնգոեմ որ անգամ մ դ եւս ՏՕ-ԲԹ. 8. ՓԱՓԱՋԵԱՆ (Մնացեալը յաջորդով) ՍՕՍ ֊ ՎԱՆԻ,

Fonds A.R.A.M