Page 182 - ARM_19-1948_02

փոհօձ մօ ւարդ ՚ԴԱնՒԼԼ ՎԱՐՈԻԺԱնԻ եՐԿԵՐԸ– րրովՀեաեւ երկու վտանգներ ե՛կ– անոնք , Աա,գրու~

թիւնբ եւ քաղաքականութիւնը, որ մեր օրերուն

դարանակալ կը սպասեն Հայ արուեստին շուրչք

ԳՈԻՐ֊ԳԷՆ ԱԼԷՄԾ1ԼՀԻՆ ՑԻծԱՏՍՀԻՆ Մենք գէմ չենք ոչ մէկուն ել ոչ միւսին , ոչ լրա­

«.» Գ/եո֊ երէկ էր կարծես ^ որ բաժնու՛եցայ գրութեան ՛եւ ոչ ալ քաղաքականութեան՛ , ցորչափ

Գուրգէնէն : Ամերիկա մեկնած ատեն, գրեցի ա՚զ– կսսրքեց ն-լ ի մ թ ՝ * ւ գ ռ ե ց Սռւլռւքան, Տարու11ցի, Հ. անոնք իրենց ղերին մէչ կը մնան., թայց մենք

գական՚ներու֊-ս որ երթաձ. գտնեն , վերա - պիտի ըմբոստանանք ամէն անգամ, որ անոնք

դարձին իմ սիրեյփնեբքւք։ կարգտը իբմրվ է րք 19.46,– վ,րր4են արուեքսոիֆ եւ գրականութեան ա1.բւնոյ

պիաի պռնէի Հ Օ՛֊ իք խանդավառ %Հ֊էմակներկեն Փ&ք&Ք 1 ՓբթթքքՀ* գբրֆ-բններ, ստացական ՛ներկայանալ եւ կամ զանոնք զէնք գաբձ֊ել իրենց

վչւայ , մենք ալ իր Հետ կր ՀրճոլԷի. ք իմանալով սթվոբութին՝֊եր , օտոբոտի աղգեցբ֊ւթիւ%ներ , նպատակին ծառայելու Համար : Մենք կը պաՀան–

իր փառալ-որ յսգողութիւններր : ղգացմանց խո աո բում եւ ձեքւաղեոում տիրած են չենք Արուեստին կատարեալ անկախութիւն՛ը;

Գ^լըգենի հետ ծանօթութիւնս կը. սկսի 1932– անոր , բայց Լին կրցած– ձտէւ֊չեչ զայն % Մենք կ՚րնգ֊, Արուեոաը խենթութիւն մըն է եւ իրը ա՛յգ,
յետա–
իֆ իմ .այստեղի ըֆկեբն՚երէս ել իր դասընկերնե­ ն^տՐարենք ՚զաՀ՚ւ՚Հ Հայ ձռգխն, անոր Հքտյ՝ՇաՀ*չքեերու–ք ան կր մնայ վեր՝ յհզափոիսութիւն՛–երէ ել կրօնա­

րու։ Պարգեւ Ծարիմեանի ել, Րաբգէն Գավէղ– կայծկլտալր գողթնեան եւ մի^եագարեան փան շրչութիւննեբէ : ինքն իսկ 1111"՛I"՛Լ ամէն

ե ան ի ՛միջոցաւ։ Այգ թուականէն ի վեր մեր մէչ\ գիռներու լա բեր ուն վրայ , եւ իմաստին խորր մեր կան մոլեռանդութիւն մը, վեր է նաեւ

կատարեալ եղբայրութիւնն էր որ սկսաւ եւ. ինք ժողովբգակա^. աւա\նգավէպերուն , փայլուն Ղ.ա~ կրօնքէ :

բ»*րի յոյլերով : ն ակն՛ե ր մ եր ցեղա յ ին Հ անճար ին՛. ։ Յեղ մր որ կ՛ուղէ ապրիլ, պարտաւոր է ըս–

1934/^ իր պատրաստած «Գեղջկական հար­ Կր զգանք, թէ մեն՚է իւրաքանչիւրին "°Է2. տեղծել։ ՄեՀեա՛ մը պէտք էր կանգնել։ Մենք

սանիք» շարժանկար ը , իր երգչախումլւով : Փար իւ­ պաՀոլաւծ է ան եւ առՀաւութեա՚ն շունչփն թիլյս– կ՛֊ • գենր ծառայել անոր կառուցման •. Մեր . Հայ­

ղէն՛ վերչ\ քանի մը քաղաքներու եւ Մարսէյլի մէչ դրումնեբէն միշտ կեն գան ի , պիաի բա՛րբառի ան՜ կակա՛ն եւ խոր֊ապէս արիակա՛ն Հոգին, մերթ ան՛­

ներկա յացոլց սոյն պզտիկ ժապալ էն\ը: 1 93եիլ՛ մ իջա պէս որ գտնէ իր աղա տագր ումր Հ Ազատա՛­ սպասելի ՛եւ անօրինակ եւ մերթ ամբարձիկ գիծեր

ղէպի Վենետիկ՝ իր երղչախո ւմ րով։ \937ին գրենք զայն, Հայ Հոգին, պայքարելով նոյն՛, իսկ պիաի գտնէ ա որ սիւներուն վրայ , թերւս աէնա֊֊

Մ արսէյլի մէչ, ընկերներով եւ Մշակութային, ինքղինքնուս գէմ , բոլոր կապանքներէն ոլ բքհւ–, խորժ , թերեւս ընդվզեցնող, բայց միշտ անկեղծ։

Միութեան հովանաւորութեամբ , քաղաքիս մէք նութիւ՛֊ ներ էն այլազգի ագգեցութիլքւնեբու ;

տեղի կ՚ոլ՜-ենար - առաչին անգամ այգ մեծ %ոլա** Կլշ Հաւատանք* Հայ Հոգին լոյս^ է, ոյժն է, ՄեՀեան մր պետք Էր որ տեղծուէր՛։ Մենք կ՝ոլ–

գահանդէսը իր ղեկավարութեամբ : կեանքն է, մարմնաւորուա՛ծ ան գբի ական; շքեզու֊ ենք ստեղծել զայն : Ով որ կը Հաւատայ՝ թող

Սկսեալ 1931 էն , Ս՚արսէյլի մէչ տրուած եր֊ թեա ց մէջ արի$թկան ցե՛ղին , ։ ո րամն՛ կլշ պատկա– ներս մտ՛ն՛է, դրան։ առչել թողլով անցեալին ու

գահ անգէսներ էն վեք՚չ , ղեկավարութեամբ Պ • Վ՛ նինք : ներկային՛ Հանդէպ կոյրղկուբայնոլթիլևն՛ ու .:• ա–

Սարգսեանի , կոմիտասեան երգերոււն ճաշակէն Կբ յայտարարենք ինքնուրոյնութիւն՝ եւ անձ­ խասլաշա րումնե բը, ՛ներս տանելով երիտասար­
դութիւն,
հայ գաղութը առաչին, I ոլագահ անգէսը համտե - նականութիւն ձեւի մէջ, որովՀետեւ, Հա՞րկ է տեղծ ագո իս ան դավա ռութ իւնւ՛ ել մանաւանդ ըս–

սեց Գռլ-րգէւով։ Անկէ վեըջ Պ՛ Պարթեւեան ես Պ* կրկնել այս տարրական ճշմարտութիւնք, ամէն, բծական կոր,ո՝վ :

0 - Պէբպէ բե ան թափ աո լին ն ո լա գա Հ անգէսն ե - արուեստագէտ պաբաի բլլալ ինք՛ ուրո յն եւ ան՛ձ** Գրան՛ վեր՛ելը, իր աչքերուն՛ պիտի բախի

րու.% * ֊Լական ձեւին ու խորքին՛ մէջ իր գբո՚ւ ածքնեբոէ-ն ւ քան՛դակուած ար ձս/ւագր ո ւթիւնբ ՍՏԵ%ԾԵՆ՝Բ :

.Գոպէգէձ ի անցեալ տարուան նռւագա՚Հ ան՛գէս ր ՈրովՀետեւ, , Հա՞րկ Է րԱել տա կալին , արուեստք Ա ա եղծենք յ ապրելու Համաբ տեւականութեան*

այստեղ, դժբախտաբար վերլ\իոը պիտի Բ//աՐ ) յայտն ատ եսական ստեղծ ագո րծ ո ւթեան՛ եզանա - մէջ՛. Ստեղծենք, Հոն այգ տեւականութեան մէջ,
աիե–
ի ր շի 2*1 ւ մ ո ւի % կով իբա՝կանացումե իսկ Է ներքին եսին , որով եւ մեր ցեղին նոր շեշաեր,յչ\ աւելցնելու Համար

Օգոստոս ամիս 1 9 3 6 ։ ԳուրդԷնք իր երգչա֊ ոչ մէկ նախանշանակեալ ազգեցութիւն՛ կրնաք զերական մեծ Համերգութեան վրայ :
թոյլատրէ լի րլլալ :
խում բով ւ Փ ա բ իզի գազութէն ուրիշներ ալ , մ օ–
Ա տ որ տ գբ ո ւա ծ ԳԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆ, ԿՈՍ–
աաւո րապ^ս 150 Հոգի կր մեկնին Վենետիկ ւԱ՝ ա ր– ԼՕշական),
Կկւսենք. մեր Հոգին , որ Հայ Հոգին իսկ ՚՚//՚~ ՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆ , ՅԱԿՈԲ ՀԻՒՖԷՃԵԱՆ

"էյ/էն , մենք ւս լ րնկերներով պատրաստ շոգե­ տի քչչայ , պիտի քեղան ցն ի այն բո լոր ձեւձեր ո ւն՝ ԳԵ՛ԼԱԾ ԲԱՐՍԵՎԵԱՆ եւ ԱՀԱՐՈՆ :

կառք կր ետուինք 24 մամ վեք^ք միանալու Հա­ մ էջէն , զորս մենէ իւրաքանչիւրին զգայականու­ Ըն՛թերցումը ա յս ՀՀաւա՚տամք^ին թո յլ կու
իրենք
մա՛ր իրենց ; թիւնն ու ներքին կշռոյթք կք թ ելագ րեն : կ ր Ժխ­ ւոայ , որ բանաստեղծն ու իր բն՚կեբներրւ
• ՚կ՚ԼՀ
ի պատիլ երգչախումբին , կբ ՀիւրասիրՀ–. տենք ի յառաջագունէ տ ւ ուած կա զա պա ր ե ա լ ձե– խօսին՝. Տ աքո՝Լ՚ց ի ին եւ իբեննեբոմն, թէ ինչ

ուինք <Հ,Վ եքիժ՚որրա՝^ –նշանաւոր պան/գոկր, երգելու ւեբու Հարկագիր Հպատակութիւն։ Կր նախ ըստ** Հասկնային մշակոյթ ըսելով %

Հ ամ ա ր ն տեւ իլ ամ առն ա յ ին Հ աս տատ ո ւ թեան բեն ո արտայւսյաութեան գործիներր , Հարազատ

մէջ՛. \,աՀանգապետութիւ1–՝ ր՛ յանձնարարած՝ էր , բոլոր ձեւերբ, որ կրած են Հալ Հոգին՝ մեր աոՀ — Կբ սպասուէ ր Խման ոգիով «Հաւատամ քէնե­

ա ա՛կտ տա րո յ թեան Համար երեք օր յատկացնել մ աՀ ին արու եսւոի ու գրա՛կանութեան– մ ին չա յժմ–, րու՝ Աայր Երկրին մէջ ա՛ռ ի գործադրութիւն*

միայն Հայկական եր ամ շտ ո ւթեան ; Գպրոցին առ­ եւս՛, երե ւո յթներու ն մէջ։ ք*ա/ց կր յա յտա բաբեն՛ք , բայց աւաղ ; կարծես Վարուժանէ եւ իր քնկերներյյ

ջեւ իտալական նուագախ––ումբ մր 1լոզ^չունէ մեգ: բայց կր սլաՀւսնջենր անկախութիւն արտայայ­ նախատեսած ։Է՝քԼսք յ ին այսօր ուան կացութիւնը ու

Իրիկու,1կ)-, ժամս 9// մօտ։ երկսեռ եբգչա– տութեան՝ ամէն ձեւեր ո Լ , ո ր ովՀ ետ ե լ կք Հաւա­ ի րենց Հ անգանակը պատ շա ճեցո ւց ա ծ ան՚ո ր X

ի/ումբր պատրա՛ստ կր սպասէ , Հա զկական տա - տանք թէ մին.՛չեւ որ չր՚լյան ինքնտո ւբ ո յն ո ւթի լն եւ ԱՀա ԳԱՎՈՒԹ մր եւ աՀա ՓԱՎԱՆԳ մր, որ.
ր աղն ե ր ո էի : Արու կ ա I • խո ւմ բին։ ան գամն երք Հ ագահ՛ անձնականութիւն ձեւե ոլ մ էջ , չենք ուն ենաբ
Հայրեւիք կերտեց եւ տակաւին կ^ապրեցնէ զայն։
, կար­ ինւ քն ա ա պո ւթ ի ւն, ^ չենք ունե՝ ար ստեղծագործա­
ենք կարմիր, կապոյտ–, եր՛կայն, գուլպաներ Ո՛ւր են նւ՚որերը, ըմբոստ Հոգիով ել ար՛ուեստով
Հ ո ղա թ ա փներ ո գ* , լայն, տա - կան նորանոր Հ ար ստ ո ւթ իւններ :
միր կամ գունաւոր սա՛Լ գծագոբծող :

փատ՚՚ներ , կարճ, Հիւսուած սեւ թաւիշով բաճկո­ Կր յայտարարենք, մշակում կենսանորոգ ՈՀ , ոչ, մի գրէք ա՛յն ծուռ ու սնոտի օտար

նակներ , կապո լտ գոց վիգ ԼաաԷԿ^՝եր , սեւ գտակ­ պատ ո լա՛ս տում՛ով մր Հայ լեզուին՛, որովՀետեւ տեղեկութիւնւը, թէ Վարուժան. «Մեծ Մարդաս­

ներով : Իգական խում աւր, Հ ա ր ս ե\ր ո Լ պէս Հագ– կր Հաւատանք , թէ մեր լեզուին կատարելագործ– պան, ի. ճնշիչ բռունցքին տակ կռուան.՛, եւ ոգեւո­

ուահ , ոսկեշար եր իգով ճակատներ ր կապած , մ ան իտէալրւ անբաւական կր Համ ար է այե– ա ար - րութիւն.՛ է փնտռել Հեռաւոր անցեալի մէի> : Ո–

թափանցիկ շզարշով մ ր մա՛ղեր ր ծածկած : Ր^Րե* * Ղ"Ր" կ^օգտագործէ Հալ լեզուն ներկայիս : բովհետել ՛նախ այդ շրչանին անհնար էր կատա­

(Լ լ ս պ է ս բո լորս պա ար ասա կ՛՛ո ւղ ղու ինք գէ պի Օչ մէկ ։/ ա ւա ռա բա ր բ աո առա նձինն ՆՈՀ I րել այղ տեսակ գորձ֊ ել երկրորդ՝ որ Վարուժա­

Տօժեքու պա րոտ ի մօտ , Ա * Ա՝արկոսի Հ ր ապա– կուտա յ ա՛ն ո ր , նո յնիսկ ըլլայ ան ոստանիկ բար­ նի եւ իր ընկերներու գոբծունէռլթիւնր առաւելա­

բակք : Այո֊ Հսկայ մ ա՛ր մ ար իոՆԷ Հ րապա\րակին բառ մ ր՝ , ինչպէս կք կոչուի պոլսաՀայ բարբառք։ պէս գազացած է յաչոբդող շրչանին ; Եթէ կը ոի~

մ է^տեղր , կապո յտ , Փի1 ջ երկնքի մբ , փա յլուն՜՛ Հռչա՛կելով մաքրագո րծումբ Հայ լեզուին՝ րէք նահատակ բանաստեղծր , պէտք է սիրէք զին*–

աստղե րուն տակ , կեգրոն ր– պայտաձեւ շարժական բաղմ աթիլ օտսլրաՀ ու՛ չ բառե րէ , կ^ որ ո շեն՛ք գի– քը իր գործին եւ <(.Հաւատամք»ին մէչ՛. կ՚ընյգոլ–

բեմ ին վրա ք կանգ՜֊ ած է Համազգեստով 90 Հոգի– մել Հայ լեզուին՝ զանագան ագբի ւրներ ո ւն , գրա­ ն՛ի՞ք որ պէտք է ժխտել ի յառաչագունէ տրուած

նալ նուագախումբը երկնասլաց բեմին գէմ Հ բարին եւ բն՚աշխա բՀ ի Հա լ բար բառին , եւ որդե– կաղապա՚րեալ ձեւերոլ հարկագիր Հ սլա աա կու­

՝\քՈյ֊ւ՚պէս շարժական՛ , աշտարակի ձեւով բարձր գբ ել Հ ար ա զատ ու Հայեցի բառե ր ր, րաց ատ ր՛ո ւ- ի՛ ի՛ ՛՛՛ը ֊ Գուբս մնալ այլազգի ազգեցութիմններէ :
եւ
ււ ան՜գղ ա կա ք ի մր վրայ, իտալացի ղեկավարք ճպո­ թի ւննե րն՛ ոլ ասութիւններբ եւ պատուաստել ղա՛­ ՈրովՀետեւ արուեստը խենթութիւն՛ մըն, է

ւռ ր ձեռքին (ան ունբ չե մ յի շեր Գ ուր դէն ի ե բաժ շ– նոնք մ եր դրական լեզու ին , առան ց մ եզան չե լու շրչութիւննե­
գէմ Հ Կզուվե­ր՝ յեղափոխ ո ւթի ւննե բէ եւ յետա
ւոական ուսուցի չ*՝ ե րէն՝) , ուղղութիւնն կուտա / անոր ներ գա շ՝ ՝. ՛ակո ւթե ւո՝՝ • օրէնքներուն մք, նոր բէ : Պէտք է ստեղծել՝ ապրելու Համար իբր ցեղ,

նու\.ա գա խ՛ում բին* Հ գենք Հիմնել լեզուի գեղեցկագիտութիւն աւելցնելով մերը՝ տիեզերական՛ մեծ Համերգու­

Հրապարակէն գիծերու , նոր գո յնե րու , նոր շեշտերու լ աւե լու՛–
, աղաւնիներ ր ւլոյգ *Լոյգ Հեռա­ մով :
թեան վբայ :

ցանք– ե,՛.։ իրենց բոյնեբր եւ ականջ կտրած , կուր– Կը յայտարարենք՛ ղուտ գրական՛ութիւնը Հե­ Գանիէլ Վարուժան յստակ ել լաւ զաղափար

°"էք 1 էբե ց սէրր պիտի երգեն նուագով : Ու ծո֊ սլաՀել քաղաքականութենէ , ունէր դասակարգային,
Հո­ ռու եւ լբագբութենէ պայքարի մասին, գէթ
վ ածաւ ալ բաղմ ութիւն մր , մ օտ տաս ր Հագար

գի ՝• Ժ ո գ ո վո լր գ ի ամ էն խաւե\ր էն , ե բաժ շտա\–

սլաշա կոն աո լի ն սւ ւ ա ս տ ին\հ րէն մ ին չեւ ղինուո րաւ–

եաններ եւ բարձրաստիճան պաշտօնատարներ, ա— ազգ մը թափառական գա՚րձոլցած ես աշխարհի հաճա ազան» կ՝երգէին. երկու ձայնով :
մէնը Հա՛՛ են։
չորս հովերուն. : Գթա , Տէր , ել տոլրմեղ ար գա­ Տաչորգ օրերուն մեր խումբր նորէն կը

Հրապարակի Հադիւ մօտեցած , բագմոլթիւ - րս լ թիւ ՛ն ; ՚/՚՚^յլէ՚Ր է միշտ խանդավառ , Գոլրգէնին պէս ժպ­

նր մեգի պղտիկ անցք մ ր կ ր՛ բանւա լ կեգրոնր բե– Գազարին., նուագախումբը վար կ՚ի^է եւ տուն։ Պտոյտներ , Ա՛ Վազա Է ի Հայկական կզզին՝ 1

մի նւ մօ ւո ե ա լ ո ւ : Ա* եղ տե սն ել ով բ աղմ ութ իւ՝ ր կլէ տեղ կուտա յ մեր. խումբին : Հազիւ երեսուեր Հինգ վաքը, մատենադարանը, թանգարանը։ Ու կրՀԻ"

բացական; Հ է * «Վիվօ Արմէնօ, վիվօ Առմէնի , Հոգի բեմին մէչ կորսուած ենք։ Կր սկսինք ՛երգեք կազմակերպուած հանդէս , այս անդամ գպԲռցԻ

պռավօ՚ֆ է Կր մօտենանք , ղեկավարք պաՀ մր *Լա՚Ր Կոմիտասի «կալի երգը», Հ,Ջիգ դու քաշի», «Հա­ սրահին մէչ :

կ՚իջնէ եւ կր Համ բուբուին Գուր գէն ի Հետ I Իրար ճի աղան.» ել՛ն . : ԵԼ հիմա, երբ կ՝ անցնի մ , Մարսիլիոյ փողոց֊
Գուբգէ–
մայէսթրռ կոչելով : Երդէն վերչ երբ վար կԴչնէինք, քիչ անդին ն֊երէն , մտամոլոր ամէն, մէկ քայլիս, Կը տեսնեմ
«Ալաբայրի
\եկա քա\ոք կրկին իր տեղն է՛. Ոչ ո°էկ շշուկ է մէկը կը պոռար, «Ապրէք տղերք, ապրիս, Գուր– Բ֊ ՂԲ պատկեբանայ աչքիս առ չեւ։

Արյ*այա՛՝ ՚՚^ն քայլերգէն վերջ բացում ր կր՝ սկսի գէ^ . շատ ապրիս , վարձքգ կատա՛ր» : Աւետիք Ւ– զ1՚լՔԲ1 իբբեւ տեսիլ, բեմին։ վրայ,

« Փամ ք՛ ո ր ոտանիով , յետ ո լ Գուբ գէն,՛ի «Հէքեա– սաՀակեա,՚֊ն էր որ Վենետիկ կր գտնուէր : պատեր ազմ»ին մէչ, միակ յուղումի պահը զոր

թով^չ , ւ; ա ուրիշ կտորներ Ապենգիա\րեա;՛ էն ՆուադաՀա՚նգէսր վերչանալուն , խմբովին՛ կք ՛էաք՛– գէմքբ այլափոխուած : Հայկական, քա–

եւայչն : * յսպէ;։ մ իւ չեւ կէս գէ^ր : Արգէն , մեր քաշու՛եցանք Հրապարակին վրայ,, քովնտի սրճա­ չարի բան։ակի՛ն քայլերգէն վերչ Վարգանին իյ­

քայլերգ ՚սռա^՝։ նլ ւիողե րու եւ չեփոբ ի Հնչում թե , րաններէն մէկուն, մէչ՛. Ոստիկաւ ներր Հազիւ կը նայ ու պահն էր այդ՝ երբ խոր չռութեանք մէչ,

ամբողջ Կնետիկբ կր թնւգար , ////կ ես կորսուած զսպէին բազմութիւնը , ոբ կ՚ուզէր կարգով մեգ թալչ,ււիժակր կ՛ ո զբաբ քաչարի Հերոսին շիչումր :

էի ու ել • վ-երո՛ մէջ թաղուած : Արցունքներր կր դիտել : ՚Բաչ մըն ալ դուն.։ Սի՛րելի Գուրգէ՚ւ , անողոք

Հոսէին ռհմքէս վաո : Ու ակն.արկս յառած գէպէ Գիշերը ուշ ատեն երբ ,խումբովպանղոկ կը վե­ չիքումդ կր զգանք պյսօր. մենք։ Այս քանի մր յ ո ։ ~
շերս ալ վարդէ փն.չվւկ մր թ ՚ ՚ գ Ըլլան քեզի , քու
ե ր կ ինք , փառա ւո րո ւած՝ Հ այ կա կ ան՝ ե ր աժշտո ւ– րադա՛ռնայինք, ճամբան մեր ական.չին. կր Հաս–

թեամբ , անձկութեամբ կթ Հարցնէի ԸԱեէով» նէին Հայկական հատ ու կտոր երգեր։ Պզտիկներ իժ արմ չիրիմիդ Համար

« Տէր 1 Է^՚ՀՀ*՛՛*՛՜ ւ այսքան արժանիքներով Հա բուստ ել երիտասարդներ էին. որ «Հոփ պըտա տըմպա ՍԵՐՈՎԲԷ ՏԻՐԱՏՈԻՐԵԱՆ

Fonds A.R.A.M