Page 178 - ARM_19-1948_02
P. 178
17 ք ք» «1
ԱԼէՄՇԱ-էԻ սեղանէն մինչեւ անմեղներու ^արգր տառապան աա Վ Ա Ր Ո Ւ Է Ի ԵՐԿԻՐԸ՛
* *•
քի ու անզուգական գէ^քեքրվ
Աբձան՚ւե ր աա կա լին ՝ երեք պատ ուՀ աններ ուն
այւՀեւ, պատշգամին եղք իւ՝ վրայ : կը յողար մեր
գլուխը, րայց կը շարունակե՛՛՛ք նայիլ% ք^՚ադա֊֊֊ա կազմեց հ ւ Խմբագրեց ՍողոմոԹ Տւորո%ի, Հ.
Երեք դռներ , սանդուխէ աստ իճանԱ՚եր. ու ակս, լորնեբ յ ծն֊րագիր ԼՀովսէփներ^ մաւուկ Հ^իսուսա Ս • Ս • Ռ • Պետական հրատարակութիւն, Երեւակ
քանգ֊ակահ իւս ասաքլնխբւ հետզհետէ նեղցոզ շր– ներ ... 1946 . -
չ՝անակՀեերռվ։ ԹադաւՈրնիըոԼ Լաըք մ բ. ահոէռ վըբ. ԿԻցէք ^է^ոէ4» Հքէ յա ս ճակատին ադ-Լեւ֊Հ ֊երր Հակաքւավյ թր տարիէն աւելի է, որ Ամիրի,
բայ , մէկ ծքսյ.Ի,է՝ն միւսը V Ջոգակերտ եւ հորիզո–, վերքալոձբին ցքչքեքը շարժման մէչ կը ոձնիձ.՛ այս կահբւյ 6առաք)գիմական ՄիութիէՏ-՚ը կը ծախէ այս
նա կան սանդո՛ւխ մ՛բ։ Գիծեըու։ Պատշգամ մբ ա– րոլորըՀ Բարձրացէք, կեցէք պատշգամներէն մէ հատորր իր գրախանութին մէչՀ եւ ես ունիմ զայն
ւելի վերը, ե բեք յաղթ պատուհաններու առԼել, կուն վ յ Ր ա յ ) ունենալով ձեր քով այգ մղձաւանջնե իմ սեղա՛նիս վրայ, ամէն անգամ որ կը մղուիմ
որո՝ ց կեդրոնականը վիթխարի բոլորակ մըն. է, րը եւ. ա֊ն՚ոնց շուքէն գավ*ձոո աղաւնիները , ձեր աա* բան մը դրել անոր մասի՛–, միշա ալ նոր գաղաա.
վարգի կո՛մ մէչՀաեղէն կիսուած նարինքը մը նըլ– ՛Լեւ ամբոդՀ մեծ ու Հոյակապ ոստ ա՛սը , ուր ճա–
Հիճներ էին գաբեր առա Լ , Աէւը որ կը շրջապատէ փարի մը յայտնութիւնը ընկրկումի կը մզէ զիս Հ
ման։ Տարկ մը եւս։ Սիւներ միայն, քարէ ուղիղ Նօթբ Տամըդ կամ ո ւր Լն ե բը՝ Հրապարակը կաթողի–՝ Այս անդամ, սակայն, լեցուած է բամակը, եւ
կը կազ»
Ծառեր, իրարու դա ող եւ սրածայր կամարներ գը– կէին՝ ուր միջնադարեան •ուսանողները բազմաթիւ գաղափարն՛երու ել կարծիքներու բա
ծող ճիլղերով; փարէ շատրոլաններ՝ հազիւ տե մակերպէխն սաթո ւրնա կա՛ն՛ Հանդէս Լ՛եր , ուր տեղի խումէն վեբչ1, հասած կը կարծեմ ըլլալ եզրակա՛՛
սանելի պատի մը առնչել : Աւելի բարձր եւ ընդար •ոլւեցած են նաեւ կր՛օնական ներկայացումներ (ԼշՏ ցո՛ւթեան՛ :
ձակ պատշգամ մը՝ որուն աչ^ին եւ ձախին՝ կանգ ա)՚՚Տէ€ք6տ) եւ սուրբ արարոզութիււներ , ուր եկած ՛էյ ւս խ պարտականութիւն կը սեպեմ տարա
նած են քառակուսի երկու հսկայ աշտարակները : կանդ առած են արքայական֊, թափօրներ, ֆախա– բախտ բանաստեղծին՛ տալ իրաւական՛ տուրքը,
Ասոնց կատաբ ին՝ մէյ մէկ պզտիկ փեթակներ : Ու րախնեք եւ. վարդապետներ , ուր կեցած է նաեւ ուղղելով բոլոր այն փոփոխոլթիւնն\եբը , զորս
վերջապէս երկու բարակ նիզակներ , ասեղներ Հյարլըմայնը իր ձին Հեծած ւ Ղ*աբձէք գորշ ար Տարոնցին թ ո յ լ տո՛ւեր է իրեն՛ ընել մեծատաղանդ
այս լեռնակուտակ մեծութեան վրայ։ Աշտարակ ծաթի գոյն տան իքին կողմը , ձեր աչքը սաՀեցԱ ե* րա՛ւ աստեղծին՛ դրութեանց մէչ^, թողլով ա՛նոնց
ներուն ետեւէն , խաչաձեւ շէնքին կեդրոնէն՛ սլա՛ լէ վեր Լ յաղթական կամարին, էյֆէ չի հոգատար ա՛ տակ հէգ Վարոլէ/֊անի անո՛ւնը։ Տետոյ կհուզեմ ա»
ցող սրածայր գմբէթ մը, միակը, խաչ մը երկնա նին ու Բանթէոնին վյրայէն; \,այեցէք տանիքին՝, ռարկայօրԷն մօտենալ հարցին ՛եւ ուսումնասիրել
սլաց ծայրին վրայ % ՛Նրբահիւս ասեղնագործու խորշերուն– ու կիրճերուն , կամր Լա կներ ո ւն\ ու սառն տրամաբանութեամբ՝տիրող կացութիւնը Ե–
թիւն՛ , աշխատանք ոսկերչական , սիւներու տրցակ թափառական արձաններուն , երբ իբիկուան արե–* րեվանի մէչ :
մը , քարէ ժանե ակնե ր ո վ վանդակ մր՝ րաց ամէն ւը ոսկորի կամ պայթած նուռի մը դոյները կու
կողմը, եթերային գրեթէ , գլխուն վրայ ունենա տա յ ա յ դ բո լո բ ին , շուքեր փռելով տեղ տեղ : ի\ւ
լով փշաւոր հետզհետէ բարակցող գդակ մը ղազ– կաթողիկէն պիտի թուի ձեզի վիթխարի եւ ան֊ա
թային տունկի մր պէս , երկինք ուղղուած կտուց խոբտակելի լեռ մը եւ նոյն ատեն Հոսուն՝ ու ծը–
մ ը ֊ Երկու դռներ ը դարձեալ շէնքին երկու կողե փոլն բան մը՝ յաւիտենականութեան կամ գեր Տար ո Լցի կը գրէ– ^Արեւմտեան բանաստեղ
րուն վրայ ; Ետին՝ գմբէթ, ցած այս ա՚-դամ , մեք բնականին՝ մէջ սոլզո՛ւող նաւ մը, ձեր շուրթը ու– ծութեան խոշորագոյ՛ն գէմքերից մէկը՝ Գանիէ\
եկեղեցիներուն գմբէթիւ պէս, ցած ու պարզ, նենալով ՛նո յնպէս ան ս աՀ մ ան կեանքը , անծայրա– Վարումա ը ծ\եուել է 18134 ին , Աեբաստիոյ մօտ
պարիսպ մր՛ գրեթէ : Տակբ խորանն է , շէնքին ծիր ծովը տանիքներուն , մխացող ծխնելոյղ-ւ երր գտնուող Բրգնիկ գիւղում, նահապետական ըն
դուրս եկած կչո,ր ա շաաբակ "^ը՝ որ 1լ արձակէ աշխատանոցներուն, Հեռաւոր , սրածայր գմբէթ– տանիքում : ՚Լախ՚նական կրթութիւնն ստացել է
քարէ ջրվէժնեբ։ Ասո՝լք կր նմանին նաեւ աշւոա– ները եկեղեցի ֊֊.ե բուն ւ Փողոցները՝ ու֊ր կառքերը գիւղի դպրոցում , ժամագրքի վըայ , ապա, \Տ96ի
Քակր ամէն կողմէն բռնոզ Հսկայ թեւերու. , ՚//՛/^1" միջատներ են եւ ո՚արդիկ մրջփւձւեեր : Պիտի ունե՜ հայկական, կարգերի ժամանակ, պանդխտ՛ել Պո
խար. ի , Հրէ շա յին ընձուզտի վիզերու։ Հոս կր նաք անՀ ունէ Լ եկող Հ ով բ ձեր գէմ քին՝ եւ կարագը լիս , ուր երկու տարի յաճախել է Աագրզ Աղաճի
կո ր ո ուի մ եր նա՝յուա՚ծքը : Անտառ մը սքածա յր կտրող եր կաթէ թէէը պիտի սա Հի ձեր սրտին մէ– վարժարանը : ՎսՀրուժանը գրել է սկսել վաղ հա
ու մեծ շթաքարերռլՀ ՊաաուՀաՀւներ գունաւոր ա– ջէն ; Պիտի զարմ ա\.՝աք մարդոց վրայ որ կերտած սա՛կից։ ՚է-աղկեգոնի վարժարանի տ՛եսուչ Հայր
պակիներով, ^էէ" Ր ե՜ւ ռումբի ձեւ, արաբական սա– են այս չէնքը, յատկանշակա֊֊-օքէւ.՛ ցեղային, աւե Ս՝խիթարեան վարժարանը եւ ապա քա՛ղկեդոնի
գալարւոներ ,ե լ ապակիէ վաՀաններ , սիւներ դար լի մօտ կեանքին քան կարգ մը աւելի վերացականն՝ Արիստակէս Ղ՚ասքանտիլեանր առաջինն՛ է , ՛ո՛ր ու»
ձեալ Հ պա րա , գրաՀապաա խաչակիրներու պէս * կաթողիկէներ , որոնց ւբբաՀիւս ու սլաձիգ կա» շա դրութիւն, է դարձ, ում պատանի ՚իանիէլի վը–
արձանն՛եր կկին % Այ ս բոլորք շր^ա՚պաա ո ւած ծա մարնեբը նրբամիտ այլ մա՛նուածապատ աստ ո ւա֊ \րայ, սրբագրելով ել ուղղելով նրա սիրահարա
ռերով որ կր կազմեն ազաիկ պարտէզ մբ, ո՛՛ւր, ա» ծաբանութիլ\ւ,՝ մըն են : Պիտի զաքման անք գարուն կան ոտանաւո՚ը^ե ր ի նախափորձերը։ \յոյն Ղ՛աս -
շուն՛ը կը ա ես՝ն ե ք ւլո յնւեր ուն ամ էն էն շքեղն երք,երբ վրա յ ոբ չունէ րտա կա լիլ. մ եքենայ մը ա յգքարերը քանտիլեանի մի^նոր ղութեամբ \9§2ին Վարու
տերեւները կր սկսինւ կարմրի լ ու գեղ՝՝՝– իլ ՚ Զուրի բարձրացնելու Համար, քարեր որոնք տեղ տեղ ժանն րնդունլում է Վե-֊ետիկի Մ • Ռ • վարժարա
գռա ի մ ր,խաղաղ եւ վսեմ ,յո ր ձանավաո. աեղ տեղ֊, կը նմ անին մ.եքեն ան եվ ֊ո ւ ; Ատեղծ ագո րծ ժողո նը : Այս վարժա\րանը աւաբտ՚ելուց յետոյ անցնում
ե րկրա չափական , դասական քա ր ա փ1՝ե ր ոփ , Գո~ վուրդ * • * պիտի ըմբոձ. էք բոլոր խաթաքումներր , է Պելկիա յ կան տի համալսարանը, քաղա՛քական.՛
ր ախտային : խո րշե րն ո ւ վի Հ երը մ արդկայ ին Հոգի ին .աա կ ան ք— •եւ սոցիոլոգիական գիտութիւնն եր ուսա՛նելու նը–
կան բախտաւոր, երկիրներ ու բախտաւոր քա– ներն ու խոյացու ՚մնեվը ա.որ մինչեւ վերացական պատակո՚վ։ Աւարտելով համա՛լսարանը, նա իվ՚են
ղաքնւեր ազգ երկիրներու... մէջ՛. Բախտաւոր թ ա™ գեզեցկութիւձներյլ։ Պիտի ըմբռԼէք ինքզինքին Ա.ուիբում է գրականութեան եւ ուսուցչութեանդ :
ղեր նաւել Հ (յոթբ Տամք բարձրացած է մայրաքա–– երկրա յին ու դե քեր կքա յին առաքելութիւնն եր Ա1լը , Պելկիա® իժէ այլուր - ոչ մէկ խօսք այս մա–
ղաքին ամէւէն բախտաւոր, մասինլ վքայ^ մօտ ու քին.) :
սանողներու թաղին որուն Համբալր տար ած ո ւ֊ ա ծ տուող ժո զովո լ բդը *• »
էր արդէն \2,րդ դա\րուն եւ ամէն կողմէ ուսանող––՝ Առանց խօսելու *Լաբուժանի քաղաքական
ներ կք քաշէր Փ՚այ՚իզ : ԼԼն բարձրացած Է կղգետկի ուղղութեան ել ընէ կերա յին կապերու մասին , ա»
ԱՀ ա կաթողիկէն ղոր կը տրամագրէ այդ ժո<– րոնցի գիաակցօրէնւ աստում մը կ^յՀւէ եւ կ՝ըսէ *
մր մէջ, ՀեթանոսակաՀԼ Հին տաճարի մլւ տեղւոյն գովո Լվէ դը Հայուն որուն ոգին թափառա՛կան Է
լիրայ , մեհ ցած , կատարե լադ ո րծ ո ւած հետոհ Ետէ ել որուն կաթողիկէ՝,– եր ը քանդուած , այրած ու « 191 նին, , թուրքական արիւնոտ եաթագանք
սկսելուի \ \բգ գարէն , ել նոբոգուած շարունա՛կ ՚. ան.Հ ետացած ՛են՛, Հազիւ քան ի մը աւերա՛կներ ձը– կտրում է Հանճարեղ բանաստեղծի կեանքի թե–
1Լն անցած է յեգափո խ ո ւթեան մ էջէն , տեսնելու/ գելով Հոս ու Հոն՛։ .Լք՜անենք անկէ ներս, տեսնելու ՀՀւ>> ; առանց յ ի չ ե լ ո լ թէ ո^ւբ , ին՚չո®լ , ի^նչ ոճիրի
պատերազմներ ել եղբայրասպան կռիւներ ,թշնա– Համ ար սիւները , նոճիներու բարձրութեամբ որ Համար՛ ել ո րո1* լ մ է^ո ցաւ Հ
միներ \Լ՝որմաննե,ք.էն սկսեալ . • • կր վ ե ր քան ան, Բա գրատ ում եա ց ար ծիւն եր ո լ թեւե~ կարելի է առարկել, թէ Տաքոնցի Հայոց պատ
Ա աՀ ած , անցած է գա ր ե ր ո ւն ալիքներովն մ է– բով է Մ անենք Հպարտութեամբ՝ որպէս զաւակնե մութեան գիրք չէ յ որ կը գրէ * Հետեւաբար կքր՜
ւ\է՝Լ՛ ՚ Միշա ներկայ՛. Հսկայ գիրք մքն է իր ճա»՝ րը եկեղեցիներ, կ՛երտող մեծ վարպետներու, յ ի– ոայ զանց առնել ա յս տեղեկո ւթ իւննե րր : \) ւ սա»
կա՚տր իր անՀ ամ ար. արձաններով , որոնք , ր ս ա չելով թէ աշխարՀի բո լո ր եկե ղեցիներ ը կը պար» կայն երբ մէկը կը յիչէ դէպք մը, պէտք է իր ր–
Հայ վարդապետին որ այցելած ու տեսած է, ե– տին. գիծ մը գոնէ մեր Զուարթնոցինւ , Ա՚Հռիփսի֊ սածը դարձնէ Հաս կԱալի՝ մարդոց , որոնք չեն
գած են ւլ ու նաւ ո ր : մէին եւ էջմիածինին , մեր քառանկիւն , խաչա ապրած այգ չբջա.նը եւ չեն կսՀրոդ ըմբռնել եղա»
« Ան այնքան մեծ է > գեղեցիկ եւ Հիանալի որ ձեւ, կլոր եւ թագանման մայր տաճարներուն՝ , ո– ծը : Պարտաւոր էր նոյնպէս յ ի չ ե լ Գանիէլ Վա
անկարելի է նկարագրել մարդկային լե զուո՛վ։ րոնք կը Հաստատեն չափի եւ գիհեբու փիլիոսփա– րուժանի քաղաքական Հակումն ու կապակցուէ՛
Կեռ յ. ոնա֊կան զոլ ոին վրա յ Տ իս ո ւս ր՝ նախագաՀ ե– յութեան տեղեակ ժոզովոլրդ մը, թէեւ միշտ ու թիւձ՚ւը մ ոք թո ւե լո ւ տա քւող նոր ե\րոլ փաղանգին
էով վերնիւ՛, գատաստանբ : ՚Հյսաած է ոսկի գաՀի մի շտ կոտորա՛կած են զա յն անմ իաբա՚ն ութիւձնն ու Հետ։ Բ ացա՚յայտ կր թոլի, որ ա յս տեղեկու
՚՚^՚-ԷՀ Հ / * ՚ ա ՚ ւ / ՚ 1 շր՛ջապա՛տուած ոսկեծած՚ոլկ զարդերով մրցւսկցութիւնը , արտաքին՝ թշնամին ու ներքին, թեանց զանցառումը եղած է գիտակցօբէն , ներ
ել Հրեշտակներով : Հոգին/՝ առաքեալները, մար» յիմարութիւն ը : Ա՝ տ՚֊.ենք ըմբռնելով այս տարբեր կայացնելու համար Հարեւմտահայ բանա՛ս տ եղ
գայ։է.Լ երր եւ սու՛՜՛ր նա Հ ա պե տնե բը եւ բոլոր սուր մեծութիւնը, վեՀութիւնը նաեւ Հանճարեղ ցեղի ծութեան։ խոշորագոյն գէմքերից Վարուժանը »
բերը ներկուած ա լ լա զան գո յնե րով • • •» մը , ոք դարերով առաջնորդեց մարդկութիւնը եւ իբր «իրենցից»։
Անոր ոտքեր ո լԱ տակ՝ յարութիւնւ առնուլնե որո՛ւն մեծութիւնը վիրաւոր է տեգ տեղ, խոնջ ՏարոԱցին կը գրէ •
րը, ե,ո կուքի բաժ՛ն ո ւած : Հրեշտակ մը եւ սատա «> երազներէն։ ու առաքինութիւննե\րէն , մեծութենէն
նայ մը՝ այգ րաժա1՛. ո ւմ ին Համար : Աւելի վար՝ * . ՛խորանանք այս Հին տաճարէն ներս , տեսնելու « Տեղին սիրտը » գիրքով Վարուժանը դաո
մաՀուան քունէ)– ու վւոզերու ձայնէն ֊արթնցող Հ ամ ար այդ երկու ո գին ե քո ւն՝ միացումը , նաւու նում է արեւմտահա՛յ բանաստեղծութեան 20րգ
ները : Օրեր պէաք են կաբգալոլ Համար ա յս ա ր– ցռուկի ձեւով Հոյակապ ու բարձր կամարներուն֊ ղարի առածին քառորդի բազմալար ու բա՛զմար
գաններուն ու քա՝՝֊ դա կնեյ ո ւն պատմ ո ւթի ւննե րը % աակ՝ որոնք Հասած են ձեւերու եւ ձեւակա\Լին՝ ժ՜ան մեծագոյն բանաստեղծը» : Հետաքրքրական,
Տուզարւկաւորութիւն Աստուածամօր , խա՚չէն վար գերագոյն նրբութեան եւ խորացման, խաղաղ ու Կ՚Րչլաբ գիտԱալ, թէ ո՛՛վ էր երկրորդ քառորգինը։
առն ուած Յիսո՛ւս , Տոբը եւ իր ընկերները , թաա պայծառ խոր Հ բ դա֊պա շտ ո ւթ ե ան , թեթեւութեան֊ Սողոմո՚ն Տարոնցի իր յառաջաբանը լեցուցած
է Վարուժանի հանդէպ համակրական. տողերով,
գա լորնե,: եւ։ դա տ ա ւո րն՛ե ր , թ ա գա դր ո ւթ ի ւն մը ե Լ ա ղն ո ւա կա՝ 1 ո ւթե ա\Լ՝ :
եւ գրի առնող քար տուղտ ր մը , զօդեակնե բ՝ ղա~ ՝Բալենք պատոլՀանւերէն յորդող գոյնեբոլ ե» հիացումով, եւ սակայն գտած է որ,
նազան անասուններով , տերեւներ ու ծաղիկներ , րաժշտութեան մէջ բացառաբար մութ այս տա « Վարո՛ւժանի գրական գործ ո ւն է ո ւթ ի միը
առաքինա ւթե ս/՛ց եւ ախտերու նկարագրութիւն - ճար էնտ ներս Հ ամ ա պա տ ա ս էսա. մեր տխրութեան , զուգադիպում է Ապտիւլ Հա մ իա եան չարաշուք
ներ , ամրող^ բանասւոեգծութիւն մր քարին վրայ , առաջանանք դէպի խորանր, ծայրագոյն մասը բռնակալութեան ու այգ բռնակալութիւնը տա–
սեւցած Հիմա , ամ բողք մ ա ր դ կ ա յ ի ն կէԱլոակեբ– մեր նիւթական աշխաբՀին՝ ուրկէ կը սկսիմեքՀո» պալելոլ յեզաշրչՀման ժամանակաշրջանին : Ա՛եծ
էք11ւթ՝|ւյՆւ(1 մր : $՝պտ ո ղ , էացող ( պատմ ող ազազող զիին երկի1քը ... Ա՝արղասպաւ ի ճնշիչ բռունցքը մարդկանց մզում
եւ երազող գէմքեյ.% ՝Բաբերէն բխող աղօթք մբ , Բա լենք այս յաղթ ու զօրութեան գագափարը էր կռուա՛ն, ել ոգեւորութիւն գտնել մ իա յն հ՛եռա
Հոս ու Հո I ցայտող ա բո քա լի բս ե ան տեսա րա՝՛ նե– մեր վրայնետոզ Հին տաճարէն ներս՝ ուրկէ եկած ւոր ա\ ցետ լի մէչ–. Այգ է պատճառր, որ Վար՚ու–
րով։ Հո կա յա կան/ աշխատանք մբ, արտայայտե - ու ան ց ած են այնքաԼ աղօթոդ՛ եր , եր՛եւելիներ ժան իր սրաթււ ի չ երեւակա՛յութեամբ լան.ում էբ
Հայոց պատմութեան
լու Համար բարութեան մեծութիւնը եւ արքա Լոլդովիկոս սուրբը, Հե՚նրիկոս Գ–, Լուդովիկոս խորքեր ր , դէպի հեթանոս–
յութեան քյրանութիւնր •, Երուսաղէմը եւ նոր. քր– Ժ՚հ , ՛ել ուրիշներ՝ իրենց ասպետներով եւ գր՛ոշ սական գարերը, ո՛գեկոչելով հեթան՛ոս ասպետ
րիստո՛ կ աղած Փարիզը : Ազնուականութիւն եւ ներով : ՚ԲալԼ՚նք այս մթ ոլորտի՛ մէչ^էն նաեւ դէա ներին, ներկայ սերունդի մէ$ պատուա՚ստելով ն՚ը–
խաղաղութիւն գէմէթերուն վրայ։ Բոլոր ճարտա պի մեր անցեալբ , որուն պէտք է մօտենանք միշտ րանց ազատա սիր ո ւթիւն ը , րմ բո ստո ւթ իւձ՚ւ ը , «սի
րութիւնէ հրր կոթիկին : Բոլոր նկարագրութիւն– երկիւղածութեամբ՝ եթէ կհուզենք մեր գոյութիւ րոյ եւ գեղեցիկի պաչտամռլնքը »:
ներ ո կեանքին, սկսեալ ստնտու մա յրէն, ճաշի նը քաշկռտելէ կամ պահպանելէ աւելի բան մը ը–
նել աշխարհի վյրայ ֊. Ն– ՍԱՐԱՖԵԱՆ Եթէ այս տողերը ծառայէին միայն ներքին
Fonds A.R.A.M
ԱԼէՄՇԱ-էԻ սեղանէն մինչեւ անմեղներու ^արգր տառապան աա Վ Ա Ր Ո Ւ Է Ի ԵՐԿԻՐԸ՛
* *•
քի ու անզուգական գէ^քեքրվ
Աբձան՚ւե ր աա կա լին ՝ երեք պատ ուՀ աններ ուն
այւՀեւ, պատշգամին եղք իւ՝ վրայ : կը յողար մեր
գլուխը, րայց կը շարունակե՛՛՛ք նայիլ% ք^՚ադա֊֊֊ա կազմեց հ ւ Խմբագրեց ՍողոմոԹ Տւորո%ի, Հ.
Երեք դռներ , սանդուխէ աստ իճանԱ՚եր. ու ակս, լորնեբ յ ծն֊րագիր ԼՀովսէփներ^ մաւուկ Հ^իսուսա Ս • Ս • Ռ • Պետական հրատարակութիւն, Երեւակ
քանգ֊ակահ իւս ասաքլնխբւ հետզհետէ նեղցոզ շր– ներ ... 1946 . -
չ՝անակՀեերռվ։ ԹադաւՈրնիըոԼ Լաըք մ բ. ահոէռ վըբ. ԿԻցէք ^է^ոէ4» Հքէ յա ս ճակատին ադ-Լեւ֊Հ ֊երր Հակաքւավյ թր տարիէն աւելի է, որ Ամիրի,
բայ , մէկ ծքսյ.Ի,է՝ն միւսը V Ջոգակերտ եւ հորիզո–, վերքալոձբին ցքչքեքը շարժման մէչ կը ոձնիձ.՛ այս կահբւյ 6առաք)գիմական ՄիութիէՏ-՚ը կը ծախէ այս
նա կան սանդո՛ւխ մ՛բ։ Գիծեըու։ Պատշգամ մբ ա– րոլորըՀ Բարձրացէք, կեցէք պատշգամներէն մէ հատորր իր գրախանութին մէչՀ եւ ես ունիմ զայն
ւելի վերը, ե բեք յաղթ պատուհաններու առԼել, կուն վ յ Ր ա յ ) ունենալով ձեր քով այգ մղձաւանջնե իմ սեղա՛նիս վրայ, ամէն անգամ որ կը մղուիմ
որո՝ ց կեդրոնականը վիթխարի բոլորակ մըն. է, րը եւ. ա֊ն՚ոնց շուքէն գավ*ձոո աղաւնիները , ձեր աա* բան մը դրել անոր մասի՛–, միշա ալ նոր գաղաա.
վարգի կո՛մ մէչՀաեղէն կիսուած նարինքը մը նըլ– ՛Լեւ ամբոդՀ մեծ ու Հոյակապ ոստ ա՛սը , ուր ճա–
Հիճներ էին գաբեր առա Լ , Աէւը որ կը շրջապատէ փարի մը յայտնութիւնը ընկրկումի կը մզէ զիս Հ
ման։ Տարկ մը եւս։ Սիւներ միայն, քարէ ուղիղ Նօթբ Տամըդ կամ ո ւր Լն ե բը՝ Հրապարակը կաթողի–՝ Այս անդամ, սակայն, լեցուած է բամակը, եւ
կը կազ»
Ծառեր, իրարու դա ող եւ սրածայր կամարներ գը– կէին՝ ուր միջնադարեան •ուսանողները բազմաթիւ գաղափարն՛երու ել կարծիքներու բա
ծող ճիլղերով; փարէ շատրոլաններ՝ հազիւ տե մակերպէխն սաթո ւրնա կա՛ն՛ Հանդէս Լ՛եր , ուր տեղի խումէն վեբչ1, հասած կը կարծեմ ըլլալ եզրակա՛՛
սանելի պատի մը առնչել : Աւելի բարձր եւ ընդար •ոլւեցած են նաեւ կր՛օնական ներկայացումներ (ԼշՏ ցո՛ւթեան՛ :
ձակ պատշգամ մը՝ որուն աչ^ին եւ ձախին՝ կանգ ա)՚՚Տէ€ք6տ) եւ սուրբ արարոզութիււներ , ուր եկած ՛էյ ւս խ պարտականութիւն կը սեպեմ տարա
նած են քառակուսի երկու հսկայ աշտարակները : կանդ առած են արքայական֊, թափօրներ, ֆախա– բախտ բանաստեղծին՛ տալ իրաւական՛ տուրքը,
Ասոնց կատաբ ին՝ մէյ մէկ պզտիկ փեթակներ : Ու րախնեք եւ. վարդապետներ , ուր կեցած է նաեւ ուղղելով բոլոր այն փոփոխոլթիւնն\եբը , զորս
վերջապէս երկու բարակ նիզակներ , ասեղներ Հյարլըմայնը իր ձին Հեծած ւ Ղ*աբձէք գորշ ար Տարոնցին թ ո յ լ տո՛ւեր է իրեն՛ ընել մեծատաղանդ
այս լեռնակուտակ մեծութեան վրայ։ Աշտարակ ծաթի գոյն տան իքին կողմը , ձեր աչքը սաՀեցԱ ե* րա՛ւ աստեղծին՛ դրութեանց մէչ^, թողլով ա՛նոնց
ներուն ետեւէն , խաչաձեւ շէնքին կեդրոնէն՛ սլա՛ լէ վեր Լ յաղթական կամարին, էյֆէ չի հոգատար ա՛ տակ հէգ Վարոլէ/֊անի անո՛ւնը։ Տետոյ կհուզեմ ա»
ցող սրածայր գմբէթ մը, միակը, խաչ մը երկնա նին ու Բանթէոնին վյրայէն; \,այեցէք տանիքին՝, ռարկայօրԷն մօտենալ հարցին ՛եւ ուսումնասիրել
սլաց ծայրին վրայ % ՛Նրբահիւս ասեղնագործու խորշերուն– ու կիրճերուն , կամր Լա կներ ո ւն\ ու սառն տրամաբանութեամբ՝տիրող կացութիւնը Ե–
թիւն՛ , աշխատանք ոսկերչական , սիւներու տրցակ թափառական արձաններուն , երբ իբիկուան արե–* րեվանի մէչ :
մը , քարէ ժանե ակնե ր ո վ վանդակ մր՝ րաց ամէն ւը ոսկորի կամ պայթած նուռի մը դոյները կու
կողմը, եթերային գրեթէ , գլխուն վրայ ունենա տա յ ա յ դ բո լո բ ին , շուքեր փռելով տեղ տեղ : ի\ւ
լով փշաւոր հետզհետէ բարակցող գդակ մը ղազ– կաթողիկէն պիտի թուի ձեզի վիթխարի եւ ան֊ա
թային տունկի մր պէս , երկինք ուղղուած կտուց խոբտակելի լեռ մը եւ նոյն ատեն Հոսուն՝ ու ծը–
մ ը ֊ Երկու դռներ ը դարձեալ շէնքին երկու կողե փոլն բան մը՝ յաւիտենականութեան կամ գեր Տար ո Լցի կը գրէ– ^Արեւմտեան բանաստեղ
րուն վրայ ; Ետին՝ գմբէթ, ցած այս ա՚-դամ , մեք բնականին՝ մէջ սոլզո՛ւող նաւ մը, ձեր շուրթը ու– ծութեան խոշորագոյ՛ն գէմքերից մէկը՝ Գանիէ\
եկեղեցիներուն գմբէթիւ պէս, ցած ու պարզ, նենալով ՛նո յնպէս ան ս աՀ մ ան կեանքը , անծայրա– Վարումա ը ծ\եուել է 18134 ին , Աեբաստիոյ մօտ
պարիսպ մր՛ գրեթէ : Տակբ խորանն է , շէնքին ծիր ծովը տանիքներուն , մխացող ծխնելոյղ-ւ երր գտնուող Բրգնիկ գիւղում, նահապետական ըն
դուրս եկած կչո,ր ա շաաբակ "^ը՝ որ 1լ արձակէ աշխատանոցներուն, Հեռաւոր , սրածայր գմբէթ– տանիքում : ՚Լախ՚նական կրթութիւնն ստացել է
քարէ ջրվէժնեբ։ Ասո՝լք կր նմանին նաեւ աշւոա– ները եկեղեցի ֊֊.ե բուն ւ Փողոցները՝ ու֊ր կառքերը գիւղի դպրոցում , ժամագրքի վըայ , ապա, \Տ96ի
Քակր ամէն կողմէն բռնոզ Հսկայ թեւերու. , ՚//՛/^1" միջատներ են եւ ո՚արդիկ մրջփւձւեեր : Պիտի ունե՜ հայկական, կարգերի ժամանակ, պանդխտ՛ել Պո
խար. ի , Հրէ շա յին ընձուզտի վիզերու։ Հոս կր նաք անՀ ունէ Լ եկող Հ ով բ ձեր գէմ քին՝ եւ կարագը լիս , ուր երկու տարի յաճախել է Աագրզ Աղաճի
կո ր ո ուի մ եր նա՝յուա՚ծքը : Անտառ մը սքածա յր կտրող եր կաթէ թէէը պիտի սա Հի ձեր սրտին մէ– վարժարանը : ՎսՀրուժանը գրել է սկսել վաղ հա
ու մեծ շթաքարերռլՀ ՊաաուՀաՀւներ գունաւոր ա– ջէն ; Պիտի զարմ ա\.՝աք մարդոց վրայ որ կերտած սա՛կից։ ՚է-աղկեգոնի վարժարանի տ՛եսուչ Հայր
պակիներով, ^էէ" Ր ե՜ւ ռումբի ձեւ, արաբական սա– են այս չէնքը, յատկանշակա֊֊-օքէւ.՛ ցեղային, աւե Ս՝խիթարեան վարժարանը եւ ապա քա՛ղկեդոնի
գալարւոներ ,ե լ ապակիէ վաՀաններ , սիւներ դար լի մօտ կեանքին քան կարգ մը աւելի վերացականն՝ Արիստակէս Ղ՚ասքանտիլեանր առաջինն՛ է , ՛ո՛ր ու»
ձեալ Հ պա րա , գրաՀապաա խաչակիրներու պէս * կաթողիկէներ , որոնց ւբբաՀիւս ու սլաձիգ կա» շա դրութիւն, է դարձ, ում պատանի ՚իանիէլի վը–
արձանն՛եր կկին % Այ ս բոլորք շր^ա՚պաա ո ւած ծա մարնեբը նրբամիտ այլ մա՛նուածապատ աստ ո ւա֊ \րայ, սրբագրելով ել ուղղելով նրա սիրահարա
ռերով որ կր կազմեն ազաիկ պարտէզ մբ, ո՛՛ւր, ա» ծաբանութիլ\ւ,՝ մըն են : Պիտի զաքման անք գարուն կան ոտանաւո՚ը^ե ր ի նախափորձերը։ \յոյն Ղ՛աս -
շուն՛ը կը ա ես՝ն ե ք ւլո յնւեր ուն ամ էն էն շքեղն երք,երբ վրա յ ոբ չունէ րտա կա լիլ. մ եքենայ մը ա յգքարերը քանտիլեանի մի^նոր ղութեամբ \9§2ին Վարու
տերեւները կր սկսինւ կարմրի լ ու գեղ՝՝՝– իլ ՚ Զուրի բարձրացնելու Համար, քարեր որոնք տեղ տեղ ժանն րնդունլում է Վե-֊ետիկի Մ • Ռ • վարժարա
գռա ի մ ր,խաղաղ եւ վսեմ ,յո ր ձանավաո. աեղ տեղ֊, կը նմ անին մ.եքեն ան եվ ֊ո ւ ; Ատեղծ ագո րծ ժողո նը : Այս վարժա\րանը աւաբտ՚ելուց յետոյ անցնում
ե րկրա չափական , դասական քա ր ա փ1՝ե ր ոփ , Գո~ վուրդ * • * պիտի ըմբոձ. էք բոլոր խաթաքումներր , է Պելկիա յ կան տի համալսարանը, քաղա՛քական.՛
ր ախտային : խո րշե րն ո ւ վի Հ երը մ արդկայ ին Հոգի ին .աա կ ան ք— •եւ սոցիոլոգիական գիտութիւնն եր ուսա՛նելու նը–
կան բախտաւոր, երկիրներ ու բախտաւոր քա– ներն ու խոյացու ՚մնեվը ա.որ մինչեւ վերացական պատակո՚վ։ Աւարտելով համա՛լսարանը, նա իվ՚են
ղաքնւեր ազգ երկիրներու... մէջ՛. Բախտաւոր թ ա™ գեզեցկութիւձներյլ։ Պիտի ըմբռԼէք ինքզինքին Ա.ուիբում է գրականութեան եւ ուսուցչութեանդ :
ղեր նաւել Հ (յոթբ Տամք բարձրացած է մայրաքա–– երկրա յին ու դե քեր կքա յին առաքելութիւնն եր Ա1լը , Պելկիա® իժէ այլուր - ոչ մէկ խօսք այս մա–
ղաքին ամէւէն բախտաւոր, մասինլ վքայ^ մօտ ու քին.) :
սանողներու թաղին որուն Համբալր տար ած ո ւ֊ ա ծ տուող ժո զովո լ բդը *• »
էր արդէն \2,րդ դա\րուն եւ ամէն կողմէ ուսանող––՝ Առանց խօսելու *Լաբուժանի քաղաքական
ներ կք քաշէր Փ՚այ՚իզ : ԼԼն բարձրացած Է կղգետկի ուղղութեան ել ընէ կերա յին կապերու մասին , ա»
ԱՀ ա կաթողիկէն ղոր կը տրամագրէ այդ ժո<– րոնցի գիաակցօրէնւ աստում մը կ^յՀւէ եւ կ՝ըսէ *
մր մէջ, ՀեթանոսակաՀԼ Հին տաճարի մլւ տեղւոյն գովո Լվէ դը Հայուն որուն ոգին թափառա՛կան Է
լիրայ , մեհ ցած , կատարե լադ ո րծ ո ւած հետոհ Ետէ ել որուն կաթողիկէ՝,– եր ը քանդուած , այրած ու « 191 նին, , թուրքական արիւնոտ եաթագանք
սկսելուի \ \բգ գարէն , ել նոբոգուած շարունա՛կ ՚. ան.Հ ետացած ՛են՛, Հազիւ քան ի մը աւերա՛կներ ձը– կտրում է Հանճարեղ բանաստեղծի կեանքի թե–
1Լն անցած է յեգափո խ ո ւթեան մ էջէն , տեսնելու/ գելով Հոս ու Հոն՛։ .Լք՜անենք անկէ ներս, տեսնելու ՀՀւ>> ; առանց յ ի չ ե լ ո լ թէ ո^ւբ , ին՚չո®լ , ի^նչ ոճիրի
պատերազմներ ել եղբայրասպան կռիւներ ,թշնա– Համ ար սիւները , նոճիներու բարձրութեամբ որ Համար՛ ել ո րո1* լ մ է^ո ցաւ Հ
միներ \Լ՝որմաննե,ք.էն սկսեալ . • • կր վ ե ր քան ան, Բա գրատ ում եա ց ար ծիւն եր ո լ թեւե~ կարելի է առարկել, թէ Տաքոնցի Հայոց պատ
Ա աՀ ած , անցած է գա ր ե ր ո ւն ալիքներովն մ է– բով է Մ անենք Հպարտութեամբ՝ որպէս զաւակնե մութեան գիրք չէ յ որ կը գրէ * Հետեւաբար կքր՜
ւ\է՝Լ՛ ՚ Միշա ներկայ՛. Հսկայ գիրք մքն է իր ճա»՝ րը եկեղեցիներ, կ՛երտող մեծ վարպետներու, յ ի– ոայ զանց առնել ա յս տեղեկո ւթ իւննե րր : \) ւ սա»
կա՚տր իր անՀ ամ ար. արձաններով , որոնք , ր ս ա չելով թէ աշխարՀի բո լո ր եկե ղեցիներ ը կը պար» կայն երբ մէկը կը յիչէ դէպք մը, պէտք է իր ր–
Հայ վարդապետին որ այցելած ու տեսած է, ե– տին. գիծ մը գոնէ մեր Զուարթնոցինւ , Ա՚Հռիփսի֊ սածը դարձնէ Հաս կԱալի՝ մարդոց , որոնք չեն
գած են ւլ ու նաւ ո ր : մէին եւ էջմիածինին , մեր քառանկիւն , խաչա ապրած այգ չբջա.նը եւ չեն կսՀրոդ ըմբռնել եղա»
« Ան այնքան մեծ է > գեղեցիկ եւ Հիանալի որ ձեւ, կլոր եւ թագանման մայր տաճարներուն՝ , ո– ծը : Պարտաւոր էր նոյնպէս յ ի չ ե լ Գանիէլ Վա
անկարելի է նկարագրել մարդկային լե զուո՛վ։ րոնք կը Հաստատեն չափի եւ գիհեբու փիլիոսփա– րուժանի քաղաքական Հակումն ու կապակցուէ՛
Կեռ յ. ոնա֊կան զոլ ոին վրա յ Տ իս ո ւս ր՝ նախագաՀ ե– յութեան տեղեակ ժոզովոլրդ մը, թէեւ միշտ ու թիւձ՚ւը մ ոք թո ւե լո ւ տա քւող նոր ե\րոլ փաղանգին
էով վերնիւ՛, գատաստանբ : ՚Հյսաած է ոսկի գաՀի մի շտ կոտորա՛կած են զա յն անմ իաբա՚ն ութիւձնն ու Հետ։ Բ ացա՚յայտ կր թոլի, որ ա յս տեղեկու
՚՚^՚-ԷՀ Հ / * ՚ ա ՚ ւ / ՚ 1 շր՛ջապա՛տուած ոսկեծած՚ոլկ զարդերով մրցւսկցութիւնը , արտաքին՝ թշնամին ու ներքին, թեանց զանցառումը եղած է գիտակցօբէն , ներ
ել Հրեշտակներով : Հոգին/՝ առաքեալները, մար» յիմարութիւն ը : Ա՝ տ՚֊.ենք ըմբռնելով այս տարբեր կայացնելու համար Հարեւմտահայ բանա՛ս տ եղ
գայ։է.Լ երր եւ սու՛՜՛ր նա Հ ա պե տնե բը եւ բոլոր սուր մեծութիւնը, վեՀութիւնը նաեւ Հանճարեղ ցեղի ծութեան։ խոշորագոյն գէմքերից Վարուժանը »
բերը ներկուած ա լ լա զան գո յնե րով • • •» մը , ոք դարերով առաջնորդեց մարդկութիւնը եւ իբր «իրենցից»։
Անոր ոտքեր ո լԱ տակ՝ յարութիւնւ առնուլնե որո՛ւն մեծութիւնը վիրաւոր է տեգ տեղ, խոնջ ՏարոԱցին կը գրէ •
րը, ե,ո կուքի բաժ՛ն ո ւած : Հրեշտակ մը եւ սատա «> երազներէն։ ու առաքինութիւննե\րէն , մեծութենէն
նայ մը՝ այգ րաժա1՛. ո ւմ ին Համար : Աւելի վար՝ * . ՛խորանանք այս Հին տաճարէն ներս , տեսնելու « Տեղին սիրտը » գիրքով Վարուժանը դաո
մաՀուան քունէ)– ու վւոզերու ձայնէն ֊արթնցող Հ ամ ար այդ երկու ո գին ե քո ւն՝ միացումը , նաւու նում է արեւմտահա՛յ բանաստեղծութեան 20րգ
ները : Օրեր պէաք են կաբգալոլ Համար ա յս ա ր– ցռուկի ձեւով Հոյակապ ու բարձր կամարներուն֊ ղարի առածին քառորդի բազմալար ու բա՛զմար
գաններուն ու քա՝՝֊ դա կնեյ ո ւն պատմ ո ւթի ւննե րը % աակ՝ որոնք Հասած են ձեւերու եւ ձեւակա\Լին՝ ժ՜ան մեծագոյն բանաստեղծը» : Հետաքրքրական,
Տուզարւկաւորութիւն Աստուածամօր , խա՚չէն վար գերագոյն նրբութեան եւ խորացման, խաղաղ ու Կ՚Րչլաբ գիտԱալ, թէ ո՛՛վ էր երկրորդ քառորգինը։
առն ուած Յիսո՛ւս , Տոբը եւ իր ընկերները , թաա պայծառ խոր Հ բ դա֊պա շտ ո ւթ ե ան , թեթեւութեան֊ Սողոմո՚ն Տարոնցի իր յառաջաբանը լեցուցած
է Վարուժանի հանդէպ համակրական. տողերով,
գա լորնե,: եւ։ դա տ ա ւո րն՛ե ր , թ ա գա դր ո ւթ ի ւն մը ե Լ ա ղն ո ւա կա՝ 1 ո ւթե ա\Լ՝ :
եւ գրի առնող քար տուղտ ր մը , զօդեակնե բ՝ ղա~ ՝Բալենք պատոլՀանւերէն յորդող գոյնեբոլ ե» հիացումով, եւ սակայն գտած է որ,
նազան անասուններով , տերեւներ ու ծաղիկներ , րաժշտութեան մէջ բացառաբար մութ այս տա « Վարո՛ւժանի գրական գործ ո ւն է ո ւթ ի միը
առաքինա ւթե ս/՛ց եւ ախտերու նկարագրութիւն - ճար էնտ ներս Հ ամ ա պա տ ա ս էսա. մեր տխրութեան , զուգադիպում է Ապտիւլ Հա մ իա եան չարաշուք
ներ , ամրող^ բանասւոեգծութիւն մր քարին վրայ , առաջանանք դէպի խորանր, ծայրագոյն մասը բռնակալութեան ու այգ բռնակալութիւնը տա–
սեւցած Հիմա , ամ բողք մ ա ր դ կ ա յ ի ն կէԱլոակեբ– մեր նիւթական աշխաբՀին՝ ուրկէ կը սկսիմեքՀո» պալելոլ յեզաշրչՀման ժամանակաշրջանին : Ա՛եծ
էք11ւթ՝|ւյՆւ(1 մր : $՝պտ ո ղ , էացող ( պատմ ող ազազող զիին երկի1քը ... Ա՝արղասպաւ ի ճնշիչ բռունցքը մարդկանց մզում
եւ երազող գէմքեյ.% ՝Բաբերէն բխող աղօթք մբ , Բա լենք այս յաղթ ու զօրութեան գագափարը էր կռուա՛ն, ել ոգեւորութիւն գտնել մ իա յն հ՛եռա
Հոս ու Հո I ցայտող ա բո քա լի բս ե ան տեսա րա՝՛ նե– մեր վրայնետոզ Հին տաճարէն ներս՝ ուրկէ եկած ւոր ա\ ցետ լի մէչ–. Այգ է պատճառր, որ Վար՚ու–
րով։ Հո կա յա կան/ աշխատանք մբ, արտայայտե - ու ան ց ած են այնքաԼ աղօթոդ՛ եր , եր՛եւելիներ ժան իր սրաթււ ի չ երեւակա՛յութեամբ լան.ում էբ
Հայոց պատմութեան
լու Համար բարութեան մեծութիւնը եւ արքա Լոլդովիկոս սուրբը, Հե՚նրիկոս Գ–, Լուդովիկոս խորքեր ր , դէպի հեթանոս–
յութեան քյրանութիւնր •, Երուսաղէմը եւ նոր. քր– Ժ՚հ , ՛ել ուրիշներ՝ իրենց ասպետներով եւ գր՛ոշ սական գարերը, ո՛գեկոչելով հեթան՛ոս ասպետ
րիստո՛ կ աղած Փարիզը : Ազնուականութիւն եւ ներով : ՚ԲալԼ՚նք այս մթ ոլորտի՛ մէչ^էն նաեւ դէա ներին, ներկայ սերունդի մէ$ պատուա՚ստելով ն՚ը–
խաղաղութիւն գէմէթերուն վրայ։ Բոլոր ճարտա պի մեր անցեալբ , որուն պէտք է մօտենանք միշտ րանց ազատա սիր ո ւթիւն ը , րմ բո ստո ւթ իւձ՚ւ ը , «սի
րութիւնէ հրր կոթիկին : Բոլոր նկարագրութիւն– երկիւղածութեամբ՝ եթէ կհուզենք մեր գոյութիւ րոյ եւ գեղեցիկի պաչտամռլնքը »:
ներ ո կեանքին, սկսեալ ստնտու մա յրէն, ճաշի նը քաշկռտելէ կամ պահպանելէ աւելի բան մը ը–
նել աշխարհի վյրայ ֊. Ն– ՍԱՐԱՖԵԱՆ Եթէ այս տողերը ծառայէին միայն ներքին
Fonds A.R.A.M
