Page 132 - ARM_19-1948_01
P. 132
ՄԵՐ ԱԶԳԱՅԻՆ սլանա թեա–. Մօաիկ անցեալին մէք, \903ին ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐ
/Սբիմեանի կաթողիկոսութեան °<բտՎ » ցարական
ռէմիմի ատեն , փորձեր կատարուեցան ագդային– Համագործակցութիւն
ԳԻՏԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՏԱԳՆԱՊԸ եկեղեցական կա չո լածներ ու գրաւմ ան : Յա րն ու
իր աբբա՚Լ եաէլևեբլլ նոյնպէս ձախողէ ցան։ (իոոո–
վռլյրգներբ բռնի ձուլելու անցեալի ձախաւեր
Քայէ&Բյթ–՝ այսօր , հէորՀ յ Ի շխ ան ո ւթիւնբ ինքն է (ք*. ե ւ վերքիս Ա*1"1*)
Պաամոլթեան բնթացքին իֆ մեր աղգա յին Գի որ կբ դո.՛ ծագրէ , երեւի Հյան ո ւն աղգեր\ու ինքն ո-
րոշմա՚Լ իբաւունքֆ՝ֆ . . « Անշուշտ , Հայ մողովրգ՚ի Հնարաւո՞ր Է Փարիզի մԷ9 Համագոյակցում
տակցութիւնք ես տեւական արմէ քև եվ– ո ւ րմբռն ո I բնազդն ու աղգա յին ՛ոգին թո յ լ չեն տար բաղձան– թիմւ ։ Իմ կարծիքով, այո, եւ աւելի չուա ու
մլլ յաճախ ենթարկուած է խոր տագնապներու : քր ի ր ա կան ո ւթ ե ան Հետ շփոթելու ։ Ամ էն Հա յ գի֊ դիւրին քան ուրիշ ոեւէ աեղ «
Հռոմ էական , բի լղանգա կան. , սլա րս (լական , ա֊ աէ, որ Հայոց եկեղեցին խորՀրդային լուօ՜ի տակ, Գոքձի մր յառաչգիմութեան եւ յաջողու
քա բ ակ ան , թաթ ա բ ակ ան եւ թրքա կան ար շա ւանք– շատ ո՝։1 ց կոր ոնց ո լցած է իր ան կա խ ո ւթ ի ւն բ եւ թեան երկու գլխաւոր ազգակնրե են դրասր եւ
ներն ՚-հ՚լ տիրապետ ութ ի ւն՛ն երբ պղտոր Հ ^ղեզի պէս դարձած Հլու կամակատար մբ ւ կալանաւոր մբն է աշխատ ո ւթիւնբ ։
եկած ու անոած են՝ ւ Անցած^ բայս սասանած են Հա յոց Հա յր ապետբ ել գյւ կո ւած կրօնական , աղ
մեր ազգային ծառբ ։ Տագնապք սկսած է բոլոր գա յին արտայայտութիւն մբ .ըլլալէ ; Ան չունի իք Փարիզի մէշ կայ եւ գրամ եւ ա շիաաալ.֊, ր ո լ -
մարզերուն մէք, բայց մ ի շա ղաարիսԼ եւ անարատ Հօտի բարօր՛ութեան Համար, չարն ա բարին Թիւն մանաւանդ ^լւբ խնղիրր ԿԱ վերաբերի
ց եղայ ի ն անշօշափելի ոգի մբ փ ր կ ած է մ եզ ։ ր՛ ալելու սրբազան ի ր աւո լնքք ; Ան՛ դարձած է , ի– գո՛րծի ։
Ա յԱօր , մեր եր կրի ա շխա բՀ ագր ական եւ քա րեբոլ բեր ո սովետական քարոզութեան խո ^ 6 ^ Ա « ձ՚Օոշռէի մԷ1 աչքիս զարկաւ Զ֊"–ի֊
ղաքական բեմ ին վ ք ա յ նստած է Հսկա յա կան քիոււ– ղովակ մբ ։ Անոնք , ՛որ դիմադր՛՛ական ոգ՛ի ունեցած սերիական կօշիկներու մասին արուաձ֊ աեղեկա.
ււ ա ււ ա ան մբ։ Ե\ըէկ թէ այսօր , ռուս ^"""ՎյՐգէ են, Ջ եկայ ի գնղ ա կ ն ՚եր ր ս ար ս ա ծ են՝ Հ ին ա ւո ւ ր ց դրութիւն մր : Հոն ներկայիս կան եղեր 74 կօշի
>ո րգե գր ա ծ վար չաձե լեր էն եւ Հ ա կամ ո զո վրդա վար Հաբանի պատերբ, գետին փռելով կի գործարաններ , որոնլ֊ լուրք աասշ միլիոն
բմբռնումւ երէն բխած են մեր ազգային գիտակ Խոբէն կաթողիկոս 5 (մատթէոս .ու Բագր՚ատ եպիս զոյգ կօշիկ կ՝արաադրեն։ Թէեւ արՀեսաաւոր չեմ,
ցութեան տագնապի այլագան ելեւէքներբ ։ Աէծա– կոպոս նե բ ե ւ ո լր ի շներ ։ բայց սլիաի չբաժնեմ իր տեսակէտը, երբ կ՝րսկ
նուն կոստան ՀԼարեանի բառերով բսենք րին եր անցան Հ քքլ Հափիո%՝ ֊ կրօնքն սկսաւ իժէ «գժուար է անոնց Հետ մրցիլ» ՚
4. Ո*՝ուսաստանբ տարերք է, կոյր մրրիկ*** Ալե իաւնկի վերածոլիլ մողովուրգներ Հալեցն՛ելու եւ Անշուշտ ւզէտք չէ այսօրոլան « ազգային »
կոծ ո ւած ծով, որ ՛իր ափերբ շի գանում։ Ամենա– Հոգ ե լոր զինաթափո՛ւթեան ենթ ա ր կե լո ւ Համ ա.ր կոչո, ահ կօշիկ–՛եր ու Հետ բաղդատել մեր կօշ
Հա կա սա կան մողովուբդբ , ոք կա ր ե լի է երեւակա զանոնք; Լպրծուն է զ.ետինր եւ անյաջողութիւնն կակարէ ե չ ո Լ լ արտագրածը, բայց վստաՀ Լմ որ
յ ե լ * ֊ * (հուսի երեւակայութիւնք թատերական է, ակներեւ ։ անոնք կրնան մրցիլ տեղացիներուն Հետ, եթէ ան
երե ւա կայ ում եւ Հաւատ՝ու–մ այգ երեւակայոլ- Եկեղեցիէն >/երչ, մուրճի եւ մ ան գա ղի Հար– շուշտ ունենան նոյն մեքե1 ա՚եերր եւ կատար ելա–
թեան ԱՀւ ՝յյղ գթատեր ական ե րեւակա յու. ՛ո լածն երբ ղիքնե՚ձ մեր մ շակութա լի՛ն Հարստու– ։/••:/ ծ ուած մի9ոռ\1\երր :
թ ե ա .7» ա էր ււ ո ւս մողո վրգի ս՛ան ր թ աթն է ի քած ի/եանց վրայ։ Բանի մբ թափառական՝ Հայեացք Այսօր, րնդ ՛՛ւնի նք որ պատերազմ ի ընթաց
մեր աղգա ք ին Հոգեւոր ալւժէքնեբոլ , ազգային ներ միայն՛, րնգՀա՚հ՚ար՝ պատկեր մ՛ր գծելու Հա քին աշխատող կոշկակարները, մանալա՚գ գոր
հկւ՚զհցիի) մշակութային, վառարաններու եւ ք՛" ~ մա ր ։ ծաս՛էր Լ րը, օգտուեցա՚կ՛ օրուան պայմաններէն,
զ աք ա կ ան » ագատ ագ բ ական ո գո րու մնե ր ո ւն վէՀ– ՛հր ական ո լիէ իւն , թաա ր ո\Լ< ել արուեստ աստի օրին՛աւոր ել պատուաւոր աշխատանքով , ել եթէ
բայ ^ : ճանաբար Հմայաթափ էլ բ լյան Հ ի՛նչ որ անթոյ լա ՚նոյնիսկ Հնարաւոր չ ր լ լ ա յ ւոյքօբ զանոնք միացնե ,
//•ո ւ ո ա կան ներկա յո ւթիւնբ մեր Հա յր են իքին ւս ր ե լի Է,ր՛ երէկ, թոյլատրէի է այսօր, եւ բնդՀա– ել Հրաւիրել գործակցութեան մր, կարելի է աո
մկք , ան գա գաբ , մեզ գրած Է մշտարթուն վիճակի կաո ակն : Բա զա քաղէ աք ՀՀ ար հլա ծա յին^> կարգով նուաղն ՛իրարու մօտ՛եցնել եւ տասը տարիէն ՚ոլ–
մբ մէք : // ե՝1.ք էլ ապրինք կրաւորական գիմ ագքո ւ— նշանաբաններ կր Հ րամ ցնէ ե– գբողր պարտաւ՛որ է նե՛ ալ քանի մր կօշիկի մեծ վա ճ ա ռա աո ւնն ե ր ,
թես/ե շսքան՛ի մբ մէք : Զունինք իրական եւ իբա– ՛լ ՛ս ք ն ի ր ա գ ործե ււ ւ : Տաղանդք ս ան ձա.ր ձակ թո. ի չ ք– ել այս առանց յաւակնութեան եւ չաւիազանցու֊
ւ ակա ն պ ե աոլթ ի ւն մբ , էո ւնի նք ամ ե ն այն Հայոց ներու ի ր աւունք չունի ։ Անիկա Հլու սպասաւորն է ի/եան, ղ՚՚նէ որպՀս սկզբնաւորութիւն՛.
կա ո ավար ութիւ՛ն մբ , ո,ր կար ենա լ մա բմնացնե ւ ձւլ ւո ում ի , գե կ ա վ ա ր ե ալ ել ծ րա դր՛եալ գրականա՛ւ^ Հոս անշուշտ ես պիտի չմտնեմ մ սէկրամ աս–
Հա յն ու Հա յաստանբ : քՕոբՀ • իշխանութեան Հաս իժեահ Հ Աեւով ազգային , բովանդակութեամբ ՚նոլթեանց ՛մէք, բայց ե,լբ օր մ՛ր՛ Հնարաւոր՛ եւ
տատութենէն ի վհր) մեր բոլո ր ար մ է քն եր։ բ ե ն– պէւոք է բսել խորՀրդային։ Եթէ առաք, թրքա պաաեՀ ութիւն ր լ լ ա յ , Կաէ^լէ է աաՐՂ^Լ չ ա ա ՛՛Ր
թարկուած են Հղի բ քա ւոր մ ան% ։ կան եւ ցարական ււ էմիմնե ր ո լ տակ , կր գոր՛ծէր • կաւլմակերպչական կէտեր , ՚որոնւ՚ք քննութեան կը
լԼե.րցնենք ամէնէն առաք Հայոց ս գ՛զեցին . կո յ Ր զ հ՛ա քննութեան մկ րատբ , այսօր , կբ գո ր հ՜է դրուի՛լ , երբ Հարցը տնտեսական՛ եւ գոր՛ծակցա
ո ր ին քնին գաբա սոք խոբՀո ւր գ մբն է ։ ի վե՝ ուստ արձակուած Հրաման բ : ՛՛ի եղն ած՝ , ան֊ կան իոնդիրներ՚ու շուրք գաււնայ , ան՛կախ 1^էք՜
Պէտք չկայ միսրճուելու մեր անցեալ պատ շունչ է լ ա։ կո ո ով գբականութիւն մբ կբ գ/՚՚ք է ՚նիքէն, որուն՛ միայն աշխատաւորին կալուածը -ԼՀԼ՜
մութեան մէք, այնտեզէն Հարուստ փաստեր քա գովաբանական՝ տաղերգութեան , նուի ր ուած օր լս՚լր կր խոստ՚ո վան՚իմ ւ
ղելու Համ ար ։ Բաւական է յի՚շել , մ իա յն , Ղ՛ * գ՚Ա– ուան կա րգե ր ո ւն , / շիյ անա ւ ո րն եր ո լ\ն եւ մ անա– Խնդիրը իսկոյն՛ գործ՜ի սկսելու մասին՛ չէ, ռ–
ւսւնգ .մեծ՜ ԷԼոսյշ^ն ո ր դ՝» ին–
վերքերբ , երբ պարսկականն եւ բիւգանդական յ՚ով^աետել ներ կայի ճարտարար/ււԼ ս տա կան եւ
•տարուածներէն , արեւելեան՝ եւ արեւմտեան Հա– կառավարական սեղմումները ձեռնտ՛ու չեն նման
լաստաններ ու քաղաքական իշխան՚ոլթիւնք խոր Լոյս սաւլագայթ ես, ծրադիրնեբու ; Գլխաւորը այն է սակայն որ նա
Մեծ Արեգակ ես,
տակուած ք Հա յոց եկեղեցին դարձաւ Հնոց ր մ եր Անշէջ կրակ ես , խապատրաստական մտքերր կը մարզեն Հետաքր
ԸՈկեր Ստալի՚ն :
վ ե րած). նգեան՝ շարմմ ան ։ Կր՛օնք իր էութեամ բ քիր եւ իրատես անձերը ել մի քոց կը ստեղծեն ՚ի–
շէր ֊, որ պա շտ պան՛է ց մեր ազդութիւնք , ա յ է "՚ ՚ րեր^ասկասողոլթեան կամ գոնէ մտքերոլ փոխա
քրիստոնէութեան ազգային բմբռնո՛ւմ բ՛. Ա եր կրօ նակութեան ւ
նք մեր ազգայխն նկարագրին մաս կբ կազմէ : Կրօ– կարելիէ էր բնգգիմա*յ.ալ այս ուղղութեան %
եակա\. զգացումներու ծոցէն էր* ո է՛ ^ԼՍռասՔ Ընգ դիմաց ո գներ բճ Հ ին թէ նո ր , կ* ա քս ո ր ո լէ ին ու 8ս116էտ/ մէք կօշիկի մասին գրուած յօդուած
ստեղծել բազմադարեան գրականութիւն մ բ ։ Կրօ կր գսդակաՀաքո՛ւէին ։ Բոլորին յիշողութեան մէք մ1Լ Կայ 1 ոլրեմ՚լ օրինակը առնենք կօշիկի գոր՛ծ էն :
նական մշակոյթ , կրօնական օրէնսդրութիւն , ատ կաւի I թարմ են Բա կո լեց ի , Ջա ր ենց ի , Զ * Ե– Ինձ կը թոլի թէ իւրաքանչիւր գոր՚ծարանա–
կրօնակա՛ գրականո՛ւթիւն, ազդութեան ել Հայ սայեա՚ւի, Վ. քՒոթովենցի, Գ* Ա՚աՀարիի եւ ո ւ– տէր , երբ շաբաթական՛ մէկ օրուան իր արտա–
րենիքի կրօնական բմբռնում : Գ՛ուցէ , Լուսաւոր ր իշԼ ել.՝ոլ անուններբ ։ դրութիլնը յանձնէ սպառող ել ծախող խա -
չական ե կե ղե ցին Հ ա յ ո ւ թ ե ան ամ է նէն վտանգ աւո ր Երէկ էր այս։ Հողմերն անցան ՚. Ե՛ սկսան նութներոլ, առանց վերք տալու իր աբղիւձնաբե–.
դէպ
թ շ1 ամին դա ււ նար , ե թէ մ եր վրա յ ախք՛ ա պ ե տ ո ղ Հւի երագ՛– ա Հ ա տ ո ւ թ է ան՝ֆ ենթարկէ լ ան ՛ցե ալի գբէ՛- րուիժեան, կոլդայ օր՛ մը որ այգ վաճառատուն
Արա
օաա ր ցեղ մբ , նո յն քերմ ո ւթ ե ամբ , պետա կան քերն ՛՛ւ֊ գէմքէ ր բ եւ ոգե կոչել պա ամ ական՛ ՛՛՛երու թիւր կ՝աւելնայ ել Հաւանական շօմէսԺ^ մբ
կրօն դարձնէ ր զա յն ել տար այն իմ ասա բ , ին չ ՛որ –ուա։ւներ : Պաս/ թագաւոր ^ 1Լար՚դանանք , •ՒՒ՚ւլ Ժ շուարեցներ զիրենք, ի Հարկին ՈԱթօք
ւէ ե նք տուինք անոր : Բայց , արդեօ՞ք , Ա ուաւլ թշ *իե զեց իկ : ՛է՛ ա ր <Հ դէպի անՀեաացած անուններ • • ընելով իվենց պատրաստ ապրանքը , օգնելով գոր
նամի չկ քրիստոնեայ մ եհ պետութեան մբ ներկա \ք երենց , Բաֆֆի , Ա ուրացան , ՀԼօՀ բասլ , Ա իա֊ ծաւորին եւ գոց ելո՛վ ծախսերը ;
յութիւն, բ Հա ւ ա ււ ա ան իւ մէք , անգամ իր թերագնա– մա՚թօգ 1Լարոլժան է լ ուբիշՀւե.ր^ որ՝ ազգային Կօշիկի արդիւնարարութեան՛ մէք աշխատող
Հաաում՚ւ՛ ե րով եւ անա ս աո լ ած ե ան րմ բոյն՛ս է մնե– // ոմանթ իզմ ի իւն էլա ր կ՛ո լէ եր կբ նկատ ո լէ ին ։ Վյսղբ գործաւոր,, կրնայ ի Հարկին, իր աշխատավար
րով։ նո յն ւլգ ացու մով ււլք. տի որղ եղ ր են ԱՀ ար ոնեան , ձով մասնակցիլ գործակցական ընկերութեան եւ.
ԱՀա ձեզ «Աովետսկի Պատրիոտի թերթի 1947, ՛Շանթ, կ՛ ^աբեա՚ւ. , Համասւոեզ, (յարգունի եւ աւելացնել դրամագլուխը ,
Տ "ւլիս 1 1 ի թ՜ ի –ւ ո 1 ուր կղերական մ բ՝ Պ ո լտարա - ուրիշներ ։
Հակառակ այս բո՚լոբ սեղմումներուն ել Հար Նոյնն է պարագան դերձակներու ես քօնֆէք–
Փարի
ցի , զեկուցում կուտա յ էՕ * Մ իոլթեան եկեղեցի– կադրական կապանքներուն, իսորՀրդաՀայ գրա ս ի ո՛ւ ի Համար, երբ իսնդիբը կը վերաբերի լայն
•ներ ու միութեան մասին ։ կանութիւն ր պէտ ք չէ նկատէ լ բո լո բ ո վին* ան՝ա.ր՚– զի նման քաղաքի մը, ուր. սպառումի շուկան
« Ծ\Ր՝ ագրալած Հարց երն են՝ , կ ՝բսէ Պ ո լա ո ր ա– ժէք ։ Ո* ո ւսական քնգՀանու^ր՝ Հ ալոցին մ էք Հայկա է Լ ւ պէտքը Հրամայական :
ցի , օ բ թո տ ո քսութեան մ իացումբ յո ւն ա կան , Հայ կան ոգին մնացած է անմեռ; կողովուրդ ու եր Ուաեսաեզէնի քօօփէռաթիվներ՛ը շատ աւելի
կական , ասորակա՝՝– ( քաղդէական եւ ղպտիական կիր ՚՛֊ ո քնացած են Հայ մարդո՛ւ Համար : Ա* է-կէՀ է Ր կենսական են , մանաւանդ երբ սպառող ղանգուա–
եկեղեցիներու : Ա ի ասնա կան ութիւն՝ եկեղեցական հիւթր կ՛՛առնէ միւսէն; Գ. Գէմիրճեան իր «Վար֊
օբացո քցի 1 անկլիքան եկ եղեցւոլ ել ո ւ րի– շ խբն– ղանանք՚^ի մէք, դիւթական՛ ձեւով այգ պաշտա
դ իրն ե ր ո ւ մ աս ին : Այ" վերքին խնդիրն երք՛ պիտի մունքի թաքգմանն է եղած*
ուին յառաքիկայ Աեպաեմբեքին , Աոսկուայի ՀԱենք ու մեր Հոզբ մէկ ենք* . • Մեր կեան– քացն են վերելքի տենդագին շարժումլք, որ մեր
Համ աօրթոաո քս խ ո րՀրդամո ղովին մէք* • *» : քր մեր Հոգի մէք է ։ Պոկեզկք , է լ կեանք չունինք։ ազգային Հարստութեան մաս կբ կազմէ։ Եթէ ^ ա ք
Այգ ՚> ամ ա գ ո ւմա րի արդիւն քն եր ո ւն մաս ին , Մեր Հողր, մեր նաիսնիքներն են, մեր սիրելի– ստուեր մբ, որ կք մթագնէ այս շարժումբ^ ատի
ցարդ որեւէ լուր չոԼձինք, բայց յայտնի է «Աք ն՚երէր , ՚՚՚-րանց գործ երր , Հաւաար , Հոգ՛ին, կռիլբ, կա Հայ գրական լեզուի ուղղագրական այլանդա
՝> ւս ւ ցբ դրուած է սեղանի վրա յ եւ Հ րաՀանգք տր ար՛իւնը , կեանրր : Այգ նրանք են Հող դառել մեպ կութիւնն ու օտար բառերոլ ՜Հեղեղն է ։ Ղ՝ուռնեբբ
ուած ի վերուստ, ր ււ ա բնկալեալ սովորո՛ւթեան ։ Համա.՛. , ււ ր ապրինք : \ք ա ո ենք բարձր բարձրացէ լ բաց են՝ ձդած այլանդակելու աստիճան ։
Արդ, Հարց կբ ծագի թէ մեր ռուսացումք ե– ... ^ ^ ՚ ո կբ թոզնենք Հ իւ՝ Հ ո զ բ ։ *)*ուք գիտէք, Հ ա զի ւ այս քան ի մբ խոՀ ե՚քքէ թո ւղթ ի ն յանձ–
կեգեցիոՈվ պիտի սկսի, թէ եկեղեցիով պիտի մեռցնէք, կր մնանք Հին Հողում »: նահ , մւոսւվա խութ իլն մբ կբ բահէ ղիս ։ Կրնայ քլ–
վերի
Հա յ միտքր , յա ր ալ՛ եր ական ագատ Հնարալո– լալ , ււ ր յանկարծ Հհին քնա քննադատ ո ւթե ան » Ո–
Անտ ա ր ա կ ո լս ոչ մէկէն եւ ոչ միւսէն : Ասկէ բո ւթիւններ է գտած գիտական աշխատա֊ քներ ու ՚լէէն տար ուած, քաղքենի , ազղայնամոլ եւ յե~
գարեր առաք, 4 0 6 ^ ՛ | Բիլզանդիո յ Արկատիոս մէք։ Բանասիրական , պա ամ ա –լեդո ւադիտ ական՝ , տ ագի մ ական որակուին շատերբ եւ ամ բա ս տան–
կա քսէ ր օ րով, ա ի Լ գերական պատք ի արք Հայ Ատ– բժ շկական , ճար տա ր պետ ական աշխատանքներ ՝Ր եալի աիմոռին նստին ... Լենին - Ատալինեան ռէ–
տիկոսի նաիւաձեոնոլթեամր , փորձեր կատարուե կր կազմ էն մ եր մ շակոյթք՛ լա ւա գո յ\Լ կո թո՛զն երբ ։ Ժիմբ վաղեր դո լներ ո ւ պէտք ո լՀ\ ի , Հեզ ու Հլուէ՛
ցան արեւելեան եկեղեցիներու միութեան։ նշա Ատ * Աալխասեան , Ա * Աբեղեան , Ա*անանտեան , Օրերք իրաբոլ չեն Համ ապա տաս իւանե ր : ՀԷուէ–
նաբանն էր՝ արեւելեան մէկ եկեղեցի եւ մէկ Հա Աճառեան , Աամուէլեան , ՚Լտփանցեան, Գ* Լե– մ ան ճամ բուն վրայ բո լոր մի քո ցներ բ <ձ լաւ. ^ են
ւատք ՚– Զախ ո ղց ան , ո.ր ովՀետեւ աղգա յի– եկեղե ւ ոնե ա՛1 , Ատ. Կանայեան , Լիսիցիան՛ եւ ուրիշներ արդար աց նե լու Համ ար նպաաակբ I
ցին եր ր մ իմ՛իս յն կրօնական արժէք չունէին, այք անմեռ գործեն են արտադրած ՚. Երաժշտ՛ութիւն,
գե ր ա զան ց ա պ է ս աղդա յին - Հ ա լաքա կան պա շտ - նկարչութիւն , թատրոն եւ շարժանկար էլամբող– ՎԱՀԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ
յաքորդով^ ժ
ԼԱնացէալբ
Fonds A.R.A.M
/Սբիմեանի կաթողիկոսութեան °<բտՎ » ցարական
ռէմիմի ատեն , փորձեր կատարուեցան ագդային– Համագործակցութիւն
ԳԻՏԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՏԱԳՆԱՊԸ եկեղեցական կա չո լածներ ու գրաւմ ան : Յա րն ու
իր աբբա՚Լ եաէլևեբլլ նոյնպէս ձախողէ ցան։ (իոոո–
վռլյրգներբ բռնի ձուլելու անցեալի ձախաւեր
Քայէ&Բյթ–՝ այսօր , հէորՀ յ Ի շխ ան ո ւթիւնբ ինքն է (ք*. ե ւ վերքիս Ա*1"1*)
Պաամոլթեան բնթացքին իֆ մեր աղգա յին Գի որ կբ դո.՛ ծագրէ , երեւի Հյան ո ւն աղգեր\ու ինքն ո-
րոշմա՚Լ իբաւունքֆ՝ֆ . . « Անշուշտ , Հայ մողովրգ՚ի Հնարաւո՞ր Է Փարիզի մԷ9 Համագոյակցում
տակցութիւնք ես տեւական արմէ քև եվ– ո ւ րմբռն ո I բնազդն ու աղգա յին ՛ոգին թո յ լ չեն տար բաղձան– թիմւ ։ Իմ կարծիքով, այո, եւ աւելի չուա ու
մլլ յաճախ ենթարկուած է խոր տագնապներու : քր ի ր ա կան ո ւթ ե ան Հետ շփոթելու ։ Ամ էն Հա յ գի֊ դիւրին քան ուրիշ ոեւէ աեղ «
Հռոմ էական , բի լղանգա կան. , սլա րս (լական , ա֊ աէ, որ Հայոց եկեղեցին խորՀրդային լուօ՜ի տակ, Գոքձի մր յառաչգիմութեան եւ յաջողու
քա բ ակ ան , թաթ ա բ ակ ան եւ թրքա կան ար շա ւանք– շատ ո՝։1 ց կոր ոնց ո լցած է իր ան կա խ ո ւթ ի ւն բ եւ թեան երկու գլխաւոր ազգակնրե են դրասր եւ
ներն ՚-հ՚լ տիրապետ ութ ի ւն՛ն երբ պղտոր Հ ^ղեզի պէս դարձած Հլու կամակատար մբ ւ կալանաւոր մբն է աշխատ ո ւթիւնբ ։
եկած ու անոած են՝ ւ Անցած^ բայս սասանած են Հա յոց Հա յր ապետբ ել գյւ կո ւած կրօնական , աղ
մեր ազգային ծառբ ։ Տագնապք սկսած է բոլոր գա յին արտայայտութիւն մբ .ըլլալէ ; Ան չունի իք Փարիզի մէշ կայ եւ գրամ եւ ա շիաաալ.֊, ր ո լ -
մարզերուն մէք, բայց մ ի շա ղաարիսԼ եւ անարատ Հօտի բարօր՛ութեան Համար, չարն ա բարին Թիւն մանաւանդ ^լւբ խնղիրր ԿԱ վերաբերի
ց եղայ ի ն անշօշափելի ոգի մբ փ ր կ ած է մ եզ ։ ր՛ ալելու սրբազան ի ր աւո լնքք ; Ան՛ դարձած է , ի– գո՛րծի ։
Ա յԱօր , մեր եր կրի ա շխա բՀ ագր ական եւ քա րեբոլ բեր ո սովետական քարոզութեան խո ^ 6 ^ Ա « ձ՚Օոշռէի մԷ1 աչքիս զարկաւ Զ֊"–ի֊
ղաքական բեմ ին վ ք ա յ նստած է Հսկա յա կան քիոււ– ղովակ մբ ։ Անոնք , ՛որ դիմադր՛՛ական ոգ՛ի ունեցած սերիական կօշիկներու մասին արուաձ֊ աեղեկա.
ււ ա ււ ա ան մբ։ Ե\ըէկ թէ այսօր , ռուս ^"""ՎյՐգէ են, Ջ եկայ ի գնղ ա կ ն ՚եր ր ս ար ս ա ծ են՝ Հ ին ա ւո ւ ր ց դրութիւն մր : Հոն ներկայիս կան եղեր 74 կօշի
>ո րգե գր ա ծ վար չաձե լեր էն եւ Հ ա կամ ո զո վրդա վար Հաբանի պատերբ, գետին փռելով կի գործարաններ , որոնլ֊ լուրք աասշ միլիոն
բմբռնումւ երէն բխած են մեր ազգային գիտակ Խոբէն կաթողիկոս 5 (մատթէոս .ու Բագր՚ատ եպիս զոյգ կօշիկ կ՝արաադրեն։ Թէեւ արՀեսաաւոր չեմ,
ցութեան տագնապի այլագան ելեւէքներբ ։ Աէծա– կոպոս նե բ ե ւ ո լր ի շներ ։ բայց սլիաի չբաժնեմ իր տեսակէտը, երբ կ՝րսկ
նուն կոստան ՀԼարեանի բառերով բսենք րին եր անցան Հ քքլ Հափիո%՝ ֊ կրօնքն սկսաւ իժէ «գժուար է անոնց Հետ մրցիլ» ՚
4. Ո*՝ուսաստանբ տարերք է, կոյր մրրիկ*** Ալե իաւնկի վերածոլիլ մողովուրգներ Հալեցն՛ելու եւ Անշուշտ ւզէտք չէ այսօրոլան « ազգային »
կոծ ո ւած ծով, որ ՛իր ափերբ շի գանում։ Ամենա– Հոգ ե լոր զինաթափո՛ւթեան ենթ ա ր կե լո ւ Համ ա.ր կոչո, ահ կօշիկ–՛եր ու Հետ բաղդատել մեր կօշ
Հա կա սա կան մողովուբդբ , ոք կա ր ե լի է երեւակա զանոնք; Լպրծուն է զ.ետինր եւ անյաջողութիւնն կակարէ ե չ ո Լ լ արտագրածը, բայց վստաՀ Լմ որ
յ ե լ * ֊ * (հուսի երեւակայութիւնք թատերական է, ակներեւ ։ անոնք կրնան մրցիլ տեղացիներուն Հետ, եթէ ան
երե ւա կայ ում եւ Հաւատ՝ու–մ այգ երեւակայոլ- Եկեղեցիէն >/երչ, մուրճի եւ մ ան գա ղի Հար– շուշտ ունենան նոյն մեքե1 ա՚եերր եւ կատար ելա–
թեան ԱՀւ ՝յյղ գթատեր ական ե րեւակա յու. ՛ո լածն երբ ղիքնե՚ձ մեր մ շակութա լի՛ն Հարստու– ։/••:/ ծ ուած մի9ոռ\1\երր :
թ ե ա .7» ա էր ււ ո ւս մողո վրգի ս՛ան ր թ աթն է ի քած ի/եանց վրայ։ Բանի մբ թափառական՝ Հայեացք Այսօր, րնդ ՛՛ւնի նք որ պատերազմ ի ընթաց
մեր աղգա ք ին Հոգեւոր ալւժէքնեբոլ , ազգային ներ միայն՛, րնգՀա՚հ՚ար՝ պատկեր մ՛ր գծելու Հա քին աշխատող կոշկակարները, մանալա՚գ գոր
հկւ՚զհցիի) մշակութային, վառարաններու եւ ք՛" ~ մա ր ։ ծաս՛էր Լ րը, օգտուեցա՚կ՛ օրուան պայմաններէն,
զ աք ա կ ան » ագատ ագ բ ական ո գո րու մնե ր ո ւն վէՀ– ՛հր ական ո լիէ իւն , թաա ր ո\Լ< ել արուեստ աստի օրին՛աւոր ել պատուաւոր աշխատանքով , ել եթէ
բայ ^ : ճանաբար Հմայաթափ էլ բ լյան Հ ի՛նչ որ անթոյ լա ՚նոյնիսկ Հնարաւոր չ ր լ լ ա յ ւոյքօբ զանոնք միացնե ,
//•ո ւ ո ա կան ներկա յո ւթիւնբ մեր Հա յր են իքին ւս ր ե լի Է,ր՛ երէկ, թոյլատրէի է այսօր, եւ բնդՀա– ել Հրաւիրել գործակցութեան մր, կարելի է աո
մկք , ան գա գաբ , մեզ գրած Է մշտարթուն վիճակի կաո ակն : Բա զա քաղէ աք ՀՀ ար հլա ծա յին^> կարգով նուաղն ՛իրարու մօտ՛եցնել եւ տասը տարիէն ՚ոլ–
մբ մէք : // ե՝1.ք էլ ապրինք կրաւորական գիմ ագքո ւ— նշանաբաններ կր Հ րամ ցնէ ե– գբողր պարտաւ՛որ է նե՛ ալ քանի մր կօշիկի մեծ վա ճ ա ռա աո ւնն ե ր ,
թես/ե շսքան՛ի մբ մէք : Զունինք իրական եւ իբա– ՛լ ՛ս ք ն ի ր ա գ ործե ււ ւ : Տաղանդք ս ան ձա.ր ձակ թո. ի չ ք– ել այս առանց յաւակնութեան եւ չաւիազանցու֊
ւ ակա ն պ ե աոլթ ի ւն մբ , էո ւնի նք ամ ե ն այն Հայոց ներու ի ր աւունք չունի ։ Անիկա Հլու սպասաւորն է ի/եան, ղ՚՚նէ որպՀս սկզբնաւորութիւն՛.
կա ո ավար ութիւ՛ն մբ , ո,ր կար ենա լ մա բմնացնե ւ ձւլ ւո ում ի , գե կ ա վ ա ր ե ալ ել ծ րա դր՛եալ գրականա՛ւ^ Հոս անշուշտ ես պիտի չմտնեմ մ սէկրամ աս–
Հա յն ու Հա յաստանբ : քՕոբՀ • իշխանութեան Հաս իժեահ Հ Աեւով ազգային , բովանդակութեամբ ՚նոլթեանց ՛մէք, բայց ե,լբ օր մ՛ր՛ Հնարաւոր՛ եւ
տատութենէն ի վհր) մեր բոլո ր ար մ է քն եր։ բ ե ն– պէւոք է բսել խորՀրդային։ Եթէ առաք, թրքա պաաեՀ ութիւն ր լ լ ա յ , Կաէ^լէ է աաՐՂ^Լ չ ա ա ՛՛Ր
թարկուած են Հղի բ քա ւոր մ ան% ։ կան եւ ցարական ււ էմիմնե ր ո լ տակ , կր գոր՛ծէր • կաւլմակերպչական կէտեր , ՚որոնւ՚ք քննութեան կը
լԼե.րցնենք ամէնէն առաք Հայոց ս գ՛զեցին . կո յ Ր զ հ՛ա քննութեան մկ րատբ , այսօր , կբ գո ր հ՜է դրուի՛լ , երբ Հարցը տնտեսական՛ եւ գոր՛ծակցա
ո ր ին քնին գաբա սոք խոբՀո ւր գ մբն է ։ ի վե՝ ուստ արձակուած Հրաման բ : ՛՛ի եղն ած՝ , ան֊ կան իոնդիրներ՚ու շուրք գաււնայ , ան՛կախ 1^էք՜
Պէտք չկայ միսրճուելու մեր անցեալ պատ շունչ է լ ա։ կո ո ով գբականութիւն մբ կբ գ/՚՚ք է ՚նիքէն, որուն՛ միայն աշխատաւորին կալուածը -ԼՀԼ՜
մութեան մէք, այնտեզէն Հարուստ փաստեր քա գովաբանական՝ տաղերգութեան , նուի ր ուած օր լս՚լր կր խոստ՚ո վան՚իմ ւ
ղելու Համ ար ։ Բաւական է յի՚շել , մ իա յն , Ղ՛ * գ՚Ա– ուան կա րգե ր ո ւն , / շիյ անա ւ ո րն եր ո լ\ն եւ մ անա– Խնդիրը իսկոյն՛ գործ՜ի սկսելու մասին՛ չէ, ռ–
ւսւնգ .մեծ՜ ԷԼոսյշ^ն ո ր դ՝» ին–
վերքերբ , երբ պարսկականն եւ բիւգանդական յ՚ով^աետել ներ կայի ճարտարար/ււԼ ս տա կան եւ
•տարուածներէն , արեւելեան՝ եւ արեւմտեան Հա– կառավարական սեղմումները ձեռնտ՛ու չեն նման
լաստաններ ու քաղաքական իշխան՚ոլթիւնք խոր Լոյս սաւլագայթ ես, ծրադիրնեբու ; Գլխաւորը այն է սակայն որ նա
Մեծ Արեգակ ես,
տակուած ք Հա յոց եկեղեցին դարձաւ Հնոց ր մ եր Անշէջ կրակ ես , խապատրաստական մտքերր կը մարզեն Հետաքր
ԸՈկեր Ստալի՚ն :
վ ե րած). նգեան՝ շարմմ ան ։ Կր՛օնք իր էութեամ բ քիր եւ իրատես անձերը ել մի քոց կը ստեղծեն ՚ի–
շէր ֊, որ պա շտ պան՛է ց մեր ազդութիւնք , ա յ է "՚ ՚ րեր^ասկասողոլթեան կամ գոնէ մտքերոլ փոխա
քրիստոնէութեան ազգային բմբռնո՛ւմ բ՛. Ա եր կրօ նակութեան ւ
նք մեր ազգայխն նկարագրին մաս կբ կազմէ : Կրօ– կարելիէ էր բնգգիմա*յ.ալ այս ուղղութեան %
եակա\. զգացումներու ծոցէն էր* ո է՛ ^ԼՍռասՔ Ընգ դիմաց ո գներ բճ Հ ին թէ նո ր , կ* ա քս ո ր ո լէ ին ու 8ս116էտ/ մէք կօշիկի մասին գրուած յօդուած
ստեղծել բազմադարեան գրականութիւն մ բ ։ Կրօ կր գսդակաՀաքո՛ւէին ։ Բոլորին յիշողութեան մէք մ1Լ Կայ 1 ոլրեմ՚լ օրինակը առնենք կօշիկի գոր՛ծ էն :
նական մշակոյթ , կրօնական օրէնսդրութիւն , ատ կաւի I թարմ են Բա կո լեց ի , Ջա ր ենց ի , Զ * Ե– Ինձ կը թոլի թէ իւրաքանչիւր գոր՚ծարանա–
կրօնակա՛ գրականո՛ւթիւն, ազդութեան ել Հայ սայեա՚ւի, Վ. քՒոթովենցի, Գ* Ա՚աՀարիի եւ ո ւ– տէր , երբ շաբաթական՛ մէկ օրուան իր արտա–
րենիքի կրօնական բմբռնում : Գ՛ուցէ , Լուսաւոր ր իշԼ ել.՝ոլ անուններբ ։ դրութիլնը յանձնէ սպառող ել ծախող խա -
չական ե կե ղե ցին Հ ա յ ո ւ թ ե ան ամ է նէն վտանգ աւո ր Երէկ էր այս։ Հողմերն անցան ՚. Ե՛ սկսան նութներոլ, առանց վերք տալու իր աբղիւձնաբե–.
դէպ
թ շ1 ամին դա ււ նար , ե թէ մ եր վրա յ ախք՛ ա պ ե տ ո ղ Հւի երագ՛– ա Հ ա տ ո ւ թ է ան՝ֆ ենթարկէ լ ան ՛ցե ալի գբէ՛- րուիժեան, կոլդայ օր՛ մը որ այգ վաճառատուն
Արա
օաա ր ցեղ մբ , նո յն քերմ ո ւթ ե ամբ , պետա կան քերն ՛՛ւ֊ գէմքէ ր բ եւ ոգե կոչել պա ամ ական՛ ՛՛՛երու թիւր կ՝աւելնայ ել Հաւանական շօմէսԺ^ մբ
կրօն դարձնէ ր զա յն ել տար այն իմ ասա բ , ին չ ՛որ –ուա։ւներ : Պաս/ թագաւոր ^ 1Լար՚դանանք , •ՒՒ՚ւլ Ժ շուարեցներ զիրենք, ի Հարկին ՈԱթօք
ւէ ե նք տուինք անոր : Բայց , արդեօ՞ք , Ա ուաւլ թշ *իե զեց իկ : ՛է՛ ա ր <Հ դէպի անՀեաացած անուններ • • ընելով իվենց պատրաստ ապրանքը , օգնելով գոր
նամի չկ քրիստոնեայ մ եհ պետութեան մբ ներկա \ք երենց , Բաֆֆի , Ա ուրացան , ՀԼօՀ բասլ , Ա իա֊ ծաւորին եւ գոց ելո՛վ ծախսերը ;
յութիւն, բ Հա ւ ա ււ ա ան իւ մէք , անգամ իր թերագնա– մա՚թօգ 1Լարոլժան է լ ուբիշՀւե.ր^ որ՝ ազգային Կօշիկի արդիւնարարութեան՛ մէք աշխատող
Հաաում՚ւ՛ ե րով եւ անա ս աո լ ած ե ան րմ բոյն՛ս է մնե– // ոմանթ իզմ ի իւն էլա ր կ՛ո լէ եր կբ նկատ ո լէ ին ։ Վյսղբ գործաւոր,, կրնայ ի Հարկին, իր աշխատավար
րով։ նո յն ւլգ ացու մով ււլք. տի որղ եղ ր են ԱՀ ար ոնեան , ձով մասնակցիլ գործակցական ընկերութեան եւ.
ԱՀա ձեզ «Աովետսկի Պատրիոտի թերթի 1947, ՛Շանթ, կ՛ ^աբեա՚ւ. , Համասւոեզ, (յարգունի եւ աւելացնել դրամագլուխը ,
Տ "ւլիս 1 1 ի թ՜ ի –ւ ո 1 ուր կղերական մ բ՝ Պ ո լտարա - ուրիշներ ։
Հակառակ այս բո՚լոբ սեղմումներուն ել Հար Նոյնն է պարագան դերձակներու ես քօնֆէք–
Փարի
ցի , զեկուցում կուտա յ էՕ * Մ իոլթեան եկեղեցի– կադրական կապանքներուն, իսորՀրդաՀայ գրա ս ի ո՛ւ ի Համար, երբ իսնդիբը կը վերաբերի լայն
•ներ ու միութեան մասին ։ կանութիւն ր պէտ ք չէ նկատէ լ բո լո բ ո վին* ան՝ա.ր՚– զի նման քաղաքի մը, ուր. սպառումի շուկան
« Ծ\Ր՝ ագրալած Հարց երն են՝ , կ ՝բսէ Պ ո լա ո ր ա– ժէք ։ Ո* ո ւսական քնգՀանու^ր՝ Հ ալոցին մ էք Հայկա է Լ ւ պէտքը Հրամայական :
ցի , օ բ թո տ ո քսութեան մ իացումբ յո ւն ա կան , Հայ կան ոգին մնացած է անմեռ; կողովուրդ ու եր Ուաեսաեզէնի քօօփէռաթիվներ՛ը շատ աւելի
կական , ասորակա՝՝– ( քաղդէական եւ ղպտիական կիր ՚՛֊ ո քնացած են Հայ մարդո՛ւ Համար : Ա* է-կէՀ է Ր կենսական են , մանաւանդ երբ սպառող ղանգուա–
եկեղեցիներու : Ա ի ասնա կան ութիւն՝ եկեղեցական հիւթր կ՛՛առնէ միւսէն; Գ. Գէմիրճեան իր «Վար֊
օբացո քցի 1 անկլիքան եկ եղեցւոլ ել ո ւ րի– շ խբն– ղանանք՚^ի մէք, դիւթական՛ ձեւով այգ պաշտա
դ իրն ե ր ո ւ մ աս ին : Այ" վերքին խնդիրն երք՛ պիտի մունքի թաքգմանն է եղած*
ուին յառաքիկայ Աեպաեմբեքին , Աոսկուայի ՀԱենք ու մեր Հոզբ մէկ ենք* . • Մեր կեան– քացն են վերելքի տենդագին շարժումլք, որ մեր
Համ աօրթոաո քս խ ո րՀրդամո ղովին մէք* • *» : քր մեր Հոգի մէք է ։ Պոկեզկք , է լ կեանք չունինք։ ազգային Հարստութեան մաս կբ կազմէ։ Եթէ ^ ա ք
Այգ ՚> ամ ա գ ո ւմա րի արդիւն քն եր ո ւն մաս ին , Մեր Հողր, մեր նաիսնիքներն են, մեր սիրելի– ստուեր մբ, որ կք մթագնէ այս շարժումբ^ ատի
ցարդ որեւէ լուր չոԼձինք, բայց յայտնի է «Աք ն՚երէր , ՚՚՚-րանց գործ երր , Հաւաար , Հոգ՛ին, կռիլբ, կա Հայ գրական լեզուի ուղղագրական այլանդա
՝> ւս ւ ցբ դրուած է սեղանի վրա յ եւ Հ րաՀանգք տր ար՛իւնը , կեանրր : Այգ նրանք են Հող դառել մեպ կութիւնն ու օտար բառերոլ ՜Հեղեղն է ։ Ղ՝ուռնեբբ
ուած ի վերուստ, ր ււ ա բնկալեալ սովորո՛ւթեան ։ Համա.՛. , ււ ր ապրինք : \ք ա ո ենք բարձր բարձրացէ լ բաց են՝ ձդած այլանդակելու աստիճան ։
Արդ, Հարց կբ ծագի թէ մեր ռուսացումք ե– ... ^ ^ ՚ ո կբ թոզնենք Հ իւ՝ Հ ո զ բ ։ *)*ուք գիտէք, Հ ա զի ւ այս քան ի մբ խոՀ ե՚քքէ թո ւղթ ի ն յանձ–
կեգեցիոՈվ պիտի սկսի, թէ եկեղեցիով պիտի մեռցնէք, կր մնանք Հին Հողում »: նահ , մւոսւվա խութ իլն մբ կբ բահէ ղիս ։ Կրնայ քլ–
վերի
Հա յ միտքր , յա ր ալ՛ եր ական ագատ Հնարալո– լալ , ււ ր յանկարծ Հհին քնա քննադատ ո ւթե ան » Ո–
Անտ ա ր ա կ ո լս ոչ մէկէն եւ ոչ միւսէն : Ասկէ բո ւթիւններ է գտած գիտական աշխատա֊ քներ ու ՚լէէն տար ուած, քաղքենի , ազղայնամոլ եւ յե~
գարեր առաք, 4 0 6 ^ ՛ | Բիլզանդիո յ Արկատիոս մէք։ Բանասիրական , պա ամ ա –լեդո ւադիտ ական՝ , տ ագի մ ական որակուին շատերբ եւ ամ բա ս տան–
կա քսէ ր օ րով, ա ի Լ գերական պատք ի արք Հայ Ատ– բժ շկական , ճար տա ր պետ ական աշխատանքներ ՝Ր եալի աիմոռին նստին ... Լենին - Ատալինեան ռէ–
տիկոսի նաիւաձեոնոլթեամր , փորձեր կատարուե կր կազմ էն մ եր մ շակոյթք՛ լա ւա գո յ\Լ կո թո՛զն երբ ։ Ժիմբ վաղեր դո լներ ո ւ պէտք ո լՀ\ ի , Հեզ ու Հլուէ՛
ցան արեւելեան եկեղեցիներու միութեան։ նշա Ատ * Աալխասեան , Ա * Աբեղեան , Ա*անանտեան , Օրերք իրաբոլ չեն Համ ապա տաս իւանե ր : ՀԷուէ–
նաբանն էր՝ արեւելեան մէկ եկեղեցի եւ մէկ Հա Աճառեան , Աամուէլեան , ՚Լտփանցեան, Գ* Լե– մ ան ճամ բուն վրայ բո լոր մի քո ցներ բ <ձ լաւ. ^ են
ւատք ՚– Զախ ո ղց ան , ո.ր ովՀետեւ աղգա յի– եկեղե ւ ոնե ա՛1 , Ատ. Կանայեան , Լիսիցիան՛ եւ ուրիշներ արդար աց նե լու Համ ար նպաաակբ I
ցին եր ր մ իմ՛իս յն կրօնական արժէք չունէին, այք անմեռ գործեն են արտադրած ՚. Երաժշտ՛ութիւն,
գե ր ա զան ց ա պ է ս աղդա յին - Հ ա լաքա կան պա շտ - նկարչութիւն , թատրոն եւ շարժանկար էլամբող– ՎԱՀԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ
յաքորդով^ ժ
ԼԱնացէալբ
Fonds A.R.A.M