Page 78 - ARM_19-1947_04
P. 78
ՅԱքէ֊ԱՋ
Հարիւր տարէ առաջ , մո ղո վո ւր գը գրաւած էր ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ
ԱոպիԱ, Խկէադ Խ նէէադ Պասթէյլյը , որ բռ֊՚ապե տա կան կալ– գերու խորՀբ–
1Րիջազգա)իԱԱևդ գանէշն էբ^ ե լ որուն– անկումէն վերջ, մողովուբ– ԱբրագաԱ ախտա
I
գը աէբ պիաի գառնաբ իր առատութեան
Իրաւ է | խոր Հ իա սթ ափում եւ ցասում են
կապուած ա յ գ թուականէն Հետ , բայց յեղափո -
բ. խութէլն չլՀչչար առա ց արիւն՛է յ
Ա. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆԸ էյ ւ այգ մ<ողովը, ընգՀանուր խանգավառու - Հ • 8 * Գաշն ա կց ո ւթե ա՛ն ողբացեալ ու աղան .
թեան մէջ , շարունակեց իր աշխատանքները , այն գալոր գ ո լ ՚ ծ ֊ ի չ Աամսոև խանը իր չարք մը յատ կո լ.
Ֆրան սա յի եւ Անգլխոյ մէջ –կայէ՛ն արդէն Ար֊ Հաստատ Համոզումով, թէ պէտք էր խոբտակեչ թիոԽներէն ղաս։ , սմա ո լած էր նաեւ ղիմացինր
Հ ե սա ա կցական մէ ո ւթ է ւննե ր եւ աշխատաւոր ական
Լար յ՜ո ւմն եր X նաել տն՛՛տեսական ՝>§ասթ ը յլը , գրամ ատէըական– ճանչԼալու կարողութեամբ , տեռատեսութեամբ,
բռնապետ՛ թիւ-ԱԱ ։ սլլա ան ի տարրեր գտնելու , ղանոնք հմ՛այելու եւ
Լոնտոն է մ էջ էր սա կա յն որ ծնունգ աուաւ եւ Գմ ուա ր էր ձձռք բե ր ե լ նախատեսս լած յա - կուսակցական աչխատաեքևերոլ մէչ՛ օգտագործ^ե .
էքէջաղ–
Հիմը գրուեցաւ Առածին Ընկերվարականն ունեցող ջռղութ,իւնբ , բա յց պողպատէ կամքերը 2.ՐԳ^Գ ՜ լու արտակարգ կարողութեամբ ։
գա յէն կաղմակե րպո ւթեան՝ , գո յ,ո լթէւն ՛ուեր էէն յեղավւ ո լս ո ւթ եան ե լ աշխատանքի քու - .Ա՛տսւգը աէկը սլիտանի անձ մը կը Համա,
աբՀեստա կցական մէ ո ւթ է ւննե ր ո ւ եւ Հ ոն աւղաս - բանւձ բու մ՝ էջ , ո բուն կուռ շարքերէն Հրաշունչ եւ րէը Աամսոն ե լ ղա յե՝ օգտագործելու Համար
տ ան ո գ աքս ո ր ականն ե րո լ ձ եուքո վ : առաքելատէպ գէմքեր՛ գուբս եկեր էէն\ , մեււնող֊ գործեն ական քայլեր առած՜ էր արդէն;
Ա յգ մոգո վէն կեդրոնական գէմքն էր գե ր - ն ե րոլ տ եղը բռնեչո լ եւ ան ոԼ ց գոր ծը շա բուն ա ^ Ընթրիքէն վերչ՝, երեքս առանձին. մնացինք
մտնացի Կար լ Ս՛արքս, \որ էրեն գործակից ունե - կեչու Հ Աարգիս ենց Հիւրասենեակին՛ մ ԷԼ;
ցաւ էնւկէ քսբ՝ նո յն պէս գերւՐ անաց ի , եւ կազմ ուե– Այգ կազմակերպութեան ՛ո ւմ ը կ՚աւելնար , Աամսոն իր ծ-ըագրին մ անրամասԼ ո ւթի ւննե ր՛ը
ցաւ Ա ի^ազգային Աշխատա ւո ր ա կան Ա* իութիւն °րէ °Ր » ՝ոէ միայնւ (Լ^ղչիոյ \ս ւ իէրաԼսայի մէջ, այյ սլարղեց եւ ոլէկր Համամիտ գտնուեցաւ եւ երդում
մը, որոշ ծրագրով եւ կան\ոնաղբով% ե լ *իեբմանիոյ, Պեչճիքայի, Աւստրիա Հունգա ըրաւ լզուիլ ֆէտայիներոլ աշխատանքին ...;
Այսպէս կր ծնէր Առաջին Աիքտղգայինր, րի՛" յ <, Ւտալիո յ , Ա պան էո լ ե լ ց ա մ ա քա մ ասէ բո - /՛այց քիւրտը մ իա յԼւ ումին , ղօրութեան կը
թան գավառ, մթնոլորտի մր մէջ X չո ր եբկէրն ե րուն. մէջ^ մ էն չեւ Հ եռա լոր քիուսիա , իանարհի եւ Հաւատարմօրէն ՜ծ՜առայելու Համար
Այգ ծրագիրը՝ արուն ա&աքօՏէՇ անունը տուին, ա ա լով , լիօռէսը , կետը , Վաեանը , Բէբէչը » Լէ ք~ սլէտք է ակնկալութիւն կամ երկիւղ ունենա յ :
կը յայտարարէր որ աշխատալի բութ իւն ը յարա - նեխտը յ Հաբտէն, էք էգտօե ըչտը, Հէն տ է ր ս ընըէ *իօ– Կէս գիլերին՝ Աամսոն ՛վերադարձաւ ՛Լալա, -
տեւ կերպով կը շաՀագործոլի գրամագլուխէն , որ &էչը ք Ամեչքաբէ Ջ է բբեան է եւ ՛ուր է շ լուսատու սար եւ ււլա սա լի ը ե ց .որ յաջորդ օրը իրեն Հիւր ըլ.
էր ձեռքերուն մէջ կե գր ոն ա ց ո ւց ած է փոքր ա– աստղե ր ; լանք ;
թիւ գա ս ա կա ր գ մը, կեղեքելս վ աշթատաւո րը , (յ ւր ո պա յէ ա յս եւ. ասոնց գործակից , կա ր կա - Այս անգամ Ջիբօն , էՕոսըովեցի Մ կրօն) ու Ետ.
ղա յն նետելով ստ ր կո ւթեան եւ թ շո ւա ռո ւթ ե ան\ ռունտ գէմքերէն շատեր բ կը մասնակցէին այգ մո– ղուպն Էին\ մեգ առաջնորդողները՛ ;
մէջ* Պէտք էր վերջ տաշ այս անա ր գա ր ո ւթե ան , զով էն , ուր պէտ է տ ր ո լէ է Լ կարեւոր եւ յախուռն* ՚Լալասարը դիլղ Հ1Աա էէ աւձե լի փոքրիկ գիւ
Հետեւաբար մղեչ անողոք պայքար , վերցնելու որ՚ոշո ւմն եր ; ղաքաղաքի մը տեսքը ունէր , իր գեղեցիկ տուձնե.
Համ ար շքա ւո ր ո լ թ ի լն ը , որ յառաջ կբ բերէ ա յ լա– Հոն էէն բո չո ր եբկէրներոլ ըև կեր վա ր ո ւթ ե ան րով ե լ սլար՚տէգներով ; Բնակիչները բ՛ոլոր՛ն՛ աք
սերում , ե լ չի թողուր որ աղատ ծնած մարգը, իր կեգրոնական\ գէմ քե րը , ա յգ նո ր ռա Հււէէբան ե բը յ Հայ, կ"կի^1 ու մաքուր ՀաղուաՆ , կիըթ չարմոլ .
քաղաքական ի բալո ւնքնեբո ւն\ Հետ ստանա յ էր Ս էջաղգա յ՛ին* աշխաաաւո րական բանակէն ան ո լ - ձեւելով ե լ քաղաքավարի :
աշխատանքին աբգար փարձքբւ նով, ղրաՀաւորուած անոնց ումով եւ շունչով , Հաղիլ 90 տուն՛ Համրող Հայերը ունէին իրենց
7»րենց ծրագրէ իր ագոբծման Համար, անոնք որոնք ձ կեր էէն ա պա Հ՛ո վե լո լ Հ ամ ար աշխատա - քարաշէն եկ՛եղեցին , դոլը՚ոց՝ը\, փ՛ոքրիկ թատերա.
ըն;տբեց էն կեդբոնական\ մ արմ ին մը\ , Լոնտոնի մէջ, ւո ր էն. ^կեանքն ո լ վաստակը^ , ե բա շվսաւո բեչու սրաՀ ե լ գրադարանը :
\ե լ աշխատեցան որ՝ բոլոր եւրոպական երկի րնե– ծ ե րո ւթ է լն բ ու մ՛ան կութեա\ե ապագան , նախա - Գսլրոցին մ ԷԼ կը պաշտօնավարէին երկու ու.
բու աշխատաւռ րութիւնը մէանա յ էնթէռնասէո - գծեչոլ ութ ը մա մ՛ո ւան աշխատանքը ե լ բաւա բար սուցիչներ եւ վարմուՀի մ՛ը;
նա չէն Հ օրապաՀէկը, ղէկրացնեչոլ անոնց կենցաղը, մէկ ՚Լալասարի մէչ՝ կը գտնուէր Հ* 3* Գ– ղօրա.
Ո ր ո շո լեց աւ ն<ո յնպէս որ՝ այս կաղմ ակերպու– իսօսքով բանուորէն՝ տալու աշխատանքի օրէնս ֊ նոցը, ուր 18 20 ղինուորներ միշտ ղէնքէ տակ կը
թիւձնբ ունենա յ իր պարլճերական՛ Հ՛ամագումարնե գրոլթիլքւ , գործագուլէ իրաւունք եւ կթեր ու ա– սլաՀ՚ոլէին, կուսակցական) գործ^երոլ Համար;
րը է քիամկավտր եւ աղատ երկիրներու մէջ, ի զատ ագրո ւմ ը : (\ւմե գացնե լ մ իւս կողմ է է*"^^* (՚՜ Հոն. էր նաեւ մեր սլա ս։ մ ա կա ե գինադո րծ՜արա.
մասնաւորի (Իընեւի , Լողանէ , Պրէւ֊քոէչի, Լա գաբանտ կան գո րծո ւնէո ւթեան՝ ն եղ ս աՀ մ անե-եբբ ^՚Ը ե լ Գա շնա կց ո ւթեան դատար՛անը ;
Հէէ եւ Պաղէ լի մէջ տեղի ունեցան այգ մոգով . եւ կասեցնեչու Համար զին արշաւը ; Այո , Գա շնա կցո ւթեան դատարանը կը գոր -
ներբ ։ քաղաքակրթական արշաւանք մը, որ ՝ 1889^ ՚ծ՜էր Հոն), իբր ամէնէն արդար ե լ իմ աս անա գոյեր
անկիւն՛ -
Ղ՚մբախտաբար երկար չդիմացաւ այս օգտա սկսեալ, տարածռւեցաւ աշխարՀի րոչոր )ե լ Ա ամս ոն ը թէ դատախաղ էր եւ թէ դատաւոր ;
կար գործբ , որովՀ\ետեւ, շատ մը երկիրներ, գեռ նե րը , օգտապաշտ Հեռա՛– կա րն ե ր ո վ ; Պարսիկներ՛ու , Հայեր՛ու, Ասորիներու եւ
բռնապետական կարգերու տակ է ին։, եւ աշխատե 1 88>9էն մինչեւ 1914^ պատերազմը , ուղիղ նոյն իսկ Բիւրտերու անլուծ՜ելի վէճերը, երկարա.
ցա՛ն, քան գել անոր Հէմեբը ։ Պակաս չեղան նաեւ քառդ ըգ գա բ , Արեւմ տեան\ եւ Արեւելեան Եւրո - տեւ դատական խնդիրն երը , Գա շնա կցո ւթե ան
էր ծոցին մէջ իսկ , խլրտումն եր , եւ ի րերամերմ պան. ՛ունեցան խովւՀ բգաժո ։չովն եր , եւ խո րՀ ր գա - գատաբնին՛ մ ԷԼ կը կարգադրուէին եւ վերԼ կը
տարրեր՝՝ վարեցին ան\ո ր գերեզմանը X
րաննեբոլ ամբիոն սերէն կը լսուէր լիօռէսներոլ եւ գտնէին ;
հայքար մը սկսաւ Ա* Ա՛իջազգայինէ եւ անոր Բէբէլնեբոլ գո ռ ձայնը, բանուորական օրէնսգրու Այդ °ՐԸ երկու ագգեց.իկ սլարսիկ գիւգատէ .
թ ե ան , զին սւ ււլա շսւ ութ եան ա ր գի չո ւմ ի կամ ս աՀ - ըերու դատավարութիւնը տեղի ՛ունեցաւ մեր ներ.
Հակսէուակորգներոլ միջեւ : մ անափակմ ան , բն տ բ ա կան իր աւո լնքի , խորՀր՝ - կայութեամբ , ինչ ՛որ մեծ՜ դարմանք սլատճառեց
(Լ * Ա իջաղգա յ ին ի ումեղ Հակառակորգն Էր դար ան ա կան ղո բծո լն՛է ո ւթեան<• , պատերազմը Օ– քիւըտ սլէկին։ ե լ մանաւանդ ինձի ;
ռուս անիշխանական ք՝ակունինը ումեղ ճարտասան րէնքէ գուբս Հռչակելու եւ էմ՚վւէռէա լէստական Աս առաԼին իր՚ոգութիւնն էր , որ կ՛ա սլաց ո լ .
եւ ամբոխավար ։ քՒԷեւ չունէր Ա՝արքսի տաղանգը կարգերը քագաքային վարչաձեւեբով վախարինե– ցանէր Գաշնակցութեան ոլմն ու Հմայքը յ
եւ էքնկէԼԱ է Հ է մնա լոր ած տե ս ո ւթ իւննե բո ւ կշիոՀը^ , չու բարձր իտէալներով լեցուած X Երկու Հակառակորդները Հաշտուեցան) ՛ու Հե.
բայց կրցաւ իր ետեւէն քա՚շել ք*տալիո ք ե լ Ապա– Ա յգ/սորՀ ր ղամո ղովնե ր բ ե լ Հռետո րնե բու սա ցան ;
րներ՝ը
ն,էոյ աշխատաւռ րական զանգուածին՝ մէկմասը, որ ձայնը ոտքի կը կանղնեցնէ ին ա շխատաւո երբ^կը Բիձ յ՛ետոյ, Աամսոնի բնակարանին բակը լեց.
իրեն նմանէ ^ ունէր անիշխանական Հակումներ X որոնք Հաւատաւոր գէպի իրենց առաջն որգն ընկեր՝– ոլեցալ յիսունէ աւելի ընտիր ֆէտայիներտվ, ա.
ք*ակունէն–, իր ելոյթներով, յեաագային պի - քա լէ ին\ ան>ոնց ետեւէն , ստուարացնելով նոնցմէ եօթը Հոգի, իբր Հրամանատարական)
ա ի Ըէէաը ԼեՆին ի Հայրը , ու ան ալ , իր կարգին , վարական. չարքերը յ կաղմ , ներկայացան Աամսոնին ;
պիտի տար մեծ Հարուած մը ք* * Ա ի ջա զգա յ ինին\ X Ես ե լ Ջիբօն թարգման ի ղեր կը կատարէինք
Ա ռան ձ ին յօգ ո ւա ծներոլ նիւթ են այգ փո թ ո ի– Հոաշք էր՛՝ ՛ո բ էյւր-ո ււլա յի ղան աղան ցեղերու եւ իսկ Աամսոն՝ զեկոյց ստացողը ;
կոտ մողովներ-ոլ նիստերը, եւ չենք ուղեր Հոս ա– ազգո լթէ լքեն եր ո լ մ էջ գործող կո ւս ա կց ո լ թ ի ւննե - Մ՚ուկոլչ, ձեր գունդը քանի" զինաւոր կր
նոնց վրա յ ծանրանալ Հ րը , ՛ունենալով Հանգեբձ իրենց ուրոյն՝ ծրագիր^ Հաշուէ , Հարցռլց Աամսոն;
նեըըր մէկ ճակատի փիա լ կբ միացնէին իրենց տե– Խան ոգԼ լինի , < ազար Հեծ՛եալ ունիմ, մօ–
Այսպէս կչոնթանան , գմրախտաբար , •ւե սին՚ներով ե լ տասն՛ոցներով զին՛ուած՝ , սլատասխա.
Հոն էէն գերման սոցէալ
Հակրնգգէմ ումեբոլ ս\ոլր պայքարներ բ, եւ պար^ 3)րան սայի ընկերվարականները, դեմոկրատները , նեց յաղթանդամ Մշեցի Մուկոլչլւ ;
տ ա ւո ր ա կանն\ե ըը ե լ ռուսական՝,
տ ո ւողա կան ումըՀ կը Հ եռան այ Հ րապա բակէն , իր Անգլիոյ աշիյա. Մենք թարգմանեցինք խ օ ս ա կցո լ թ ի ւնը եւ
աեղբ տա լով պա յքա րողներ ո ւն՛ : մենշեւիկ եւ րոլ. "ւէԳՏԼ Համրիչի Հատիկներէն տաս Հատը Համ է1ի էի
ք)ւթը\ տարուան– Հ բաբո րբ աշխատանքները շեւիկ թեւերը , իրարու կողքին. ; թելին պարապ կողմրՀ տեղալորեց ;
չկրցան տոկալ եղած գրոՀներուն եւ Ա » Ա՛իջագ - Անոնք ըոլռրն ս. նէին մէկ մ տա Հու • V՛երգէ յ , կռուի ատեն քանի՞ զինուոր կըը–
ղա յինբ , որ կազմ ուած էր \ Տեւէին՝ , Լոն տոնի մ Էջ , թիւն ե լ կարգաիւօս ՚նաս ճակատը ղրկել :
- Խանր ,սղ1 լինի,
կբ վ՛ակէ ր իր աչե կոծ գործ ո ւն էո լ թ ե ան՝ շրջան ը Այո բոլոր յրցերու քննութիւն ւ ե լ պաբզա– 2500 Հետեւակ, պատաս.
բան\ո լ թ ի լնըգ, նախօրօք կո ւս ա կց ա կան՝ տեղական խանեց Ա երդէն՛ ;
Բ. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆԸ մո ղովներո ւ Հ ա ւան ո ւթ ե ան 1լ են թ ա բկո ւէ ին , եւ Եո թարգմանեցի ե լ պէ կ ը 25 Հատիկներ աւել,
անոնց վիճաբանական եզրակացութի ւնները կբ ցուց նախորդ տաս Հատիկներուն ;
Ա՝ եռաւ Ա* Մ է^\աոԳա ձէս\ԼՀ 1 ի^չոլէո մեռաւ ա– յ ան\ձնո լէ ին տեղաձկ կւ մ արմէններուն ^ որոնք ՛Լար արա,լի քաԼեըոլ գունդերը քանթ զինուոր
նո ր Հ ե ղին ա կա ւոր եւ կեղըոնական գէմ քը եւ Կտ ր՛ո էլսաոռրՀրգա՛Ղմաողտ ովդնաեբմուանւո րնե ր միիցւ ւ, կը կը կերակրէն Արտոլշ ;
կո ւո րը կարլ Մաըքսը ; յղէին ;
Խանը ողչ՝ լինի, եօթ Հազար ձիաւոր, այս.
Չմեռաւ սակայն էտէաչը , եւ, անոր վերա - Այսպէս , կան ոն ա ւո ր եւ մ եթ ոտ իկ եղանակով ինքն՝ եօթ գունդ, քաԼ ե լ ձիավարժ զին՚ուորնե.
ծնու Լ գբ ո ղ^ո ւնե ց ին բոլոր աշխատաւռ րն երբ կր քալէր բնկերվա յ ա կան աշխարՀը, որուն վբայ րով, պատաս իւանեց խմբապետ Արտոլշը
1 889/՛^ * մ օտ քսան տարի ետք , ք* • Մ Իջաղգա յ ին ի կ՝՝ աւե լԼ՚ա յին , տա րուէ տարի , ն՛ո ր Համախմբում - ԱյԱտէւ "ւ ա տ ա ս՛խանին մասնակցե -
վերւ աեղծում ով , որ շա ր ո լն ա կո ւթ ի ւնն էր Ա * ներ , ն ո յն էս կ փոքր աղգո ւթ ի ւննե ր էն , կամ խմ ո ^ ցան եօթ Հբամանատարն երբ , ՛որ՚ոորնոնցլ ա՚Լ ղեկ ու
Ս՛ ի ջ՛ * զգա յին–ի , \ե լ որ ն..ո յն\ տեսակէտէ շուրջ կբ րումներ , ուր որ կար պա Հան ջ քա ղա քա կան ե լ թեան Համ աձա յն՝ տասնեակ Հազարներով Հա ք
Հ ա ււ ւ րէ ր ա շխատաւո բտկան զաՎգուտծը , անոր տնտեսական ազատութեան ; ֆէտա յիներ կաղմ ու պատրաստ կբ ս սլաս է ին Հը–
տար ՛լ Համար տնտեսական ձերբազատում : Այգ աշխատանքն յ րուն իբբել ջերմ Հաւա .- ր ամանի , ոեւէ տեղ արշաւելու Համարդ
իրենց կարգախօսը նոյնն էր : տացող , փոքր աղգեբոլ կա ր գին , Հա յ մողովչոլբ ֊ Պէկբ սարսափէն քարացած էր , բայց կը փոր
^Պրոլետարներ բոլոր երկիրներու, միացէ՛՚քէ գր\ եւս, կբ լծուէր աշխատանքի , եւ տասնեւՀինգ ձէր էր ուրախութիւնը յայտնեչոլ , որ այգքան ում՜
Մ իջաղգա յին ա շխ ատ աւոր ո ւթե ան տարեգրու– տարի չան ց ած , մեր մոզռվուրգին է բատ ես , գա– ներկայացնող կազմակերպութեան՝, մը կը մասնակ
թեա ;ց մէջ, յիշատակելի պիտի մնայ 1889/՛^ Փս՚– ղափ ա ր ա պաշտ ե լ կո ւռ կազմ ակեր պո ւթ ի ւնը , Հ * ցի նախորգ գի շերէն ի վեր X
րիզ գումարուող ք* • Աիջազգայինի Համամողովը, 0* Դաշնակցութիւնը, իբրեւ բնկերվարական Հայ֊ Ա ամ սոնէ ռազմ ա ւէ ա ր ո ւթ ի ւնը յաջողած էր Տ
որու ն կը մասնակցէին աւելի քան– 400 սլա տ գամ ա– կական միակ Հատուած , 1լ ըն գո ւձԼո ւէ բ /» . Ա ի^ Հայ - քրտական բա ր ե կա մ՛ո ւթ ի լն բ Հ ասա ատ Հի -
ւոբնհր, (Հուլիս \4էի պատմական Օրուան վերա - ջաղգա յիոի մ էջ , | 907/՛^՛ յ մ է ամամ ան ակ՝ Հալ աշ^ մեբու ւիյրայ կը գրուէր , թէեւ իբր մասնակի եւ
խ ատ ա ւո ր ո ւթեան իրը եւ ՝ն եբ կա յա ցուց ի չ :
պաՀ ելով ան,որ բացումը : մ ան բանկ ււ բ մը
2Է0 որ Տուչիս \4բ խո րՀ րգաւոը թ ո լա կա Լ– էր Գ– ՎԱՐԳԱՆ Արարողութիւնը վերջանալէն ետք, թէ Հրա
Fonds A.R.A.M
Հարիւր տարէ առաջ , մո ղո վո ւր գը գրաւած էր ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ
ԱոպիԱ, Խկէադ Խ նէէադ Պասթէյլյը , որ բռ֊՚ապե տա կան կալ– գերու խորՀբ–
1Րիջազգա)իԱԱևդ գանէշն էբ^ ե լ որուն– անկումէն վերջ, մողովուբ– ԱբրագաԱ ախտա
I
գը աէբ պիաի գառնաբ իր առատութեան
Իրաւ է | խոր Հ իա սթ ափում եւ ցասում են
կապուած ա յ գ թուականէն Հետ , բայց յեղափո -
բ. խութէլն չլՀչչար առա ց արիւն՛է յ
Ա. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆԸ էյ ւ այգ մ<ողովը, ընգՀանուր խանգավառու - Հ • 8 * Գաշն ա կց ո ւթե ա՛ն ողբացեալ ու աղան .
թեան մէջ , շարունակեց իր աշխատանքները , այն գալոր գ ո լ ՚ ծ ֊ ի չ Աամսոև խանը իր չարք մը յատ կո լ.
Ֆրան սա յի եւ Անգլխոյ մէջ –կայէ՛ն արդէն Ար֊ Հաստատ Համոզումով, թէ պէտք էր խոբտակեչ թիոԽներէն ղաս։ , սմա ո լած էր նաեւ ղիմացինր
Հ ե սա ա կցական մէ ո ւթ է ւննե ր եւ աշխատաւոր ական
Լար յ՜ո ւմն եր X նաել տն՛՛տեսական ՝>§ասթ ը յլը , գրամ ատէըական– ճանչԼալու կարողութեամբ , տեռատեսութեամբ,
բռնապետ՛ թիւ-ԱԱ ։ սլլա ան ի տարրեր գտնելու , ղանոնք հմ՛այելու եւ
Լոնտոն է մ էջ էր սա կա յն որ ծնունգ աուաւ եւ Գմ ուա ր էր ձձռք բե ր ե լ նախատեսս լած յա - կուսակցական աչխատաեքևերոլ մէչ՛ օգտագործ^ե .
էքէջաղ–
Հիմը գրուեցաւ Առածին Ընկերվարականն ունեցող ջռղութ,իւնբ , բա յց պողպատէ կամքերը 2.ՐԳ^Գ ՜ լու արտակարգ կարողութեամբ ։
գա յէն կաղմակե րպո ւթեան՝ , գո յ,ո լթէւն ՛ուեր էէն յեղավւ ո լս ո ւթ եան ե լ աշխատանքի քու - .Ա՛տսւգը աէկը սլիտանի անձ մը կը Համա,
աբՀեստա կցական մէ ո ւթ է ւննե ր ո ւ եւ Հ ոն աւղաս - բանւձ բու մ՝ էջ , ո բուն կուռ շարքերէն Հրաշունչ եւ րէը Աամսոն ե լ ղա յե՝ օգտագործելու Համար
տ ան ո գ աքս ո ր ականն ե րո լ ձ եուքո վ : առաքելատէպ գէմքեր՛ գուբս եկեր էէն\ , մեււնող֊ գործեն ական քայլեր առած՜ էր արդէն;
Ա յգ մոգո վէն կեդրոնական գէմքն էր գե ր - ն ե րոլ տ եղը բռնեչո լ եւ ան ոԼ ց գոր ծը շա բուն ա ^ Ընթրիքէն վերչ՝, երեքս առանձին. մնացինք
մտնացի Կար լ Ս՛արքս, \որ էրեն գործակից ունե - կեչու Հ Աարգիս ենց Հիւրասենեակին՛ մ ԷԼ;
ցաւ էնւկէ քսբ՝ նո յն պէս գերւՐ անաց ի , եւ կազմ ուե– Այգ կազմակերպութեան ՛ո ւմ ը կ՚աւելնար , Աամսոն իր ծ-ըագրին մ անրամասԼ ո ւթի ւննե ր՛ը
ցաւ Ա ի^ազգային Աշխատա ւո ր ա կան Ա* իութիւն °րէ °Ր » ՝ոէ միայնւ (Լ^ղչիոյ \ս ւ իէրաԼսայի մէջ, այյ սլարղեց եւ ոլէկր Համամիտ գտնուեցաւ եւ երդում
մը, որոշ ծրագրով եւ կան\ոնաղբով% ե լ *իեբմանիոյ, Պեչճիքայի, Աւստրիա Հունգա ըրաւ լզուիլ ֆէտայիներոլ աշխատանքին ...;
Այսպէս կր ծնէր Առաջին Աիքտղգայինր, րի՛" յ <, Ւտալիո յ , Ա պան էո լ ե լ ց ա մ ա քա մ ասէ բո - /՛այց քիւրտը մ իա յԼւ ումին , ղօրութեան կը
թան գավառ, մթնոլորտի մր մէջ X չո ր եբկէրն ե րուն. մէջ^ մ էն չեւ Հ եռա լոր քիուսիա , իանարհի եւ Հաւատարմօրէն ՜ծ՜առայելու Համար
Այգ ծրագիրը՝ արուն ա&աքօՏէՇ անունը տուին, ա ա լով , լիօռէսը , կետը , Վաեանը , Բէբէչը » Լէ ք~ սլէտք է ակնկալութիւն կամ երկիւղ ունենա յ :
կը յայտարարէր որ աշխատալի բութ իւն ը յարա - նեխտը յ Հաբտէն, էք էգտօե ըչտը, Հէն տ է ր ս ընըէ *իօ– Կէս գիլերին՝ Աամսոն ՛վերադարձաւ ՛Լալա, -
տեւ կերպով կը շաՀագործոլի գրամագլուխէն , որ &էչը ք Ամեչքաբէ Ջ է բբեան է եւ ՛ուր է շ լուսատու սար եւ ււլա սա լի ը ե ց .որ յաջորդ օրը իրեն Հիւր ըլ.
էր ձեռքերուն մէջ կե գր ոն ա ց ո ւց ած է փոքր ա– աստղե ր ; լանք ;
թիւ գա ս ա կա ր գ մը, կեղեքելս վ աշթատաւո րը , (յ ւր ո պա յէ ա յս եւ. ասոնց գործակից , կա ր կա - Այս անգամ Ջիբօն , էՕոսըովեցի Մ կրօն) ու Ետ.
ղա յն նետելով ստ ր կո ւթեան եւ թ շո ւա ռո ւթ ե ան\ ռունտ գէմքերէն շատեր բ կը մասնակցէին այգ մո– ղուպն Էին\ մեգ առաջնորդողները՛ ;
մէջ* Պէտք էր վերջ տաշ այս անա ր գա ր ո ւթե ան , զով էն , ուր պէտ է տ ր ո լէ է Լ կարեւոր եւ յախուռն* ՚Լալասարը դիլղ Հ1Աա էէ աւձե լի փոքրիկ գիւ
Հետեւաբար մղեչ անողոք պայքար , վերցնելու որ՚ոշո ւմն եր ; ղաքաղաքի մը տեսքը ունէր , իր գեղեցիկ տուձնե.
Համ ար շքա ւո ր ո լ թ ի լն ը , որ յառաջ կբ բերէ ա յ լա– Հոն էէն բո չո ր եբկէրներոլ ըև կեր վա ր ո ւթ ե ան րով ե լ սլար՚տէգներով ; Բնակիչները բ՛ոլոր՛ն՛ աք
սերում , ե լ չի թողուր որ աղատ ծնած մարգը, իր կեգրոնական\ գէմ քե րը , ա յգ նո ր ռա Հււէէբան ե բը յ Հայ, կ"կի^1 ու մաքուր ՀաղուաՆ , կիըթ չարմոլ .
քաղաքական ի բալո ւնքնեբո ւն\ Հետ ստանա յ էր Ս էջաղգա յ՛ին* աշխաաաւո րական բանակէն ան ո լ - ձեւելով ե լ քաղաքավարի :
աշխատանքին աբգար փարձքբւ նով, ղրաՀաւորուած անոնց ումով եւ շունչով , Հաղիլ 90 տուն՛ Համրող Հայերը ունէին իրենց
7»րենց ծրագրէ իր ագոբծման Համար, անոնք որոնք ձ կեր էէն ա պա Հ՛ո վե լո լ Հ ամ ար աշխատա - քարաշէն եկ՛եղեցին , դոլը՚ոց՝ը\, փ՛ոքրիկ թատերա.
ըն;տբեց էն կեդբոնական\ մ արմ ին մը\ , Լոնտոնի մէջ, ւո ր էն. ^կեանքն ո լ վաստակը^ , ե բա շվսաւո բեչու սրաՀ ե լ գրադարանը :
\ե լ աշխատեցան որ՝ բոլոր եւրոպական երկի րնե– ծ ե րո ւթ է լն բ ու մ՛ան կութեա\ե ապագան , նախա - Գսլրոցին մ ԷԼ կը պաշտօնավարէին երկու ու.
բու աշխատաւռ րութիւնը մէանա յ էնթէռնասէո - գծեչոլ ութ ը մա մ՛ո ւան աշխատանքը ե լ բաւա բար սուցիչներ եւ վարմուՀի մ՛ը;
նա չէն Հ օրապաՀէկը, ղէկրացնեչոլ անոնց կենցաղը, մէկ ՚Լալասարի մէչ՝ կը գտնուէր Հ* 3* Գ– ղօրա.
Ո ր ո շո լեց աւ ն<ո յնպէս որ՝ այս կաղմ ակերպու– իսօսքով բանուորէն՝ տալու աշխատանքի օրէնս ֊ նոցը, ուր 18 20 ղինուորներ միշտ ղէնքէ տակ կը
թիւձնբ ունենա յ իր պարլճերական՛ Հ՛ամագումարնե գրոլթիլքւ , գործագուլէ իրաւունք եւ կթեր ու ա– սլաՀ՚ոլէին, կուսակցական) գործ^երոլ Համար;
րը է քիամկավտր եւ աղատ երկիրներու մէջ, ի զատ ագրո ւմ ը : (\ւմե գացնե լ մ իւս կողմ է է*"^^* (՚՜ Հոն. էր նաեւ մեր սլա ս։ մ ա կա ե գինադո րծ՜արա.
մասնաւորի (Իընեւի , Լողանէ , Պրէւ֊քոէչի, Լա գաբանտ կան գո րծո ւնէո ւթեան՝ ն եղ ս աՀ մ անե-եբբ ^՚Ը ե լ Գա շնա կց ո ւթեան դատար՛անը ;
Հէէ եւ Պաղէ լի մէջ տեղի ունեցան այգ մոգով . եւ կասեցնեչու Համար զին արշաւը ; Այո , Գա շնա կցո ւթեան դատարանը կը գոր -
ներբ ։ քաղաքակրթական արշաւանք մը, որ ՝ 1889^ ՚ծ՜էր Հոն), իբր ամէնէն արդար ե լ իմ աս անա գոյեր
անկիւն՛ -
Ղ՚մբախտաբար երկար չդիմացաւ այս օգտա սկսեալ, տարածռւեցաւ աշխարՀի րոչոր )ե լ Ա ամս ոն ը թէ դատախաղ էր եւ թէ դատաւոր ;
կար գործբ , որովՀ\ետեւ, շատ մը երկիրներ, գեռ նե րը , օգտապաշտ Հեռա՛– կա րն ե ր ո վ ; Պարսիկներ՛ու , Հայեր՛ու, Ասորիներու եւ
բռնապետական կարգերու տակ է ին։, եւ աշխատե 1 88>9էն մինչեւ 1914^ պատերազմը , ուղիղ նոյն իսկ Բիւրտերու անլուծ՜ելի վէճերը, երկարա.
ցա՛ն, քան գել անոր Հէմեբը ։ Պակաս չեղան նաեւ քառդ ըգ գա բ , Արեւմ տեան\ եւ Արեւելեան Եւրո - տեւ դատական խնդիրն երը , Գա շնա կցո ւթե ան
էր ծոցին մէջ իսկ , խլրտումն եր , եւ ի րերամերմ պան. ՛ունեցան խովւՀ բգաժո ։չովն եր , եւ խո րՀ ր գա - գատաբնին՛ մ ԷԼ կը կարգադրուէին եւ վերԼ կը
տարրեր՝՝ վարեցին ան\ո ր գերեզմանը X
րաննեբոլ ամբիոն սերէն կը լսուէր լիօռէսներոլ եւ գտնէին ;
հայքար մը սկսաւ Ա* Ա՛իջազգայինէ եւ անոր Բէբէլնեբոլ գո ռ ձայնը, բանուորական օրէնսգրու Այդ °ՐԸ երկու ագգեց.իկ սլարսիկ գիւգատէ .
թ ե ան , զին սւ ււլա շսւ ութ եան ա ր գի չո ւմ ի կամ ս աՀ - ըերու դատավարութիւնը տեղի ՛ունեցաւ մեր ներ.
Հակսէուակորգներոլ միջեւ : մ անափակմ ան , բն տ բ ա կան իր աւո լնքի , խորՀր՝ - կայութեամբ , ինչ ՛որ մեծ՜ դարմանք սլատճառեց
(Լ * Ա իջաղգա յ ին ի ումեղ Հակառակորգն Էր դար ան ա կան ղո բծո լն՛է ո ւթեան<• , պատերազմը Օ– քիւըտ սլէկին։ ե լ մանաւանդ ինձի ;
ռուս անիշխանական ք՝ակունինը ումեղ ճարտասան րէնքէ գուբս Հռչակելու եւ էմ՚վւէռէա լէստական Աս առաԼին իր՚ոգութիւնն էր , որ կ՛ա սլաց ո լ .
եւ ամբոխավար ։ քՒԷեւ չունէր Ա՝արքսի տաղանգը կարգերը քագաքային վարչաձեւեբով վախարինե– ցանէր Գաշնակցութեան ոլմն ու Հմայքը յ
եւ էքնկէԼԱ է Հ է մնա լոր ած տե ս ո ւթ իւննե բո ւ կշիոՀը^ , չու բարձր իտէալներով լեցուած X Երկու Հակառակորդները Հաշտուեցան) ՛ու Հե.
բայց կրցաւ իր ետեւէն քա՚շել ք*տալիո ք ե լ Ապա– Ա յգ/սորՀ ր ղամո ղովնե ր բ ե լ Հռետո րնե բու սա ցան ;
րներ՝ը
ն,էոյ աշխատաւռ րական զանգուածին՝ մէկմասը, որ ձայնը ոտքի կը կանղնեցնէ ին ա շխատաւո երբ^կը Բիձ յ՛ետոյ, Աամսոնի բնակարանին բակը լեց.
իրեն նմանէ ^ ունէր անիշխանական Հակումներ X որոնք Հաւատաւոր գէպի իրենց առաջն որգն ընկեր՝– ոլեցալ յիսունէ աւելի ընտիր ֆէտայիներտվ, ա.
ք*ակունէն–, իր ելոյթներով, յեաագային պի - քա լէ ին\ ան>ոնց ետեւէն , ստուարացնելով նոնցմէ եօթը Հոգի, իբր Հրամանատարական)
ա ի Ըէէաը ԼեՆին ի Հայրը , ու ան ալ , իր կարգին , վարական. չարքերը յ կաղմ , ներկայացան Աամսոնին ;
պիտի տար մեծ Հարուած մը ք* * Ա ի ջա զգա յ ինին\ X Ես ե լ Ջիբօն թարգման ի ղեր կը կատարէինք
Ա ռան ձ ին յօգ ո ւա ծներոլ նիւթ են այգ փո թ ո ի– Հոաշք էր՛՝ ՛ո բ էյւր-ո ււլա յի ղան աղան ցեղերու եւ իսկ Աամսոն՝ զեկոյց ստացողը ;
կոտ մողովներ-ոլ նիստերը, եւ չենք ուղեր Հոս ա– ազգո լթէ լքեն եր ո լ մ էջ գործող կո ւս ա կց ո լ թ ի ւննե - Մ՚ուկոլչ, ձեր գունդը քանի" զինաւոր կր
նոնց վրա յ ծանրանալ Հ րը , ՛ունենալով Հանգեբձ իրենց ուրոյն՝ ծրագիր^ Հաշուէ , Հարցռլց Աամսոն;
նեըըր մէկ ճակատի փիա լ կբ միացնէին իրենց տե– Խան ոգԼ լինի , < ազար Հեծ՛եալ ունիմ, մօ–
Այսպէս կչոնթանան , գմրախտաբար , •ւե սին՚ներով ե լ տասն՛ոցներով զին՛ուած՝ , սլատասխա.
Հոն էէն գերման սոցէալ
Հակրնգգէմ ումեբոլ ս\ոլր պայքարներ բ, եւ պար^ 3)րան սայի ընկերվարականները, դեմոկրատները , նեց յաղթանդամ Մշեցի Մուկոլչլւ ;
տ ա ւո ր ա կանն\ե ըը ե լ ռուսական՝,
տ ո ւողա կան ումըՀ կը Հ եռան այ Հ րապա բակէն , իր Անգլիոյ աշիյա. Մենք թարգմանեցինք խ օ ս ա կցո լ թ ի ւնը եւ
աեղբ տա լով պա յքա րողներ ո ւն՛ : մենշեւիկ եւ րոլ. "ւէԳՏԼ Համրիչի Հատիկներէն տաս Հատը Համ է1ի էի
ք)ւթը\ տարուան– Հ բաբո րբ աշխատանքները շեւիկ թեւերը , իրարու կողքին. ; թելին պարապ կողմրՀ տեղալորեց ;
չկրցան տոկալ եղած գրոՀներուն եւ Ա » Ա՛իջագ - Անոնք ըոլռրն ս. նէին մէկ մ տա Հու • V՛երգէ յ , կռուի ատեն քանի՞ զինուոր կըը–
ղա յինբ , որ կազմ ուած էր \ Տեւէին՝ , Լոն տոնի մ Էջ , թիւն ե լ կարգաիւօս ՚նաս ճակատը ղրկել :
- Խանր ,սղ1 լինի,
կբ վ՛ակէ ր իր աչե կոծ գործ ո ւն էո լ թ ե ան՝ շրջան ը Այո բոլոր յրցերու քննութիւն ւ ե լ պաբզա– 2500 Հետեւակ, պատաս.
բան\ո լ թ ի լնըգ, նախօրօք կո ւս ա կց ա կան՝ տեղական խանեց Ա երդէն՛ ;
Բ. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆԸ մո ղովներո ւ Հ ա ւան ո ւթ ե ան 1լ են թ ա բկո ւէ ին , եւ Եո թարգմանեցի ե լ պէ կ ը 25 Հատիկներ աւել,
անոնց վիճաբանական եզրակացութի ւնները կբ ցուց նախորդ տաս Հատիկներուն ;
Ա՝ եռաւ Ա* Մ է^\աոԳա ձէս\ԼՀ 1 ի^չոլէո մեռաւ ա– յ ան\ձնո լէ ին տեղաձկ կւ մ արմէններուն ^ որոնք ՛Լար արա,լի քաԼեըոլ գունդերը քանթ զինուոր
նո ր Հ ե ղին ա կա ւոր եւ կեղըոնական գէմ քը եւ Կտ ր՛ո էլսաոռրՀրգա՛Ղմաողտ ովդնաեբմուանւո րնե ր միիցւ ւ, կը կը կերակրէն Արտոլշ ;
կո ւո րը կարլ Մաըքսը ; յղէին ;
Խանը ողչ՝ լինի, եօթ Հազար ձիաւոր, այս.
Չմեռաւ սակայն էտէաչը , եւ, անոր վերա - Այսպէս , կան ոն ա ւո ր եւ մ եթ ոտ իկ եղանակով ինքն՝ եօթ գունդ, քաԼ ե լ ձիավարժ զին՚ուորնե.
ծնու Լ գբ ո ղ^ո ւնե ց ին բոլոր աշխատաւռ րն երբ կր քալէր բնկերվա յ ա կան աշխարՀը, որուն վբայ րով, պատաս իւանեց խմբապետ Արտոլշը
1 889/՛^ * մ օտ քսան տարի ետք , ք* • Մ Իջաղգա յ ին ի կ՝՝ աւե լԼ՚ա յին , տա րուէ տարի , ն՛ո ր Համախմբում - ԱյԱտէւ "ւ ա տ ա ս՛խանին մասնակցե -
վերւ աեղծում ով , որ շա ր ո լն ա կո ւթ ի ւնն էր Ա * ներ , ն ո յն էս կ փոքր աղգո ւթ ի ւննե ր էն , կամ խմ ո ^ ցան եօթ Հբամանատարն երբ , ՛որ՚ոորնոնցլ ա՚Լ ղեկ ու
Ս՛ ի ջ՛ * զգա յին–ի , \ե լ որ ն..ո յն\ տեսակէտէ շուրջ կբ րումներ , ուր որ կար պա Հան ջ քա ղա քա կան ե լ թեան Համ աձա յն՝ տասնեակ Հազարներով Հա ք
Հ ա ււ ւ րէ ր ա շխատաւո բտկան զաՎգուտծը , անոր տնտեսական ազատութեան ; ֆէտա յիներ կաղմ ու պատրաստ կբ ս սլաս է ին Հը–
տար ՛լ Համար տնտեսական ձերբազատում : Այգ աշխատանքն յ րուն իբբել ջերմ Հաւա .- ր ամանի , ոեւէ տեղ արշաւելու Համարդ
իրենց կարգախօսը նոյնն էր : տացող , փոքր աղգեբոլ կա ր գին , Հա յ մողովչոլբ ֊ Պէկբ սարսափէն քարացած էր , բայց կը փոր
^Պրոլետարներ բոլոր երկիրներու, միացէ՛՚քէ գր\ եւս, կբ լծուէր աշխատանքի , եւ տասնեւՀինգ ձէր էր ուրախութիւնը յայտնեչոլ , որ այգքան ում՜
Մ իջաղգա յին ա շխ ատ աւոր ո ւթե ան տարեգրու– տարի չան ց ած , մեր մոզռվուրգին է բատ ես , գա– ներկայացնող կազմակերպութեան՝, մը կը մասնակ
թեա ;ց մէջ, յիշատակելի պիտի մնայ 1889/՛^ Փս՚– ղափ ա ր ա պաշտ ե լ կո ւռ կազմ ակեր պո ւթ ի ւնը , Հ * ցի նախորգ գի շերէն ի վեր X
րիզ գումարուող ք* • Աիջազգայինի Համամողովը, 0* Դաշնակցութիւնը, իբրեւ բնկերվարական Հայ֊ Ա ամ սոնէ ռազմ ա ւէ ա ր ո ւթ ի ւնը յաջողած էր Տ
որու ն կը մասնակցէին աւելի քան– 400 սլա տ գամ ա– կական միակ Հատուած , 1լ ըն գո ւձԼո ւէ բ /» . Ա ի^ Հայ - քրտական բա ր ե կա մ՛ո ւթ ի լն բ Հ ասա ատ Հի -
ւոբնհր, (Հուլիս \4էի պատմական Օրուան վերա - ջաղգա յիոի մ էջ , | 907/՛^՛ յ մ է ամամ ան ակ՝ Հալ աշ^ մեբու ւիյրայ կը գրուէր , թէեւ իբր մասնակի եւ
խ ատ ա ւո ր ո ւթեան իրը եւ ՝ն եբ կա յա ցուց ի չ :
պաՀ ելով ան,որ բացումը : մ ան բանկ ււ բ մը
2Է0 որ Տուչիս \4բ խո րՀ րգաւոը թ ո լա կա Լ– էր Գ– ՎԱՐԳԱՆ Արարողութիւնը վերջանալէն ետք, թէ Հրա
Fonds A.R.A.M
