Page 10 - ARM_19-1947_04

ԼԻՊԱՐԻ& ՆԱԶԱՐԵԱՆ8 ՕռաԱջաԱեաԱի եւ ԱղրափաԱի ՀայկակաԱ ձթ դէօչԱեդ

յիշատակիԱ | Հնագոյն ղարերէ ի ազգերը սկսան խոր

ինչպէս պատերազմը, մահն ալ կորս&ցուց իր Հ ի չ րր ասթմային ու– ա զգայթ գոյութեան ղաղա
ցր՚֊ց>»ԳԲ«՚–Իւ
դաման վսեմութիւնը։ ՀեթղՀեաէ ՜դիւային քրքիք Տանու*. Հ, Զ - Գա չևակցութեաէն ՝ /երր կը բա փաբւերը կթայիս ՚ զատորոշուիլ

մը կը դառնայ իր մռայլ, բայց մեծվայելուչ ղօ - նամ յարգանքի այս երեկոն, որ ե ուիր ո լածյէ ըն. դրօշներու, գոյռւ-թի՚-սը ՝
Հայր
զանչկլ ; կերնձբ ՕՀանշանեա՚Լփ եւ Ազրալեահի , կ՝ոլզէի Վաբգան Հացոմնի կր կարծէ թէ Հին

կ մեր մամուլր՝ յիշատակարա՛՛ն. մեռելոց •. նա իւ ձեր մտածման բեւեռը ո լ զ զ ե լ գէպի այ՛ն մեծ ժամաբակներու մէչ դրօշներու պաստառը միտ

Փոսե՛ր, փոսե՛ր \940էն ի վեր : կատարեայ ըն՛տանիքը, որ ազգային՛ %ա՚եիժէոե մը դարձաւ գոյն էր (կարմիր կամ սպիտակ եւայլն) եւ թէ

մաՀասչար երէց սերունդի գլխուն վրայ՛. Հ,տյոց պ է տ մ ո ւթ ե ան՝ մէջ իր Հե, ւն ե բ ո վ արգի յ>տ\ի մր ազգերու զանազաԱ գո/ներով պար
եւ մաքի
Եւ աՀա ւա ս էկ վե բԼիքնզլ ՝ Լիա ա V ՚է՝տ Ն ա զ ար­ գրագէտհերավ, զէնքի փառքերով՝. Ջեղի ղած ԳՐ°Հ"^Ր՝ գոյք. թԻ նորաձեւութիւն .
մըն
եանց ; ծանօթ են –ւս\Լ ո լեները մեր պատմական մ ե ծ ա գ ո յն Է։ յիշ–
ուին բա .
Վերջերս Եդէ աա ո ս էքն\ Փարիզ Հասած երիտա­ բնտ անի քնե բաւն , որոինք կբ կո շուին երբեմն Հարս­ Հայ մատենագիրներու մօտ դրօշները կը
իբր
սարդ մ լւ կր ատ ա մ էր թէ մեր .վաստակաւոր ընկե­ տութիւնն՝, ինչպէս Աբշակունինեբբ գ ինչպէս «դրտւշ» , «դրօշ» , «վառ» , <ՀԽշռ*Լ»

րը անկողին գամուած է անյոյս : Բագրատուձնիները : Պատմական այդ ըոնտանիքնե– ռեբով ;

կր կարծէինք թէ րերնէ բերան շր^ած զրոյո ր ո ւ ա ն՛ո ւան ա կո շո ւիժ ե ան Հետեւելով՝ եթէ ^Է^ԱԼ Արաբականն ազգեցութեան նեբքել մեր քով յի -

մՀր\ն էր Հ Բայց չուշացաւ գուժկան Հ եռագիր ր : ԼԼ֊ Գաշնակոլնիք կոչեց Հ* Տա Գա շն ա կց ո ւթ ի ւնբ , սը– շատակուած Է Աաեւ արաբերէն «Ալամ» բառը, որ
երկու
Հա Լիպարիտն ալ կը թաղեն՝, Հասարակաց Հիւան՛­ խալ չգործեց երբեք։ Վամ՚ն՚զի նաւազ փառաւոր չե­ ՂՐ°Հ. հ.". նշնաԼնաԼակէ ՚. Հին՝ Հայ ա ս տ ան ի մէջ

դանոցէ մ ը փոխադրե լո՛վ գեր եզման՚ա տ ո լն • Գար– ղաւ Հ . Տ * Գա շն՝ա կց ո ւթ ե ան կեանքբ , ոչ ալ նուաղ տեսակ դրօշներ կայթն .

ձեալ օտար Հողի լ Լ ր ա յ ։ Ծ "՛վերով ու լեռնեբով Համազգային է Հայ մողովոլրդին՝ բոլո՛ր խաւե­ Ա ՏոՀմային՝ դբօշբ։
կամ մտաւորական , գին՝ագոըծ
րամն ո ւած սքանչելի Լոռի էն , որուն մթին ձորերն՝ րէնՀ աբՀեստաւոբ՛ Բ Ազգային դրօշը :

անգամ լ ո յ ս կը բաշխէին անցորդին ; կամ ուսուցիչ , ն եր կա յացոլցիչներ առաւ մեր աղ­ Տ-ոՀմային դրօշներու կարգին առաջին աեզբ

X գա կերա կո ւս ա կց ութ ի լն բ , պա տ ր ա ս տ եց ս ր բազան բռՀած էր Արքայական դբօշբ :
պե– .
ղատին՝ , տուաւ դիւցազներգութիւն , ստեղծեց բարբա­ Հայկական «Արտաշիսեան» , «Արշակունեաց» 1
տ ան
Պոլիս % «Ազատամարտ»ի շր^ան : Ե ր ի ա ա ս ա բ գ տ ութիւն , Հ ի մ ն՛ե ց Հա յ բ ե ն իք՝ աէ իրաւ եւ ՀձԲտգր ա ա՛ ււ ւ Լ եաց» ու Հհքիո լբինեան ց» թ ա գ աւո րու

մը Գերմանիայէն , որ քաղաքական յօդուածներ րոս վա բձակ ալբ գուբս նետ ելով ազգայ ին> թ եան ց դրօշ բ ո լ գոյնը ոո.լոր1օւ սւլ ծիրանի, Է ի ն ։ .

կ ամ գեզարո ւեստա կան տե ս ո ւթ ի ւնն ե ր կը գր էր , մէկ բամինէն ; Հայ Ա ա խար ա՛րն եր ու որոշ իշխաններ՝ ո ւձն է ի ն

ԻԻ * Լեռնեան ստորադրութեամբ*, Ա՚իեւնայն՝ ատեն՝ Ահ աւասիկ այգ մեծ ընտան իքին երկու փա - ի՛րեն՛ց սեփական՝ դր°$–՝երբ, որոնք սակայն՝ արքա­
կորուստին ,
լսարաՀններոլ մէջ 1լերեւաբ իբրեւ դասախօս ըն՝ - ս ա ւ՛ւ ր զաւակներուն՝ վագորգայնին յական դրօշվւն նման ծ ի բա\Լ՚ի չէին , այլ սպիտակ •

կերային՝ , կուսակցական՝ նիւթերու : Հաւաքուած ենք ^այստեղ , այս երեկո յ , յարգելու կը զս/Լ աղաչուէին նաեւ իրենց նշաններով
ձեւերով
Լիպարիտն էրէ կտտանքները քակուած Էին եւ Համար անոնց յիշատակը : նուիբեւ
Հրաւիրեմ
մարդիկ շ ո ՚ - ն չ կը սպառէին., սերունդ պատրաստե­ Ց բդելու Համ աբ , ուրեմն , ազգին Պէտք է շեշտել թէ բոլոր նախարարները ի՛­
Հա -
լու Հ ամար ; ա յ դ մեծ զաւակներուն յիշատակբ, կբ յսովը րենց սեփակա՛ն դրօչներբ չունէին , այլ դրօշ ու -

*\յո րե կը շուտով դարձաւ ընտան ի դէմք մը : <ձեղ յոտնկայս , երկիւղած , մէկ վայրկեան, նէին ֆքիայն ա^ն՝ գլխաւո ր նախարաբներբ որոնք

քՒէեւ բծա խնդիր եւ գիւրազգած , ոձ՜և էր բարեմոյն՝ գո բ դո ւ ի լ ս/նոնց Հեւ ձեր մ ւ յծո ւմ ին՛ ՝ լո կա բոզ էին. Հայոց թագաւորին լատուկ զօրագունդ

բնաւորութիւն մ ը ։ Գ ե գա ր ո ւե ս տ ա կան ճաշակ՝ եւ- գեր Հայթայթել ;

բոպական մշակումով։ Այնպէս որ փիլիսոփայա­ Հթն\ Հայաստանի նախաբար ո ւթիլննե բը բազ -

կան՝ ժպիտ մը կը ծաղկէր իբ գէմքին վրայ , երբ Ատենախօսներ բ ձեզի ներկա յացոլցին մ եր եր­ մաթիլ էին , Փ ա ւս տ ՛ւ ս անանց թիլբ կբ բարձրացնէ

կոլգաբ կբ տեսնէր մեր կուսակցականէ ակումբնե– կու մեծ ընկերներուն գործն ու արմէքր, Հպաբ ֊ մինչեւ 900/, ուրիշ պատմիչներ այս թիկը ^*/^^"

րուն տն՝ա\վա րի՝ երեկոյթներ բ, «գեղարուեստական՛ 171 ո ւթ Լ ամբ ու գն ա Հ ա ա ան քո վ պատկերացուցին ա– ց\Լ են՛ 400/ : Որոշապէս կր Հասկցուի միայն՛, թէ

յ այտա գրով» * \նտ\՜Լ ց փառքբ ; է*ացմա*ս խօսքիս մէջ 1լբսէի թէ Հ • աս տա ն չունէր Հարիւրաւոր նախ արարներ
իշխանն եր որոնց մեծագոյն
Այն՛ ատեն չէր սիրեր լճսՀնալ որեւէ մեծ քա­ 0 • ՚հաՀնակցութիլնբ կբ նմանի Պանթէոնի մը, ուր մասբ ունէր յաա ո լ՚կ
դ ր օ շ ու 1ն1շա1ն1նւեր:
ղաքի մէջ : Եւ եթէ չեմ ս թալիր՛, վեց ամ իսբ ան­ կը Հանգչին Հայոց ժամանակակից պատմութեան

գամ մը Եւր՛ոպա կբ վերադառնար ; Վերջի՛ն անգամ մ ե ծ ա գ ո յն փ ա ռ ք ե ր ը ; Տխուր է ա՛նշուշտ մտածեք ք1 շվսա\֊ ակա.՝ դբօշներբ կրնային՝ մետաքսէ բ է–

Պ ո լիս էի* I՛ ր ր առաջին– ա շիւ ա լ՛– Հ ամ ու ր ա ր սարսեզ որ մ եղի վիճակուե ցաւ յոլղա րկաւո ր\ն եր ղաոձնա ք լալ, բայց անոնք չոմնէին ոսկեՀիւս զարդարանք­

Եւրոպան՚Հ իրազեկ միջազգային կացութեան ելե– Հ * Ժ * Գաշնակցոլթեաե մեծ մեռելներուն : Տխուր ներ որոնք յատուկ էին՝ միայն Հայոց թագաւորն՛ե­

ւէ ջւերո՝ւ1ն>, նախատեսած էբ շատ մբ դէպքերէ է անշուշտ տեսնել ոբ ՀետզՀետէ կ՚անՀետանան րուն * Ա պիտակ գոյնը Հին՝ Հայոց մօտ յարգի գոյն՝
մըն էր ;
իիթհոլորտբ թունաւորուած Էր արգէ՝^*1) մեր մեծ ջաՀկիրն երբ : Վ ե ր ջ ա պ է ս ծանր է խոր -
Հ ազի ւ կբց ա՛լ պ ր ծիլ թուրք ոս տիկ անն եր ո ւե՝ ճ ան -
կերէն։ Հ իլ , աբ մեր պա տ մ ո ւթ ե ան ամ էն էքն եղերական Հա յոց կաթոգի կո սն երբ ու թագաւոբնե րբ ի -
րենց կառքեր՛ո ւն կբ լծէին՝ սպիտա Կ ձիեր կամ շո–
պաՀ ե բո լն պատասխանատուութիւնը ս տանձն ա՛ծ յ

Ա՝ ասն աւո ր պաբտական ո ւթիլններ դրուած էի*ն՝ մեր պատմութեան՝ փառաւոր է՚ջերովբ բեռնաւոր - րիներ.։ կը Հագնէին երբեմն սպիտակ զգեստներ Հ
Հեթա՛՛՝ Անտ–
•իր վր՛այ յ I՛լ իր ձա^1՝բ չլսուեցաւ երկար ատեն՝ : ուած , ազգային՝ կամլքն՝ ու Եր ա գ ր բարձր բռնած ՀՆտին՝ ոսական շըջտնին՝ եւս, մեր գիցաւՀի սպի­
տակէի՝
1915 Ապրիլ 11/24/* ձերբակալութիւններէն վերջն ա յ ս ան էքԱ ա ւո ր ո լ թ ի ւձնն ե ր բ կբ մ ե կն ին անդարձ կը նուի րէ ի ն սպիտակ զոՀեր , բայց , -

էր որ իմացանք թէ «Հայաստանդ թերթը կը խ բմ- յյսպէւ կԼուք : Անոն, ւր մեր պատմ ութիւնբ աւե լի , մ ի շտ ծիրանն ի գա յնը նախբնտբե
գրեցին՝
բ տ գ ր է Աոֆիայի մէջ*. իրենց կեանքով՝ կը Հեռանան աՀ ա * ժ էր ••

Ջերբակալո ւթ ի սևն ե ր էն անմ իջապէս *ԼռրջՐ ք՝այց ինչպէս մեր բանաստեզծբ կ*ըսէ , ՄիԱ.ւ ս բերեմն , Հայ իշխլ >ններբ ե ւս Վս–կսա
գործածել ծիրանագոյն՝ ՚Հ/*՛1"/^
կազմ ո լած Աո ժ ամ եայ Ս՝ արմ ինը յաջոզե ց ա լ կապ Հայո՛ց ժողովուրդ , դուն՝ որ ստեղծեցիր Աա - գբօշն՚ե բ բ , որոնց

Հաստատել Հ . Տ * Գ • Պ ալքան ի կեդբ * կոմիտէին Հակ - Ա ե ս բ ո պ\ւ. Լ ր Հ ր ա Հ յ ր ի "լէ" Ղ^Ղ^ՑԷ^֊ * ^ Ւէ ՜ նշանէ .երր սպիտակ Էին՚՚բն՚դՀանրապԷս : Ագաթան -

Հետ , եւ օրը օրին գրկած թզթ-ա կց ո ւթեանց շնոր– բանն եր աշխա րՀակալ եւ Պապ թ ա գա ւո րն ե ր քաք գ ե գ ո ս կ՛ալան գէ որ երբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Կե–

Հ Ի՛ւ , կարելի ե գաւ Հայաջթ^ ^ Ա ա ր ս ափն ե ր ո ւն ա– ու Հանճարեղ, Նարեկացիներ Աստուծոյ հետ խօ. ս ա ր իա էլ ե րթա յ , իրեն՝ բն կե րա ց ո ղ ի շվսաննե բր ու­

ո. ա ջ ի ՛հ լուր՚երբ Հասցնել աբտասաՀման : սակից , եւ ՇնորՀալիներ աստ ո ւահ տքնար , դուն որ նէ ին՝ իրենց նշաններբ այսինքն դբօշներբ : ԼՏ°՝ս–

Գեռ նոր տեսայ ՏԼաւէն Արք՛ի «Պատ ր իարքա - ստեղծեցիր Ան դրանի կն ե ր ու Ա՝ ոլբասէներ , Վա– ւշ 6 0 2 ) :

կան յո՚֊շերըյ» : ինչպէս էլերեւայ, ողբացեալ Պատ­ րուժսձններ ու կոմիտասներ , Էլի՛ ^էՐ ստեղծես : Եղիշէ , Աւաբայրի Հայ բանակին նախարար ՜
ցԱ է ի բեն ՝ց ա–
րի արքբ չէ Ր դԻա^*Ր որ իբ Հ տ գ ո ր գ ա ծ տեզեկոլ - Գո ւձն ոբ դե բա գո յն աա ռապ անք ի գն ով՝ տե - ՚ճ ե բբ ո ւ գն դապ ե աներբ կը ներկա յա

թիւն\ երն • ո լ տ ե զե կա գի բ՛նե բ բ աբտասաՀման կը սար փառքի ե լ Հանճաբափայլ արուեստի տաճար­ ռանւձին դրօշներով։ ԼՏես 180) I

Հասնէին՝ մեր միջոցաւ : ներ , Է լի՛ կբ տեսնես : Փաւսաոս կր յիշատակէ որ Վասակ \ք ամ իկոն–

Այդ զարՀուրանքի օրերուն, վերջին թգթակ ֊ Համ օներու ե լ \թիկո լնե րու մ աՀ բ չ ի կրնար եան՚ին Հեծելազօր բանակը ուձն՚էբ .իր տոՀմային՝

ց ո ւթ ի լն մբ ղրկած էի թո րապէս յ ո ւս աՀ ա տ ա կան՝ , ընկճել մ ե զ ։ ՕՀանջանեսձԼի ս/նունբ Հայերէն լե ֊ դրօշները (Տես Գ– հ) • ) : Փաւսաոս նոյ՛նպէս կվլ յ ի ­

ել Լիպարիտ \,ազաբեա՚նց , միշտ Հաւասարակշիռ ղուով կբ ն շան ա կէ թո֊իչք գէպի բարձունքներ բ, շատակէ Ս ուշեզ ՛Ա՝ամիկո^նեանին գրօշը, (ու սե -

մ արդ , անՀրամեշտ Համարած էր թեւատել : •Աղբալեանի՛ անաւ\ն՝ը յոլնարէն լեղուռվ կբ ^նշա\՚։.ակէ փական՝ նշան՛ները^ որոնք Բադալանի ճակատա -

Բայց , նոյնքան՝ գործօն կուսակցական , իր կա - յաղթանակ Համաժոգոտվքդական ՚. մարտին նախօրեակին , զէնքերու Հետ միասին

րելիհ– փորձած էբ յաջողցնելու Համ աբ գերմ ս (իողովո՛ ւ րզ Հայոց , յուսաՀատելոլ չէ, նոր օրՀնել տուած էր Մեծն՝ Ներսէս Պարթեւ կաթողի­

մարդասէրի մբ միջամտութիւնը : բարձունքնե ր ե լ ն՛որ յագթանակ\ւեբ էլի՛ կբ տես– կոսին։ Ըստ նոյնէ Հեղինակին , Ման՚ուԷլ եւս ունէր

՝նես : իրեն սեփական դրօշն ու նշա՛նները–.

Այդպէս էր որ առտու մբ Պ"էիս կբ Հասնէբ Շ– ՆԱՐԳՈՒՆԻ
Հետ , սա ա ֊
Լեփսիուս ել շա՛տ մբ \վկայութեսՀն՝ց Արքայական ու իշխանական դրօշներէն՛ զատ ,
էլազազակէր
նալով մեր ֆրանսերէն աեղեկադիրը., Հայաստան ունէր նաեւ իր Համազգային ԳՐռ

յուսաՀատ *. լէինք իր գրութիւնն եբուն , որոնք այնքան ցանցառ շը : Այսպիսի գրօշր գորհւ ծ ո ւթե ա՛ն գր" Նեցաւ

«Աենք այս եգածներուն Հազիւ ՀաբիւբիՀե էին : կշռուած քրիստոնէութեան շրջանին; \,մա% բ է ՚ - ՚ Լ ՚ ^ ա . ական
մասնաւոր
տասՀր գիտենք աբտասաՀման ի մէջ»*,. \ / ո յ ն Լիպաբիտ\ն էբ , Հանդարտ , ազգային դրօշին, Հայ ազգային գրօշր եւս կշ

Մեծ մարդասէրին ս/ևզօբութեան ամէնէն՝ պեր­ միտքերով; Ամէն բառ իբ տեգը : Առան՛ց ՂՐէր է " " ^ ՝ ԷԲՐ խորՀրգանշան. : Այս մասին՝ նղԻ՛

ճախօս փաստ բ պիտի մնա յ ա յն , որ չէր կրցած գ ո ւձն ա ւո բ ո ւմներ ո լ կամ բռնի ճիգերու : շէ կը յիշաաակէ որոշ բառերով «խաչանշան ա-

Կիրք չունէր : Ոչ իսկ տենդ : րարեալ ի վերոյ զօրոճն»; (Տես 2 7 ) ։

մ իջոց մբ գտնել գե բմաՀև զին ո ւո բա կան իշխա - Ազգային այս խաչանշան գրօշր կը պարզուէր ,
երբ Հայ բան֊ակր կր կռուէր
նութիւնբ կբ մերմէր իը ստացած վաւերա - Տուշեր գրի առած \՚–էէաՐ թէ ազգային քաղա­ ԱնՀալատնեբու դէմ -

թուզթերը աբտասաՀման փոխագրելու ել խ որ - քական տեսութիւՏններ՝ կամ երաժշտա կա\Լ քրոնիկ Գաւիթ անյաղթ փիլիսոփա՛ն՝ ելս Հայկական աղ ՜
ոս
Հուրդ կը Հարցուէր մեզի , պբօֆ . Ա. 1Աաչատուր– մբ, ոտանաւոր մբ թարգմանէր թէ խմբագրական գային խաչագրօշին մասին՝ 1լ արտայայտուի
Հայկա­
եանի մ իջոցաւ • •* մբ պատրաստէր , կբ Հետեւէր նոյն՝ գիտական , յա­ կ աւա՛ղէ թէ այդպիսի դրօշ կը տարուէր

X ճախ բառական ճշդութեան : էի ի շտ ան սեթեւեթ եւ կան բանակին առչելէն : (Տես էշ 1 1 7 ) ։

ա նիյ ռով ՝, թ՝ովմաս Արծբունի , ՅովՀան՚ն՚էս պատմիչ ՚»«–

Վերջին՝ ա արիէ երու բնթացքին ողբացեալ Նա ՜ Եփուն տարր մըն՝ էր քագաքական՝ բա^՚Լակցոլ Ամբատ պատմիչ կ՝ ըԱ՚դո ւն ին՝ Հայ բանակներու առ–

զա ր ե ան ց ր տեսնելու առիթ կ՚ունենայինք Փարիզ, թ ե ան ց Համար : Գժբախտա բար խառնուածքր չեւէ՚՚Լ տարուած խաչադրօշնեբոլ գործածութիւնը։

արդէն ումասպառ եւ բն կճուած : ի*ացի Հ^Հայրե - թերեւս ալ առողջական՝ վիճակը • չէր Համապա– ԿիլԻԿիոք Հա ք թագաւորներէն , Լեւոն Գ– երր

նիք՝» օրաթերթի եւ ամսագրի , «առաջ՝Հ>ի եւ ուրիշ տ աս խան եր այգ ասպարէզին՝ , եւ մնաց կէս ճամ­ 1302 թ ուա կան–ին Արաբներու դէմ կքէ կռուէր,

թեբթերու մէջ Հրատարակուած գբութիմհնեբէն , բան է «զնշան՛ Աըրբոյ խաչին առաչ՝ի տանելով» էր , կ՝Ր"է

ուր ի շ բան չեմ գիտեր իր գր ա կան՛ աշխա տ ան քն ե - • • * Հանգիստ ոսկորներուդ , պիաի բսեն բա - Ամբատ պատմիչը; Ազգային այս խաչաղրօշը ծի­

բոլ մ ասին : րեմիտ մարդիկ։ րանագոյն էր , ու ոսկիով քա՛նդակուած էր , ոսկի

Երր վերջապէս Եդիասւոս Հաստատուեցաւ, Ո** ր բազմ ա չա ր չա բ ո ս կո բ բ կրցաւ Հանգս տա - ծոպերով միասին։ Միէ՚ին դարաւն՛ խաչագրօշխն՛

դառնալով մնայուն աշխատակից , յետոյ խմբագիր նալ Հայրենի ՀոգվյրտիքԷն դուրս։ ւն՝կիմնն ե բ ո ւն՛ վրա յ քաՆդակուեսան՝ նաեւ Հ ե տեւ -

« 0 ո ւս ա բե ր՝% ի , մ ի շ՛ո ուշագրութեամբ կբ Հետե - աՏԵՐԷՆ ՄԷԿԸ "Լ աէրոմնական գիրերը .

Fonds A.R.A.M