Page 91 - ARM_19-1947_03
P. 91
ՊՈԻՍ՚Մ ԾԻԾԱՂ Անշուշտ սատանի պոչ մը կայ ասոր մէք։
Նուէ^ր կուաայ թէ փոխէ
Մ Ա ՀՈ Ի Ա Ն «ԿուգաԱ
ՊՕՂՈՏԱՑԻՆ ՎՐԱ8 Մենք աղքատ չենք որ նուէր ընդունինք։
ու կ ՚ ե դ ա Ա . . . » Փոխ թող տայ ան սա Հ մ ան մամ տնակով ։
Իվա1ն. Ես չեմ ուզեր ոչ նուէր, ոչ փոխ ։
Ես փ՚օւյւայի պէտք չունիմ, մանաւանդ պուրմոլա–
Խ"– էէէԺր Նուրի քսանին Հիտ քնացայ ագի ը - <մհիւանադէտներ Հ չյտէրան-Հյ^րան՝, ներու դրամին։ Մեր աշխա՛տաւորին քրտինքը եր–
սազիր գրողին գրասենեակը : Ոչ լամրար ել. ոչ ալ որպէս կարաւան կուգան ու կ՚երթան : կաթն իսկ կըկակուղցնէ ել ոսկիի կրփոխակերպէ ։
մոմ ունէինք, բայց ան արդէն լուսաւորելու նոր Յուսալու չէ որ վսՐլ\ կ՚ունենան ^՚ՂԲաՐ1^^ 1 Ւ^ԳէՐ Հանելու. պէտք չկայ ։
մ եթ ո,ո մր գտ ահ՜ էր 1չ ա ղիննե ր կ աւգ ե լո վ մ եա ա ֊ կուգան ու կ՚երթանք : Հօբարը ազնուութիւն՝ մըն է կ՚ընէ ; Գուն անունդ
գաթելի մը։ Երբ վերքիս կորիղը այրեցաւ , ծնրա– գիր ստ թուղթին տակը։ Հ°՚ , ՝ ստորագրելն ալ
Դւ՚եՅինք աղ°թեսինք։ Յետոյ ան կծկուեցաւ Պիտի երգէր ՋիւաԹին եւ սաԱկ պիտի տար գրամով չ է ։ Զեւի Համար բան. մըն է ։
նստարանի մը վրայ , իսկ ես սեղանի մբ վրայ , եւ. իր սագին: — Ո՛չ* ո ՚ լ –ռէ ո չ ՚
քնացանք : Խում բով, գունգով կուգան կը Հաւաքուին ա֊ Այսքան բազմութիւնով « ո ՞ չ » ըսելու եկաք
Յա քորդ առաւօտ յարգոլաֆ. վաճառական մբ , ն՝ոնք : կր նստին մոգով ի : մինչեւ Փարիզ ։
Օսման աղա, ոբդեգրեց ղիս * Արմտիքի մթերանոց Խ ո րՀ րգականներ : Մասնսսգէնտեր : փարտոտ֊– —* Ամէն մարդ պարտականութիւն մը ունի :
մը ունէր եւ. կը կրէր Լազեբու ցեղային Հագուստ ։ զարներ : թ՛երեւս խոՀարարներ ել սպաս ո ւՀիներ իմ պարտականութիւնս է Հո չ» ըսել։ ԱշխարՀ ի
Համ ար ։
կը քալէր սնապարծ զուարթութեամբ մը, իր զիս ու նարտի կամ խաղի թուղթ եր ալ միասին՛ կը բե. միւս ծայրն ալ կ՚երթամ «/ւ^>> ըսելու
տերուն դնդերները կը ցցուէին՝ (հեգ տափատին բեն՝ միլիսններով ծախքի ենթարկելով իրենց երկ (իոգովր վեր քացախք– էւ Գռները կը բաց ո լին ;
սեւ կտորին տակէն , որոմն թ ո յ լ եւ լա յն յատակը րին գանձը։ իՒեթեւցնելով եւ բեռէ ազատելով ի–, %0՝ իւ ա իւ ււ ւո ի աՀ ա դին ծուխ մը դուրս կը խո յան ա յ ,
կը չարկէր Համաչափ, աք եւ ձախ, նման քարա. րենց մոգովոլբգին քսակը ւ Հոնկէ , պատուիրակներն ալ կը Հետեւին՛ անոր ։
քյււլ ոչխարի մը գիրուկ պոչին։ Ջեւաւոը գլուխ Հապա՛՛, գիլրին բա՞ն է ագգերոլ եր^անկոլ - \ք ո ւխը կը բտր ձբան այ վեր Հ Պատուիրակն ե րն ալ
ունէր , շագանակագոյն մազեր , սեւ աչքեր եւ զօ թիմևն ու բարօրութիւնը ապաՀովել ։ օդան ալ նս տ ւած կ՚ը Հասն ին ետեւէն ։ • • •
րաւոր ճեբմ ակ ձեռքեր : Արծաթեա ք գա շո յն մ ը Ժոգովուրդնեբբ թող փառք տան իրենց երկրի Աք խ , Թուրքերը խիստ ճկուն եւ խելացի են
ունէր եսիր կուրծ՜քին փամփշտակալները զարգար՜
ուած֊ էին արծաթ թելով % Աստծ՜ուն։ առատ դիւանագէտներ պարդեւած՝ է դրամական\ ա ռա քա ր կն ե ր ո ւ մասին ։ —- «կեավույՈւլւ
իրենց ; ՛Լ եր կա յիս ամէն երկիր , իր մոգո - փարա կուտայ : Ա՛ռ՝» : Փոխ կամ նուէր միեւնոյն
վուբգին Հաղատ կամքովը ընւռրուած՜» , իրեն յա» է իրենց Համ ար • • •
Օսման աղան տարաւ զիս դերձակի մը խա ֊ տուկ աստուած՜ր ունի , եթէ դեմոկրատ երկիր է Հ Աա կայն րոլորովխն պա բա0 պը ան ց աւ կը
կարծէք ա յս մենք Հա յերս
նութը եւ թնծի Համար ապսպրեց քթանէ ճեր մա - Անոնք անձնուիրաբար իրենց պ ա ա կան ա ծ երկրին՝ օգտուեցանք մոգովը ; քք* չ ։ Գոնէ
ենք • •* մոդռվուրդ
կեդէն\ եւ իրենին պէս Լազի Հագուստ ։ Անունս ալ շաՀը պաշտպանելս ւ Համար կը թա՛փառին, քաղա֊ անկէ : ի՛նչ ճարպիկ
ճէմալ դրաւ։
Զկրցտյ «Հայր» կոչել զայն ; Ու֊զեցի սիրել քէաքազաք *
ԳէնՔռ) ՔանԻ "V կեանքս կը փրկէր , բայց չկրցայ, ԱնցաՀ– օր Տ կրկին մողովի էին անոնք, ֆարի– Ներգազթի կոմիտէի նախագաՀը, իր քարտու–
կ՚ատէի զայն՛, ՎերասլաՀ էի եւ կամակոր կբ մնա զի մէի գաբին օձիքէն բռնած՝ ներկայացաւ Պ* Մռլոտո–
յի իր ներկայութեան ։ (յատ բարեպաշտ էր եւ օրը Ամերիկան շա՛՛տ ստակ ունի : Օվկիանոսի քու» վին , որ անՀ ամբե ր կ\ը սպաս էր մերիններուն ։ Ա–
Հինգ անդամ աղօթք կ՚ըն՛էր։ Երր միւէզինին եր– րին չափ ա՛լ մարդասիրական զգացում ։ Զտրգա ֊ նոր բաբի գալուստ ել որպիսութիւնը Հարցնելէ
դելր կը լսէր, կը լուար երեսը, ձեռքերը եւ թե րար քՒուըքը վարձատրելու չափ մարդասէր է։ զկնի , խ ոն արՀ ութի ւն մը ըրիս ան շո ւ~շտ ։
լե րր մինչեւ արմուկները,ոտքերը մինչեւ բումբե Արդ, կուզէ որ երքանկացնէ աշխարքիս մնացած՜ Ի^նչ կհուզեն պարոնները ։
րը , եւ երկրպագելով պզտիկ աղօթքի կապերտի մը ազգերն ալ ; Պատուիրակութեան պետը խոնարՀութիւն ը–
վրտյ , Գուբանէն տողեր կ՚արտասանէ ր ։ նելով եւ Վանի Հայերէնով մը. Ոչթչ, Վսեմա^
Գրամ կուզէ^ք։ ԱՀա ձեզի, որքան որ ու֊– •շուք Տիէր ։ Զիեր ողքութեան աղօթող իենք ։ Եր
հ.աՍ^էէ ք^է պիտի թոդուբ որ իրեն Հետ գէք * Զեր պիտոյից ցուցակը ներկայացուցէք ին կար կեանք կը մաղթիենք Աիեզ։ Խա՛, ի^չ լուը
Քաղաքը մնայի յ բայց իրիկունը տարաւ զիս իր ծի ՚ Գրամ տամ ձ ե զ ի ։ Կեր էք , խմեցէք, ապրեցէք, սա մեր Հողային պաՀ ան քներ էն՛ ։
գիւղը, վերը, լեռներուն վրայ , աւելի Հեռու ծ.ո– ո՛վ Եւ՛րոպացիներ : - Գզրոցիս մէք դրած կդպած եմ զայն, րայց
վէն\ : Եբտնթ թէ մուրացիկին Հետ մնացած՜ Ր//աա — ծ՛օ՛ աղաք, եկէք, Հաւաքուեցէք։ Տ՛ողով բանալին կորսնցուցի ; ԱնՀոգ եղէք։ Մի բտն\ կ՛ա
յի , անոր գիւգը գոնէ մօտ էր ծ՜ովուքն եւ Եւրոպա ընենք, խո րՀ բդակցինք։ Ամրիկ Հօբարը ստակ տի նենք Հ Այգ խնդիրը խաղաղ ^ա|նքապարհով պիաի
յին ։ Ա՛ տած՜եցի թէ երբեք պիտի չկրն՛այի փախ" տա յ մ եղի ։ Առիթ ր չփախցնենք ։ լուծուի:
չիլ Ա՛՛յ" Հեռաւոը լեռնային գիւղէն\ ^ պիտի բոն էին ՛Նախ մենծ՜ աղբարները։ Փոքբերուն խօսք Թ՛էեւ <մԼրեւմ ո ւտ ք%ց ինե ր ը ՀվերապաՀ ութեամբ»
զիս դեռ ՛խճուղին չՀասած՜ ։ Հասկցնելը դիւր ին է : կը տպեն եգեր այս վերքին պարբերութիւնը^ բայց
Օսման աղան կ՚ապրէր մաքուր տնակի մը մէք։ Էն իոաբա. քով կուգան ճօնը , ԺաքԹը եւ Իվէս|ս1ը: ե ս , գի ւան\ագէ տն երո լ խօսքին ան խախտ ՀաւԽ ~
Իր կողակիցը) բաբձբաՀասակ կին մը, ազնիւ, էր Կ՛ուզենք ։ Զենք ուզեր ։ տացեալ մը վերա պաՀ ո ւթեան պէտք չեմ ա ես —
ինծ՛ի Հանդէպ։ Ունէր գեղեցիկ տղայ մը, խեղ ֊ Պա յմ անը իմ անանք ։ ներ... Կ. ՊԵՏՈՒՇ
դուկ ձայնովդ Ալին, որ ինձմէ մէկ—երկու տաբու
մեծ՛ էր ։ Թէ տղան եւ թէ մայրը կբ քաշուէին ինձ
մէ , որովՀետել յայտնի էր որ ես քաղաքի կեան
քի՛ կը ներկայացնէի անոնց աչքին, սքանչելիքները ՄԻՏ՛Ի Եհ Ա Ր Ո հ է Ա Տ արծարծ պաՀ ելս լ Համար , արտասաՀմանի Հայ
եւ շոզշողանքը ԱւրոփԱԼյի; Եվրոպա յին ; Լազի Գրողներու Համագումարը կ՛ոչուած– է վճռական
տարազս դեռ պատրաստ պիտի չըլլար ատեն մը եւ ազդակ մը դառնալու, է
Հագած՛ էի իմ սեփական Հագուստս ։ ԳՐՈՂՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԸ Աւելի քան քառորդ դարէ ի վեր, ի սփիւռս
Առանձին քնացայ դիմացի սենեակը, մաքուր աշխաբՀի ցրուած մեր գրողները իրենց կարելթն
անկողինի մը մէք որ փռուա՛ծ՜ էր կոպիտ փսիաթի ըըին անՀ ատ ական ճիգերով Հայ գրականութեան
մը ՚իրտյ ։ վերմակը գլխուս քաշելով խաչակնքեցի ԽՄԲ— Ինչպէս գրած֊ էինք Ժաս՝ա1նակի1նՀա անդաստանը ծաղկեցնելու ։ Գեղեցիկ , նո^ն իւ՛ կ
յէ ւղ ի երիտասարդ պարբհրականըւ, «՛նայ իրի» , կոչ
ել աղօթեցի Աստուծ՛ոյ մ-ո լեռանգօբէն ս ր չ/քէ "էս մը ուղղեց արտասահմանի գրողներուն, համագու Հ ե բո ս ական եղաւ վերապրող սակաւաթիւ Հ ինե -
մար մը կազմակերպելու համար : Այս աււրիւ հա.
այս ամ այո ւթեան մէք ։ մակրա|նքով աւբտայայտուեցան շատ մը թ ե ր թ ե ր Լ բուն ել նոր Հասակ նետող տգոց ստեղծագոբծա
գրողներ, եւ գսւզափաբը որոշ օւեւաւորում ստա
ցած է արդէն; կան Ճիգ/Լ* ԱրեւմտաՀալ գրականութիւնը, գաւա՛ռ
Յտքորդ առաւօտ Օսման աղան* վերադարձաւ ո ի իր օրօբանէն կտրուելով, իր մեծ մշակներու
ճէվիղլիք, երբ ես գեռ կը քնանայի ։ Երբ որ փաղանգը գրեթէ ամբողքովին կորսնցնելով ^ չմա–
արթնցա յ , մարդ չկար տնակին մ էք • ^Ի^՛Ը եւ Հացաւ սակայն ։ Անարդար պիտի ~չրէէաՐ պնդել ,
տղան ալ դուրս ելած" էին ։ Հագուեցայ աճա պա - Պէյրութփ «Ազդակ»ը (շաբաթօբհէսկ) լայ1նօ ,- որ լեզուի թարմութեան, ոճի ինքնուրոյնութեան
րէն խբաիյուսհլով այս ձեո.նաբկը, հետեւեալ խոր.
բանքով եւ դուրս ելայ բակը, ուր դե ր ասան ու - հրդածոլթիլ1ննեբը կ՚ընէ խմբագբակա|ն|ի մը մէ» եւ զգացումներու քեբմութեան տեսակէտէն նո լա ^
((11 Յուփս).
թիւնէ մը սարքեցի , իբրեւ գիւանագիտական ճար ճումներ իսկ արձանագրեց ։ Ոչ միայն փշրուած
տար արարք մը։ Պոռացի , «Անա , ներէտէ^ սին» օգակը ^ԼաՐռէէ ե զալ վերականգնել, տէր մնալ
(Մայր, ո՛՛ւր ես)։ Մայր կոչելով զտի, կ՜՛որզէի Գրողներու Համագումարի մը գագափարին անցեալի Հարուստ աւանդին ^ ՚այէ նաեւ ճոխացնել
ցոյց տալ թէ ես ղէնք իբրեւ այդ ընդունած՝ էի ։ արթնցուցաՀչ֊ այսքան վառ Հետաքրքրութիւն՛ը , մեո գրականութեան գանձարանը ։
Երբեք պիաի չկրեսյյէ Օսման աղան Հայր կոչել, մեր մտաւորական շրքանակներուն մէք պատաՀա– ք՝ ա յց մամ անա կի թալալում ին\ Հետ , ՀետզՀե -
բտյց կինը ուրիշ էր, մայրական, բարութիւն մը կանութեան կամ քմայքի մը արդիւնքը չ է ։ « ^ / ա – տէ տմգունելու .վյրայ են մեր աւանդութիւննե ր ր,
կար անոր մէք ։ յ ի բ ի ^ ի 1ԼՈԷՐ կենսական պաՀանքք մը կուգայ Հրա եր կրէն բերած մեր յիշատակն երը ։ Օտար միքա -
իմ Հասնելուս լր*֊րր տաբածոլած էր գէլզիե պարակ դնել , որ սերտօբէն կապուած՜ է մեր մշա վա յրեըոլ աղդեցութիւն բ ճակատագրական կը
մէք եւ դրացիները գիտէին թէ ես ով էի եւ ով կը կոյթի պաՀ պան մ ան գործ՛ին ։ ԱշխարՀ ասասան՛ դառնայ Հ Մեր ումերը կր քլատուին : Նրր սերուն–
կանչէի ։ իմ կանչս տունէ տոլն փոխանցուեցաւ եւ ե րկր\ո րգ պատերազմ էն յետ ո յ ^ ումեբոլ Համա - ՂԼ՛ 1՚Ր մաքին ել Հոգիին աչքերը կը բանայ ուրիշ
Օսման* աղային կինը* որ բարեկամներու այցելու խմբման ել ազգե րու վերականգնումի այս վճռա ազգեբու կրթական կեդրոններուն մէք ։ Մ ինչեւ
թեան գտցած– էր եւ անտարակոյս իմ մասին կը կան շր քան՛ին մեր քաղաքական > դատին զոլգաՀեռ , անգամ մեր լեզուն վտանգի տակ է ։
խօսէր, Վազելով եկաւ ցան կա ապա ի մը երկայն ֊ զաղթաշխարՀի մէկ միլիոն Հայութեան առքեւ Ջկայ գրական ոչ մէկ մարմին, որ տէր ու
գրուած՛ մեծ՜ագոյն խնդիրն* է իր Հոգեւոր մառան– տիրական կանգնի մեր աղճատուող լեզուին՛. (Հար
- Զուգեցի արթնցնել քեղ, ճէմալ, ըսաւ կար գութեան եւ ինքնատիպ կերպարանքին անկորուստ բա բո սո ւթիւնները ո րոնք կր գո բծուին մեր լեզու
մրելով; Մեր նախաճաչր ըրինք, րայց պաՀեցի քու պաՀպանումը ։ ին դէմ կո չո ւած են՛ մ եր դաբաւո ր գր ա կանո ւթ ի լ –
բամինգ։ Զոյգ մը տապկած Հաւկիթ կ՛ուզե՞ս : Ինչ անակնկալներ աչ վերապտՀաձ Րէէաձ ^ նը եւ արուեստ ր գերեզմանելու։
Շատ գոՀ կԳրեւար , ել րոլոր կիներն ու աղ– ապագան , գագութներբ պիտի մն\ան, աւելի կամ Այ" իրականութեան առքեւ, Հայ գրողներու
էԴկները որոնք գաղտագողի կը նայէին պաս։ու - ն ո ւ֊ազ Հ ո ձ֊ զանգուածն ե ր ով , Հայս ւթեան խ ո շո ր Հաւաքական գոբծունէութեան ուղեգիծը, ումերու
Հ աններ էն եւ ղոսւներէն մեզ գի ա ելով, կր >, մէկ Հատուած-կն (եթէ ոչ կէսին) կեդրոնները Տ եւ տեսակէտներու Համադրումով ,միակ միքոցն է
աէին ։ ուի սլիտի ծ^աղկիմ ե բ գրականութիւնը եւ պիտիՀն– դիմագրաւելու • Համագումարին, օգուտները տ յն
Արգեօք ինչպէ՞ս պիտի վարուէին Հետո֊, եթէ չէ մեր լեզուն տեղական պայմաններու ներած" չա աստիճան բազմակողմանի են ել բացայայտ , որ
փով՛, իրարմէ թովերով եւ Հազարաւոր մղոններով աւելորդ պիտի ըլլար ղանոնք մի առ մի վեր առ
ըսէի թէ չէի թրքացած , եւ մինչեւ իսկ եթէ լաւ Հեռու այս կեդրոններու ճիգն ու ստեղծ՜ագործ՜ու– նել։
կին մըն ալ ըլլար, ես երբեք չէի կրնար մոռնալ թիւնՀնեբր Համադրելու, Հաշտեցնելու, միաձուլե–
իմ Հարազատ մայրս եւ զի՛նք, ՚ընգոլնիլ անոր տեղը։ լու եւ ցեղային նոյն շունչով ողողելու անՀրա - ՍՏԱՑԱՆ*
((10) մեշափլթիլերլ ո չ Ոք կրնայ մխտել։ քաղաքականա
ԼԵԻհ՚Ն Զ– ՍԻՒՐՄԷԼԵԱ՚Ն պէս աարակենցաղ, ֆիզիքապէս իրարմէ բամ ֊ ՀԱՅ ՕԳՆՈՒԹԵԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆ, եռամսեա,
Խ Ա ՚ Ի – Այստեղ կ՚ընգհաաեաք թարգմանու - նուած , գոնէ Հայ մշակոյթի ոգեղէն կապով պէտք պարբերաթերթ , Ը . տարի թ ի լ 4 (32) ԱպրԻէ
թֆւաւը երիտասարդ հեղինակի այնքան քստմնելի
նկարագրութեան, քաղուած իր սագլհբէն գիրք էն, է Սփիւռքը ւզաՀԷ իր միոլթիւնը եւ Հայեցի դի 1947։ Տարեկան բամնեգին մէկ տոլար։ Հասցէ.
մագիծը։ ճոռշաՅՈ &տ1ւ6ք Տօշւ»^, 212 ՏէսՅՈ Տե-տօէ, Օօտէօո ,
Արդ , տարազի ր Հայ մշակո յթի օճախը մ չտա ա». ( Ա .Տ ձ.)։
Fonds A.R.A.M
I
Նուէ^ր կուաայ թէ փոխէ
Մ Ա ՀՈ Ի Ա Ն «ԿուգաԱ
ՊՕՂՈՏԱՑԻՆ ՎՐԱ8 Մենք աղքատ չենք որ նուէր ընդունինք։
ու կ ՚ ե դ ա Ա . . . » Փոխ թող տայ ան սա Հ մ ան մամ տնակով ։
Իվա1ն. Ես չեմ ուզեր ոչ նուէր, ոչ փոխ ։
Ես փ՚օւյւայի պէտք չունիմ, մանաւանդ պուրմոլա–
Խ"– էէէԺր Նուրի քսանին Հիտ քնացայ ագի ը - <մհիւանադէտներ Հ չյտէրան-Հյ^րան՝, ներու դրամին։ Մեր աշխա՛տաւորին քրտինքը եր–
սազիր գրողին գրասենեակը : Ոչ լամրար ել. ոչ ալ որպէս կարաւան կուգան ու կ՚երթան : կաթն իսկ կըկակուղցնէ ել ոսկիի կրփոխակերպէ ։
մոմ ունէինք, բայց ան արդէն լուսաւորելու նոր Յուսալու չէ որ վսՐլ\ կ՚ունենան ^՚ՂԲաՐ1^^ 1 Ւ^ԳէՐ Հանելու. պէտք չկայ ։
մ եթ ո,ո մր գտ ահ՜ էր 1չ ա ղիննե ր կ աւգ ե լո վ մ եա ա ֊ կուգան ու կ՚երթանք : Հօբարը ազնուութիւն՝ մըն է կ՚ընէ ; Գուն անունդ
գաթելի մը։ Երբ վերքիս կորիղը այրեցաւ , ծնրա– գիր ստ թուղթին տակը։ Հ°՚ , ՝ ստորագրելն ալ
Դւ՚եՅինք աղ°թեսինք։ Յետոյ ան կծկուեցաւ Պիտի երգէր ՋիւաԹին եւ սաԱկ պիտի տար գրամով չ է ։ Զեւի Համար բան. մըն է ։
նստարանի մը վրայ , իսկ ես սեղանի մբ վրայ , եւ. իր սագին: — Ո՛չ* ո ՚ լ –ռէ ո չ ՚
քնացանք : Խում բով, գունգով կուգան կը Հաւաքուին ա֊ Այսքան բազմութիւնով « ո ՞ չ » ըսելու եկաք
Յա քորդ առաւօտ յարգոլաֆ. վաճառական մբ , ն՝ոնք : կր նստին մոգով ի : մինչեւ Փարիզ ։
Օսման աղա, ոբդեգրեց ղիս * Արմտիքի մթերանոց Խ ո րՀ րգականներ : Մասնսսգէնտեր : փարտոտ֊– —* Ամէն մարդ պարտականութիւն մը ունի :
մը ունէր եւ. կը կրէր Լազեբու ցեղային Հագուստ ։ զարներ : թ՛երեւս խոՀարարներ ել սպաս ո ւՀիներ իմ պարտականութիւնս է Հո չ» ըսել։ ԱշխարՀ ի
Համ ար ։
կը քալէր սնապարծ զուարթութեամբ մը, իր զիս ու նարտի կամ խաղի թուղթ եր ալ միասին՛ կը բե. միւս ծայրն ալ կ՚երթամ «/ւ^>> ըսելու
տերուն դնդերները կը ցցուէին՝ (հեգ տափատին բեն՝ միլիսններով ծախքի ենթարկելով իրենց երկ (իոգովր վեր քացախք– էւ Գռները կը բաց ո լին ;
սեւ կտորին տակէն , որոմն թ ո յ լ եւ լա յն յատակը րին գանձը։ իՒեթեւցնելով եւ բեռէ ազատելով ի–, %0՝ իւ ա իւ ււ ւո ի աՀ ա դին ծուխ մը դուրս կը խո յան ա յ ,
կը չարկէր Համաչափ, աք եւ ձախ, նման քարա. րենց մոգովոլբգին քսակը ւ Հոնկէ , պատուիրակներն ալ կը Հետեւին՛ անոր ։
քյււլ ոչխարի մը գիրուկ պոչին։ Ջեւաւոը գլուխ Հապա՛՛, գիլրին բա՞ն է ագգերոլ եր^անկոլ - \ք ո ւխը կը բտր ձբան այ վեր Հ Պատուիրակն ե րն ալ
ունէր , շագանակագոյն մազեր , սեւ աչքեր եւ զօ թիմևն ու բարօրութիւնը ապաՀովել ։ օդան ալ նս տ ւած կ՚ը Հասն ին ետեւէն ։ • • •
րաւոր ճեբմ ակ ձեռքեր : Արծաթեա ք գա շո յն մ ը Ժոգովուրդնեբբ թող փառք տան իրենց երկրի Աք խ , Թուրքերը խիստ ճկուն եւ խելացի են
ունէր եսիր կուրծ՜քին փամփշտակալները զարգար՜
ուած֊ էին արծաթ թելով % Աստծ՜ուն։ առատ դիւանագէտներ պարդեւած՝ է դրամական\ ա ռա քա ր կն ե ր ո ւ մասին ։ —- «կեավույՈւլւ
իրենց ; ՛Լ եր կա յիս ամէն երկիր , իր մոգո - փարա կուտայ : Ա՛ռ՝» : Փոխ կամ նուէր միեւնոյն
վուբգին Հաղատ կամքովը ընւռրուած՜» , իրեն յա» է իրենց Համ ար • • •
Օսման աղան տարաւ զիս դերձակի մը խա ֊ տուկ աստուած՜ր ունի , եթէ դեմոկրատ երկիր է Հ Աա կայն րոլորովխն պա բա0 պը ան ց աւ կը
կարծէք ա յս մենք Հա յերս
նութը եւ թնծի Համար ապսպրեց քթանէ ճեր մա - Անոնք անձնուիրաբար իրենց պ ա ա կան ա ծ երկրին՝ օգտուեցանք մոգովը ; քք* չ ։ Գոնէ
ենք • •* մոդռվուրդ
կեդէն\ եւ իրենին պէս Լազի Հագուստ ։ Անունս ալ շաՀը պաշտպանելս ւ Համար կը թա՛փառին, քաղա֊ անկէ : ի՛նչ ճարպիկ
ճէմալ դրաւ։
Զկրցտյ «Հայր» կոչել զայն ; Ու֊զեցի սիրել քէաքազաք *
ԳէնՔռ) ՔանԻ "V կեանքս կը փրկէր , բայց չկրցայ, ԱնցաՀ– օր Տ կրկին մողովի էին անոնք, ֆարի– Ներգազթի կոմիտէի նախագաՀը, իր քարտու–
կ՚ատէի զայն՛, ՎերասլաՀ էի եւ կամակոր կբ մնա զի մէի գաբին օձիքէն բռնած՝ ներկայացաւ Պ* Մռլոտո–
յի իր ներկայութեան ։ (յատ բարեպաշտ էր եւ օրը Ամերիկան շա՛՛տ ստակ ունի : Օվկիանոսի քու» վին , որ անՀ ամբե ր կ\ը սպաս էր մերիններուն ։ Ա–
Հինգ անդամ աղօթք կ՚ըն՛էր։ Երր միւէզինին եր– րին չափ ա՛լ մարդասիրական զգացում ։ Զտրգա ֊ նոր բաբի գալուստ ել որպիսութիւնը Հարցնելէ
դելր կը լսէր, կը լուար երեսը, ձեռքերը եւ թե րար քՒուըքը վարձատրելու չափ մարդասէր է։ զկնի , խ ոն արՀ ութի ւն մը ըրիս ան շո ւ~շտ ։
լե րր մինչեւ արմուկները,ոտքերը մինչեւ բումբե Արդ, կուզէ որ երքանկացնէ աշխարքիս մնացած՜ Ի^նչ կհուզեն պարոնները ։
րը , եւ երկրպագելով պզտիկ աղօթքի կապերտի մը ազգերն ալ ; Պատուիրակութեան պետը խոնարՀութիւն ը–
վրտյ , Գուբանէն տողեր կ՚արտասանէ ր ։ նելով եւ Վանի Հայերէնով մը. Ոչթչ, Վսեմա^
Գրամ կուզէ^ք։ ԱՀա ձեզի, որքան որ ու֊– •շուք Տիէր ։ Զիեր ողքութեան աղօթող իենք ։ Եր
հ.աՍ^էէ ք^է պիտի թոդուբ որ իրեն Հետ գէք * Զեր պիտոյից ցուցակը ներկայացուցէք ին կար կեանք կը մաղթիենք Աիեզ։ Խա՛, ի^չ լուը
Քաղաքը մնայի յ բայց իրիկունը տարաւ զիս իր ծի ՚ Գրամ տամ ձ ե զ ի ։ Կեր էք , խմեցէք, ապրեցէք, սա մեր Հողային պաՀ ան քներ էն՛ ։
գիւղը, վերը, լեռներուն վրայ , աւելի Հեռու ծ.ո– ո՛վ Եւ՛րոպացիներ : - Գզրոցիս մէք դրած կդպած եմ զայն, րայց
վէն\ : Եբտնթ թէ մուրացիկին Հետ մնացած՜ Ր//աա — ծ՛օ՛ աղաք, եկէք, Հաւաքուեցէք։ Տ՛ողով բանալին կորսնցուցի ; ԱնՀոգ եղէք։ Մի բտն\ կ՛ա
յի , անոր գիւգը գոնէ մօտ էր ծ՜ովուքն եւ Եւրոպա ընենք, խո րՀ բդակցինք։ Ամրիկ Հօբարը ստակ տի նենք Հ Այգ խնդիրը խաղաղ ^ա|նքապարհով պիաի
յին ։ Ա՛ տած՜եցի թէ երբեք պիտի չկրն՛այի փախ" տա յ մ եղի ։ Առիթ ր չփախցնենք ։ լուծուի:
չիլ Ա՛՛յ" Հեռաւոը լեռնային գիւղէն\ ^ պիտի բոն էին ՛Նախ մենծ՜ աղբարները։ Փոքբերուն խօսք Թ՛էեւ <մԼրեւմ ո ւտ ք%ց ինե ր ը ՀվերապաՀ ութեամբ»
զիս դեռ ՛խճուղին չՀասած՜ ։ Հասկցնելը դիւր ին է : կը տպեն եգեր այս վերքին պարբերութիւնը^ բայց
Օսման աղան կ՚ապրէր մաքուր տնակի մը մէք։ Էն իոաբա. քով կուգան ճօնը , ԺաքԹը եւ Իվէս|ս1ը: ե ս , գի ւան\ագէ տն երո լ խօսքին ան խախտ ՀաւԽ ~
Իր կողակիցը) բաբձբաՀասակ կին մը, ազնիւ, էր Կ՛ուզենք ։ Զենք ուզեր ։ տացեալ մը վերա պաՀ ո ւթեան պէտք չեմ ա ես —
ինծ՛ի Հանդէպ։ Ունէր գեղեցիկ տղայ մը, խեղ ֊ Պա յմ անը իմ անանք ։ ներ... Կ. ՊԵՏՈՒՇ
դուկ ձայնովդ Ալին, որ ինձմէ մէկ—երկու տաբու
մեծ՛ էր ։ Թէ տղան եւ թէ մայրը կբ քաշուէին ինձ
մէ , որովՀետել յայտնի էր որ ես քաղաքի կեան
քի՛ կը ներկայացնէի անոնց աչքին, սքանչելիքները ՄԻՏ՛Ի Եհ Ա Ր Ո հ է Ա Տ արծարծ պաՀ ելս լ Համար , արտասաՀմանի Հայ
եւ շոզշողանքը ԱւրոփԱԼյի; Եվրոպա յին ; Լազի Գրողներու Համագումարը կ՛ոչուած– է վճռական
տարազս դեռ պատրաստ պիտի չըլլար ատեն մը եւ ազդակ մը դառնալու, է
Հագած՛ էի իմ սեփական Հագուստս ։ ԳՐՈՂՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԸ Աւելի քան քառորդ դարէ ի վեր, ի սփիւռս
Առանձին քնացայ դիմացի սենեակը, մաքուր աշխաբՀի ցրուած մեր գրողները իրենց կարելթն
անկողինի մը մէք որ փռուա՛ծ՜ էր կոպիտ փսիաթի ըըին անՀ ատ ական ճիգերով Հայ գրականութեան
մը ՚իրտյ ։ վերմակը գլխուս քաշելով խաչակնքեցի ԽՄԲ— Ինչպէս գրած֊ էինք Ժաս՝ա1նակի1նՀա անդաստանը ծաղկեցնելու ։ Գեղեցիկ , նո^ն իւ՛ կ
յէ ւղ ի երիտասարդ պարբհրականըւ, «՛նայ իրի» , կոչ
ել աղօթեցի Աստուծ՛ոյ մ-ո լեռանգօբէն ս ր չ/քէ "էս մը ուղղեց արտասահմանի գրողներուն, համագու Հ ե բո ս ական եղաւ վերապրող սակաւաթիւ Հ ինե -
մար մը կազմակերպելու համար : Այս աււրիւ հա.
այս ամ այո ւթեան մէք ։ մակրա|նքով աւբտայայտուեցան շատ մը թ ե ր թ ե ր Լ բուն ել նոր Հասակ նետող տգոց ստեղծագոբծա
գրողներ, եւ գսւզափաբը որոշ օւեւաւորում ստա
ցած է արդէն; կան Ճիգ/Լ* ԱրեւմտաՀալ գրականութիւնը, գաւա՛ռ
Յտքորդ առաւօտ Օսման աղան* վերադարձաւ ո ի իր օրօբանէն կտրուելով, իր մեծ մշակներու
ճէվիղլիք, երբ ես գեռ կը քնանայի ։ Երբ որ փաղանգը գրեթէ ամբողքովին կորսնցնելով ^ չմա–
արթնցա յ , մարդ չկար տնակին մ էք • ^Ի^՛Ը եւ Հացաւ սակայն ։ Անարդար պիտի ~չրէէաՐ պնդել ,
տղան ալ դուրս ելած" էին ։ Հագուեցայ աճա պա - Պէյրութփ «Ազդակ»ը (շաբաթօբհէսկ) լայ1նօ ,- որ լեզուի թարմութեան, ոճի ինքնուրոյնութեան
րէն խբաիյուսհլով այս ձեո.նաբկը, հետեւեալ խոր.
բանքով եւ դուրս ելայ բակը, ուր դե ր ասան ու - հրդածոլթիլ1ննեբը կ՚ընէ խմբագբակա|ն|ի մը մէ» եւ զգացումներու քեբմութեան տեսակէտէն նո լա ^
((11 Յուփս).
թիւնէ մը սարքեցի , իբրեւ գիւանագիտական ճար ճումներ իսկ արձանագրեց ։ Ոչ միայն փշրուած
տար արարք մը։ Պոռացի , «Անա , ներէտէ^ սին» օգակը ^ԼաՐռէէ ե զալ վերականգնել, տէր մնալ
(Մայր, ո՛՛ւր ես)։ Մայր կոչելով զտի, կ՜՛որզէի Գրողներու Համագումարի մը գագափարին անցեալի Հարուստ աւանդին ^ ՚այէ նաեւ ճոխացնել
ցոյց տալ թէ ես ղէնք իբրեւ այդ ընդունած՝ էի ։ արթնցուցաՀչ֊ այսքան վառ Հետաքրքրութիւն՛ը , մեո գրականութեան գանձարանը ։
Երբեք պիաի չկրեսյյէ Օսման աղան Հայր կոչել, մեր մտաւորական շրքանակներուն մէք պատաՀա– ք՝ ա յց մամ անա կի թալալում ին\ Հետ , ՀետզՀե -
բտյց կինը ուրիշ էր, մայրական, բարութիւն մը կանութեան կամ քմայքի մը արդիւնքը չ է ։ « ^ / ա – տէ տմգունելու .վյրայ են մեր աւանդութիւննե ր ր,
կար անոր մէք ։ յ ի բ ի ^ ի 1ԼՈԷՐ կենսական պաՀանքք մը կուգայ Հրա եր կրէն բերած մեր յիշատակն երը ։ Օտար միքա -
իմ Հասնելուս լր*֊րր տաբածոլած էր գէլզիե պարակ դնել , որ սերտօբէն կապուած՜ է մեր մշա վա յրեըոլ աղդեցութիւն բ ճակատագրական կը
մէք եւ դրացիները գիտէին թէ ես ով էի եւ ով կը կոյթի պաՀ պան մ ան գործ՛ին ։ ԱշխարՀ ասասան՛ դառնայ Հ Մեր ումերը կր քլատուին : Նրր սերուն–
կանչէի ։ իմ կանչս տունէ տոլն փոխանցուեցաւ եւ ե րկր\ո րգ պատերազմ էն յետ ո յ ^ ումեբոլ Համա - ՂԼ՛ 1՚Ր մաքին ել Հոգիին աչքերը կը բանայ ուրիշ
Օսման* աղային կինը* որ բարեկամներու այցելու խմբման ել ազգե րու վերականգնումի այս վճռա ազգեբու կրթական կեդրոններուն մէք ։ Մ ինչեւ
թեան գտցած– էր եւ անտարակոյս իմ մասին կը կան շր քան՛ին մեր քաղաքական > դատին զոլգաՀեռ , անգամ մեր լեզուն վտանգի տակ է ։
խօսէր, Վազելով եկաւ ցան կա ապա ի մը երկայն ֊ զաղթաշխարՀի մէկ միլիոն Հայութեան առքեւ Ջկայ գրական ոչ մէկ մարմին, որ տէր ու
գրուած՛ մեծ՜ագոյն խնդիրն* է իր Հոգեւոր մառան– տիրական կանգնի մեր աղճատուող լեզուին՛. (Հար
- Զուգեցի արթնցնել քեղ, ճէմալ, ըսաւ կար գութեան եւ ինքնատիպ կերպարանքին անկորուստ բա բո սո ւթիւնները ո րոնք կր գո բծուին մեր լեզու
մրելով; Մեր նախաճաչր ըրինք, րայց պաՀեցի քու պաՀպանումը ։ ին դէմ կո չո ւած են՛ մ եր դաբաւո ր գր ա կանո ւթ ի լ –
բամինգ։ Զոյգ մը տապկած Հաւկիթ կ՛ուզե՞ս : Ինչ անակնկալներ աչ վերապտՀաձ Րէէաձ ^ նը եւ արուեստ ր գերեզմանելու։
Շատ գոՀ կԳրեւար , ել րոլոր կիներն ու աղ– ապագան , գագութներբ պիտի մն\ան, աւելի կամ Այ" իրականութեան առքեւ, Հայ գրողներու
էԴկները որոնք գաղտագողի կը նայէին պաս։ու - ն ո ւ֊ազ Հ ո ձ֊ զանգուածն ե ր ով , Հայս ւթեան խ ո շո ր Հաւաքական գոբծունէութեան ուղեգիծը, ումերու
Հ աններ էն եւ ղոսւներէն մեզ գի ա ելով, կր >, մէկ Հատուած-կն (եթէ ոչ կէսին) կեդրոնները Տ եւ տեսակէտներու Համադրումով ,միակ միքոցն է
աէին ։ ուի սլիտի ծ^աղկիմ ե բ գրականութիւնը եւ պիտիՀն– դիմագրաւելու • Համագումարին, օգուտները տ յն
Արգեօք ինչպէ՞ս պիտի վարուէին Հետո֊, եթէ չէ մեր լեզուն տեղական պայմաններու ներած" չա աստիճան բազմակողմանի են ել բացայայտ , որ
փով՛, իրարմէ թովերով եւ Հազարաւոր մղոններով աւելորդ պիտի ըլլար ղանոնք մի առ մի վեր առ
ըսէի թէ չէի թրքացած , եւ մինչեւ իսկ եթէ լաւ Հեռու այս կեդրոններու ճիգն ու ստեղծ՜ագործ՜ու– նել։
կին մըն ալ ըլլար, ես երբեք չէի կրնար մոռնալ թիւնՀնեբր Համադրելու, Հաշտեցնելու, միաձուլե–
իմ Հարազատ մայրս եւ զի՛նք, ՚ընգոլնիլ անոր տեղը։ լու եւ ցեղային նոյն շունչով ողողելու անՀրա - ՍՏԱՑԱՆ*
((10) մեշափլթիլերլ ո չ Ոք կրնայ մխտել։ քաղաքականա
ԼԵԻհ՚Ն Զ– ՍԻՒՐՄԷԼԵԱ՚Ն պէս աարակենցաղ, ֆիզիքապէս իրարմէ բամ ֊ ՀԱՅ ՕԳՆՈՒԹԵԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆ, եռամսեա,
Խ Ա ՚ Ի – Այստեղ կ՚ընգհաաեաք թարգմանու - նուած , գոնէ Հայ մշակոյթի ոգեղէն կապով պէտք պարբերաթերթ , Ը . տարի թ ի լ 4 (32) ԱպրԻէ
թֆւաւը երիտասարդ հեղինակի այնքան քստմնելի
նկարագրութեան, քաղուած իր սագլհբէն գիրք էն, է Սփիւռքը ւզաՀԷ իր միոլթիւնը եւ Հայեցի դի 1947։ Տարեկան բամնեգին մէկ տոլար։ Հասցէ.
մագիծը։ ճոռշաՅՈ &տ1ւ6ք Տօշւ»^, 212 ՏէսՅՈ Տե-տօէ, Օօտէօո ,
Արդ , տարազի ր Հայ մշակո յթի օճախը մ չտա ա». ( Ա .Տ ձ.)։
Fonds A.R.A.M
I
