Page 87 - ARM_19-1947_03
P. 87
/^4՜՝ իբրեւ Հնձուոր կ՚աշխատի՛ն ցորենի աբտի մբ ՕՐՈՒԱՆ ԿԵԱՆՔԷՆ ԻՆՁ Կ՛ԱՆՑՆԻ ԿԸ ԳԱՌՆԱՑ
մէչ եւ ճամբան բացատրեց ինձ՛ի։ 8ՈՒՆԱՍՏԱՆԻ ՄԷՋ
Թափառեցայ ճամբէն գէպի վար, իբրեւ, թէ ՀԱԿԱՀՐԵԱԿԱՆ ՀՈՍԱՆՔԻՆ ԳԷՄ պայքարե -
ցորենի գաշտբ կ՚երթայի; Տա յանի է որ այս գիւ» լու Համար ազատագրուած երկիրներու մէ9,՝Քբիս~ անգլիացի սպայ լքըյն Է որ կր պաամէ
ղին բնակիչները ճիմիշ չէին գործածեր : իրենց տ ոնեանե ր ո լ եւ Հրեաներու բրիտանական Խոր » Աթէնքի մէջ կեանքը բնականոն ԼՀԷէալ կը
Հիւղակներու պատ ե բուն տակ , գետինը աղտ ո - ՚ ՚Հոլրգբ ինչպէս ել ՝Ր րիստոնեաներո լ եւ Հրեանե թուի , եթէ կարելի է բնականոն կոչել օրական 5
տած էր մարդկային կղկղանքով։ Կը վախնայի թէ րու Միացեալ \,աՀանգնեբոլ Ազգային ԽորՀուրդր ոսկի վճարելով Համեստ պանդոկի մը, առանց
Ի՚&չքի" պիտի գար , եթէ գիշեր մը \եւս քնանայի որոշեցին միջազգային ժողով մբ գումարել Զ"լի" խմելիքի ։
մուրացիկին Հետ ել եթէ անոր ոտքեր ր ն՚որէն ցերիա , Լիւցերնի լիճին վբայ , Յուլիս ՅՕէն Օգոս Բռնէ Աելան իկի ճամբան տեսնելու թէ ինք
Դ՚Ղէէէ*"՛ իմիններուս , եւ երբ , խճուղին Հ ասա յ , տոս 5: կ՛անցնի կը դառնայ Տուն՛աստան՛ի մէջ։ Հյատ քիչեր
մը մէ^ւ
գէպի ճէՎԻղլիք վազ&ցի Ջղագար վիճակի Ժողո վին պիտի մ ասնակցին կա ո ավարական կ՛ընտրեն այս ճամբան , ան՛ոնք պիտի նախընտրեն
^՝յԳ °ՐՌ Ր&՚-կե բներ ուս Հետ անցուցի ։ Երբ իրի պա շտօնեաներ , դաստ իա բակն եր եւ կրօն ա կան պե օղային կամ ծովոլ ոլորապտոյտ ճամբան ։
կուն ր վրայ Հա սալ ( \,ուրիխան իսորՀոլրգ տուաւ, տեր բաղմ աթիւ ե բկի րնե րէ , Համա լսա րա՚֊՚ւ ու Տունաստանի մայրաքաղաքին եւ իր ամենա՝ -
որ մուրաց ի կի տունը վերադառնամ ,այլապէս փա» սուցչապետներ ւհբանսայէն , Պելժիայէն , Հոլա1» մեծ նաւաՀ անդի ստին միջել որ 500 մղոն է, մէկ
խստական պիտի Համարուէի , իսկ փախստական– տայէՀտ , Իտալիա յէն , Տէուիցերիա յէն , Աւստրիա - Հատիկ կառքի չՀ անդիպեց այ ։
ները մաՀոլամբ կը պատմուէին։ Պէաք էր որ վե յէն , Չ ե խո ս լուվաք ի ա յ էն , Գերմանիա յէն , ի*րիտա» փսան մղոն գուբս , պողոտան փոսերու երկար
րադառնայի, թէեւ մաՀը նախընտրելի էր՛ Խճու ն իա յէն եւ Միացեալ ՆաՀ անգներէն. • Անոնք իբրեւ շղթայ մը կը ներկայացնէ յ Ատոնք Հետեւանք են
ղի ին վրայ , կառ ավար չատունէն ոչ շաա Հեռու , անՀտտ .զիաի երթան ել ոչ թէ իբոեւ պատուիրակ զանցառութեան , կամ Հեղեղներու ել կամ չպայ »
Հանգիպեցայ Գ՛այմագամին որ իբիկուան պտոյտ բ իրենց կ ա ռա վա ր ո ւթե ան կամ կազմ ա կե ր պո ւթ ե ան՝ ; թած ականներու ։
կ՚ընէր քանի մը մեծվայելուչ Թուրքերու Հետ ՚, ք՝ացի իր Հակասեմականութեան մասնաւոր Հե ռագր ի ձո ղե ր ը կամ կարո ւա ծ են ել կ ամ
— «Ագշս*ւքլար. Խ ո յ ը ՚ բ օլսույն.» (բարի իրիկուն) , ժողովը պիտի կազմէ Միջազգային խոր » ս զո ց ո լած % կամուրջները կքած կամ օդը Հանուած
բո ի բարեւելով ղանոնք։ Ատիկա մէկն էր այն քա ՝» ուրդ մը ՝է՚ր իոտ ոնեանե բո ւ եւ Հրեէսն ե բո լ եւ Եւ են : Գետ երր կ՛ անցնիս դանդաղՕ րէն աւերակներու
ղաքավարական խօսքերէն՛ ղոր սորված էի թուրք րոպական քարտուղարութիւն մը որ պիտի գռըծէ վրայ որոնք իրարու մ իացո ւածենաա իստակն՛եր ով :
խաղընկերներէս , Հքիւքբիէն եւ ՄաՀմուտէն։ Կե Փտրիզէե եւ սերտօբէն գործակցի Ունէսքոքին։ Երբեմն կառքդ կբ քշես ել 1լ անցնիս ծանծաղ գե
ցան եւ ՛ինծի նայեցան Հ ետաքբքր ո ւթեամ բ ։ ԳԵԲՄԱՆԻՈՅ ամերիկեան շրջանի զին ռւորա - տէն ։
«Գա յմ ադամ պէ յ , ըսի դո ղգո ^ո ւն ձայնով ,
էֆէնտիին կան՝ կառավարութեան արտօնութեամբ, սւսՀմա » ճիշդ ճամբունէ .վրալ կեցած Է բեռնակառք՛ի
ես Տ րապիղոնց ի գեղագո րծ Կարապետ
ղիս երէկ եւ իր մէկ նա ։ի ակ թիւով օտար զբօսաշրջիկներ պիտ ի կրնան կմ ախք մը։
տղան եմ ։ Չէ՜թ՜է՜ մբ որդեդբեց
այցելել Պավա ր իա , Վ^իւրթլ^ԽպԷ բկ , Պատ բն եւ Երեք աՀազդեցիկ , յայտնապէս չածիլուած
բարեկամին՝ փոխանցեց, մուրացիկ մբ ոբ այն
Հէս : Պտո յաները Հ աւանօրէն սկսին գալ ամ իս Ա֊ աղաք նշան կ՚ընեն որ կենաս։ Վերջապէ՛՛ս Հ րո »
դի*֊ղբ կը բնակի , ո ր պէ ս ղի երեք շաբաթ պաՀ է
մերիկեան էք֊էվ՚ըէո բֆկ * 1էողմէ , իբրեւ փորձ ; սակնեբ ։ §ոյց կո ւա ա ս անգլիական գրոշը * կը փր–
ղիս ։ ք^այց այնքան աղքատ են ոբ մինչեւ իսկ ԼոլՈ»
Ոեւէ դաշնակից կամ էէ"ոք կրնա յ բնգունուիլ եւ չես փո դգ եւ կ ՛ար ադա ցնես կառքդ : Ահ ոն՚ք ետ
կի չունին տանը մէջ ։ Խնդրեմ՛ թ ո յ լ տուէք որ
պիտի պաՀանջուի որ վճարէ տոլարով։ Ամերիկ կ՚երթան եւ .գուն նոր Էն շունչ կ՚առնես ։
ճէվիղլիք մնամ, մինչեւ որ ուրիշ թուրք Հայր մը
եան՛ էքս փրէ սը պ իտ ի ա ռա ջա բկէ տասը օր ո ւան Երբեմն զինուոր մբ կ՚առնես միասին երթաւ
գտնեմ^ : »
պտոյտ մը որուն գինը որոշուած չէ * Շոգեկառքով •՚գիւղր լսելու ժողովուրդին՛ պատմութիւնները *
Ոլորևմոլոր դարձնելով իրենց ծոպաւոր սաթէ
Փարիղէն\ Ֆրանքֆորթ պիտի երթան, յետո լ Հան ծայր աստիճան միօրինակ ։ Կին մը պատմեց թէ
Համրիչն՛երը , մտիկ ըրին էրքք*րէս եւ զգացի ոբ ո–
րակառքով Ուրցպուրկ , քիոթէնպուրկ , ՚հիւրըմ » ինչպէս իր գա բբին ամ ուսնո յն փորր բացած է՝ Ի^*
րոշ Համակրանք ունէին։ Երկուքն ալ, թէ Հրոսա սչէրկ*
Միւն՚՚իիս, Օպըըամերկաու եւ Հայտբլպէրկ ։ իր առջեւ թիթեղի կտորով։ «Ի՛՞նչ րրած էր , Հար
կը եւ թէ մ ո ւբաց ի կը րն տանի դէմքեր էին իրենց ԶբօսաշրջիկՆե
րը պիտի չթո յ լա տ ր ո լին գնումներ ցուցի։ «Անոնց չէր ուզեր միանալէ։ Եօթը Հագար
Համար, եւ զարմացան որ ՚" ,1Դ Հանրածանօթ կատարել : կը Հաշուեն ասոնց թիւը *
մարդասպանը սիրտ ունեցեր է Հայ տղայ մը որ— Համ ա յնավա րնե0 բ ։ •Թերեւս իրենք գի բեն ք
գ ե գ ր ե լու ; Տարօրինակ թուե ցաւ անոնց ։ Գա յմ ա– քհՈՒԱԵՐԸ Աաքսոնիոյ «արգիլուած շրջան»է, Համա յնավա ր կր կո չեն , բայց զարմ անալի պիտ ի
դամբ աբտօնեց ճէվիգէի՛ք մնալ , պա յմ անաւ որ *^ԷԼ է՚Րռե9 ^Լ՚հԷ՚Ր" հ.Ր փոխադրեն <(փէշպլկնա՝» որ րլլար եթէ տ ասն էն՝ մէկը կար են ար տարրակ ան
ուրիշ խն՛ամակալ մը գտնեմ : իւըանիոմի եւ ո ա տ ի ո մի աղբիւր մըն է ։ Հազարսւ. բա ց ատ ր ո ւթ ի ւն՝ մ ը տալ ՚ք^աբլ Մ արքս ի վա բ դա -
ԼԵԻՈՆ Զ • ՍԻԻՐՄԷ1ԵԱՆ ւոր գերման կիներ եւ մարդիկ կբ փորեն։ Փէշ • պետութեան մասին Հ
(9) պլէնաի շրջանբ Անապեբկի եւ Պատ — Օպըրշլէ ~
մայի եւ էրցի լեռնեըուն կնքուած է Աավետ
ղին ո ւո ր ա կան՛ վարչութեան կողմ է\ Կը պարուն ա» ՁԱՅՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ
ՍԱՆՈՒՀԻՆԵՐՈՒ ՊՏՈՅՏԸ կէ Եւ֊րոսլայի իւրանիոմ ի մ իակ մ եծ պաՀ եսաը ։
քիուսական զինուորական շղթա յ մը, 12 մղոն՝ տա
Տոլլիս \4ւի արձակուրդին առթիւ Սէնթ էթիէ՜ րածութեամբ կայ ատոր շուրջ։ Տեղին բնակիչներր •ԲՂ.ԻԻ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԳԱՇՏԱՀԱՆԳԷՍԸ
նի կապոյտ Խ ա չի ԱաԴւուՀիները կազւ կերպւ չեն կրնար Հեռանալ, դուրսէն մարդիկ չեն՝, կրնար
էին այց մը դէպի Կրրնոպլը ; մտնել առանց վկայագիրի //•/// սեր ը գաղտնի կը
Կիրակի առտոլ երկ տասնեակ մր սանուՀիներ պա Հեն դո րծաււո րնե բոլ րնդՀ անուր թիւը ինչպէս ՄԱՐՍԷՅԼ, 23 8ռ–լիս ՛Բզի ի Հայր. Մ իոԼ–
ունեցաւ մեծ խանդա-
ճամբայ ելան առաջնորդութեամբ երկու մրանան եւ օրուան ա ո տագրո ւթիւնը : Լա է՚իցիկյ՛ ղրասեն** թեան\ դաշտ աՀ անգէս ը տեղի
Կապոյտ ԽաչուՀվ. նեբոլ Տիկին Ո՚ամելա Պոզիկ - եակը 35000 բան ո ւո բ կ ան չա ծ է Հ անք եր ո ւն Հ ա– փա ռո ւթե ամբ եւ Հոծ բազմութեամբ, Յուլիս 2,0ի
եանի եւ Տիկին Լուսին հյ ա չատ ո ւբ եան ի , որոնց մար ։ էք՚անր աշխատան՛քի անվարժներ ր կր մտա » կիրակի ամբողջ օրը, Սէն՝ Լուի ծանօթ Հանգիստ»
ծ են գէպի արեւմ ուտք փախչիլ չարձանագրուելու վա յըը ։ Գե զա ր ո ւ ե ս ա ա կան՛ բաժն՛ին իր մասնակ »
մայրական գոլրղուբանքը մեծ աղդեցութիլև կը Հ ամ ար ։ Առաջին արձանագրութիւնն երբ ( 1 8^5* 45 ցութիլնը բերա& էր Ա էն Լուի Նոր Աեըուձնդը , իր
գործէր սանուՀ իներ ուս վբայ : <իամբ ճիշդ 6.15^՛ տարեկան) սկսան անցեալ Մ արտին– Ա աքս՚ոն ի ո ք եբդչախումբով եւ ն\ո ւա՚ղձախ ո ւմբով ։ Օրուան նա–
կառախումբր շարժեցաւ , մեր կարդա պաՀ ո ւթ իմն ը •խւս դաՀ Գ * Անդ իկեան Հ անգ է ս բ բաց ու ած յ՛այ տ ու
եւ Լրբութիւնը մեծերուն դոՀ ո լնա կո ւթփւն կր մէչ : րար Լ լո վ Հրաւիրեց նուագախումբը որ Հնչեցուց
պատճառէ ին ։ ԼԵՀԱՍՏԱՆԻ սաՀ մ անուակ վարկը ջնջուեցաւ «Մ աբսէյեէղՖը եւ «Զէյթունցիները» , իսկ եր զ չտ
Երբ Հասանյք Լիոնի կայարանը ուր պիտի փո Մ * ՆաՀանգներու կառավարութեան կողմէ , , \որ իւ ո ւմբբ յաջողապէս երգեց «Ծ աղկի բ ազատ իմ
խէինք շոդեկառքբ , անմիրապէս տեղ դրա լ՝ե՝ց ին ք բարւոքած կր նկատէ ա յգ երկրին պար՛ենաւորու Հայրենիք» ;
մեր բաժնեակին մէջ, ՝որ մեր բախտէն բոլորովին մը ։ Հաւանական է որ Հունգարիոյ սաՀմանուած ՝ Հայր * Մ իութեան կողմէ Գ * Կ ո վա յեան՝ գրաւոր
պարապ էր* Ակսանք.երգել աղգային զանազան եթ՛" սա րկն աչ ջնը ուի ; տեղեկութիւն տուաւ Ա*իութեան\ ծագումէն մինչեւ
գեր ։ Մ եր խանդավառս ւթ ի ւնբ իր գագաթնակէտ - օրս ունեցած գո րծո մնէո ւթեան մ աս ին , տալով
տին Հասած էր ։ լՀամբո րգութեան ընթացքին Հա ղի նման : Տեսարանը զմայլելի էր ։ Ուղեցոյցին <ե– ամ փոփ ծան՛օթ ո լթիւննեբ ։ Խօսք տ բուե ցաւ մեր
տեւէն կատուի նման
ճելի անակնկալ մը եղաւ Հանդիպումը Տէր եւ Տի" բաւիղէն ^ միշտ ա ռա մագլցելով դուրս ելանք այդ Հայրեն\ակից 3* Փափա զեան ի (Փարիզէն) որ ՝մր–
կին Մ կբաիչ Փա փաղեաններ ո ւ ո րոնք լսե լո վ մեր ջն ո բ դո լ թ ե ա մբ Տ իկին Ա /՚ս ՜ տերմիկ ար տա յա՝յտութեամբ ըրաւ քանի մ ը քա »
• զուարճութիւնը միացան մեգի մին/չեւ ^ՐՐ^ոպ1Ր։ լեանփ՝ ։ Շարունակեցինք մեր ճամբան դէպի մօ — ջա լե ր ա կան խօսքե ր Մ իութեան շինարար ա շ իւ ա -
Խ՛ում բբ գիմաւո րելու եկած էին երկու սան ո ւ Հ ի - ւս ա կ ա ւ ձորր ուր քար ե ր՛ո ւ մ էջէն օձապտոյտ տանքն՚եբու մասին։ Ա էնթ էթիէն՚էն ՝Բղիի Հայր*
ներ, Օր* ԹագոլՀի Ա՝ ար ա ի ր ո ս ե ան եւ Օր* Վար– 1լ անցնէր վաքրիկ գետակ մր ։ Մ եր ծա ր աւր յա ֊ Միութիւնն ալ օրուան՝. Հանդէսին առթիւ ուղեր -
գոլՀի Ալթունեան որոնք ընկերացան մեզի մինչեւ գե ցնե լէ վերջ եղնիկի նմ ան ց ա տ կր տ ե լո վ Հասանք ձով մը մասնակցութիւնը բերած էր քաջալերելով
պանդոկ։ ՝$իչ մր Հանգստանալէ վեր^ մեզ առաքէ՛ ԲԼուրբ ուր կը սպասէ ին քանի մը բարեկամ բն եղած ձեռն՛արկը : (յեր կայ էին Հայ բեն ակի ցնե բ
նորդեցին դէպի Ղէ\շ\)հե\զՀ\Հ. ուր դաշտի վրայ պի» տանիքներ ։ Ուշ ատեն էր , սակայն դ ո ւա րաւ Մօնփէլիէէն։ Հայրենակից Գեղամ Հ/ԷՀրէբեան ՛իր
տի ընէինք մեր կէսօրուան ճաշը : Հրաշալի տե - բաժնուեցանք իրարմէ ։ Յաջորդ առտու դարձեալ մասնակցութեան բաժինը բերաւ քանի մ բ երգե »
սարան մը պարզուեցալ մեր աչքերո ւն ։ Վարը , մե բ 2» աշր առն ելո վ ուղղուեցանք դէպի Վք՚ԳՒԺ րով ։
զ՛ան առաւ
Ի զէ ր գետը, ո բուն փրփրած ալիքն երր կը յիշե ™ դղեակը, ուր Հփացումով դիտեցինք Գովելի էբ Հայրենակիցներ Տէր եւ Տիկին՛
ցնէին մեզ մեր աննման Կփբատր, վերը ԱլպեաԿ» Հնութ իւննե ր ո րոնք զետեղուած է ին դա բեր է ի Հմայեակ կբճիկեանի, Մ • ^անաոյեանի , Ա • Գոր–
Համ ար որ
սա րե ր բ րիենց լեռնաշղթաներով ։ ՝*՝Իձ անդին վեր : Իրիկունը վերադարձին Հանդիպեց անք Տէր գո յեան գոըծօնւ աշխատանքը , պիւֆէի
ծառերս լ Հ ավան ի ին տակ, կանանչ մաբդագ եւ Տ ի քչին Ա ի ս լե անն ե րո լն ուր Հ իլրասի բո ւեցանք , ^ունեցաւ լաւ արդիւնք։ &նորՀակալութիւն բոլոր
եսՀնին
կարկանդակով , խմիչքներով եւ զանազան պաոլղ– յն\ոն\ռ ի բեն ց բաժ ինը բերին օ րո ւ աI
՛վրա ւ տեղաւո բուե լով մ եծ ա խո րմակով ճա շեց\ինք նե րով ; Տեսա յ Տիկին Ա իսլեան խրատական խօս» աշխատանքներուձն ։ Հանդէսը վերջացաւ մե&– խան
ել գաւաթներ պարպեցինք մեր Միութեան յարա քերէ վերք բաժնուեցաւ իր «բալիկ՝^ներէն : դավառս ւթե ամբ , գոՀ ունակութիւն՛ պաաճառելո՚վ
տեւութեան Համար։ Կէսօրէ վերջ ժամադրութիւն՝ Նո յն իրի՛կունը խմբովին ներկա յ եղանք Իզէր բո լո ր նձե ր կ ան երո ւն ։
Օրուան՛ վիճակախաղէն
տուաֆ. Ըէէալով ԿրրԱոպլի Աան՚ոլՀ իներուն , փո լ ֊ գետի ափունքին Հանրապետութեան– 1 58հ"^– տարե» շաՀած են Հետեւեալ
թացինք մամագրավայրր ուր մեծ իսանգավառռլ » դա րձ\ի շքեղ տ օն ա կա տ ա բո լ թ ե ան ։ Տ՛եղի ունեցան– թիսերյլ.– 295, 157, 1127, 504, 1067, 738, 794, 159։
թեամբ ընդունեցին մեզ երկ վեցեակ մը օրիորդ քսրախճանքներ եւ Հրավառութիւն ։ Տ ՜՛լզում ր ու Ստանալու Համար դիմել Պ– Հ– Կբճիկեան՛ի , 6 Ո16
ներ գ լխ աւո րո լթեամբ Տէր եւ Տի՛կին Ա *Աիսլեան» կարօտ ր պատեց ին մատաղ գլուխս ։ Հարց կո ւա ա մ <Խտ Բշէւէտտ 1\1&ո6տ, ^տսքտշաշ։
ներոլ։ Անմիջապէս իրարու Հետ մտերմանա լուի ես ինծի :
դիմեցինք գէպի որոշուած զսօսավայբբ,Տւ\ՏՏՇՈ8ւ%Շ։ Պիտի գա®յ այն օրբ ուր մեեք ալ իբրեւ Հա
ՇնրրՀալի Տիկին Սիս լեանվւ՝ խրաիսուսական րազատ քաղաքացին եր մեր ցան կալի Հայրենիքին ՎԻԷՆԷՆ հետեւեալ հեռագիրը այլդօւած Է Ա.
Ահա,րո1օհա1ն)ի
խօսքե րով սկսան ր դժուարին վերելք մբ կա տա » մէջ տօնենք մեր անկաիսութեան օրը, Հոգեկան
րել, ալ զելելու Համար պատմական քարայր ր, Հրթփոներ արձակելով գէպի Հոն ուր Հայուն Աստ ՀձԿեղր . քէէրանսայի Հ. 3՛ Գ՛ Նոր Աերոււնգի
ՕաէէՇ ՕաեԽ ուր մշտական, աո աքն ոլ,ղ մը այցե ուած ր կ*իչխէ իբ արդար ա զ. ատ ո ւ թե ա մբ ։ Շր^. Վ ար չու իք Լ ան կազմակերպած մեՀչ֊ դաշաա -
լուներուն կուտայ բացատբութիւննե բ։ Յաջորդ օրբ վեջին մնաս բաբով մբ , վերջին Հանգէսին առթիւ, որ տեղի ունեցաւ Վիէնի մէ^,
Վ^արանձաւր լուսաւորուած էր ելեկտրակա ֊ այց մը քաղաքին Լքեղ պողոտաներուն եւ ճամբայ Յ ո ՚ ֊ լ ի " 20ի կիրակին , ամրող^ օրր, րնգՀան՚ոլրի
նոլթեամբ։ Այր՛եցեալ տաքին ձա$լոՐգեց սառուցիկ ելանք դէպի մեր «Աեւ քաղաքը» , միասին՝ բերելով բուռն բաղձանքին վրայ Ն"ր Ա ե րունղր կ՝ ող^ուևկ
պաղ մբ ։ Հոս բնութիւն ը գարերու ընթացքին կեր երեք օրուան անմ՛ոռանալի յիշատա կներ ։ մեն՜ ւիասա ա 1լսւ լ ո ր բան՛աստեղծիր , Աւետ ի ս ԱՀարոն֊
տած էր աննման դե դե ց կութ ի լնն եր որոնցմէ մեր եան՛ եւ. կք մաղթէ անոր Հրաշալի ապաքինում ;
Հիացած աչքերը դժուարաւ կը բաժնուէին : Փիք
անգին՝ երկու ժայռերու մէֆէն ջուրը կր բխի Հեղե–
Fonds A.R.A.M
մէչ եւ ճամբան բացատրեց ինձ՛ի։ 8ՈՒՆԱՍՏԱՆԻ ՄԷՋ
Թափառեցայ ճամբէն գէպի վար, իբրեւ, թէ ՀԱԿԱՀՐԵԱԿԱՆ ՀՈՍԱՆՔԻՆ ԳԷՄ պայքարե -
ցորենի գաշտբ կ՚երթայի; Տա յանի է որ այս գիւ» լու Համար ազատագրուած երկիրներու մէ9,՝Քբիս~ անգլիացի սպայ լքըյն Է որ կր պաամէ
ղին բնակիչները ճիմիշ չէին գործածեր : իրենց տ ոնեանե ր ո լ եւ Հրեաներու բրիտանական Խոր » Աթէնքի մէջ կեանքը բնականոն ԼՀԷէալ կը
Հիւղակներու պատ ե բուն տակ , գետինը աղտ ո - ՚ ՚Հոլրգբ ինչպէս ել ՝Ր րիստոնեաներո լ եւ Հրեանե թուի , եթէ կարելի է բնականոն կոչել օրական 5
տած էր մարդկային կղկղանքով։ Կը վախնայի թէ րու Միացեալ \,աՀանգնեբոլ Ազգային ԽորՀուրդր ոսկի վճարելով Համեստ պանդոկի մը, առանց
Ի՚&չքի" պիտի գար , եթէ գիշեր մը \եւս քնանայի որոշեցին միջազգային ժողով մբ գումարել Զ"լի" խմելիքի ։
մուրացիկին Հետ ել եթէ անոր ոտքեր ր ն՚որէն ցերիա , Լիւցերնի լիճին վբայ , Յուլիս ՅՕէն Օգոս Բռնէ Աելան իկի ճամբան տեսնելու թէ ինք
Դ՚Ղէէէ*"՛ իմիններուս , եւ երբ , խճուղին Հ ասա յ , տոս 5: կ՛անցնի կը դառնայ Տուն՛աստան՛ի մէջ։ Հյատ քիչեր
մը մէ^ւ
գէպի ճէՎԻղլիք վազ&ցի Ջղագար վիճակի Ժողո վին պիտի մ ասնակցին կա ո ավարական կ՛ընտրեն այս ճամբան , ան՛ոնք պիտի նախընտրեն
^՝յԳ °ՐՌ Ր&՚-կե բներ ուս Հետ անցուցի ։ Երբ իրի պա շտօնեաներ , դաստ իա բակն եր եւ կրօն ա կան պե օղային կամ ծովոլ ոլորապտոյտ ճամբան ։
կուն ր վրայ Հա սալ ( \,ուրիխան իսորՀոլրգ տուաւ, տեր բաղմ աթիւ ե բկի րնե րէ , Համա լսա րա՚֊՚ւ ու Տունաստանի մայրաքաղաքին եւ իր ամենա՝ -
որ մուրաց ի կի տունը վերադառնամ ,այլապէս փա» սուցչապետներ ւհբանսայէն , Պելժիայէն , Հոլա1» մեծ նաւաՀ անդի ստին միջել որ 500 մղոն է, մէկ
խստական պիտի Համարուէի , իսկ փախստական– տայէՀտ , Իտալիա յէն , Տէուիցերիա յէն , Աւստրիա - Հատիկ կառքի չՀ անդիպեց այ ։
ները մաՀոլամբ կը պատմուէին։ Պէաք էր որ վե յէն , Չ ե խո ս լուվաք ի ա յ էն , Գերմանիա յէն , ի*րիտա» փսան մղոն գուբս , պողոտան փոսերու երկար
րադառնայի, թէեւ մաՀը նախընտրելի էր՛ Խճու ն իա յէն եւ Միացեալ ՆաՀ անգներէն. • Անոնք իբրեւ շղթայ մը կը ներկայացնէ յ Ատոնք Հետեւանք են
ղի ին վրայ , կառ ավար չատունէն ոչ շաա Հեռու , անՀտտ .զիաի երթան ել ոչ թէ իբոեւ պատուիրակ զանցառութեան , կամ Հեղեղներու ել կամ չպայ »
Հանգիպեցայ Գ՛այմագամին որ իբիկուան պտոյտ բ իրենց կ ա ռա վա ր ո ւթե ան կամ կազմ ա կե ր պո ւթ ե ան՝ ; թած ականներու ։
կ՚ընէր քանի մը մեծվայելուչ Թուրքերու Հետ ՚, ք՝ացի իր Հակասեմականութեան մասնաւոր Հե ռագր ի ձո ղե ր ը կամ կարո ւա ծ են ել կ ամ
— «Ագշս*ւքլար. Խ ո յ ը ՚ բ օլսույն.» (բարի իրիկուն) , ժողովը պիտի կազմէ Միջազգային խոր » ս զո ց ո լած % կամուրջները կքած կամ օդը Հանուած
բո ի բարեւելով ղանոնք։ Ատիկա մէկն էր այն քա ՝» ուրդ մը ՝է՚ր իոտ ոնեանե բո ւ եւ Հրեէսն ե բո լ եւ Եւ են : Գետ երր կ՛ անցնիս դանդաղՕ րէն աւերակներու
ղաքավարական խօսքերէն՛ ղոր սորված էի թուրք րոպական քարտուղարութիւն մը որ պիտի գռըծէ վրայ որոնք իրարու մ իացո ւածենաա իստակն՛եր ով :
խաղընկերներէս , Հքիւքբիէն եւ ՄաՀմուտէն։ Կե Փտրիզէե եւ սերտօբէն գործակցի Ունէսքոքին։ Երբեմն կառքդ կբ քշես ել 1լ անցնիս ծանծաղ գե
ցան եւ ՛ինծի նայեցան Հ ետաքբքր ո ւթեամ բ ։ ԳԵԲՄԱՆԻՈՅ ամերիկեան շրջանի զին ռւորա - տէն ։
«Գա յմ ադամ պէ յ , ըսի դո ղգո ^ո ւն ձայնով ,
էֆէնտիին կան՝ կառավարութեան արտօնութեամբ, սւսՀմա » ճիշդ ճամբունէ .վրալ կեցած Է բեռնակառք՛ի
ես Տ րապիղոնց ի գեղագո րծ Կարապետ
ղիս երէկ եւ իր մէկ նա ։ի ակ թիւով օտար զբօսաշրջիկներ պիտ ի կրնան կմ ախք մը։
տղան եմ ։ Չէ՜թ՜է՜ մբ որդեդբեց
այցելել Պավա ր իա , Վ^իւրթլ^ԽպԷ բկ , Պատ բն եւ Երեք աՀազդեցիկ , յայտնապէս չածիլուած
բարեկամին՝ փոխանցեց, մուրացիկ մբ ոբ այն
Հէս : Պտո յաները Հ աւանօրէն սկսին գալ ամ իս Ա֊ աղաք նշան կ՚ընեն որ կենաս։ Վերջապէ՛՛ս Հ րո »
դի*֊ղբ կը բնակի , ո ր պէ ս ղի երեք շաբաթ պաՀ է
մերիկեան էք֊էվ՚ըէո բֆկ * 1էողմէ , իբրեւ փորձ ; սակնեբ ։ §ոյց կո ւա ա ս անգլիական գրոշը * կը փր–
ղիս ։ ք^այց այնքան աղքատ են ոբ մինչեւ իսկ ԼոլՈ»
Ոեւէ դաշնակից կամ էէ"ոք կրնա յ բնգունուիլ եւ չես փո դգ եւ կ ՛ար ադա ցնես կառքդ : Ահ ոն՚ք ետ
կի չունին տանը մէջ ։ Խնդրեմ՛ թ ո յ լ տուէք որ
պիտի պաՀանջուի որ վճարէ տոլարով։ Ամերիկ կ՚երթան եւ .գուն նոր Էն շունչ կ՚առնես ։
ճէվիղլիք մնամ, մինչեւ որ ուրիշ թուրք Հայր մը
եան՛ էքս փրէ սը պ իտ ի ա ռա ջա բկէ տասը օր ո ւան Երբեմն զինուոր մբ կ՚առնես միասին երթաւ
գտնեմ^ : »
պտոյտ մը որուն գինը որոշուած չէ * Շոգեկառքով •՚գիւղր լսելու ժողովուրդին՛ պատմութիւնները *
Ոլորևմոլոր դարձնելով իրենց ծոպաւոր սաթէ
Փարիղէն\ Ֆրանքֆորթ պիտի երթան, յետո լ Հան ծայր աստիճան միօրինակ ։ Կին մը պատմեց թէ
Համրիչն՛երը , մտիկ ըրին էրքք*րէս եւ զգացի ոբ ո–
րակառքով Ուրցպուրկ , քիոթէնպուրկ , ՚հիւրըմ » ինչպէս իր գա բբին ամ ուսնո յն փորր բացած է՝ Ի^*
րոշ Համակրանք ունէին։ Երկուքն ալ, թէ Հրոսա սչէրկ*
Միւն՚՚իիս, Օպըըամերկաու եւ Հայտբլպէրկ ։ իր առջեւ թիթեղի կտորով։ «Ի՛՞նչ րրած էր , Հար
կը եւ թէ մ ո ւբաց ի կը րն տանի դէմքեր էին իրենց ԶբօսաշրջիկՆե
րը պիտի չթո յ լա տ ր ո լին գնումներ ցուցի։ «Անոնց չէր ուզեր միանալէ։ Եօթը Հագար
Համար, եւ զարմացան որ ՚" ,1Դ Հանրածանօթ կատարել : կը Հաշուեն ասոնց թիւը *
մարդասպանը սիրտ ունեցեր է Հայ տղայ մը որ— Համ ա յնավա րնե0 բ ։ •Թերեւս իրենք գի բեն ք
գ ե գ ր ե լու ; Տարօրինակ թուե ցաւ անոնց ։ Գա յմ ա– քհՈՒԱԵՐԸ Աաքսոնիոյ «արգիլուած շրջան»է, Համա յնավա ր կր կո չեն , բայց զարմ անալի պիտ ի
դամբ աբտօնեց ճէվիգէի՛ք մնալ , պա յմ անաւ որ *^ԷԼ է՚Րռե9 ^Լ՚հԷ՚Ր" հ.Ր փոխադրեն <(փէշպլկնա՝» որ րլլար եթէ տ ասն էն՝ մէկը կար են ար տարրակ ան
ուրիշ խն՛ամակալ մը գտնեմ : իւըանիոմի եւ ո ա տ ի ո մի աղբիւր մըն է ։ Հազարսւ. բա ց ատ ր ո ւթ ի ւն՝ մ ը տալ ՚ք^աբլ Մ արքս ի վա բ դա -
ԼԵԻՈՆ Զ • ՍԻԻՐՄԷ1ԵԱՆ ւոր գերման կիներ եւ մարդիկ կբ փորեն։ Փէշ • պետութեան մասին Հ
(9) պլէնաի շրջանբ Անապեբկի եւ Պատ — Օպըրշլէ ~
մայի եւ էրցի լեռնեըուն կնքուած է Աավետ
ղին ո ւո ր ա կան՛ վարչութեան կողմ է\ Կը պարուն ա» ՁԱՅՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ
ՍԱՆՈՒՀԻՆԵՐՈՒ ՊՏՈՅՏԸ կէ Եւ֊րոսլայի իւրանիոմ ի մ իակ մ եծ պաՀ եսաը ։
քիուսական զինուորական շղթա յ մը, 12 մղոն՝ տա
Տոլլիս \4ւի արձակուրդին առթիւ Սէնթ էթիէ՜ րածութեամբ կայ ատոր շուրջ։ Տեղին բնակիչներր •ԲՂ.ԻԻ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԳԱՇՏԱՀԱՆԳԷՍԸ
նի կապոյտ Խ ա չի ԱաԴւուՀիները կազւ կերպւ չեն կրնար Հեռանալ, դուրսէն մարդիկ չեն՝, կրնար
էին այց մը դէպի Կրրնոպլը ; մտնել առանց վկայագիրի //•/// սեր ը գաղտնի կը
Կիրակի առտոլ երկ տասնեակ մր սանուՀիներ պա Հեն դո րծաււո րնե բոլ րնդՀ անուր թիւը ինչպէս ՄԱՐՍԷՅԼ, 23 8ռ–լիս ՛Բզի ի Հայր. Մ իոԼ–
ունեցաւ մեծ խանդա-
ճամբայ ելան առաջնորդութեամբ երկու մրանան եւ օրուան ա ո տագրո ւթիւնը : Լա է՚իցիկյ՛ ղրասեն** թեան\ դաշտ աՀ անգէս ը տեղի
Կապոյտ ԽաչուՀվ. նեբոլ Տիկին Ո՚ամելա Պոզիկ - եակը 35000 բան ո ւո բ կ ան չա ծ է Հ անք եր ո ւն Հ ա– փա ռո ւթե ամբ եւ Հոծ բազմութեամբ, Յուլիս 2,0ի
եանի եւ Տիկին Լուսին հյ ա չատ ո ւբ եան ի , որոնց մար ։ էք՚անր աշխատան՛քի անվարժներ ր կր մտա » կիրակի ամբողջ օրը, Սէն՝ Լուի ծանօթ Հանգիստ»
ծ են գէպի արեւմ ուտք փախչիլ չարձանագրուելու վա յըը ։ Գե զա ր ո ւ ե ս ա ա կան՛ բաժն՛ին իր մասնակ »
մայրական գոլրղուբանքը մեծ աղդեցութիլև կը Հ ամ ար ։ Առաջին արձանագրութիւնն երբ ( 1 8^5* 45 ցութիլնը բերա& էր Ա էն Լուի Նոր Աեըուձնդը , իր
գործէր սանուՀ իներ ուս վբայ : <իամբ ճիշդ 6.15^՛ տարեկան) սկսան անցեալ Մ արտին– Ա աքս՚ոն ի ո ք եբդչախումբով եւ ն\ո ւա՚ղձախ ո ւմբով ։ Օրուան նա–
կառախումբր շարժեցաւ , մեր կարդա պաՀ ո ւթ իմն ը •խւս դաՀ Գ * Անդ իկեան Հ անգ է ս բ բաց ու ած յ՛այ տ ու
եւ Լրբութիւնը մեծերուն դոՀ ո լնա կո ւթփւն կր մէչ : րար Լ լո վ Հրաւիրեց նուագախումբը որ Հնչեցուց
պատճառէ ին ։ ԼԵՀԱՍՏԱՆԻ սաՀ մ անուակ վարկը ջնջուեցաւ «Մ աբսէյեէղՖը եւ «Զէյթունցիները» , իսկ եր զ չտ
Երբ Հասանյք Լիոնի կայարանը ուր պիտի փո Մ * ՆաՀանգներու կառավարութեան կողմէ , , \որ իւ ո ւմբբ յաջողապէս երգեց «Ծ աղկի բ ազատ իմ
խէինք շոդեկառքբ , անմիրապէս տեղ դրա լ՝ե՝ց ին ք բարւոքած կր նկատէ ա յգ երկրին պար՛ենաւորու Հայրենիք» ;
մեր բաժնեակին մէջ, ՝որ մեր բախտէն բոլորովին մը ։ Հաւանական է որ Հունգարիոյ սաՀմանուած ՝ Հայր * Մ իութեան կողմէ Գ * Կ ո վա յեան՝ գրաւոր
պարապ էր* Ակսանք.երգել աղգային զանազան եթ՛" սա րկն աչ ջնը ուի ; տեղեկութիւն տուաւ Ա*իութեան\ ծագումէն մինչեւ
գեր ։ Մ եր խանդավառս ւթ ի ւնբ իր գագաթնակէտ - օրս ունեցած գո րծո մնէո ւթեան մ աս ին , տալով
տին Հասած էր ։ լՀամբո րգութեան ընթացքին Հա ղի նման : Տեսարանը զմայլելի էր ։ Ուղեցոյցին <ե– ամ փոփ ծան՛օթ ո լթիւննեբ ։ Խօսք տ բուե ցաւ մեր
տեւէն կատուի նման
ճելի անակնկալ մը եղաւ Հանդիպումը Տէր եւ Տի" բաւիղէն ^ միշտ ա ռա մագլցելով դուրս ելանք այդ Հայրեն\ակից 3* Փափա զեան ի (Փարիզէն) որ ՝մր–
կին Մ կբաիչ Փա փաղեաններ ո ւ ո րոնք լսե լո վ մեր ջն ո բ դո լ թ ե ա մբ Տ իկին Ա /՚ս ՜ տերմիկ ար տա յա՝յտութեամբ ըրաւ քանի մ ը քա »
• զուարճութիւնը միացան մեգի մին/չեւ ^ՐՐ^ոպ1Ր։ լեանփ՝ ։ Շարունակեցինք մեր ճամբան դէպի մօ — ջա լե ր ա կան խօսքե ր Մ իութեան շինարար ա շ իւ ա -
Խ՛ում բբ գիմաւո րելու եկած էին երկու սան ո ւ Հ ի - ւս ա կ ա ւ ձորր ուր քար ե ր՛ո ւ մ էջէն օձապտոյտ տանքն՚եբու մասին։ Ա էնթ էթիէն՚էն ՝Բղիի Հայր*
ներ, Օր* ԹագոլՀի Ա՝ ար ա ի ր ո ս ե ան եւ Օր* Վար– 1լ անցնէր վաքրիկ գետակ մր ։ Մ եր ծա ր աւր յա ֊ Միութիւնն ալ օրուան՝. Հանդէսին առթիւ ուղեր -
գոլՀի Ալթունեան որոնք ընկերացան մեզի մինչեւ գե ցնե լէ վերջ եղնիկի նմ ան ց ա տ կր տ ե լո վ Հասանք ձով մը մասնակցութիւնը բերած էր քաջալերելով
պանդոկ։ ՝$իչ մր Հանգստանալէ վեր^ մեզ առաքէ՛ ԲԼուրբ ուր կը սպասէ ին քանի մը բարեկամ բն եղած ձեռն՛արկը : (յեր կայ էին Հայ բեն ակի ցնե բ
նորդեցին դէպի Ղէ\շ\)հե\զՀ\Հ. ուր դաշտի վրայ պի» տանիքներ ։ Ուշ ատեն էր , սակայն դ ո ւա րաւ Մօնփէլիէէն։ Հայրենակից Գեղամ Հ/ԷՀրէբեան ՛իր
տի ընէինք մեր կէսօրուան ճաշը : Հրաշալի տե - բաժնուեցանք իրարմէ ։ Յաջորդ առտու դարձեալ մասնակցութեան բաժինը բերաւ քանի մ բ երգե »
սարան մը պարզուեցալ մեր աչքերո ւն ։ Վարը , մե բ 2» աշր առն ելո վ ուղղուեցանք դէպի Վք՚ԳՒԺ րով ։
զ՛ան առաւ
Ի զէ ր գետը, ո բուն փրփրած ալիքն երր կը յիշե ™ դղեակը, ուր Հփացումով դիտեցինք Գովելի էբ Հայրենակիցներ Տէր եւ Տիկին՛
ցնէին մեզ մեր աննման Կփբատր, վերը ԱլպեաԿ» Հնութ իւննե ր ո րոնք զետեղուած է ին դա բեր է ի Հմայեակ կբճիկեանի, Մ • ^անաոյեանի , Ա • Գոր–
Համ ար որ
սա րե ր բ րիենց լեռնաշղթաներով ։ ՝*՝Իձ անդին վեր : Իրիկունը վերադարձին Հանդիպեց անք Տէր գո յեան գոըծօնւ աշխատանքը , պիւֆէի
ծառերս լ Հ ավան ի ին տակ, կանանչ մաբդագ եւ Տ ի քչին Ա ի ս լե անն ե րո լն ուր Հ իլրասի բո ւեցանք , ^ունեցաւ լաւ արդիւնք։ &նորՀակալութիւն բոլոր
եսՀնին
կարկանդակով , խմիչքներով եւ զանազան պաոլղ– յն\ոն\ռ ի բեն ց բաժ ինը բերին օ րո ւ աI
՛վրա ւ տեղաւո բուե լով մ եծ ա խո րմակով ճա շեց\ինք նե րով ; Տեսա յ Տիկին Ա իսլեան խրատական խօս» աշխատանքներուձն ։ Հանդէսը վերջացաւ մե&– խան
ել գաւաթներ պարպեցինք մեր Միութեան յարա քերէ վերք բաժնուեցաւ իր «բալիկ՝^ներէն : դավառս ւթե ամբ , գոՀ ունակութիւն՛ պաաճառելո՚վ
տեւութեան Համար։ Կէսօրէ վերջ ժամադրութիւն՝ Նո յն իրի՛կունը խմբովին ներկա յ եղանք Իզէր բո լո ր նձե ր կ ան երո ւն ։
Օրուան՛ վիճակախաղէն
տուաֆ. Ըէէալով ԿրրԱոպլի Աան՚ոլՀ իներուն , փո լ ֊ գետի ափունքին Հանրապետութեան– 1 58հ"^– տարե» շաՀած են Հետեւեալ
թացինք մամագրավայրր ուր մեծ իսանգավառռլ » դա րձ\ի շքեղ տ օն ա կա տ ա բո լ թ ե ան ։ Տ՛եղի ունեցան– թիսերյլ.– 295, 157, 1127, 504, 1067, 738, 794, 159։
թեամբ ընդունեցին մեզ երկ վեցեակ մը օրիորդ քսրախճանքներ եւ Հրավառութիւն ։ Տ ՜՛լզում ր ու Ստանալու Համար դիմել Պ– Հ– Կբճիկեան՛ի , 6 Ո16
ներ գ լխ աւո րո լթեամբ Տէր եւ Տի՛կին Ա *Աիսլեան» կարօտ ր պատեց ին մատաղ գլուխս ։ Հարց կո ւա ա մ <Խտ Բշէւէտտ 1\1&ո6տ, ^տսքտշաշ։
ներոլ։ Անմիջապէս իրարու Հետ մտերմանա լուի ես ինծի :
դիմեցինք գէպի որոշուած զսօսավայբբ,Տւ\ՏՏՇՈ8ւ%Շ։ Պիտի գա®յ այն օրբ ուր մեեք ալ իբրեւ Հա
ՇնրրՀալի Տիկին Սիս լեանվւ՝ խրաիսուսական րազատ քաղաքացին եր մեր ցան կալի Հայրենիքին ՎԻԷՆԷՆ հետեւեալ հեռագիրը այլդօւած Է Ա.
Ահա,րո1օհա1ն)ի
խօսքե րով սկսան ր դժուարին վերելք մբ կա տա » մէջ տօնենք մեր անկաիսութեան օրը, Հոգեկան
րել, ալ զելելու Համար պատմական քարայր ր, Հրթփոներ արձակելով գէպի Հոն ուր Հայուն Աստ ՀձԿեղր . քէէրանսայի Հ. 3՛ Գ՛ Նոր Աերոււնգի
ՕաէէՇ ՕաեԽ ուր մշտական, աո աքն ոլ,ղ մը այցե ուած ր կ*իչխէ իբ արդար ա զ. ատ ո ւ թե ա մբ ։ Շր^. Վ ար չու իք Լ ան կազմակերպած մեՀչ֊ դաշաա -
լուներուն կուտայ բացատբութիւննե բ։ Յաջորդ օրբ վեջին մնաս բաբով մբ , վերջին Հանգէսին առթիւ, որ տեղի ունեցաւ Վիէնի մէ^,
Վ^արանձաւր լուսաւորուած էր ելեկտրակա ֊ այց մը քաղաքին Լքեղ պողոտաներուն եւ ճամբայ Յ ո ՚ ֊ լ ի " 20ի կիրակին , ամրող^ օրր, րնգՀան՚ոլրի
նոլթեամբ։ Այր՛եցեալ տաքին ձա$լոՐգեց սառուցիկ ելանք դէպի մեր «Աեւ քաղաքը» , միասին՝ բերելով բուռն բաղձանքին վրայ Ն"ր Ա ե րունղր կ՝ ող^ուևկ
պաղ մբ ։ Հոս բնութիւն ը գարերու ընթացքին կեր երեք օրուան անմ՛ոռանալի յիշատա կներ ։ մեն՜ ւիասա ա 1լսւ լ ո ր բան՛աստեղծիր , Աւետ ի ս ԱՀարոն֊
տած էր աննման դե դե ց կութ ի լնն եր որոնցմէ մեր եան՛ եւ. կք մաղթէ անոր Հրաշալի ապաքինում ;
Հիացած աչքերը դժուարաւ կը բաժնուէին : Փիք
անգին՝ երկու ժայռերու մէֆէն ջուրը կր բխի Հեղե–
Fonds A.R.A.M
