Page 291 - ARM_19-1947_03

Հ... ԱէծաԱի փնկ մաղուող բուռ բուռ ճաճան չներբ : քՒաքթաքուն երկն ապար դե ւ Հ աւատքի գի տ ա կց ո ւթ ի ւն,ր իբ ցռզի
Բոցեբբ արտերուն,,
գա շան ր ուն : Գետերու ալիք ֊ անմաՀոլթեան :

•)իչատակաթեաԱ« նեբուն բռկկած Հղաբ շները ; Աւերակ սրբավայբե - Ո ր ուն– ա շէսա րՀ ասա սան. մ ա ր տ իբ ո ս ո ւթ է* լն բ
սրբավայրէ
րլու, շէն ու կիսակործան վա՛՛նքերու, - պիտի վերջանա ք այլեւս, վերջին անՀուն՝ ղոՀա -

բու աՀեղ կայծակները ։ Այս ամէեքի վբայէե ան՝ - բեր ո ւթե անց չն՚որՀիլ, ;

էիԼ ԵՒՍ Է Ն , Ա՚ԼՐԱԼԵԱՆ ցեբ է Հա յո ւ Հոգին քռ այսօր աեսնք իբե^ց մէԼ Ու երջանիկ օր մը եկող սերունդները ցնծերգ
լուսա­
կ՝բեգոյլլբ Անկորնչելիին գիտա կց ո ւթ չ. ււ^բ գութեամբ ու նուագով պիտի երթան ա՛նմազներու

Հայոց սրտի կէ"ր տարագիր , Հայրենազուրկ, ւոր % տաճարիս, մարմարեա յ կամ՛ա րն\ե ր ուն տակ ։

Ժամի բուեոկեցաւ ել. ան՛ակնկալ ձայնալիքներով Տեսէք երկրնի Համաստեղութիւն բ վաը ի՚է\ռր Տ 1ւշատակութեան արժան լոր \, . Աղբալեաննե–

իր սուգբ տարածեց ուժ–գնօք էն , երկրէ երկիր , է այսօր, Աարոսէ՜ե (յփբաա , Տիգրիսէն Արածանի, րր փառաբանելու ։

ծովերէ ծով։ էԱոբ ու դառնակսկիծ Համանուագ մբ Աբաքսէ՝ն Տ"սպի ծով, Աեւանէ՚ն Ուբմբ, շողշողոէ–^ Անոր ոգին կբ սաւառնի այժմ Հայրենաբաղձ,

աֆ Համար Հոգիներէ գոլրս ժայթքեցաւ, ցաւի եւ լուսապսակ են կազմ ե բ աՀա : Հա յ (լա կան Արեւբ ազատ Արագածի կատարին , նոր լուսա շոգ աստղ

յոլսաՀաաութեան մ չուշ մր պատեց , թավ.աո ա - ան ՛տ ո լւն օրէն սուրացող ոսկի 1.,ե տեր ու նիգակեեբ մ^ւ պվտիհագի իր կտբօտցած բնտանիքին՝ առնթեբ

կան ու Հալածուած Հայկական՝՛ Հո բիզոնին վըայ ։ արձակած է աշխարՀը բոլոր ծագերուն ։ եւ իր զաւակներ ր Հայրակարօտ, սգաւոր իրենց

Անձնասիրութիւն է միթէ երբ ա յգ ցաւի Աստղերբ կբ պլպլան ու երկրի ստորոտներէն մ օր թեւերուն՛ տակ ի գուբ պիտ ի ոգեկոչեն զա յն՛

սասակութեն է լ ամէն մ էկս մ եր սրտի գա գա– գին կանանչ բոցեր կբ բարձրանան՛ ։ որով Հ Լ տեւ ան,ո ր պէս մեծութիւն մբ Հա յրեն իքին

յուղարկաւոր ենք դարձած, Հմայուելով ղա֊նգակ* ՈրովՀ ետ ե լ Հան ճար եղ իմ ա ս ա՛ո ւն մբ ^աՀա ա կբ պատկան ի դարէ դար յ ի շա տ ա կո ւթ ե ան աբ -

ներու ողբանուագ մեղեդիներէն, վշտի ւ ԲՈՂ"ՔԻ » զնաց ո ւխտաւո բ՝ յաֆո բ գա կր ց ԱնմաՀ Ւ*ոց ին> ժանի ։

կասկա՛ծոտ յոլսաՀաաութեան երաժշտական՛ բն ղ - հր մեկն ում ի ճամ բուն՛՝ խոբՀ բ գա ւո բ իմացա– ԽՈՍՐՈՎ ՎՇՏՈՒՆԻ

Հարումներէն ։ ՈրովՀետեւ Հայ գո յժի ծանք ո լ - կա՚նոլթեամբ վառեց բոլոր կերոնները, Հին Հինէ

թեան ճնշումէն՝ խորտակուած է մեր մեղքէ, ո լ գարուց սրբանուէր տաճարներուն ։

խոնարհած մեր ճակատը թարմ Հողերու գոււլձե ֊ Եւ իևք երկրպագու յաւիտենական Դ՚Ղ\ԻՍ ՚ Հաւատայ մհզէ վաոզևտ

բուն վրա՛յ, օտար, անՀբապոյր եւ կոր ս տա բե ր • Հ՛ո* սպառեց իր շունչը Հ բաՀրելով Ատրուշանն երու

ղին) փոխան Հայրենի սրբան՛ուէր , անմ՚աՀնեբու անւշյէչ քուրաներ, գիր , ու գրչի իր բաժնին։

աստուածային տաճարի սեմին ; Այղ գարերու նիբՀբ խռովուած ք*անի գոյու-

Ու աՀաւասիկ փոսի խորութիւնէն՝ ապշաՀաբ Տարիներ, տարիներ շարուն՛ակ ծռտծ ՛սեղանիդ

մաՀ՚ուան քրքիջէն փշաքաղ ան\ձկութեամբ , Հապ­ թ իւնբ գաբձեալ ա րգիլնքլ կառքր նստաւ ՚. վրա\և<, իբր՛եւ անխոնջ մշակ Հայոց գրական պար -

ճեպով մեռելաթաղ դարձեր ենք եւ մաՀուան՝ ապե* ՀՀԷՐք լսեր , խրոխտ եւ ահ սանձ ե բ ի վա բնե ր ո ւ տէղին Հերկեցի ր քրտինքր ճակտի դ ։

բա սան յաղթանակին՛ թափորագնաց եղերականք ։ լուսնի տրոփիւնը ե լ անոնց արշաւասոյր ու յաղ - Այգ անցնոգ տարիներուն բնթացքին՛ , գոլն

Ոաքի , սակայն , ծնրադի ր բազմ ութի ւնն եր * թական վյրվն չի լ\ն\ն ե ր կամքին . տեսար վարդաբո յր օրեր , ուր Հա յոց ԱշխարՀ ի

իՒող լռեն,, մետաղ գանգեր բ սնոտի, աղօթք - Ան որ բոցեղէն անիւյւ մրրկավար ոչ մէկ փոսի կարմ իր ա րեւբ ոսկի կբ ցանէ ր ճակատիդ : Ուր

ներբ կ ս կծանքի , գագ րին ա՛լւց ո ւնքներբ ան զօ ր կբ Հանգոլրժէ , ու վաւերական եւ անմ՛աՀ իմացա* սոխակներ մեղեգինեբ 1լերգէին ։ Ուր Մասիսը իր

գթութեան , ու կգային "(Իրկ ցնցումները , ակար կանութեա\ն իր կ^իքը կբ դրոշմէ մարդկային ալեփառ ճակատ ը երկնքին՝ պաՀ ակ էր արթուն ։

ատելութեան ; պատմութեան կտաւին վէ՚այ % Այս բոլորւբ արտակարգօրէն ուժ տուին՝ քեղի ։

Ալ թ ո գ մարին մոմերբ ճարպածին ։ Ոաքի ։ Հայկական յաղթերգս ւթիւնը ոչ մէկ կա ս կա– Ոչ ցոՐ՝եկ ունէիր եւ ոչ ալ գիշեր ։ Անդադար Հեր­

Տեսէք անսաՀմ ա՛ն՛ տ ա բ ած ո ւթ ի ւնն ե ր ո լ ՛վրա յ ծ ի օձ կբ սնուցանէ ե լ իր Առաքեալներու պո զպա­ կեցիր , ո րպէ ս՛ղի Հայոց գրական պարտէգբ ծլէր ու

առկա յծեալ ^աՀ երբ ու Հեռաւոր լեռներու գա ր ա– ս՛ է գրիչով չարի՚ե թիապարտի կռնակը կբ խտ - ծաղկէր ։

կերէն՛՝ յն-ծ» ւիժեւ ա երրն՚երանդ Լաւդ֊ րանէ , կրնկակոխ փշրելով, ժանիքբ անոր , վիշա­ Ու եղան տարիներ ալ, ոբ իրենց աՀ ա ր կո ւ

ւոր ճգնաւ պաքաղ ՎաՀանգնի պէս ամէնազօր : փոթորիկներովը սպառնացին քեղի։ Ուզեցին քան–

տերևեր ր, իսո ր խո րատնե րէ՛ն բարձրացող լուսաւոր Ինչ Հոգ թէ Հայոց սիրտի կէսբ այսօր առանձին գել ակօսն երգ, խորտակել ծառերդ ու պարտէզդ,

շատրուանն՚եբր , եւ ան՛ապատներէն փոթորկացած կբ բաբախէ ; Առանձին կբ բաբախէ ուժղն՚ութեամբ որուն՛ Համար քրտինք ու արիւն թափած էիր*

փայլակներդ։ Գեռ ատրուշաններէն բլուրն ի վա ր գիտակից իբ գերին, Հ՚նչպէս քարավազէն՛ կազ - Հիմն ա յատակ ընել : Ա ա կա յն գո՛ ւն սի րե լիդ իմ

0 ուած տելգտյի ամէն մէկ մասբ յառա^ կբ սուրայ Ագբալեան , պրկեցիբ ջիղերգ , լղարեցիր ամբռղ^

Այղ էէ բաւական չէր իրեն ղրան զուգընթաց , գէպի միացմ ան կէտին ո ղ^ա գո լբ ո ւե լո ւ , տաբած– ուժդ եւ, ինչպէս Հաւատարիմ մշակ մբ ուժգնօբէն.

ոլյ՚Իշ դասախոսների կարղին՝ տոլեց Հանրային ուելու անՀ ո մնին* մէ^ միասնական՛ ներդաշնակս լ- ծառացար :
թե ամբ Հուսկ յետո յ Հ
դասախօսուիԳիլններ, խորՀրդարանի մեծ դաՀլի . Ու այդպէս , միշտ արթուն ^ մնացիր պա ոմնէ ֊

ճում : Դարձէք գէպի Արեւելք ու իչէք , Աայրեգբօշ, չին վրայ :

Յիշում եմ նրա մէկ դասախօսութիւնը (ԽորՀր - գերերջանիկ Լիբանանի ստոբոտբ , ուր 1լեբեւայ , (՝ ա յց աւա՛՛գ , ա յս իւո րՀ բդաւոր պեղումնե -

դարանի գաՀլիճում^ ցոյց տալու Համար, թէ նա բո ս՚ո բ ագո յն լո յ սեր ո լ մ է ջ Հայ ովասիս մբ ն՛ո բ - բուդ մէջ գրի էր ձեռքիդ ինկար։ Աեռա*ր արդեօք,

ինչպէ՞ս էր սիրում Հայ դրականութիւնը ել ի՞նք ստեղծ , փկայարան մը իԼարթօնքի յաւէրժական՝ ո՛ չ չեմ Հաւատար ։ Դուն մեռած չես ։ *կիաի ապրիս

վերաբերում ունէր նրա ծանօթ ել անծանօթ մ ը– Հայ լեզուին ։ ա յնքան ատեն , որքան ոբ տեւէ ա յս ն ենգ աշ -

չակն՚երի Հանդէպ : Հոն է աՀա, ճեմարանի իր խցիկին\ մէջ ծե « խաբ Հը *

Աղբալեան՚ը բեմ եկաւ երկու ՚նիՀար . ԴՐքոյկ բոլնվւ մբ, Աղբալեան՝, Հայրենազուրկ , մենաւոր ։ ; Ա՛Հա ես կը տեսնեմ արծուաթեւ սաւառնումդ

ձեռքին: Ակսեց. Ուշ գի շեր ո լան խորՀրդաւոր լռութեան պա Հ՛ուն , մեր գրական պարտէզին վրայ % Ւ՜ն չ անոյշ է դէմ–

Երկու ՚նիՀար դրքոյկ) սլատաՀմամբ ձեռքս Հայեացքր որոնող դարերու մշուշապատ մատեանի ՔԲԴ) եւ ի՛նչ՛ սիրունիկ աչքերդ։ Բայց ըսէ վար­
պետ, ինչո^ւ խռոված է ^"ԳԻԳ) Ի^ Լ*1^*՜ "՚I չես
անցած։ Մէկր՝ Սաւսւ, միւսը՝ Ամբոխնւերր խելա. Էջերուն մէջ , ժամանակի Հոլովսյթի փրցուած լա–

դ ա ր ո ւ ա ծ ՝ Հեղինակը Եդիշէ Զա րենց : Ո՞վ է Եղի– րեբբ կը նորոգէ : պատմեր մեղի քԱորենացիէն ու Կորիւնէն, Եվնիկէն

չէ Զտրենցր , ես չդիտեմ , ոչի՛ն՛՛չ եմ լսա՛ծ իր մա­ Ու մ ինչ ինք թեթեւօք էն գլոլխբ կքած իր ա– ու Եղիշէէն , &նորՀալիէն ու ՚Հյարեկացիէն, Վտբ–

սին , սակայն՝ այսօր եկել եմ ձեդ ասելու թէ Հա/ բագատբոփ սրտի զարկերուն ունկնդիր , ա-ն՚Հաշ - գանէն\ ու Անգբանիկէն։

բանաստեղծութեան, երկնքում մ ի նոր չոզշոզուն՛ ուե լի դ ա րե բու ՛ծանրութեան տակէն անցնող սե - Ո՛ Հ ք ի՜նչ տխուր է այս պաՀբ մեզի։ Հայոց

աստղ է ծնուել Եղի չէ Զարենց անունով։ Ո՛֊ սկսեց բունգներոլ ի*անի Հոսան՚ուտբ , ԳՐ՛Ի գերազանց գրական աշխարՀ ր սուգի մէջ է ։ Աեծէն մինչեւ

կարդալ, վերլուծել անծանօթ այդ սկս՛ն՛ակ րա - սլա շա ամ ոլնքբ կը լեցուի իր սրտին մ է^, ու կը պզտիկը անՀ ուն սէր մբ ունին՝ քեզ Հ անդէպ ։ Այն

նա ստեղծ ի դործր : յո բդի ինչպէս վա բաբան գետ , եւ ալիքներ բ կբ սերմերը զոր ցանեցիր տծունէ յւուդ մէջ 1լերդ -

Ազբալեան՚ի չնորՀիւ մէկէն՛ ու մէկ Հանրածա­ բարձրանան՝ ողողելով անպարփակ ափունք ներ ն ունք , քու եւ, յաջորդ սեբ& գներոլդ շնորՀիլ
Հ / / ւ միսմի– բուրեն ։ ^տուգ պի­
նօթ ու սիրելի եղաւ Զտրենցր Հայ մտքի ՚ընտրա - Հասնելով մինչեւ ՀԼոՀարանի սեղանին պիտի աճին Հ Պիտի ծագկին
խաղտղու -
նիի Համար , որ այդ մամանակ ապրում էր մայրա­ ՚նակ՝ երբ ամէն, ոք կր նւիրՀԷ , ինք ղրկուած տի տան՛ ։ Ու ա յն ատեն դուն ^ վե րէն անՀունօրէն
մե -
քաղաքում : թեանը մ էջէն Հանգիստ՝ անՀունօրէն,

Իր խօսքը վերծանելէն յետոյ՝ Աղբալեանը ծատուն , ինքնանուէր ոո^ակէզ ^ԼԼ\ԼԼա4 Աստուա­ պիտի Հ րճուիս ;

դարձաւ Հասարակութեան– . ծութեան՝ ս՛եղանին ։ Հաւատա յ մ եզ , վարպետ ։
Զարենց
Եթէ ձեր մէշՀ մէկր կայ, որ ճանաչում է Ու ծերունի մարգարէն., յաւիտենական ու - Ե ԱՏ Ո ԻՐ ՊԼ-ՐՊԻՐԵԱՆ

ը՝ թ ո Դ արտայայտուի : թեան թելերը ժողված / բ ափին՛ մէջ, տաճար կբ

Տողերիս գրողին վիճակուեց Զա րեն՛ց ի անձի։ բարձրանայ ազօիժելով, ոգեկոչելով բոլոր ան՛մաՀ–

ներոլ ոգին իրենց անուններով ։ Մ ա ս ո ւ ե ք մը

մասին խօսել : Ու փառապան՛ծ քբմապետ իր փառքի ի/օսքբ

Եղիչէ Զարենցր Ա ողոմո՚ն՚եան՛՝ ծնունդով էլ ա ր ձա ն ա գր է Հա յկական սլաամ ութեան յաւ ի ա ե -
էր ե -
Մակուեցի՝ մանկութիւնէ՜ն՛ իմ դասընկերն նական՝ կո թ ո գին գրական՛՛ո ւթե ան\ թիւին վրա յ ։ ԽԱԲ « ՚ ս ա յ ի ր ի » է ն կ՛արտատպենք հ ե տ ե ւ ե ա լ
©ամակր , ո ւ ղ ղ ո ւ ա ծ ա մ ս ա գ ր ի խմբագրին. • —
զած Կարս ի ազգային վարդարանում : <ձՄ եծ նեղութեամբ գրուեցաւ ա յս Նեբածու -
Շթորա, Օգոսառս 4
ինձ ծանօթ իր կենսագրականը տալէ վերշ^ր՝ իժիւնն բ , որ կա ր ալ էր աւելի լաւ գբոլիլ յ եթէ աբ*

ասացի ՚ եան խուժում բ դէպի գլուխս արգելք չլինէր ;3–ոյս Ց ա ր գ հ լ ի ըքնկեբ Ա– Ծաոուկ1եա)ն։,

• Զտրենցի առածին դործր Հրատարակուած ունիմ , որ այս թերատ վաստակով պիտի կարենամ Նամակդ երէկ ստացայ։ Արդէն խօսած էի

է Կար սու մ , գեզնաւ-ուն , եռահալ մ ի թերթիկ է ե– իւ ա 11 ն ււ լի լ ի՝անի սպա՛ս՛աւորաց երամի՛ն՛ եւ ա րժ ան ի Մ ուշեղին, ել Հիմա առիթ ո ւՏն՚իմ ասելո լ , թէ ինձ

բեք բանաստ՜եղծութեամբ , որ կրում է «Երեք լինել յ ի շա տ ա կո ւթ ե ան նբան՚ց Հետ ե լ նրանց շար– Համար շատ դժուար է մի բան գրելբ* արիւնը

ե ր գ տ ի ւ բ ա գ ա լ ո ւ կ ա ղ ջ կ ա ւ » անունը, իսկ տակր քում»։ (*) գլուխս է էսում ո ւմ : Եթէ բա բ ե բա ս տ ի կ վա յրկեան–

մքաոնյր ր կ ատարռեբրնովէ փոթգրաոնւածջեաաիէն Ն ս ւ է ր ի մ ԽոհԱծո. ՛Արժանի լին ի լ յի շատակոլթեան : ներ գտնեմ՝ գրական ութեան պատմ ու թ իւն ս կր

Թոյլ տուէք ձեզ ն՛երկայացն՛եմ բանւ ՛յեղծ ի դառնաԱՀա յ : կաթիէ մբ որ յանկարծ ովկիանոս կբ

գրեմ ։ Եւ յետոյ, ես յոլչագրող չեմ, կենսական*

իրիկնաքոյըր : Անշեղ ո ւ գիտակցօրէն իջնելով դարերու ծո - գէպքերի յիշոզութիւն չունիմ ։ Ա իԼա ապրած եմ

Ու թեւէ՛ն՛ քտչելով ոտքի Հանեցի այգ միջոցին ցին մէջ, ոլ դարերը պիտի սա Հին օրերու նման : ն եր կան եւնա յած եմ ապագա՚նյին , աո ան ց Հ ո գա լո ւ
ազբի՛կը կարսի
քովս նստած Կարին էն՝ կորիւնն քա– ^իտի Հալին՝ անարժան ո չն շո լթ ի էձն\ն երբ , Հն՚ա– թէ ինչն է դառն ում անցեալ ։
Նա չուզելով
Հանայ *Բոթան՚շ*եան՛ի : ոտքի ելաւ, զանգելով լձնԽլթեան ծայրայեգօրէն. անգութ օ ֊֊ ՇնորՀակալ եմ դիմումիդ Համար • ուրախ եմ ,

ու վարզի պէս Հ$1լնեց , երբ բուռն ծափերով ող - բ էնքն եր ո ւն , պիտի չքանա յ չարբ , իբ ատելու ֊ որ գրական՛ութեան սիրուն պատրաստ էք նիւթա­

չբունեցին՛ իրեն : - թիլն\ն\երով , ցնորքներով ; կան ղոՀողոլթեան , իյորենացու պէս՝ պէտք է

Անմ աՀ գիտակցութեան իմ աստուն ս սլա ս ա ւո - մաղթել « ա ռ ի էիԱել ձեզ միշտ այդպիսիդ ցալոլմ

(Ի միվի այլոց՝ Զտրենցի փրիկնաքոյրր բբ պիտ ի վ առէ կրկին իր լուսա րձակբ ու նո յնիսկ եմ , որ աւելին՛ տալ անկարող եմ ։ Յաջողութիւն,

Կարսի վերջին անկումի չրշ^անին կատարեց Հերո - մոռացութեան՛ խո բերէն լոյս աշխարՀ պիտի բերէ ձեր գործին յարգանքներով՝ \, * Ա՚ԼԲԱԼԵԱՆ

սա կա՛ն զոբծեր, թերեւս մի օր խօսեմ. նրա մասին արժէքբ եւ զայն պիտի բարձրացն՛է Աստուած-Ոլ -

յատկապէս նոր սերունդի Համար՝) : թեան գաՀին վրայ, որպէսղի մարդիկ չի տարա -

Այգ ժամանակ Զարենցր կարսի գիւղերէն մէա կուսին՛ ճշմարտի իրեն ց պաշտամունքին մէջ : ՍՏԱՑԱՆ-Բ

կում ուսուցիչ էր : Մ ի քան՛ի օր անց՝ նրան փոխա­ Ն* Աղբալեան ինկաւ, որպէսղի իր աճիւնէն

րինելու Համար դ ի ՚ ֊ ղ ուղարկոլեց մի ուրիշ ուսու­ ծնի իր մէջ բանտարկուած , իրեն վ ս տ ա Հ ո ւա ծ՝ ԱՊՐՈԳ ՇՈՒՇԱՆՆԵՐ Նուարգ Օաաճեանի եւ

ցիչ՝ որ Զարենցր եկաւ Երեւան ; Գա Ազբալեանի աղեն ի Տէր Մ իքայէէեանի , Հրատարակուած Ա-

գործն էր : կԼԼԷՆ ԲԻՒԶԱՆԴ ( ) Ակօս Ժ Թ • 1947, Գ ի ր ք ա. Գրիչ , գ ր ե ց Ն • մ եր ի կա յ ի մ էջ 1 947ին՝, գին երկու տոլաբ ։ Հասցէ
Աղբալեա1ն|;
(Մնացեալք ձ.Ո.Օձ*խո 143 տ^շւ–17 Բ ե օ շ Ի 1 6 » \օ։ե 14 Ի1. V.;

յաԼորգով)

Fonds A.R.A.M