Page 294 - ARM_19-1947_03
P. 294
0 Ա ԱԱ Զ
ՆԻԿՈԼ ԱէԲԱԼեԱՆ Հբդային իրո ւս իո յ կցում էն յետս յ* Ն * Ազյբալեան Նա ուսուցիչ Խ
Գա շնա կցական միւս ղեկավար դէմքեբուն՛ Հ ետ կը
(ԿԵՆՍԱԳէաԱՆ ԳԻԾԵՐ) ճաշակէ սլոլշեւի կեան բանտ ին տանջանքներ ր եւ ի
վերիոյ 1լ ազատագրուի ւի Լ սւ ր ո ւա ր ե ան ժողովրգա–
Մարդըէ որուն մահ ո համազգային սուգի վե– կան ըմբո ստուի)՛Լամբ եւ կնանցն ի Պարսկաստան : (Ր– եւ վերջին մաս)
րածուեցաւ եւ կսկիծ՜ով լեցուց րո լո ր սրտերը, 1922^1 կբ Հրաւիրուի Եդիպաոս , ուր կը վաքէ Ազբալեանի առնչութեանբ , թռ" ԳԷթ&հԷ »
Համեստ ընտանիքի մը զաւակն Էր, ձ՜նած՝ $՝իֆ ֊ Աղեքսանդրիո յ Ազդայիեւ վարժարանին անօրէնու եթէ մի քանի խօսք է լ ասեմ իմ մասին ւ
լիսի Հտւլարար թաղը , 1 873ին՛ ։ թիւնը մինչեւ 1928) երբ Լիբանան անցնելով, իբ ինչա էս բ ոլո բ սկս նա կն երը ՝ ես է լ ս կ զքո ւմ
« Աայաթ ՚Լյովայի Հետ» ( * ) իր յօդուածա - գրչէ ւբնկե բո չ՝ Լ * Շանթի Հետ կր Հիմնէ Համազ բան՛աստեղծ ո ւթի ւնն եր էի դրում ։ քունէի ստուար
շաՐքի առածին Համարին մէջ Ն • Աղրտլեան յայա գա յին»ի Պ է յրու~թի Հա յ ճեմ արանը , ,ուբ կբ դա– մի Հատոր , բա յց չէի Հ ամարձակւո ւմ Հ րատարա -
զելէ յետոյ թէ ինք մի քանի յարմա րո ւթիճննե ր ո ւ– սաւանդէ գրաբար եւ ^ * ա յ դրականութեան ոչ ատ - կե լ թէկոլ֊զ թերթերում : Զէփ Հրատարակում ,
մութիւն ;
նի Մեծ Աշուղին, կեանքն ու գոբծը սլատկերացնե– բա յց Համ արձակութիւնն ունէ ի իմ բա՛ն՛աս տ եղծ ո լ–
լու, կր գրէ ինքն իր մասին,. Ն * Ազբալեանի գրականութենէն ներս մուտքը թիւննեբն արտասանելու Հանդէսների մէջ , ի Հար
«Ես ծնած ու մեծցած եմ ն՛ոյն այն քաղաքի տեգի կ՛ունենա յ \ 89՝ / ին , երբ <ձԱ ոլբճ» ամ՛ սագրփն– կէ , առանց Հեղինակի անուն՛ տալու։ օ
Թիֆլիս քննա դա
եւ նո յն՛ ա յն թաղի մ էջ Հաւ լ ար ւս ր , մէչ կը սկսի Հրատարակել իր գրականէ Մ ի անդամ ես արտասանեցի *ԼաՀան Տէբես/նի
ուր ծնած ել ապրած է Աայաթ ՝\յովան ։ իր մաձն, տա կկ աան յօդուածները, որոնցմէ առաջինը նուէր . «Կարուսելը» ել. կրկնութեան պաՀա՝1ը վրայ ար.
՛Աւետիք
իր ծնունդէն րամն ում է ութսուն տարի րա յց իմ ուած կ՝ԷԷԼայ երիտասարդ բանաստեղծ տտսանեցի իմ մէկ քերթուածը որ սկսում է. այս
մ անկ ո ւթե ա՚Լ. շրջանին $՝իֆէէ11Ր ոլաՀ ո ւմ է ր շատ իսաՀակեանին : պէս .
Հին՛ Հետքեր անցեալ շրչա^նից ; կարճ ժամանակէն կը շպՀի գրագէտ քննա - - Ես տ^էաՆէ իշխաւնռԱփ ,
« Հայրս քէֆ սիր"դ արհեստաւոր է ր , սիրում դատիւ մեծ Համբաւ, Հն՚որՀիլ իբ առողջ գ սւ ա ո ղո ւ- Դու. աք^աւԹոււն լքի Ասպետ •
էր լաւ իյմել ո*– իսաղ կանչել, սովորաբար թաթար թ եան\ , գրական ել պատմական փիլիսոփայական ծնուել ա ք հետԹ աաալերի
բայաթիներ , ման աւանդ երբ իբ ազդակ ։ն\ն ե ՐՐ լա յն պա շա ր ին • Ու֊ կը մեււճեւնյք ն ր ս % հ ե ա :
"V դալի ս է ին գիւղէն ; Հայե րէ ն էն զատ , որուն բոլոր գեղեցկութիւն– ԱրաՀ իջնելէս վեբչ Ագբալեանը մօտեցալինձ ։
«Մայրս , որ մի բարեպաշտ կին էր , ՛նոյնպէս ները տրտայայտոլթիլն. կբ ստանային իբ ԳՔ լ\է՝ս Ո՛՛ւմ բանաստեղծութիւնն էբ վեր^ը, Հե
սիրում էբ երղել վըտցերէն,, բայց աւելի բայաթի ու լեզուին տակ ^ լաւա՛պէս կը ծան՛օթանայ ռուսե ղին՛ակի անունը մոռացար յիշել X
ներ ւ Հյատ գրասէր էր ^ այսինքն սիրում էր կար - րէնի , ֆրանսերէնի եւ դե րմ ան ե բ էն ի եւ 1լ ուսում- Լռեցի ։ \ԼՀա , Լ ս ե լ եմ ,որ ղու է լ բանաս -
դացն.ել ու է Լսռ Հ Լսելով թէ Հեռաւոր թաղում նասիրէ ՜նաել Հին թէ նոր ՀամաշվսարՀային– դրա տեղծութիւններ ես գրում , չլինիմ քո գործն է ։
կանութիւնը X Լո֊եցի Հ
Ա . Ա արգիս ի թաղում մէկը <ձ՝Լէլ՚վ> Հայաստա ֊
Առաւե լա բա ր իբ գրական ուղղութիւնը կը ֊ — Այ ս հինգշաբթի երեկոյ բանաստեղծս լ֊
նի» ուն՛ի, քիշում եմ մի օր ձեռիցս բռնած գնաց
նտւորոլի ռուս մեծ "գրագէլտն* ,եր լ < ա *Պէլի*նսքլիիլ , թիւններիգ տետրակն առած՝ կր դաս ինձ մօտ ,մեր
յն թաղը ել Հագար աոաՀանոով խնռրես ա ւո ՚. » , . . , * ..
0
գէՐհՔոԷքՀո). ոոԲոէե մմաասս\իմն,ւսԼ լսած \էոր թէ շյ ատԼ Դ.լաԼւ 3 ո ձգէբՔ\ Ս ք է ի է Վ « * Ա ե ֊ – Տոսաոե^Փ դողերուն ազղե. տուն * Ասաց նա Հ րամ այական՛ ձեւով , ու առանց
է եւ տ ո ւն բեր ե լո վ ու Հարե ւան կ ան ան ց Գէթ է՝ս ցութեան՛ տակ * 3>րանստկան գրականութիւնը պատասիսանիս սպասելու , Հեռացաւ :
Հաւաքելով՝ ստիպեց որ կարդամ» է մասն՛աւորաբար կը Հմ ա յէ զինք Հ կ՚ուսումնասիրէ Աղբա լե անփ խօսքր պատգամ էր ինձ Համ ար ,
Այս միջավայրին, մէ^ն է որ, գրասէր մօր մը Պալզաքբ ել մեծ Հիացում կը տածէ Հռչակաւոր միթէռ կարող էի չգնալ։ Արտի փ^նչ տրոփով էր՝,
Հոգածս լթեամբ , Ն * Աղբա լե ան նախ եւ առա^ կբ վիպասանին գործին Հանդէպ ; որ սպասեց ի Հինգշաբթիին՝ ւ Ի^նչ պիտփ ասէր Ա եծ
յաճախէ թաղի ծխ՛ական– վարժարանը , ուր ի յայտ Ռրպէս գրական քննադատ Աղյւալեան եղած գ բա գէտ քն՚ձ ա գա տ ր . իմ բան ա ս տ ե ղծ ո ւթ ի ւձնն ե ր բ
կուդա յ ապագայի ուշիմ աշակերտ բ ել ա յգ իս կ է անոնցմէ , ել լաւագոյնը, որոնք գիտեն պեղե ք դե րեզմա^ն պիտի փչեցն է ր իր մէկ խօսքով, թէՈ * * *
պատճառաւ կ՚ուղարկուի է^մի ածին Գէ որ դե ան գրական անդ աստանը , եւ երեւան Հանել արժէք– Գնացի . նրա տունը գտայ Պ * Լեւոն ան թ ը ել
,շՀեմարան\բ, որ այդ շրջանի բարձրագոյն՛ ՎաՐ ՜ ներ , որոնք առանց քաջալերանքի, կամ ծանոթ ո լ - պր°ֆէոէօր Ա* քՕաչատրեանը։ Աղբալեանբ բացաւ
ժարանբ կբ Համարուէր * ճեմարան կբ մնայ մին ֊ թեան պիտի խամրէին (ու կո ըսուէին՝ զր ա կան ո ւ - տետրս , որ բաւական խոշոր էբ , Հարիլրէն^ աւելի
չեւ 1895 ^ երթ գաբոցէն, ներս ծագած խռովու ֊ թեան Համար ; Այս եղած է իր մեծագոյն արժա բ ան ա ս տ ե ղծ ո ւթ ի ւնն ե բ ո վ ; Ա կսեց կարդալ բարձ
րաձայն՝ Հ
թեան ց պատճառաւ , \ք • Աղրտլեան որպէս յեղա - նիքը դրա կան ք \՚ն ւս գա ա ա կան մարզի՛ն՛ մ Է^Հ ի բեն՝
վա խական Հակո ւմնե բ ո լն ե ցող աշտ կերտ կր Հե շն որՀ իւ ժողովուրդին կողմ է լաւապէս ճանչցուած Այ" ՚^էքէԲ Տ էր եան է յի շեցնում , չարժէ ՚,
ռացոլի : կբ վերադառն՛ա յ Թիֆլիս եւ կը սկսի յա ո լ գնաՀ ատուած են Տ * ի&ումանեան , վ • Տ է րեան , Ու մատիտ ր մաՀուան գիծ քաշեց քերթուածքս վր֊
ճախել էյերով սեան վարժարաԱ-բ , ուր որպէս ու ֊ Աւետիք իսաՀաեեան՛ եւվյղիչէ Զարենց : բայ։ Այ» է լ Ի "ահ ա կե ա Լ, է; ՚էյո յն ճակատագի– ,
սո ւցի չ կ՝ ունենա յ Հ ռչա կա ւո բ բսճնասէ ր Ա տեփան Կ ո վկաս ապրած ատեն յ 1լ աշթատակցի րբ սեւ գիծ՜։ Այս ոչինչ, կանացի է, ինքնեկդ
Ա աչխասեանը : «Աոլրճ^ի , «Մշակէի , <ձՀոբիղոն»ի եւայլնւ Երկու բայց տկար է յանգով ու վա՛ն կ ով . քկուե
տարի կը Հրատարակէ «՛Լոր Հոսանք» անբուն գրա պէտք ունի ։
վարժ արան ի շր^ան բ չրոլո րած , նիւթական կան լք՚ ՚ Ր չ պարբերագիրք մը, ուր. այլ գրական՛ ու Այ" մէկր կարձ֊ես մի նոր բան է ուզում
բայց պարզ չէ
պայմաններու բերումով կր սա լալու ի թոզուլ ու ֊ ղե ղա բ ո ւեստա կան մեծարժէք քննադատականներու սել,
ս ա\ն\ո ղո լ թ ի ւն ը ե լ ուսուցչական պաշտօններ վարեք կարգին՛ յատուկ ուսումնասիրութեան) կ*են թարկէ Ուզեցի միջամ տել պարզել
Համար դործս :
զան\աղան շր^աննէր ո լ մէ^ ։ Այդ շրջանին իր միակ Լ* Շանթի .«Հին՛ Աստուածն երը» ւ Հասկացն.ելո
տենչանքը կ^ԲԼէա^յ ան՛ցնիլ աբտասաՀման եւ մօ - Կ՚աշխատակցի նաել իրանի ՀՏ առածին եւ Գու լ".իր , դու տյսաեղ չես , եւ չես կարող
տէն՝ շփման մէչ մտ՛նել յեղափոխական կազմակեր աբտասաՀման՝ անցնելէ յետ՛ոյ բազմաթիւյօդուած֊ գրքիդ Հետ լինել, ամէն բնթերցողի մօտ , բնթեր–
պութեանց Հ ետ : վե ր չա պէ ս կը ,11" $ո ՚11՛ ՚^^^Օ՚Է Լ նե ր կր հրատարակէ «Ցոլսարեր»ի , Հայրենիք» ցողն՛ է որ պիտի կարդացածը Հ ա սկանա յ , զդա յ ու
, ՚ճԱղգակ^ի ել զանազան,
ք՝էթէրսպուրկ , ուր կր յաճախէ քաղաքի Համա ֊ ամ սաղրի , «Յառաքֆի ապրի։ Ես՝ օրինակ՝ բան չհասկացա յ :
լսարա՛նը Հետեւելհվ գրականութեան եւ ըն կերա ֊ թերթերոլ մէչ% Ու֊ այդպէս Համբերութեամբ կարգ
յին գիտութ իւննե բու : Որպէս Գ^Գ^ցիկ ձայն ունե– Ուսանողական առածին, տարիներուն ք>"կ, Ն– լուծեց անծանօթ սկսնակիս գործ՜ը , խ ՎԿ
աչանշելոՎ
ցսգ երիտասարդ ել միաժամա11,ակ ծանօթ եկեղե– Աղբ։՛ ,լեան\ի մօտ ի յ ա յ լ կ ււ. գայ ձար տա սա նփ
հազուագի կազմ աւո բ ֊ •իբ Հաւն՝ած կաորնեբբ
ցական օ֊իսակատարոլթեանց , Բէթէրսպոլբկի ^
շնոբՀբ, որ յետագային տաղանդին, Ամէնէն Հաւանած քերթուածը եղաւ Ես ա ֊
Հայոց եկեղեցիին մէ^ կբ վարէ գսլրասլետի պաշ ելով կը դառնայ իր բազմակողմանի ն անոճն՝ ի շի անցուի Հին՝ դարձաւ Լ . ՀՀանթին •
տօն Հոգալու Համար իր ուսանողական ձ֊աիւսեբը։ մէկ գեղեցիկ արատ յա յտութ իմն ը \ Ի Բ ն չ ես ասում, Լեւոն , ա՛յս մէկը կարծ՜եմ
մի սերունդ կ՚ապրի :
Հոս ալ սակայն նիւթական անձուկ պայմանլ. Ըն կե ր տ յին քաղաքականէ կեանքի մէչ , Ն • Ագ
ները կր ստիպեն զթք կէս թողուլ ոլսոլմբ : Ատեն բալեանը, շնորՀիլ իր անխոնջ րն թե բ ցո ւմնե ր ո ւե , ո գն ա Հ ա սա լ թ ե ա մ բ մի սերունդ ապրելիք
ապրել :
–7 րէն ուս ո ւցչութեամբ զբաղելէ յետոյ կ՝անց. երիտասարդ տարիքին իսկ կբ չա<^է տեսաբանի բանաստեղծութիւնը կարող է աւելի է լ
*էք •
նի Ֆրանսա յ Փարիզի մէչ բարեբախտաբար մեծ Համբաւ եւ կը դառնա յ Հ ՚ 3 * Գաշնակցու - Գոլ շատ. խիստ եղար, Նիկոլ, օոիոբդի բանաս -
Աղբա լե ան՛ առիթ բ կը գտն է Հ ետ ե ւե լո լ Ա ո րպոն ի թեան՛ անղուգական գաղափարախօս ըX տեղծութիւնների նկատմամբ ։Ես կարծում եմ , թէ
դասընթացքներուն , ուր ո րպէս ուսուցի չ կոլքւե– ԱնմաՀ դործ մըն է «Մտածումներ Հ . 8 * Գաշ– վերաքաղով այդ տետբակէն կաբելի է մի փոքրիկ
\նայ ժամանակի ֆրանսական ականաւոր դէմքերը : ՚նակցութե ան՝ մ աս ին » ան ո լնո վ Հլ ա տ ա՛բոաակլկ ո ւա Հատոր Հրատարակել որպէս մի ծիլ , ապագա ք
Առանց ա ւա ը տե լո ւ Ա որպռնի լմ ան գաս ըն ֊ այն Հ ատ ո րը , որ սխապէս «Գրօշակ»ի մէջ ւ ո յ Ա ակօս ին\ ճամբան բանալու Համար : Պ ա տ տ ս իս ան ե ց Լ •
տեսաւ •
թացքը , Նիկոլ Աղբա լե ան՛ կ՛ան ցնի Պ ա լքանն ե րը , ՚էյանթը ժպտադէմ ինձ ն՛այելով %
անկէ՝
Եգիպաոս , ուր ՛կ՚ունենայ յեղափոխական Ն * Ագբալեան ի վերջին տասնըին՛ը տարիներու
ել Հասարակական գնաՀատելի գործոլե էութիւԽ Հ ՕՀ
Հա յրեն իք վե բադառնալով \, * Ագբալեան կեանքը լաւապէս ծանօթ է Աուրիոյ ել Լիբանան՛ի ւլս/լ իմ > ավյի՚րԳ խրախուսիչ ժդիտր մի բալասան ե-
Ո^՚վ աւոր Հոգու Համար Հ
Հ՚ձին կ՚այցելէ ՏաճկաՀ 1912 եւ մ ասն աւո բաբա ր Պէ ձԲոլթէ ^ "՚ յութեան X Ան իր
լրի ւննե ՐԸ. * Է ^ Լ Պ Է " ՎԱ^ աՀւա կրզյրաոսւմտան եիւայլն
զ:աԱնո՚աոան շաՀեկան դաաս խօսուիք– իւննե րով եւ մ)աԱու1Ժհն\ եան՚ո . ւ Հակառակն, ասաց , միջամտեց Աղբա լ–
ջին Հ ամ աշխ ա րՀա յին սլա աԼ բաղմ ի. ընթացքին , ն ո ւի բ ո լյա ծ աօնա կատաբ ութ եան ց ըն՛թաց՜քին խօ աւն\բ , գրա Համար չ է ռ ո ր ժ՜ամեր-ով ւ–կւարգոււմւ եմ
ս ած ճաւ Ներով ուղղակի կը Հմայէր զինք մտիկ
որպէս Հ . 0 . Գաշնակցութեանւ Արեւելեան ք՝իւրո֊ այս տետրը։ Մեծերին յաջողապէս թէկուզ նմա.
ընողները, որոնք ժամերով, անձանձրոյթ ու լուռ ննոիլը եւ կբկնելբ խրախուսելու
յի անգամ կ՚անցնէի երկիր եւ է)՝ ո ս սա մի , Արմէն երկի չէ։ ինքնուրոյն ,
էէ
Գարոյի , Իշխան Տովսէփ Արգութեանի ել ուբիչ– թեամբ կբ լսէին Հայ մշակոյթի մեօ֊ նոր բան, նոր ձեւ դանելու են նորերը։ Մէկ
ներոլ Հետ կր կազմ ա կե ր պէ կամ աւորական գուն՛ քուրմը իր տաճարին մէ9 ; օրիորդբ յանգի եւ չափի մէջ տկար է . պէտք է աշ
իսատվւ , կարդայ , սովորի , սովորի X
դեր, որոնց մէջ կը տեսնէ գլխաւոր, միջոցը Թբր - 1943 ՚\944ին Պէյրութի ճեմարանի սրաՀին
քաՀա յաստան ի աղատազբմ ան՝^, Հա յո ւթե ան փըր - Ա էշ եր զո լ շաբաթը անգամ մը կուտայ գասախօ - Մ ինչեւ կէս գիշեր իրենց Հետ մնացի ։
կութե ան եւ ապագայ Հայ մ ո դո վբ դա կան կանո - ս ո ւթ ի ւննե ր Հա յ գրականութեան՛ պատմ ութեան՝ Ն * Ազբալեանի ցուցմունքներով պատ ր աս -
նաւոր բանակի կազմութեան : շուրջ։ «Ակօս»ի մէջ կը Հրաաաբակէ իր «Պատմու տում էի մի Հատոր լո յս .ընծայելու Համար։ Աւաղ,
թիւն Հայ Գրակա՛նութեան» գործին ներածականը , վրա ւ Հասան Մ ա յիս եան ապստամբութիւն ը , յե -
Ի զուր չան՚ցն իր ա յս բուռ մ ր մ արգոց դործր որ այս տարի լո յս ընծա յուեցալ «Համ ազգա յին» ի աս/զ ալ պատմական գէաքեբը եւ Հատորս Լոյս
եւ )^)\7(ին կաբելի կ ՝ բ լ լ ա յ փութացնել Վասպուբա– կոգմէ առանձին Հատորովx Այս կ ՐլԼաձ էք ՚ թ ՚ Բ ւ \ է ^ չտեսաւ : Ես բնկայ օտար աշխարՀներ , առանց մի
գործը X
կանի , Ա՛ ուշի եւ Պիթէիսէ գրաւո ւմ ը : շիւղ ունենալու Հետս իմ ան՛ցեալ կեանքէն է
(Հետագային ն՛ոյն այս կամաւոբական գունդե Պարբերաբար փոքր գրքոյկներու ձեւով էոյս նե ոովկորաբ՛ա՛ն՛ծաստեղ, ծոուչթնիչաւցնան^եծբիս Է Ն * Ազտբեատլրեըան,ի թէնաշան պ -
րը կը կազմեն կորիզր Հայկական բանակին , որ ընծայած է ՛նաեւ «ք*ան՚ասէբի Յուշագիրը » ը^դ - րո մ է Հայաստանը մի տեղ։ Չգիաեմ\
ւ1Հ.ւ ւսար եւ գերմարգկային\ կոիւներէ Հանուր խո բագի ր ը կրող բաղմ աթիլ ար ժ է քաւոր ԱՀա այդպէս էր Աղըալեանը , ուսուցանող ,
կր յաշվողի կերտել Հաաստանի Հանրապետութիւ դի տ ո ղո լ թ ի ւնն ե ր Հա յ լեզուի եւ բառերոլ ծագ - առաջնորդ, ընկեր բարեկամ, քուրմ Հայ գբակա.
նը , որուն կրթական ՛նախա րա ր կը նշանակուի Ն• ման Լո ՚֊Ր ջ՜ ։ նութեան տաճարի ;
Ագբալեան : իր մաՀէն Հագիւ Հինգ օր առաջ, կթորայի
I1 ր նախարարական ամ բո ղ1 շրշանին, Ն– Աղ– մէջ Հաւաքուած խումբ մբ գրողներու Հետ կը ձե– Հայաստանի խո րՀ րղայնաց ո ւմէն մերթ. Խ
-
բալետ՛ն իր բո վան գա կ Հ մտ ո ւթ ի ւնն ու տադղանանդըդը ւակերպէ Գրողներու Աիութեա1ն< ծ՜րաիիրը , կը տարագիր կեանքի ընթացքին, Ո լ ը մի պ ա Հ գա
ի սպաս կը ղյն՚է նորակազմ Հայ Հանրապետութեան ստանձնէ կազմուաձ– առժամեայ յանձնախումբին գար առաւ նա , եղաւ միշտ մեճ ոլսոլոանոոո՝
լո ւս ա ւո ր ո ւթե ան ել ս ե ր ո լնդն եր ո լ դաստ իա րա նախագաՀութիւնը , Աւաղ սակայն մակ կը Հասնի թ՝.աւ.ր.ի.ղ֊ումԼ տէար.ագ.ի.ր... ել տեղացի մ տաւո րա–
կանները կազմեցին ՚ գ ր ա ^ մ ի 1 7 1բ) ՜ՀՀՀճաԼլ–ս/ -
կութեան նուիրական գործին :
անշշուկ ել ^Օգոստոս \947ին, Հինգշաբթի զվ, . քտվայր ունենալով Տիկին Շ Հանիկ
Պոլշեւիկեան խուժումէն եւ Հա յաստ ս/՝ ի ո բ
»Կ՝1^Լթ,հ ™ ԼԱ ա ե ա ն էք էԲ"Ր–յ1– - անէական մանկապարտէզի րնգարԼկ^աՀո^
ղկա–ր1ա–ն"1ի–»ն, «մ4Էձ1 կՂԴյՐ նյայւ ա յ յյաաւնզկաարրծ&աամսահս. խոր ս Ո լ գ ի Ա ի տ ե ղ է լ Աղբահանը եգԼ է Տ Հ ք ձ //^ք ձ
( ) «Ազգակ Շաբաթօրեակ» Ա. տ ա ր ի յ>իլ \, մատնելով բովանդակ Հայսւթինը։
Fonds A.R.A.M
ՆԻԿՈԼ ԱէԲԱԼեԱՆ Հբդային իրո ւս իո յ կցում էն յետս յ* Ն * Ազյբալեան Նա ուսուցիչ Խ
Գա շնա կցական միւս ղեկավար դէմքեբուն՛ Հ ետ կը
(ԿԵՆՍԱԳէաԱՆ ԳԻԾԵՐ) ճաշակէ սլոլշեւի կեան բանտ ին տանջանքներ ր եւ ի
վերիոյ 1լ ազատագրուի ւի Լ սւ ր ո ւա ր ե ան ժողովրգա–
Մարդըէ որուն մահ ո համազգային սուգի վե– կան ըմբո ստուի)՛Լամբ եւ կնանցն ի Պարսկաստան : (Ր– եւ վերջին մաս)
րածուեցաւ եւ կսկիծ՜ով լեցուց րո լո ր սրտերը, 1922^1 կբ Հրաւիրուի Եդիպաոս , ուր կը վաքէ Ազբալեանի առնչութեանբ , թռ" ԳԷթ&հԷ »
Համեստ ընտանիքի մը զաւակն Էր, ձ՜նած՝ $՝իֆ ֊ Աղեքսանդրիո յ Ազդայիեւ վարժարանին անօրէնու եթէ մի քանի խօսք է լ ասեմ իմ մասին ւ
լիսի Հտւլարար թաղը , 1 873ին՛ ։ թիւնը մինչեւ 1928) երբ Լիբանան անցնելով, իբ ինչա էս բ ոլո բ սկս նա կն երը ՝ ես է լ ս կ զքո ւմ
« Աայաթ ՚Լյովայի Հետ» ( * ) իր յօդուածա - գրչէ ւբնկե բո չ՝ Լ * Շանթի Հետ կր Հիմնէ Համազ բան՛աստեղծ ո ւթի ւնն եր էի դրում ։ քունէի ստուար
շաՐքի առածին Համարին մէջ Ն • Աղրտլեան յայա գա յին»ի Պ է յրու~թի Հա յ ճեմ արանը , ,ուբ կբ դա– մի Հատոր , բա յց չէի Հ ամարձակւո ւմ Հ րատարա -
զելէ յետոյ թէ ինք մի քանի յարմա րո ւթիճննե ր ո ւ– սաւանդէ գրաբար եւ ^ * ա յ դրականութեան ոչ ատ - կե լ թէկոլ֊զ թերթերում : Զէփ Հրատարակում ,
մութիւն ;
նի Մեծ Աշուղին, կեանքն ու գոբծը սլատկերացնե– բա յց Համ արձակութիւնն ունէ ի իմ բա՛ն՛աս տ եղծ ո լ–
լու, կր գրէ ինքն իր մասին,. Ն * Ազբալեանի գրականութենէն ներս մուտքը թիւննեբն արտասանելու Հանդէսների մէջ , ի Հար
«Ես ծնած ու մեծցած եմ ն՛ոյն այն քաղաքի տեգի կ՛ունենա յ \ 89՝ / ին , երբ <ձԱ ոլբճ» ամ՛ սագրփն– կէ , առանց Հեղինակի անուն՛ տալու։ օ
Թիֆլիս քննա դա
եւ նո յն՛ ա յն թաղի մ էջ Հաւ լ ար ւս ր , մէչ կը սկսի Հրատարակել իր գրականէ Մ ի անդամ ես արտասանեցի *ԼաՀան Տէբես/նի
ուր ծնած ել ապրած է Աայաթ ՝\յովան ։ իր մաձն, տա կկ աան յօդուածները, որոնցմէ առաջինը նուէր . «Կարուսելը» ել. կրկնութեան պաՀա՝1ը վրայ ար.
՛Աւետիք
իր ծնունդէն րամն ում է ութսուն տարի րա յց իմ ուած կ՝ԷԷԼայ երիտասարդ բանաստեղծ տտսանեցի իմ մէկ քերթուածը որ սկսում է. այս
մ անկ ո ւթե ա՚Լ. շրջանին $՝իֆէէ11Ր ոլաՀ ո ւմ է ր շատ իսաՀակեանին : պէս .
Հին՛ Հետքեր անցեալ շրչա^նից ; կարճ ժամանակէն կը շպՀի գրագէտ քննա - - Ես տ^էաՆէ իշխաւնռԱփ ,
« Հայրս քէֆ սիր"դ արհեստաւոր է ր , սիրում դատիւ մեծ Համբաւ, Հն՚որՀիլ իբ առողջ գ սւ ա ո ղո ւ- Դու. աք^աւԹոււն լքի Ասպետ •
էր լաւ իյմել ո*– իսաղ կանչել, սովորաբար թաթար թ եան\ , գրական ել պատմական փիլիսոփայական ծնուել ա ք հետԹ աաալերի
բայաթիներ , ման աւանդ երբ իբ ազդակ ։ն\ն ե ՐՐ լա յն պա շա ր ին • Ու֊ կը մեււճեւնյք ն ր ս % հ ե ա :
"V դալի ս է ին գիւղէն ; Հայե րէ ն էն զատ , որուն բոլոր գեղեցկութիւն– ԱրաՀ իջնելէս վեբչ Ագբալեանը մօտեցալինձ ։
«Մայրս , որ մի բարեպաշտ կին էր , ՛նոյնպէս ները տրտայայտոլթիլն. կբ ստանային իբ ԳՔ լ\է՝ս Ո՛՛ւմ բանաստեղծութիւնն էբ վեր^ը, Հե
սիրում էբ երղել վըտցերէն,, բայց աւելի բայաթի ու լեզուին տակ ^ լաւա՛պէս կը ծան՛օթանայ ռուսե ղին՛ակի անունը մոռացար յիշել X
ներ ւ Հյատ գրասէր էր ^ այսինքն սիրում էր կար - րէնի , ֆրանսերէնի եւ դե րմ ան ե բ էն ի եւ 1լ ուսում- Լռեցի ։ \ԼՀա , Լ ս ե լ եմ ,որ ղու է լ բանաս -
դացն.ել ու է Լսռ Հ Լսելով թէ Հեռաւոր թաղում նասիրէ ՜նաել Հին թէ նոր ՀամաշվսարՀային– դրա տեղծութիւններ ես գրում , չլինիմ քո գործն է ։
կանութիւնը X Լո֊եցի Հ
Ա . Ա արգիս ի թաղում մէկը <ձ՝Լէլ՚վ> Հայաստա ֊
Առաւե լա բա ր իբ գրական ուղղութիւնը կը ֊ — Այ ս հինգշաբթի երեկոյ բանաստեղծս լ֊
նի» ուն՛ի, քիշում եմ մի օր ձեռիցս բռնած գնաց
նտւորոլի ռուս մեծ "գրագէլտն* ,եր լ < ա *Պէլի*նսքլիիլ , թիւններիգ տետրակն առած՝ կր դաս ինձ մօտ ,մեր
յն թաղը ել Հագար աոաՀանոով խնռրես ա ւո ՚. » , . . , * ..
0
գէՐհՔոԷքՀո). ոոԲոէե մմաասս\իմն,ւսԼ լսած \էոր թէ շյ ատԼ Դ.լաԼւ 3 ո ձգէբՔ\ Ս ք է ի է Վ « * Ա ե ֊ – Տոսաոե^Փ դողերուն ազղե. տուն * Ասաց նա Հ րամ այական՛ ձեւով , ու առանց
է եւ տ ո ւն բեր ե լո վ ու Հարե ւան կ ան ան ց Գէթ է՝ս ցութեան՛ տակ * 3>րանստկան գրականութիւնը պատասիսանիս սպասելու , Հեռացաւ :
Հաւաքելով՝ ստիպեց որ կարդամ» է մասն՛աւորաբար կը Հմ ա յէ զինք Հ կ՚ուսումնասիրէ Աղբա լե անփ խօսքր պատգամ էր ինձ Համ ար ,
Այս միջավայրին, մէ^ն է որ, գրասէր մօր մը Պալզաքբ ել մեծ Հիացում կը տածէ Հռչակաւոր միթէռ կարող էի չգնալ։ Արտի փ^նչ տրոփով էր՝,
Հոգածս լթեամբ , Ն * Աղբա լե ան նախ եւ առա^ կբ վիպասանին գործին Հանդէպ ; որ սպասեց ի Հինգշաբթիին՝ ւ Ի^նչ պիտփ ասէր Ա եծ
յաճախէ թաղի ծխ՛ական– վարժարանը , ուր ի յայտ Ռրպէս գրական քննադատ Աղյւալեան եղած գ բա գէտ քն՚ձ ա գա տ ր . իմ բան ա ս տ ե ղծ ո ւթ ի ւձնն ե ր բ
կուդա յ ապագայի ուշիմ աշակերտ բ ել ա յգ իս կ է անոնցմէ , ել լաւագոյնը, որոնք գիտեն պեղե ք դե րեզմա^ն պիտի փչեցն է ր իր մէկ խօսքով, թէՈ * * *
պատճառաւ կ՚ուղարկուի է^մի ածին Գէ որ դե ան գրական անդ աստանը , եւ երեւան Հանել արժէք– Գնացի . նրա տունը գտայ Պ * Լեւոն ան թ ը ել
,շՀեմարան\բ, որ այդ շրջանի բարձրագոյն՛ ՎաՐ ՜ ներ , որոնք առանց քաջալերանքի, կամ ծանոթ ո լ - պր°ֆէոէօր Ա* քՕաչատրեանը։ Աղբալեանբ բացաւ
ժարանբ կբ Համարուէր * ճեմարան կբ մնայ մին ֊ թեան պիտի խամրէին (ու կո ըսուէին՝ զր ա կան ո ւ - տետրս , որ բաւական խոշոր էբ , Հարիլրէն^ աւելի
չեւ 1895 ^ երթ գաբոցէն, ներս ծագած խռովու ֊ թեան Համար ; Այս եղած է իր մեծագոյն արժա բ ան ա ս տ ե ղծ ո ւթ ի ւնն ե բ ո վ ; Ա կսեց կարդալ բարձ
րաձայն՝ Հ
թեան ց պատճառաւ , \ք • Աղրտլեան որպէս յեղա - նիքը դրա կան ք \՚ն ւս գա ա ա կան մարզի՛ն՛ մ Է^Հ ի բեն՝
վա խական Հակո ւմնե բ ո լն ե ցող աշտ կերտ կր Հե շն որՀ իւ ժողովուրդին կողմ է լաւապէս ճանչցուած Այ" ՚^էքէԲ Տ էր եան է յի շեցնում , չարժէ ՚,
ռացոլի : կբ վերադառն՛ա յ Թիֆլիս եւ կը սկսի յա ո լ գնաՀ ատուած են Տ * ի&ումանեան , վ • Տ է րեան , Ու մատիտ ր մաՀուան գիծ քաշեց քերթուածքս վր֊
ճախել էյերով սեան վարժարաԱ-բ , ուր որպէս ու ֊ Աւետիք իսաՀաեեան՛ եւվյղիչէ Զարենց : բայ։ Այ» է լ Ի "ահ ա կե ա Լ, է; ՚էյո յն ճակատագի– ,
սո ւցի չ կ՝ ունենա յ Հ ռչա կա ւո բ բսճնասէ ր Ա տեփան Կ ո վկաս ապրած ատեն յ 1լ աշթատակցի րբ սեւ գիծ՜։ Այս ոչինչ, կանացի է, ինքնեկդ
Ա աչխասեանը : «Աոլրճ^ի , «Մշակէի , <ձՀոբիղոն»ի եւայլնւ Երկու բայց տկար է յանգով ու վա՛ն կ ով . քկուե
տարի կը Հրատարակէ «՛Լոր Հոսանք» անբուն գրա պէտք ունի ։
վարժ արան ի շր^ան բ չրոլո րած , նիւթական կան լք՚ ՚ Ր չ պարբերագիրք մը, ուր. այլ գրական՛ ու Այ" մէկր կարձ֊ես մի նոր բան է ուզում
բայց պարզ չէ
պայմաններու բերումով կր սա լալու ի թոզուլ ու ֊ ղե ղա բ ո ւեստա կան մեծարժէք քննադատականներու սել,
ս ա\ն\ո ղո լ թ ի ւն ը ե լ ուսուցչական պաշտօններ վարեք կարգին՛ յատուկ ուսումնասիրութեան) կ*են թարկէ Ուզեցի միջամ տել պարզել
Համար դործս :
զան\աղան շր^աննէր ո լ մէ^ ։ Այդ շրջանին իր միակ Լ* Շանթի .«Հին՛ Աստուածն երը» ւ Հասկացն.ելո
տենչանքը կ^ԲԼէա^յ ան՛ցնիլ աբտասաՀման եւ մօ - Կ՚աշխատակցի նաել իրանի ՀՏ առածին եւ Գու լ".իր , դու տյսաեղ չես , եւ չես կարող
տէն՝ շփման մէչ մտ՛նել յեղափոխական կազմակեր աբտասաՀման՝ անցնելէ յետ՛ոյ բազմաթիւյօդուած֊ գրքիդ Հետ լինել, ամէն բնթերցողի մօտ , բնթեր–
պութեանց Հ ետ : վե ր չա պէ ս կը ,11" $ո ՚11՛ ՚^^^Օ՚Է Լ նե ր կր հրատարակէ «Ցոլսարեր»ի , Հայրենիք» ցողն՛ է որ պիտի կարդացածը Հ ա սկանա յ , զդա յ ու
, ՚ճԱղգակ^ի ել զանազան,
ք՝էթէրսպուրկ , ուր կր յաճախէ քաղաքի Համա ֊ ամ սաղրի , «Յառաքֆի ապրի։ Ես՝ օրինակ՝ բան չհասկացա յ :
լսարա՛նը Հետեւելհվ գրականութեան եւ ըն կերա ֊ թերթերոլ մէչ% Ու֊ այդպէս Համբերութեամբ կարգ
յին գիտութ իւննե բու : Որպէս Գ^Գ^ցիկ ձայն ունե– Ուսանողական առածին, տարիներուն ք>"կ, Ն– լուծեց անծանօթ սկսնակիս գործ՜ը , խ ՎԿ
աչանշելոՎ
ցսգ երիտասարդ ել միաժամա11,ակ ծանօթ եկեղե– Աղբ։՛ ,լեան\ի մօտ ի յ ա յ լ կ ււ. գայ ձար տա սա նփ
հազուագի կազմ աւո բ ֊ •իբ Հաւն՝ած կաորնեբբ
ցական օ֊իսակատարոլթեանց , Բէթէրսպոլբկի ^
շնոբՀբ, որ յետագային տաղանդին, Ամէնէն Հաւանած քերթուածը եղաւ Ես ա ֊
Հայոց եկեղեցիին մէ^ կբ վարէ գսլրասլետի պաշ ելով կը դառնայ իր բազմակողմանի ն անոճն՝ ի շի անցուի Հին՝ դարձաւ Լ . ՀՀանթին •
տօն Հոգալու Համար իր ուսանողական ձ֊աիւսեբը։ մէկ գեղեցիկ արատ յա յտութ իմն ը \ Ի Բ ն չ ես ասում, Լեւոն , ա՛յս մէկը կարծ՜եմ
մի սերունդ կ՚ապրի :
Հոս ալ սակայն նիւթական անձուկ պայմանլ. Ըն կե ր տ յին քաղաքականէ կեանքի մէչ , Ն • Ագ
ները կր ստիպեն զթք կէս թողուլ ոլսոլմբ : Ատեն բալեանը, շնորՀիլ իր անխոնջ րն թե բ ցո ւմնե ր ո ւե , ո գն ա Հ ա սա լ թ ե ա մ բ մի սերունդ ապրելիք
ապրել :
–7 րէն ուս ո ւցչութեամբ զբաղելէ յետոյ կ՝անց. երիտասարդ տարիքին իսկ կբ չա<^է տեսաբանի բանաստեղծութիւնը կարող է աւելի է լ
*էք •
նի Ֆրանսա յ Փարիզի մէչ բարեբախտաբար մեծ Համբաւ եւ կը դառնա յ Հ ՚ 3 * Գաշնակցու - Գոլ շատ. խիստ եղար, Նիկոլ, օոիոբդի բանաս -
Աղբա լե ան՛ առիթ բ կը գտն է Հ ետ ե ւե լո լ Ա ո րպոն ի թեան՛ անղուգական գաղափարախօս ըX տեղծութիւնների նկատմամբ ։Ես կարծում եմ , թէ
դասընթացքներուն , ուր ո րպէս ուսուցի չ կոլքւե– ԱնմաՀ դործ մըն է «Մտածումներ Հ . 8 * Գաշ– վերաքաղով այդ տետբակէն կաբելի է մի փոքրիկ
\նայ ժամանակի ֆրանսական ականաւոր դէմքերը : ՚նակցութե ան՝ մ աս ին » ան ո լնո վ Հլ ա տ ա՛բոաակլկ ո ւա Հատոր Հրատարակել որպէս մի ծիլ , ապագա ք
Առանց ա ւա ը տե լո ւ Ա որպռնի լմ ան գաս ըն ֊ այն Հ ատ ո րը , որ սխապէս «Գրօշակ»ի մէջ ւ ո յ Ա ակօս ին\ ճամբան բանալու Համար : Պ ա տ տ ս իս ան ե ց Լ •
տեսաւ •
թացքը , Նիկոլ Աղբա լե ան՛ կ՛ան ցնի Պ ա լքանն ե րը , ՚էյանթը ժպտադէմ ինձ ն՛այելով %
անկէ՝
Եգիպաոս , ուր ՛կ՚ունենայ յեղափոխական Ն * Ագբալեան ի վերջին տասնըին՛ը տարիներու
ել Հասարակական գնաՀատելի գործոլե էութիւԽ Հ ՕՀ
Հա յրեն իք վե բադառնալով \, * Ագբալեան կեանքը լաւապէս ծանօթ է Աուրիոյ ել Լիբանան՛ի ւլս/լ իմ > ավյի՚րԳ խրախուսիչ ժդիտր մի բալասան ե-
Ո^՚վ աւոր Հոգու Համար Հ
Հ՚ձին կ՚այցելէ ՏաճկաՀ 1912 եւ մ ասն աւո բաբա ր Պէ ձԲոլթէ ^ "՚ յութեան X Ան իր
լրի ւննե ՐԸ. * Է ^ Լ Պ Է " ՎԱ^ աՀւա կրզյրաոսւմտան եիւայլն
զ:աԱնո՚աոան շաՀեկան դաաս խօսուիք– իւննե րով եւ մ)աԱու1Ժհն\ եան՚ո . ւ Հակառակն, ասաց , միջամտեց Աղբա լ–
ջին Հ ամ աշխ ա րՀա յին սլա աԼ բաղմ ի. ընթացքին , ն ո ւի բ ո լյա ծ աօնա կատաբ ութ եան ց ըն՛թաց՜քին խօ աւն\բ , գրա Համար չ է ռ ո ր ժ՜ամեր-ով ւ–կւարգոււմւ եմ
ս ած ճաւ Ներով ուղղակի կը Հմայէր զինք մտիկ
որպէս Հ . 0 . Գաշնակցութեանւ Արեւելեան ք՝իւրո֊ այս տետրը։ Մեծերին յաջողապէս թէկուզ նմա.
ընողները, որոնք ժամերով, անձանձրոյթ ու լուռ ննոիլը եւ կբկնելբ խրախուսելու
յի անգամ կ՚անցնէի երկիր եւ է)՝ ո ս սա մի , Արմէն երկի չէ։ ինքնուրոյն ,
էէ
Գարոյի , Իշխան Տովսէփ Արգութեանի ել ուբիչ– թեամբ կբ լսէին Հայ մշակոյթի մեօ֊ նոր բան, նոր ձեւ դանելու են նորերը։ Մէկ
ներոլ Հետ կր կազմ ա կե ր պէ կամ աւորական գուն՛ քուրմը իր տաճարին մէ9 ; օրիորդբ յանգի եւ չափի մէջ տկար է . պէտք է աշ
իսատվւ , կարդայ , սովորի , սովորի X
դեր, որոնց մէջ կը տեսնէ գլխաւոր, միջոցը Թբր - 1943 ՚\944ին Պէյրութի ճեմարանի սրաՀին
քաՀա յաստան ի աղատազբմ ան՝^, Հա յո ւթե ան փըր - Ա էշ եր զո լ շաբաթը անգամ մը կուտայ գասախօ - Մ ինչեւ կէս գիշեր իրենց Հետ մնացի ։
կութե ան եւ ապագայ Հայ մ ո դո վբ դա կան կանո - ս ո ւթ ի ւննե ր Հա յ գրականութեան՛ պատմ ութեան՝ Ն * Ազբալեանի ցուցմունքներով պատ ր աս -
նաւոր բանակի կազմութեան : շուրջ։ «Ակօս»ի մէջ կը Հրաաաբակէ իր «Պատմու տում էի մի Հատոր լո յս .ընծայելու Համար։ Աւաղ,
թիւն Հայ Գրակա՛նութեան» գործին ներածականը , վրա ւ Հասան Մ ա յիս եան ապստամբութիւն ը , յե -
Ի զուր չան՚ցն իր ա յս բուռ մ ր մ արգոց դործր որ այս տարի լո յս ընծա յուեցալ «Համ ազգա յին» ի աս/զ ալ պատմական գէաքեբը եւ Հատորս Լոյս
եւ )^)\7(ին կաբելի կ ՝ բ լ լ ա յ փութացնել Վասպուբա– կոգմէ առանձին Հատորովx Այս կ ՐլԼաձ էք ՚ թ ՚ Բ ւ \ է ^ չտեսաւ : Ես բնկայ օտար աշխարՀներ , առանց մի
գործը X
կանի , Ա՛ ուշի եւ Պիթէիսէ գրաւո ւմ ը : շիւղ ունենալու Հետս իմ ան՛ցեալ կեանքէն է
(Հետագային ն՛ոյն այս կամաւոբական գունդե Պարբերաբար փոքր գրքոյկներու ձեւով էոյս նե ոովկորաբ՛ա՛ն՛ծաստեղ, ծոուչթնիչաւցնան^եծբիս Է Ն * Ազտբեատլրեըան,ի թէնաշան պ -
րը կը կազմեն կորիզր Հայկական բանակին , որ ընծայած է ՛նաեւ «ք*ան՚ասէբի Յուշագիրը » ը^դ - րո մ է Հայաստանը մի տեղ։ Չգիաեմ\
ւ1Հ.ւ ւսար եւ գերմարգկային\ կոիւներէ Հանուր խո բագի ր ը կրող բաղմ աթիլ ար ժ է քաւոր ԱՀա այդպէս էր Աղըալեանը , ուսուցանող ,
կր յաշվողի կերտել Հաաստանի Հանրապետութիւ դի տ ո ղո լ թ ի ւնն ե ր Հա յ լեզուի եւ բառերոլ ծագ - առաջնորդ, ընկեր բարեկամ, քուրմ Հայ գբակա.
նը , որուն կրթական ՛նախա րա ր կը նշանակուի Ն• ման Լո ՚֊Ր ջ՜ ։ նութեան տաճարի ;
Ագբալեան : իր մաՀէն Հագիւ Հինգ օր առաջ, կթորայի
I1 ր նախարարական ամ բո ղ1 շրշանին, Ն– Աղ– մէջ Հաւաքուած խումբ մբ գրողներու Հետ կը ձե– Հայաստանի խո րՀ րղայնաց ո ւմէն մերթ. Խ
-
բալետ՛ն իր բո վան գա կ Հ մտ ո ւթ ի ւնն ու տադղանանդըդը ւակերպէ Գրողներու Աիութեա1ն< ծ՜րաիիրը , կը տարագիր կեանքի ընթացքին, Ո լ ը մի պ ա Հ գա
ի սպաս կը ղյն՚է նորակազմ Հայ Հանրապետութեան ստանձնէ կազմուաձ– առժամեայ յանձնախումբին գար առաւ նա , եղաւ միշտ մեճ ոլսոլոանոոո՝
լո ւս ա ւո ր ո ւթե ան ել ս ե ր ո լնդն եր ո լ դաստ իա րա նախագաՀութիւնը , Աւաղ սակայն մակ կը Հասնի թ՝.աւ.ր.ի.ղ֊ումԼ տէար.ագ.ի.ր... ել տեղացի մ տաւո րա–
կանները կազմեցին ՚ գ ր ա ^ մ ի 1 7 1բ) ՜ՀՀՀճաԼլ–ս/ -
կութեան նուիրական գործին :
անշշուկ ել ^Օգոստոս \947ին, Հինգշաբթի զվ, . քտվայր ունենալով Տիկին Շ Հանիկ
Պոլշեւիկեան խուժումէն եւ Հա յաստ ս/՝ ի ո բ
»Կ՝1^Լթ,հ ™ ԼԱ ա ե ա ն էք էԲ"Ր–յ1– - անէական մանկապարտէզի րնգարԼկ^աՀո^
ղկա–ր1ա–ն"1ի–»ն, «մ4Էձ1 կՂԴյՐ նյայւ ա յ յյաաւնզկաարրծ&աամսահս. խոր ս Ո լ գ ի Ա ի տ ե ղ է լ Աղբահանը եգԼ է Տ Հ ք ձ //^ք ձ
( ) «Ազգակ Շաբաթօրեակ» Ա. տ ա ր ի յ>իլ \, մատնելով բովանդակ Հայսւթինը։
Fonds A.R.A.M
