Page 22 - ARM_19-1947_03

ւաՀնքով վէպ* անցած, կ ռամիկի եւ ^ Կ Հ 9 ~ * \ *

Ա. Ա Հ Ա Ր Ո Ն Ե Ա Ն ՍււՕռհՆՑԻ ԳԱԻԻԹ լայնօրկ1։Բայց նոյն ձեւով վարուած է եւ մեր Հին

ազնուական դասակարգը, որ մեր աւելի, Հին ա

(Շարահիւսհց կ. ՍԱՍհԻ՚եԻ , Պէյրութ , 1945) ասսվե լակաե\ վիպասանքին տուած է ազնուական

Տ Ա է Ի Ա Պ Հ Ն - Ի ւ ։ ԻՐ Կ Ե Ա Ն Ք Ի Ն Այ" դԻրՔՐ սորերս լոյս տեսաւ։ Աա Հայոց աղ­ ՚գասի"կերպարանք։ Բայց որքան եւ վերակառուց .

ման եւ վերապահումի փորձերը յաշող են անցած

Եհ Գ Ր Ա Կ Ա Ն /1ՒԹ1յ ԱՆ ՍԷՀ ային ղիւցաղնավէպն է, Որ շարահ ի լսած է կ, եւ ծնունդ տուած են ձոյլ վիպերգութեաձց , բայց
Հելլէն
-–՜ .՚ ասոլնի : է. աագէ մի տեղ նկատում է թէ ոչ մէկ իւ այնպէ* այս ու այն կցուածքի եւ յօգուածքի
գիցաասն^լռե^ Աօ՝
միշից գեռ մինչեւ այսօր նկատելի են Հթ ու Հնա–

րախօական երր եւ է նպաստած է որեւէ գրական գոի յօրինուածքի Հենքերը, ինչպէս աեաադրա

ւԼթկաւաօուհ Գէ֊րԼ ՚ ^ այ»պէս կրբկի յաջողութեան։ ՛Նկատելով որ բաւական ճոշ– կձ, մի վէմ Հայոց Հին եկեղեցու որմի մէԼ լար֊

հրդանշէ Խրեհոո է,, որ կը խռբ~գոլչա1ում եմ գրախօսական գրելուց։ Պիտի խօ– ուած : Առասպելական , ազնուական , ռամկակաս֊֊^
Բ^Դ է
^^ւՏ^ լ^*^՛ ^^՛ * ՞ ^ն ա ^ԲԳժթԿցող ^ Հայ մարգ , այս փուլերով է անցած Հայ վէպը եւ այսօր թէեւ,
րզա գեղահասակ եմ

կին մըն էր Մեր ազգային դիւցաղնավէպր մեղ Հասած մեզ երեւում է մասամբ առասպելական եւ մեծ

մասամբ ռամկական բայց առասպելակաԱՀեբունե­

րը բաւական մարդակերպ ենեւռամկացած Հերոս,

ներր բաւակա՛ն ազնուակերպ՝ միասնաբար յօրի -

ւթեան : ԱԷԽ՚արբեբացած բարբառներով : Անլուք են, այգ նելու Համար մի դիւցազնավէպ , որ ս& դրա դար -
ցումն
է մեր փառապանծ անցեալ մեծութեան, ել

ձեռքին, մէշ չաՀ ՜մը բոցալեզու , միւսին մ էք սա ր րառնեբն ու նկուն, ինչպէս եւ այն ^ ճ ^ " ™ ֊ անշքացած Հետագայի :

ցոբե,ի Հասկեր : ճ1 Բ* ւ կան ել աւեր Հայրենիքը, որ ^ զ ժառանգութիւք Արդ՝ պէտք է, որ Հայ մարդը գիտակցու

Այս այն աստուածոլՀին. է, ոբ մարռոս սոր –են թողած մեր նախնիները։ Թէեւ կե՚-գանի , թեան գալու առաջին օրից ՀաՀլարղուի մեր ազգա­
պաաում–
վեցուց քչակել Հողը , ցանեԼ " ա֊հՔ– 1յղելմաբգարիցոտէրնենե,րբըայ,ց անշքացած են եւ Հին Հերոսական յին վէպին։ Այս նկատումով Հայաստանի պետա­
եւ Հա,ց սլա ԱՈ րաստել Հւ ՛ղին ՝ա ո
ւ որ պահած է Հայ ռամիկը։ Հայաստանի կան, Հրատարակչութիւնը լոյս ընծայած է մի

այգ Հատիկներով ; պետական հրատարակութիւնը լոյս ընծայած է տարրեր Հատոր, որ Հիւսումն է մեր դիւցազներ

Հելլէնները, ի պատիլ. Գեմետրա աստուա .գիւցազնավէպը երկու պատկառելի Հատորների գռլթեան : Այդ դիրքշ չեմ տեսած : Ասում են էն՛ա

ծոլհիին, տարեկան մեծահանդէս տօն մը կը կա–ՀԷ1՚– Վաթսուն բար բառական տարբերակների մեծ գրուած Է արեւելեան՛ գրական Հայերէնով։ Նկա -

աարէին Ապրիլ ամ սուն , խոզ կը մորթէին՝ Հողէն մասն ամփոփուած է այդ երկու հատորների մէշ, տելով իր Հայաստանից այս կողմերը գրքեր չեն

բարիքներուն պաաճառած աւերներուն ի վկայոլ."Ր պատրաստուած են նորագոյն բանասիրութեան դալիս եւ եկածները սակաւաթիւ են , կարող ենք

ԹհւԼ . ռա-Խուոանւ՚եոոմ ո Ահէ. /,ռ քս.Բ/–ք,ս /./... մա/եք Հոգածութեամբ եւ Հմտութեամբ ։Այգ հրա– ասել թէ Հայաստանի հրատարակչութիւնը իր կո­

չումն է համարում սպասարկել արեւելեան հայու­

թեան, որ բնական է եւ Հասկնալի : Ամենայն Հա­

յոց կառավարութիւն չունե%ալով՝ Հայաստանը չէ

կարող ամենայն Հայոց Հրատարակութիւն, տ՚լնե–

փ նշան իբ անհուս տառապանքին,, զո ր կրնալ, ւնալ։ Ազգային վէպին ՀաղորգուելուՀամ՚արԱ՚փիւռ–

մեղմել միայն ափիոնը, այգ ծաղի1լն,երէն քաղ ք*այց ազգային դիւցազեաւԼԷսլբ մի անկոզոա– քըն ինքը պէտք է իր մասին Հոգայ։ Այս կարիքին

ուած : աելի մառանգութէւն է , մեհ-արյեէք եւ ՀրաՀան - է, որ փորձում է գոՀացում տալ Կ– Աասունփ։

Ի՞ն՛չ տառապանք ունէր աստուածուհին Հ գիչ ոբէ$ "ւէտՔ է օգտուեչ կարենան . բոլոր Հա - իր փորձի մեծագոյն՛ արժէքն այն յարգանքն

Մէկ Հատիկ ազշիկ մը ունէր, Պբոսերպինա յերր ; ք*ո\վանգակ ազգն ի ր գո ւս անն եր ո վ գարե ր է, Որ ցուցադրած է ժողովրդական ստեղծագոր­

որ, օր մը երբ նարկիս կը քաղէր դաչտերուձ շարունակ աշխատահ՝ է ա ձ Դ գ ա ս ^ ի * Լ ր ա յ ^1 ամէ\ե ծութեան Հանդէպ : Այս յարգս/՚քր պարտագրած է

մէշ, առեւանգուեցաւ Գժոխաց աստուծոյն, կող <մի գաբ ւիորձահ՝ է Հին՝ խաւի ՚Լրայ մի նորն աւել­ Հաւատարմութիւն ազգային՛ վէպի յօրինուածքին

մ է : Գեմետրա երկրէ երկիր նետոլեցաւ , հեր։,,,, ցնել եւ Հին գա գա փա բտկանն ու սլաՀ ո ւ ահ՜քր նոր եւ ոճին՛։ ԱնՀատապաշտ արեւմուտքի ազգեցու -

ձակ եւ աբտասուաՀեղձ : Զաւա՜կը կը փնտռէր I կեանքին յարմարացնել՛. Այս ըն։թացքոկ է, որ մեր թեան տակ Սփիւռքի մտաււորական\1 երբ շատ մեծ

մէկ Հատ\իկ զաւա՛կը կը Հարցնէր փախչող հովե Հ ին ազնուական* գա ս ա կա ր գի մ ի^ավա յրում յօրին­ արժէք են տալիս իրեն՛ց անՀատա՚կան յզացումնե -

բուն, ու շուքերուն,, գողացող սօսիներուն, ու թաք ուած– ազգա յին Վէ՚գր ստացած է ռամ իկ կերսլա - րին եւ ժողովուրդի ստեղծագործութիւն՛ը Համա -

ք ՚ Լ եղնիկներուն, : Զկա" ր զաւակը : րանք Հ 1ԼզԽոլա՜կան դասակարգի Լքացման Հետե - բում են ռամիկ բա\ն : Այսպէս են դատում, որով–

Այդ ցաւին մէշ կը ծխար Հոգին, երբ Արա– Հ ետեւ՛ զատուած են ռամ կից հոդով ու սրտով եւ

մաղդ խաշխաշ տուաւ իրեն՝ ուտելու , ոբպէսզկ — 0 էՅօս1շւՄ, ժօոոշ - աօւ Խ ատւա, կբ խնգրէ մեծ նրան նայում են՝ վերից։ (\ւստ,ի զարմանալի չէ, որ

քանի մը մամ մոռնայ տառապանքը \ե լ քնա՛նա յ : ոմանք մինչեւ իսկ համ ա րձա կլո ւմ են վերակազ ՜

Գեմետրա , սակայն,, չէր կրնար մոռնալ իբ Պօտլէրր ներշնչում խեգրելով իր տառապածքէն\, մել ժողովուրդի րյրինումներր ել ոճը փոխել ել

ցաւ՛ը, եւ իր աս ա ո ւածայ\ք.ն ծագ՛ումը ծածկած ՚ ՎՒւ՛ (""րձրտձալոլ Համար Հասարակ իրականս ւ - այդ ^Աշխատան՛քն իբր ժողովրդական բանահիւԱու՜
թե անց Հորիզոնէն եւ մարդկային Հանապազօրեայ
մտաւ մահկանացուներուն, մէշ, մարգոց մէշ, ա - թիւն Հրամցնել ընթերցողին %
կեանքէն ;
մէն, տեղ պատմելու համար զաւակը կո րսնցուոաՆ
Ւսկ \Լւետ՝յ> ս ԱՀ աբոնեան որոնէ Հալ էհոզո–
մօր մը տառապան քը : Երբ կ՚անցնէր Ատտիկէէն , Կ՛ Ս ասուն ի համախմբած է ազգային դիւցազ­

թագաւորը, որ նոյնպէս կը տառապէր իր մէկ հա­ փո ւր գր ազ1 ո ւա ցն ո զ գիհե րբ, եւ գ իա ե լո փ ամ Է - ներգութեան պատումները, իրար հիւսելով միջա­

տիկ զաւակը կորսնցնելու վախով, որովՀեւոեւ նէն գմՀԼդակ փորձութեանց կրակին՛ մէ^էն , կ՚աշ­ դէպ երր եւ յօրինելով մի ամբողջական վէպ, որ

հոգեվարքի մէշ, ասպնշակ/ւ/նոլթիւն՛ տուաւ իրեն։ խատի աստուածութեան ՝ բարձրացնել՝ թեւէն չորս ճիւղ ունի , Աանասար եւ Բաղդասար , Մեծ

Գեմետրա աստուածային մատներ ր դրաւ Հփլան՛ - բռնված՝ տառապանքի սանդուխներն՛, ի փեր ։ Մ Հեր , Սասաւնցի Գաւիթ , Պզտիկ Ահեր : Այս մի­

դին աչքերուն վրայ, որոնք փակուեր էին, մաՀ - ՚հ^նչ է տառապանքը ւ ութեան Հիմունքն՛երը ժողովրդական վէպն ինքն՛ է՝

ո լան քոլեին համար ,յետոյ համբուրեց ճակատէն , Այստեգ չէր ք որ պիտի պաՀան^ուէբ բացատ - տալիս, վերր յիք ուած անձերը այղ վէպի մէշ ե՛­

եւ արքայազունը արթնցաւ, թշթվեց մաՀուան րե լ տառապանքին զանազան՛, փէ ճա կնեբ ր , ցալ֊ •> րեւում են իբր միեւնոյն Հերոսական ընտանիքի

թմբիրը, առողջացաւ : չարչարանք, տանջանք, փիշտ , կսկիծ։ ԱյԱաեգ յաջորդական սերունդի տիպարներ : կ . Աասոլնի

՚ Գեմետրա արքայազունին աչքերուն մէք տե - չէր ) Որ պիտի պաՀան^ուէր բացատրել ,՚ձ՝ոյնպէս իր Հիւսուածքի մէջ առած է այս ու այն մ\իջագէ–

սալ իբ աղշկան նայուածքին փայլը : ք^նգրեց տառապանքէն ծագած Հոգեկան փիճ ակն եր , պր եւ թողած է նոյ\ն միվագէպի տարբեր պատում–,

ծնողքէն , որ իրեն յանձն են անոր դաստիարակոլ - յուսաՀ ատութիւն , սրտմտւութիւնւ, րնգփզո ւմ : Ա - ն,երը։ ինչ միջադէպ որ առած է ել ինչպէս որ

թիմե՛ր : ԱյնուՀետւեւ Գեմետրա զբաղեցաւ. րախ - բագ անցնելու Համար , պիտփ տամ ր\նդՀանուր , տուած է իր Հիւսուածքի մէջ՝ նոյն ձեւով միջա­

տաւոր երախտքին դաստիարակութեամբ ,•— ի ր ա յ Լ Լ ա ա "վ՚^ԲԴ սաՀմանում մր : դէպը դտնւում է գաւառական այս կամ այն պա -

(եպաաակն էր աստ՛ուածութիւն պարգեւել եբա » ինծ՛ի Համար աառապաէքբ զգացական երե - տումի մէջ, որով ոչ մէկ միջադէպ նա սճնձամբ

խային՛^ ուստի ցերեկի՛ն՛ անոր կուտար ւիբ աստ - ւոյթ մբ չէ միայն՛, այլ եւ է գիտակցականն երե - չէ յօրինած ել անձնապաստան Հեղինակի մեծա -

՝ւ(ւածային կաթբ, իսԱ դիշերը, երբ կբ քնանային՛ ւոյթ մր։ Ա*ենք կր աառապինք ոչ միայն մեր ^ի՜ մաոլթեամբ որ ել է գիծ կամ կէտ չէ Համարձա­

բոլորը՝ պալատին մէշ, կը փա գէր դուռ ու պա– դերովն ու զգայարանքներով, այլ եւ աւելի բարձր կած լրացնել, շտկել կամ գեղեցկացնել։ Պատկա­

ս,ու.Հան , կը վառէր Հնոցը, յ ե ^ ո յ կր մերկացնէր կարողութեամբ մր, որ կր կոչուի Հոգի։ Հոգինւ ռանքը ազգային դարաւոր ստեղծագործութեան

երախան ու կր բո՛՝, է ր կրա՛կին՛ վ՛՛այ : հանգոյցն է երեք տարրերու,—֊ յուզական , գոր - Հանդէպ, ինչպէս վեր՛ն ասացի, մեծագոյն արժա­

քՒագուՀին, շա՛տ Հետաքրքրոլած անծանօթ &ոգ, մտային՛. Այնքան բարձր է տառապանքին նիքն է այս Հիւսուածքի : ^ոյն ակնածանքն ու

մօր դաստիարակութեան գաղտնիքով, զիշեր մր նկարադիրր իր Հետելոլթիւեներով , որքան՝. կբ յարգանքն, ունեցած է կ. Ա ասուն ի եւ մեր ազգա ֊

՛ծակ մը կր բանայ պատին, մէշ ու կր գիտէ : Երր շաՀագրգռէ Հոգեկան Ա՛յդ երեք աարր\երր; Լքաա -֊ յին դիւցաղավէպի ոճի Հանդէպ։ Պատումների

կը տեսնէ, ոբ Գեմետրա կո մերկացնէ իր զաւա­ մարք, խզային գրութեան զարգացման կամ յեւոա բարբառը նա փոխած է ել իր Հիւսուածքը գրի ա–

կը եւ կրակի՛՛ն վրայ կը բռնէ խորովե/ու ձեւով , չրիւ ւթեան օրէնքով, երեք խումբի կր բաւենէ ռած է արեւմտեան գրական լեզուով , բայց պատ­

խենթի– պէս կբ կոտրէ դուռը , ներս կր վազէ , կր կենդանական աշխարՀ ր, ա) գիտաէլից եւ զգա­ մելու կերպը, ասութեանց ինքնատպութիւնը ,

խլէ երաիսան ել կ՚ըսէ . յուն , բ) մ իա յն զգա յուե , գ) ոչ գիտակից , ոք յատկանշական բառերն ու դաբձուածքնեբր նա

^– ի՛՛նչ կ՚ընես, յիմա՛ր։ զգայուն, ՑթՁ.էհւգԱ6 • Ուրեմն՝ կենդանական աշ - պաՀած է անփոփոխ : Այսպէսով իր Հիւսուածքի

Գեմետրա կը պատասխա՛նէ Հանգարտու - խարՀին ամէնէն ցած մակարդակին վրայ կր դագ– լեզուն գրական է, իսկ պատումն, ու՝ոճը ռամ -

թեամբ • րի աառապանքր։ Այս գասակարգութիւնբ փոխա­ կական :

Տառապանքով աստւոլածութեան կր բարձ– դրելով քաղաքակրթութեան լձեմի\ն վրայ, ցեզերբ ԻԲ Հիւսուածքով կ . Աասունի մեծ ծառայու. -
խ ո ւմ՛
րաացսնեմ ե րախագ կամ մոգովո ւր գներբ կր^ անք բաժնել երեք Զգա ՜ թիւն մատուցած է ՀայապաՀպանութեան գործթ։
Մօրբ ձա ս մի^ամաոէ-թեաՀն
յլւսաճաուուէ, երա­ բերու* Ա* Գւք–տակից եւ զգայուն՝, Բ* Ամէն Հայ տուն պէտք է մտ՛նի այս գիրքը՝ դրա -

խան կո րսն ցուց Էն Է ո բ շա Հ աձ՝ Է ր շն՚ո՚րՀ Էլ տաուա– յուէն՛, 91 • Անզգա յ եւ անգիտակից : ճանաչ ամէն Հայ, մեծ թէ փոքր, պէտք է կարդա,

պանքին՝ իրրեւ գերմարգկայիԼ , իբրեւ Վսսաու֊ա– ԱՀարոնեա՚Լի փիլիսոփայութեամբ , Հա լ ցեղր ու կարդայ այս գիրքը։էս կարդացի մի չունչով։

հ՝ափլ<ն , իբրեւ յաւէաենական , ել. ա յ/ԼII՛ ոորր ա աս սաաոո ււ աՇահ՜ ամէնէն օմտուած ցեղն է , ոբովՀեսէեւ իր զգա յն ու­ Աասէք թէ անշուշտ այդպէս քպ է տ կարդայի ,

մր պիաէ էոԼԽւ մն, թիւն ր գիտակցական Է : ՈրովՀ ետեւ Հ այ ժ\ոզո - է

Հասարակ մաՀ~ վուրգր ոչ միայն կբ զգայ թէ կր տառապհ 1 այլեւ քանի որ կարդալը իմ արհեստն է տ Բայց ես տեսա,
*
կան աց՚ո լ ; մի իրաւաբան, որ նոյնպէս կարդացած էր մի

էյ ր ախ սյ՚ն չկրցաւ ասա ուահ՜ա՚ւ աչ, մնաց մարգ,, գիտակցութիւնն ունի իր տառապանքին , եւ ծանօթ շունչով։ ՎստաՀ եմ թէ չատեր կան, որ ար, պէս

Վասնզի մ ա յր ր չուզեց ո ր աաուապէ : է ա յդ. տառապանքին իմ աստին՝ : կարդացին կամ պիտի կարդան : Աա մեր Իլիականն՝

X Այ" 1լէաՐ ^ձԳ^՚ւէ ետքր , կրնանք այլեւս րսեք "՚ Ոդիսականն է, աւա՛՛ղ, բաւական այլափոխ ,

Եւ Հիմա , գիցաբաձական այս գբոլագին փի - թէ աաւաւպասքը իմացումն Է այս օյւկա1Տքի(Ձ , որ ռամ/լացած ել տեղ տեղ մինչեւ իսկ գռեՀ կացած։

լի սո փայութեան ճաուագա յիք աք րյլսաւո րե լկ ետքր կը հեսւեւ|ւ քսւսի իրակաւնոՆթիս^ը կր հեոտնայ ե– Ինչպէս մեր ազգն ու իր կեանքը, բայց գեռ վեՀ

Հայոց աա ուա սլա՛նք ի երգիչին գէմքր, կր Հարցն\եմ րազուած երջան.կու.թ^Խն.Էն ։Արղ., ԱՀարոձ եանի աա֊ է եւ Հերոսական ել ուրեմն արժանապէս թե լա -

մ եր ա ի բ աց\ո ւնե ր ո ւԽ : ռապանքր կբ ծ՜ագի զրկանքէ մր, որ անՀ ա տա կան գրական։ Հայոց ազդր Հոգելին վերափոխելու

-—՛Փարիսեցինե՛ր, գուք, որ արցունքի սովո­ չէ, որ անձնապաշտ վայելքներու ծարաւ մր չէ չկայ ուրիշ.

րական երդիչ մր կբ կարգ՜էք Աւետիս ԱՀէսրոնեսւ– որ Հաճոյասէր, զգայապաշտ , ախտաբանական լաւագոյն միջոց, քան նոր սերունդին

՝*Կ\ր , զայն լալկան էլանուա՝ՆԷք ԱԼ ոՀամարՀանքուլք , նկարագիբ չո լնի ; պատուասաել Ըասոմնցի Գաւիթը : Այս գիւցա,, -

երբեւիցէ Հետաօրքրուսք հ՛ էք ւ^^ռա՚պանքին փի * (Մնաօեւպը յայորդււվ) ՆԱՐԳՐՒնԻ նավէպն ստեղծող ժողովուրդն անկարելի է որ

ս ո վէա թութ Լ ամր | ստրկութեան հետ հաշտ մն՛այ– այս վէպ՛ով սկատ–

Fonds A.R.A.M