Page 174 - ARM_19-1947_03
P. 174
կան Հրատարակութիւներ , Հազարաւոր օրինակ - ԾՈՎԸ
ՈհԻՏԿԱԼՀ նեբով– որոնք արագօրէն սպառւոլմ էին բնթերցող Զդաո1նւււ–թփսն մոռնամ սբսփս,
Երթ մեծա-թփւ-ն կը սւեանեմ–
(ԸՆԿԵՐ Ի ժ – ՀԱՄՕ ՕՀԱ ^ԱՆԵԱ՚եԻ Հասարակութեան կողմից : Այնօր համար ահա ես ե ո ս
ԱՆՄԱՀ ՅԻօԱՏԱ՛ Ն ) տարագրութեան Ծովուն դ ր ^ ց ի եկեր հմ... ;
ԱյնուՀետեւ, օրերին, Հայ
, Հետամուտ կբ -
գաղթաշխա րՀում լինելով նո յն
թակա՛ն –գա սա իա բակչական ն պա տա կն եբ ի ն , նա
Թ Ե Հ Ր Ա Ն , 14 Օգաաւ. Լս ա ո ւածա շուեչբ Հիմբ գրեց եւ ապա տարիներ շարունակ գլխա֊ՆՈ–
ասում է , ո ր Աստուած՜ աշխար՝* ^ սա եղծ ագո րծու– րեց Եգիպտոսի ^.Համազգայինդ մշակութայի՛ն Մի–
թեան՛ վեցերս ր գ օրր ստեղծեց մար գոսն յա ր եւ •ոլթեա-ե , որ կեանքի կո չուեց փրկելու օտար մի
նմ ան էր պատկերի ։ ջավայրերում ղեղեբող Հայ տարագիր զանգուած֊ Արելը մտաւ ծառազարդ բարձունքին ետելը;
մեղյրադոյն քօղ մը կը տարածէ
Հ • 3 * Ղ՝ա չևակցոլթես/և՝ Ե ր րո րգութէւնբ եե ր՛ին ւ/7 լ նոր սե բունդին սւ սլա զգա յն ացմ ան եւ ա- Եւ– իրիկնամուտը
քղանցքին վրայ։
՚Բրէստափոբբ , Աէմոնն \ու քիոստոմը, \890ա՛կան ծտցումի մաՀացու վտանգից :
Այգ «Համազգայինին էր եաեւ , ոբ իր նիւթա ծովուն կապտաւուն
թուականներ ի ն ստեղծելով Հ * 6 • Ղ՛ա շն տկց ութ իւ– Ան խաղաղեր է Հիմա։ Ալ երկիւղ չեն պատ–
֊ն՚լլ, ստեոծեցվձն նաեւ մ ի Լ\աՐ4 յեղափոխակա՛ն՛ - կան միջոցն եբո\վ թեւ ու թիկունք Հանդիսացաւ
ՊէյՐո*֊թի Հ ա յ ո 3 ճեմարանէն, որի Հիմնադիրներն ճառեր չարանենդ ալիքները, որոնք այս առաւօտ
քաղաքական գործիչներ , ն՛ո՛յն պ կս յար եւ նման՝ եղան մեր երկու վաստակաւոր ընկերն երբ յ "եէկօք մէկէն փ՝ մէկ պղտոր ու փրփրոտ յարձակեցան
իր եւ ց պատկեր է ։ Աղբալի ան եւ Լե ւո և՝ Հյանթ : կատաղօրէն ինչպէս եօթգլխանի վիշապ , ,ոլ
Ա՛աքով Հզօր , Հոգովք Վսեմ , զգացումներով՝ «Համազգայինբդ ապրեց ու գործեց իր մշտա քշեցին Հեռացուցին ավւերուն վրայ թ ա ռ ա ծ կիսա
մաքր՛ամաքուր ^ որպէս րիւրեգ. կամքով՝ կուռ,% կան ֊ԼախագաՀԷ՝ բնկ . Համօի Հմայքի տակ , ի մերկ բազմութիմեը։ Անոնք Որ Հեթանոս պաշտա
ՎեՀ գաղափարներով օծուած , Հ սկ ամբողջ ն կա - յա յտ բե բե լով բեղուն գործ ուն էութիւն է մունքով եկեր են լուացուելու Մ/վերկրս-կանի
բա գրով անգերազանցելի : Ոբպէս յ ե ղ ա փ ո խ ա կ ա ն , բնկ* Համօն իր ամ֊ թուրերով։ Կազդուրուելոլ քերմաչերմ արեգակի
Եւ մեր սէիելէ ու աննման բնկ . Համօ 0 Հ ան– բ ՚ ՚ ղ ջ կեան՚քբ նուիրեց Հայ ժողովրդի ազատա բուժփչ ճառագայթներով։ ^
ջանեանբ Հէւց ա յգ լո ւս ա պա յծառ փաղանգի Հա գրութեան՝ յվե Հ գործին եւ ծ առա յեց ՝ն րան Համ ո - Եկեր են՝ ամէն վայրերէ։ Մեծ մասով աշխա
րազատ ժառանգն եղաւ*. Ն ա մկրտուեց մեր Եր զումով , Հաւատով ու անվեբա՚պաՀ (ե ուիրումով ; տաւորներ։ Երիտասարդներ .ու տաբէցներ : Ա ա.
բոր գ ո ւթ ե ան՛ գա ղա փա րական աւազան ում ե լ ապա Ո՛՛չ բանտ, \ո՚ չ Հա լածանք, ո՛չ աքսոր գէաէ նուկքներ :
նրանց կենսատու շունչի տակ Հասակ առաւ ։ Հեռաւոր Սփբիբ ա աժ տնակի ր աշխ ատ ա նք ն ե րի ,
Ե՛– ա յ գ սլ կ ս է լ մնաց մինչեւ իր Վախճան բ։ Հորիղոնր վարդագոյն դեղին ու մելաքնագոյն
Ապրեց մ ի Լարք դժնդակ տարիներ , տեսաւ չյուսաՀատեցրին նրան, ո՛չ է լ կոտրեցին՝ նրա յե նարօտ մը կապեց : Ծովը պճնուած է առագաստի
երեք մեծ պատերազմն՛եր իրենց բոլոր արՀաւիբք– ղափոխական կո՚րովր * նա մնաց յեղափոխակա*ե երազկոտ Հարսի մը ՛նման ,ու կը խոկայ։
նեբով , չորս յեղափո խութիւննեբ իրենց գա զա ւի ա– առաջնորդի իր անսասան դիրքում I Ալիք՛ները կ՚օրօրուին մտեբմօրէն գիրկ գրկի։
րական ,բնկերայէն-քաոաքական ե բար՛ոյական խոր Ոբպէս Դ ա շ ն ա կ ց ա կ ա ն , նա էր երիտասարդու Եւ իրեձց գլի"" ն վրայ լոյսէ փալփոլն զանակն՛՛եր
Դ՛աշնակցու
ցն ցո ւ մ ն եր ոՎ , որոնք <ձկաղնիներ՝ֆ արմատախիլ ա– թեան՝ իսկ օրերին՝ իւրացրեց Հ . ($ . ունփն :
բին , ո բոն ք աՀա գին ա ւե բն՛եր գ ո բծեց ի ն մարգոց թեան գաղափար՛աբան ո ւէժ ի ւ ն ն ու բարոյականէ վե՛Հ 1Լերչ\ալոյսբ շառագոյն ամպեր կը թափէ։ Ու
մին
մտաւոր՛ ու բարոյական րմ բռնո ւմնեբի մէջ, բմբռևումներբ ե լ մնաց Հաւատարիմ նրանց նա գոյներ • գոյնեբ թափանցիկ ու մարմրոմս՛։
բայց մեր մեծ բնկ* Համօն երբեք չսայթաքեց չեւ իր սղալի մաՀբ։ Արթուն պաՀակի նման՛ «Երկնէր երկին ու երկիր • երկւէր եւ ծիրա\նի
երբեք չբնկճուԼց եւ անյոոգողզ կամքով Քայէեց սլ ա շա պա Լ ե ց ա յղ ղաղափա բա բանո՚լթեան. Հ իմնա– ծով»՛՛՛ Զեփիւռը կը թեւածէ մեղմօրէն : Ծովը
կան սկզբունքեերբ դլ բն–
այն ուղիղով , ոբ գծուած էբ մեր ռաՀ վիրան երի կերվաբութիւնբ ժողովրդապետութիւնն՝ ալ\1՚3 կը զարնուի եզերքներուն : Ու կը լսուի ալիքներու
Հզօր՛ ձեռքով։ փայլեց լի Հաւատով եւ անձնուրաց բոլոր յարձակումն երէց՝ միօրինակ ֆչֆչոցը : ՊաՀը գերազանցօրէն՛ գեղե
նուիրումով Հայ ժողոՎբդի ազատագրական սուրբ իժէ ձախէց ; ցիկ է ՛ու Հաղորդական :
գործին ; Մ ա ս ե ա լո րապէս նշանակալէց են եւ֊ անմո՛ռա քէՕաՇՈ&ճշին աթոռները գբաւուա ծ ե\ն։
Ա* եղմ \ու բա ր ե Հ ամ բո յ ր ի ն աւո բութեամ բ , լի նալի նրա այն Հ բապարակային ե լո յթնե ր Ա , .որոնց Անձայն յափշտակութեան մէ^ դէմքերը փոթ
իս ո ր յարգանքով գ է պ ի մարդ անՀատբ, խնայող ժամ տնակ ծառացաւ ֆաշականո ւթեան եւ նացիա ուեր այլագուներ են՛։ Համրացեր են, աչքեր՛ը
մարդկային ար մ անտ սլա տ լութ Լ ան , նա Հմայ\իչ կան ութեան դէմ, որոնք սպա քլնում էէն գաղափա փակ ու խռո՝վքոտ , խոր լռութիւն : Աշխարհիկ ոչ
էր ո լ գերող առա ջի հ իսկ Հանդիպումից I րականն աւերներ գործել։ մէկ աղմուկ որ Հոգիներու թովանքը լլկէր։
Մի իբանաՀայ գսր&իչ, ոբ յայտնի է իր կոյր ԱյԳ պատմական՛ օրերին Հէ թ էէ ՐՐ էր շՈ-ն գա Ընկողմա՝ն՚ած ՛նստարաններուն խո՛րը, անէա
ատ ե լո ւթ ե ա մբ գէսքի Ղ՛ա շնա կզութիւնն ու Ղ՚աշ֊ լի ց յ ա ջո ռո ւթ ի ւնն ե բո վ արեւս՝ ՛տ » Ե ւրոպա յ ո ւ մ մեծ ցած՝ մոռցած են իրենց եսը։ Ու ցաւագինօրէն՝
նակցտկաննե բ բ , ԳաՀիբէում, ՚ԷՈՐ^Է բերումով, զարկ տուե ց գի կա ա տ ո բ ա կան կարգուսարքի եւ կր զգան ոչնչութիւնը իրենց ճղճ՛իմ լինելութեան :
Հ ան ղ ի պո ւմ է Համ օին ու ծանոթանում նրա Հետ ֆաշականո ւթեան՝ բհդգէմ ժողովյրգապետակա֊ն թեան :
եւ այնքան է Հմայլում ՛՛Լ րա ւիւեմ նկարագրով, ազատ կարգերի եւ շատեբբ շշմեցան\ ԱԼ յափշտակ Տակաւին ՔԷԼ առա Լ՛ , սձհոնց մէչ^ Կէր՚քէ ծո՛վ
որ իր վերադարձին իՒեՀբա՚ն՛, աս՛ել էր* ուեցան <ձ\ուժեղ ձեռքիդ վա բղա պետ ո լթեամբ ու աշիսարՀ մը կը բռնկէր : Ու մարդ խլէզը իր նմա
«Եթէ բոլոր Ղ՚աչնակցակ Անները Բժ . Համ«
կարօտով •• • նը տանջելու, ան՛որ Հոգին .ու մարմինը գերեվա
ՕՀաԳքանեանի նման լինէին, ես ՛հաշն ա կցա կան կր ՛ԱՀա՛ այգ ժամանակ էր , ոբ մեր մեծ ուխտեա– րելու, իւրացնելու տեն՛չովը ախտավարակ՝ զօրա
դառնայի »: լ բ , բն\կ • Համօն , Հանդէս եկաւ ԳաՀիբէում Հրա ւոր կը զգար ՚ թ ք ւ լ ի ն ք ը :
Այո՛ , Հանրայւի՚ն կեանքը գեղեցկացնում են պարակային դասախօս ութեամբ եւ յ նիւթ առն՛ե Հիմա։ Այգ զգայութիւններէքն պաբպուած
միայն ընկ. Համօի նման առաք՛ Լ՛ի ու բարձր ն՛կա լով Ֆրանսական՛ Մեծ Տեղավ»ոխութեան պաամու– աւերակ չէնք մ ը ն է ։ ինքն իր մէԼ խ՛որտակուած ,
րագրով գործիչները : \,րանք իրենց չոլրէը ստեղ թիէ՚նբ–, Համաբձակօբէն ո լ մեծ Հմտութեամբ ա) Հ ո գի մ արմ խն՝: Փոշի : Հիլլէ ՚
ծում են՝ մ ի մթնոլորտ, ուր դիւոին է լին՛ում շե\. պաշտպանեց ժողովրդական ու ընկերվարական՝ Անեզրին մեծութիւնը, անՀունին ա\նփմանալի
. . . ինչո՞ւ
չել, մ ի մթն՛ոլորտ, որ խանդա ./առում է մարդոց գաղափարաբան ութ ի ւ ն ն ու դատապարտեց գիկ - խո րՀ ուրդը, զգետներ է գինքը։ Ո՚֊րեմն
մարտ՛՛նչում
ե լ գործի՝, աշխատանքի մղում : տ ատ ո բտկան բ ռնա կալ վար չա ձեւր ու ֆ ա շա կ ան այսքան ծո՛վ տառապա՛ն՛ք : Գառնագին
Այսօր, երր մեր ա ղ գ ա յին .Հանրային կեա՛նքը քա յքայի չ վարդա պե տ ո ւթի ւձնր ; ներ ան՚վերԼ։ Որո՛ւ Համար. ..
դաղթաշխարՀում ներկա յացնո-մ է չափազանց Ոբպէս կա-սակցակաԱւ գ ո ր ծ ի չ , վձ*կ՛ Համօն Ծովը կը գալարուի , կը սեղմ ուի, կը ֆչչայ Տ
կը ձետէ իր խուլ ու մունչ\
մռայլ պատկեր, ^քլ Ղ ՚ Համօի անդառնալի կո միշտ եղել է մեր կուսակցութեան առաջին շար Ալ բարկաճայթ փրփուր
ելաւ աՀա, ու կը սլւլայ
րուստը առաւել եւս գդալի է ու կսկծալի *՚ * քերում : ափերուն վրայ։
Որպէս Ա՞ա բ դ , ընկ՛ Համօն առաքելատիպ էր։ Եղել է Կ* կոմիտէնեբի անդամ, տարփնեբ շա Գիշերային Հովբ
Միչտ Հեղ ,ու վեՀանձն՝, միշտ պատրաստ օգնելու րունակ գլխաւորել է կուսակցութեան վերին մաբ– միմ՛ոզայի բոյրեբով։
՛իր մերձաւոր՛ի՛ն թշուառութեա՛ն մէէ, անկախ նրա մ իԼբ Բիւր՚օն, իսկ Հայաստան՛ի Հանբապետոլ - Հեռուն , մութին ս/նսաՀմանութեան մէչ՛, լու
ցեղային ծագումից , կրօնական գաւանանքից կամ իժեան ծանր օրերէն՝ ստանձնեց Վ ա ր չ ա պ ե տ ի եւ՝ ար սածածան՝ մեծ աչք մը կ՚երեւայ ; Ամայի քարա
ը-1 կերային դիրքից , Բայց նա ցասկոտ էր ու տաքին գործոց նախարարի պատա՛սխանատու պաշ ժայռերուն մէչ կա՛նգնած է ան, փարոսը։
ան՛ներող՝ ան՛արդար՛ութիւն գործ ողն եր ի Հանդէպ : տօնն երբ : Փրկարար ուղեցոյց մոլար նաւերու։ Փո
Կարելի է ասել, ՛որ նա թշնամի չունէր, թէեւ ԱՀա՛ ա յսպէս մ եր ողբացեալ անզուգական թորկայոյզ դիշերներոլ յ ո յ ս ի ճ ր ա գ անշէչ՝՛.
բաղմաթիլ էին՛ նրա գ ա ղ ա փ ա ր ա կ ա ն Հա կառա - բն*կ * Համօն ամբողջ կէս գաբ գործեց\ բուռն ե– Խաւարը կը թանձրանայ ՀետղՀետէ : Ալ չ ի
կորղձւերը, ո՛րոնք սակայն մեծ յարգանք էին տա ռանգով ու ն՚ոււիբումով եւ թողեց իր ետ եւ ի ց ան– տեսն ուիր ծովը։ Միա/ն. սեւ ազՀամուզլ՝ը : Աար–
ծում դէպի նա։ ^նջելի Հետքեր Հայ ազգային, Հանրային, քաղա սավէնեբով լեցուն Համայնակուլ ՚վիՀ : Ու կը լ՛՛
Ոբպէս րժւհշկ , ըն՛կ. Համօն սյռաէին իսկ վայր քական ու մշակութային կեանքի գրեթէ բոլոր ՛ուին խուլ ձայներ... Ծովը կը Հառաչէ, կը
կեանից կախարդում , Հմայ՛ում էր Հիւանդին ու մարզերո՛ւմ ; տուայ աւ ի :
՛ն՛երշնչում յ ււյս ու Հաւատ՛ Ա՛սել է թէ ըէհ շկո լ— կեանքի ի մա ս ար նա տեսաւ աշխտտա\Լքի մէջ, Թերեւս պիտի սկսին սուլիչները : Ե՛– Թետիս
անյա
թեա՝ կէս Գործէձ արդէն կատւ՛ ր-ուած էր, մնաց յօգուտ իր մ ե րձաւոր ի , յօգուտ էր ժո ղո վո ւբ դի , ի զուր պիտի սպասէ Ոգեսեւսին , ծովուն Համար
փա–
եալը կազմում էր գիտոլթԼաւԼ ••ււժինը։ տակ անդունդներուն մէշ անՀետացն։ լու աս–
Որպէս հ ա ն ր ա յ ի ն գ ո ր ծ ի չ , մեր Հան գուցեա ւ իր ազգէ :
մեծ րն՚կեբբ ն՛ո՛ւիրել էբ իրեն * ֊յ ժողո՛վր՛դի աշ Լէնելով մէշտ գեկաՎաբի եւ առաջն՛որդէ գե զայն ; Այս վերընը գիտէ վտանգը , մեղրով
խատաւոր զանգուածներէ ե լ մւ՚ւսնաւորապէս մեր րում , նա երբեք չխախտեց Համեստութեան սաՀ– կաՀէ է իր ականջները ե լ անտարբեր է ծովի
մատազ սերունգի կրթութեան ու ղաստիարակոլ- մաններբ։ Ջփնտռեց ո՛չ փառք, ո՛չ նէւթական ա– տուածուՀիին թովիչ Հրաւէրներուն . ..:
թեան վեՀ գո բծին. , Համոզուած , որ Հայ մ ո զո վ ր - ՚սլտՀոՎոլթէւն ; ի՝այց փառքր թնւքբ եկաւ ու պսա– Օդանաւի մը խժալուր անցքը կ՚ըսգմիչէ լռու
գի փրկոլթես/1 տմենաՀղօբ զէնքը իր կեանքի դժն– կեց նրա ալեզարդ ղլուխբ * • * թիւնն ու երկիւղը : կր քեբէ ան երկնակամարը
գակ պա յմ աններ ի գէմ մ ա ք ա ռ ե լու Համ ար գի րն Տ ոբե լե ան\ն եր նա չուն՛եցաւ , բա յց մէ շտ մնաց կարմիր, նար&քագոյն , կանանչ լոյսերով, ուր
ո լ գրականութիւնն է , ուսումն՛ ու կրթո՛ւթիւնք : յոբելեարէ Վէճակում , շրջապատուած րնդՀտ՚նուրէ ցանցառ աստղեր կր պսպղան ու կը ՀսկեՀն խելօք
Ե*~ աՀա \900ական թուակասներին , երբ ամ - .ա՛ն կեղծ յարգանքի ո՛ւ ջերմ սիրո յ արտայա յտ\ոլ - աչո ւկն եր ո՛վ :
բո զ^ կովկասում , Հանրա յին –քաղաքական կեան թէ ւ ն ն եր ով։ Ու Հոն, Հեռաւոր Հանդիպակաց վայրի աս
քի մէջ սկսուած էր մ ի աննախ ո ՚ ՚ յ թ ա ց եռուզեռ , Մեր ժողոՎոլրգբ ե լ մանաւանդ Հ* օ • Ղ՚աշ– տուածն երուն խաւարակուռ քաոսին քիրանը ար
երբ մ օտալուա քաղաքական աւ ստութեան Հ ո վե ր նակցութէլնբ դեռ նրա մեծ կարիքն ունէր՛, բայց թուն ու լուսագեղ աչք մը կը ժպտ՛ի ու բացխփիկ
էին փչում , պէտք էր զղացւում տալ Հայ Հանրու անողոք ճակատագիրք այլ կերպ տն՚օբինեց ..* կը խաղայ : Փարոսը կը դառ՛նայ անդ,,լդար ներշն
թեան գիտակից տար բե րին ժաս ՛ան ակի \ոգու\ն Հ ա–. մարեց մ ի գեղեցիկ, մ ի առաքինի կեանք,., չելով կեանք ե լ ազատոլթիմն ալեկ՚ձ յուսաբեկ
մ տ պա տ ա ս խան մ տաւոբ սնո՛ւնդ : Ա յգ կենսական Ջէթր կանթեղի մէջ Հո տալ եւ լուսատու նաւերուն . .. :
սլաՀանջին՝ բնղառաջելով, Հ»6 * Ղ՚աշնակցութիլ– ճ ր տ գ բ մ արեց * * * Ո՜վ մարդկային աստուածեղէՂ Հանճար «
ն ր ձեռնամ ո ւխ եզա,ւ « 3 ա ռ ա ^ դ րագաբան ի Հ րա - Հայկական Պանթէոնի մեջ աւելացաւ մ\ի ն՛որ ՚ստեղծագորօ֊ միտք, փոշի՜ որ րն՚ոլԱեան ուժե
լ է յի շատակերի սե
տտբակչտկան գործին՛, Ե՛– ^ փ՛ ս*րկէ տ աւեքի Հա գամ բաբան, ո ր յաւէրժ մնար րուն գէմ կը ծառանա յ ; Հիւլէ որ ոարերքբ կը
մապատասխան վարիչ ա յգ գոր՝ ի Հ ամ ար չէ բ կա– րունդների ս ր՚տեբ ո ւմ եւ ո բւ էր Հմա յքոՎ գէպի նուաճէ :
բոլոր
ՐՈՂ ( ՝ ^ ռ լ քան բնկ • Համօն , ո գիտէր իր շոլրք ի՛՛նք էր քաշելու բոլոր ազնիւ Հոգէնեբբ, սէ Ու Մեծ ԽոբՀոլրգը Անսկզբին^ Անվախճանին
Հ ամա թմբել բո լո՛ր կար ո զ մտաւ րական ումեբբէԵւ նրանց , որոնք նրա պէս պատ բաստ են լինելու աՀա, որ գոզով մ ը կր միւռոնէ Հոգիէլս • * •
«Զգառն՛ութիւն
աՀա նրա խե լաց ի ե լ եռտնգուն ո հ կա՚վտ րո ւթ եամբ րէ լ ու պայքարել ա՛զատութեան , եղբայրութեան մոռնամ սրտիս՛) , . . . է
եւ Հաւասարութեան Համար •
ՀձՏ ա ռա ջ՝Հ> *ի բ ա գա ր ան բ կարճ ժամ ա՝1 ակամ իջոց ում ՎեՀ փդէալներէ ՏԻԳ–րւաւՒՀԻ
լ " յ ս րս&այեց մ ի Լաբք աբժէքաւոր գր՚ական-գէաա.
Fonds A.R.A.M
ՈհԻՏԿԱԼՀ նեբով– որոնք արագօրէն սպառւոլմ էին բնթերցող Զդաո1նւււ–թփսն մոռնամ սբսփս,
Երթ մեծա-թփւ-ն կը սւեանեմ–
(ԸՆԿԵՐ Ի ժ – ՀԱՄՕ ՕՀԱ ^ԱՆԵԱ՚եԻ Հասարակութեան կողմից : Այնօր համար ահա ես ե ո ս
ԱՆՄԱՀ ՅԻօԱՏԱ՛ Ն ) տարագրութեան Ծովուն դ ր ^ ց ի եկեր հմ... ;
ԱյնուՀետեւ, օրերին, Հայ
, Հետամուտ կբ -
գաղթաշխա րՀում լինելով նո յն
թակա՛ն –գա սա իա բակչական ն պա տա կն եբ ի ն , նա
Թ Ե Հ Ր Ա Ն , 14 Օգաաւ. Լս ա ո ւածա շուեչբ Հիմբ գրեց եւ ապա տարիներ շարունակ գլխա֊ՆՈ–
ասում է , ո ր Աստուած՜ աշխար՝* ^ սա եղծ ագո րծու– րեց Եգիպտոսի ^.Համազգայինդ մշակութայի՛ն Մի–
թեան՛ վեցերս ր գ օրր ստեղծեց մար գոսն յա ր եւ •ոլթեա-ե , որ կեանքի կո չուեց փրկելու օտար մի
նմ ան էր պատկերի ։ ջավայրերում ղեղեբող Հայ տարագիր զանգուած֊ Արելը մտաւ ծառազարդ բարձունքին ետելը;
մեղյրադոյն քօղ մը կը տարածէ
Հ • 3 * Ղ՝ա չևակցոլթես/և՝ Ե ր րո րգութէւնբ եե ր՛ին ւ/7 լ նոր սե բունդին սւ սլա զգա յն ացմ ան եւ ա- Եւ– իրիկնամուտը
քղանցքին վրայ։
՚Բրէստափոբբ , Աէմոնն \ու քիոստոմը, \890ա՛կան ծտցումի մաՀացու վտանգից :
Այգ «Համազգայինին էր եաեւ , ոբ իր նիւթա ծովուն կապտաւուն
թուականներ ի ն ստեղծելով Հ * 6 • Ղ՛ա շն տկց ութ իւ– Ան խաղաղեր է Հիմա։ Ալ երկիւղ չեն պատ–
֊ն՚լլ, ստեոծեցվձն նաեւ մ ի Լ\աՐ4 յեղափոխակա՛ն՛ - կան միջոցն եբո\վ թեւ ու թիկունք Հանդիսացաւ
ՊէյՐո*֊թի Հ ա յ ո 3 ճեմարանէն, որի Հիմնադիրներն ճառեր չարանենդ ալիքները, որոնք այս առաւօտ
քաղաքական գործիչներ , ն՛ո՛յն պ կս յար եւ նման՝ եղան մեր երկու վաստակաւոր ընկերն երբ յ "եէկօք մէկէն փ՝ մէկ պղտոր ու փրփրոտ յարձակեցան
իր եւ ց պատկեր է ։ Աղբալի ան եւ Լե ւո և՝ Հյանթ : կատաղօրէն ինչպէս եօթգլխանի վիշապ , ,ոլ
Ա՛աքով Հզօր , Հոգովք Վսեմ , զգացումներով՝ «Համազգայինբդ ապրեց ու գործեց իր մշտա քշեցին Հեռացուցին ավւերուն վրայ թ ա ռ ա ծ կիսա
մաքր՛ամաքուր ^ որպէս րիւրեգ. կամքով՝ կուռ,% կան ֊ԼախագաՀԷ՝ բնկ . Համօի Հմայքի տակ , ի մերկ բազմութիմեը։ Անոնք Որ Հեթանոս պաշտա
ՎեՀ գաղափարներով օծուած , Հ սկ ամբողջ ն կա - յա յտ բե բե լով բեղուն գործ ուն էութիւն է մունքով եկեր են լուացուելու Մ/վերկրս-կանի
բա գրով անգերազանցելի : Ոբպէս յ ե ղ ա փ ո խ ա կ ա ն , բնկ* Համօն իր ամ֊ թուրերով։ Կազդուրուելոլ քերմաչերմ արեգակի
Եւ մեր սէիելէ ու աննման բնկ . Համօ 0 Հ ան– բ ՚ ՚ ղ ջ կեան՚քբ նուիրեց Հայ ժողովրդի ազատա բուժփչ ճառագայթներով։ ^
ջանեանբ Հէւց ա յգ լո ւս ա պա յծառ փաղանգի Հա գրութեան՝ յվե Հ գործին եւ ծ առա յեց ՝ն րան Համ ո - Եկեր են՝ ամէն վայրերէ։ Մեծ մասով աշխա
րազատ ժառանգն եղաւ*. Ն ա մկրտուեց մեր Եր զումով , Հաւատով ու անվեբա՚պաՀ (ե ուիրումով ; տաւորներ։ Երիտասարդներ .ու տաբէցներ : Ա ա.
բոր գ ո ւթ ե ան՛ գա ղա փա րական աւազան ում ե լ ապա Ո՛՛չ բանտ, \ո՚ չ Հա լածանք, ո՛չ աքսոր գէաէ նուկքներ :
նրանց կենսատու շունչի տակ Հասակ առաւ ։ Հեռաւոր Սփբիբ ա աժ տնակի ր աշխ ատ ա նք ն ե րի ,
Ե՛– ա յ գ սլ կ ս է լ մնաց մինչեւ իր Վախճան բ։ Հորիղոնր վարդագոյն դեղին ու մելաքնագոյն
Ապրեց մ ի Լարք դժնդակ տարիներ , տեսաւ չյուսաՀատեցրին նրան, ո՛չ է լ կոտրեցին՝ նրա յե նարօտ մը կապեց : Ծովը պճնուած է առագաստի
երեք մեծ պատերազմն՛եր իրենց բոլոր արՀաւիբք– ղափոխական կո՚րովր * նա մնաց յեղափոխակա*ե երազկոտ Հարսի մը ՛նման ,ու կը խոկայ։
նեբով , չորս յեղափո խութիւննեբ իրենց գա զա ւի ա– առաջնորդի իր անսասան դիրքում I Ալիք՛ները կ՚օրօրուին մտեբմօրէն գիրկ գրկի։
րական ,բնկերայէն-քաոաքական ե բար՛ոյական խոր Ոբպէս Դ ա շ ն ա կ ց ա կ ա ն , նա էր երիտասարդու Եւ իրեձց գլի"" ն վրայ լոյսէ փալփոլն զանակն՛՛եր
Դ՛աշնակցու
ցն ցո ւ մ ն եր ոՎ , որոնք <ձկաղնիներ՝ֆ արմատախիլ ա– թեան՝ իսկ օրերին՝ իւրացրեց Հ . ($ . ունփն :
բին , ո բոն ք աՀա գին ա ւե բն՛եր գ ո բծեց ի ն մարգոց թեան գաղափար՛աբան ո ւէժ ի ւ ն ն ու բարոյականէ վե՛Հ 1Լերչ\ալոյսբ շառագոյն ամպեր կը թափէ։ Ու
մին
մտաւոր՛ ու բարոյական րմ բռնո ւմնեբի մէջ, բմբռևումներբ ե լ մնաց Հաւատարիմ նրանց նա գոյներ • գոյնեբ թափանցիկ ու մարմրոմս՛։
բայց մեր մեծ բնկ* Համօն երբեք չսայթաքեց չեւ իր սղալի մաՀբ։ Արթուն պաՀակի նման՛ «Երկնէր երկին ու երկիր • երկւէր եւ ծիրա\նի
երբեք չբնկճուԼց եւ անյոոգողզ կամքով Քայէեց սլ ա շա պա Լ ե ց ա յղ ղաղափա բա բանո՚լթեան. Հ իմնա– ծով»՛՛՛ Զեփիւռը կը թեւածէ մեղմօրէն : Ծովը
կան սկզբունքեերբ դլ բն–
այն ուղիղով , ոբ գծուած էբ մեր ռաՀ վիրան երի կերվաբութիւնբ ժողովրդապետութիւնն՝ ալ\1՚3 կը զարնուի եզերքներուն : Ու կը լսուի ալիքներու
Հզօր՛ ձեռքով։ փայլեց լի Հաւատով եւ անձնուրաց բոլոր յարձակումն երէց՝ միօրինակ ֆչֆչոցը : ՊաՀը գերազանցօրէն՛ գեղե
նուիրումով Հայ ժողոՎբդի ազատագրական սուրբ իժէ ձախէց ; ցիկ է ՛ու Հաղորդական :
գործին ; Մ ա ս ե ա լո րապէս նշանակալէց են եւ֊ անմո՛ռա քէՕաՇՈ&ճշին աթոռները գբաւուա ծ ե\ն։
Ա* եղմ \ու բա ր ե Հ ամ բո յ ր ի ն աւո բութեամ բ , լի նալի նրա այն Հ բապարակային ե լո յթնե ր Ա , .որոնց Անձայն յափշտակութեան մէ^ դէմքերը փոթ
իս ո ր յարգանքով գ է պ ի մարդ անՀատբ, խնայող ժամ տնակ ծառացաւ ֆաշականո ւթեան եւ նացիա ուեր այլագուներ են՛։ Համրացեր են, աչքեր՛ը
մարդկային ար մ անտ սլա տ լութ Լ ան , նա Հմայ\իչ կան ութեան դէմ, որոնք սպա քլնում էէն գաղափա փակ ու խռո՝վքոտ , խոր լռութիւն : Աշխարհիկ ոչ
էր ո լ գերող առա ջի հ իսկ Հանդիպումից I րականն աւերներ գործել։ մէկ աղմուկ որ Հոգիներու թովանքը լլկէր։
Մի իբանաՀայ գսր&իչ, ոբ յայտնի է իր կոյր ԱյԳ պատմական՛ օրերին Հէ թ էէ ՐՐ էր շՈ-ն գա Ընկողմա՝ն՚ած ՛նստարաններուն խո՛րը, անէա
ատ ե լո ւթ ե ա մբ գէսքի Ղ՛ա շնա կզութիւնն ու Ղ՚աշ֊ լի ց յ ա ջո ռո ւթ ի ւնն ե բո վ արեւս՝ ՛տ » Ե ւրոպա յ ո ւ մ մեծ ցած՝ մոռցած են իրենց եսը։ Ու ցաւագինօրէն՝
նակցտկաննե բ բ , ԳաՀիբէում, ՚ԷՈՐ^Է բերումով, զարկ տուե ց գի կա ա տ ո բ ա կան կարգուսարքի եւ կր զգան ոչնչութիւնը իրենց ճղճ՛իմ լինելութեան :
Հ ան ղ ի պո ւմ է Համ օին ու ծանոթանում նրա Հետ ֆաշականո ւթեան՝ բհդգէմ ժողովյրգապետակա֊ն թեան :
եւ այնքան է Հմայլում ՛՛Լ րա ւիւեմ նկարագրով, ազատ կարգերի եւ շատեբբ շշմեցան\ ԱԼ յափշտակ Տակաւին ՔԷԼ առա Լ՛ , սձհոնց մէչ^ Կէր՚քէ ծո՛վ
որ իր վերադարձին իՒեՀբա՚ն՛, աս՛ել էր* ուեցան <ձ\ուժեղ ձեռքիդ վա բղա պետ ո լթեամբ ու աշիսարՀ մը կը բռնկէր : Ու մարդ խլէզը իր նմա
«Եթէ բոլոր Ղ՚աչնակցակ Անները Բժ . Համ«
կարօտով •• • նը տանջելու, ան՛որ Հոգին .ու մարմինը գերեվա
ՕՀաԳքանեանի նման լինէին, ես ՛հաշն ա կցա կան կր ՛ԱՀա՛ այգ ժամանակ էր , ոբ մեր մեծ ուխտեա– րելու, իւրացնելու տեն՛չովը ախտավարակ՝ զօրա
դառնայի »: լ բ , բն\կ • Համօն , Հանդէս եկաւ ԳաՀիբէում Հրա ւոր կը զգար ՚ թ ք ւ լ ի ն ք ը :
Այո՛ , Հանրայւի՚ն կեանքը գեղեցկացնում են պարակային դասախօս ութեամբ եւ յ նիւթ առն՛ե Հիմա։ Այգ զգայութիւններէքն պաբպուած
միայն ընկ. Համօի նման առաք՛ Լ՛ի ու բարձր ն՛կա լով Ֆրանսական՛ Մեծ Տեղավ»ոխութեան պաամու– աւերակ չէնք մ ը ն է ։ ինքն իր մէԼ խ՛որտակուած ,
րագրով գործիչները : \,րանք իրենց չոլրէը ստեղ թիէ՚նբ–, Համաբձակօբէն ո լ մեծ Հմտութեամբ ա) Հ ո գի մ արմ խն՝: Փոշի : Հիլլէ ՚
ծում են՝ մ ի մթնոլորտ, ուր դիւոին է լին՛ում շե\. պաշտպանեց ժողովրդական ու ընկերվարական՝ Անեզրին մեծութիւնը, անՀունին ա\նփմանալի
. . . ինչո՞ւ
չել, մ ի մթն՛ոլորտ, որ խանդա ./առում է մարդոց գաղափարաբան ութ ի ւ ն ն ու դատապարտեց գիկ - խո րՀ ուրդը, զգետներ է գինքը։ Ո՚֊րեմն
մարտ՛՛նչում
ե լ գործի՝, աշխատանքի մղում : տ ատ ո բտկան բ ռնա կալ վար չա ձեւր ու ֆ ա շա կ ան այսքան ծո՛վ տառապա՛ն՛ք : Գառնագին
Այսօր, երր մեր ա ղ գ ա յին .Հանրային կեա՛նքը քա յքայի չ վարդա պե տ ո ւթի ւձնր ; ներ ան՚վերԼ։ Որո՛ւ Համար. ..
դաղթաշխարՀում ներկա յացնո-մ է չափազանց Ոբպէս կա-սակցակաԱւ գ ո ր ծ ի չ , վձ*կ՛ Համօն Ծովը կը գալարուի , կը սեղմ ուի, կը ֆչչայ Տ
կը ձետէ իր խուլ ու մունչ\
մռայլ պատկեր, ^քլ Ղ ՚ Համօի անդառնալի կո միշտ եղել է մեր կուսակցութեան առաջին շար Ալ բարկաճայթ փրփուր
ելաւ աՀա, ու կը սլւլայ
րուստը առաւել եւս գդալի է ու կսկծալի *՚ * քերում : ափերուն վրայ։
Որպէս Ա՞ա բ դ , ընկ՛ Համօն առաքելատիպ էր։ Եղել է Կ* կոմիտէնեբի անդամ, տարփնեբ շա Գիշերային Հովբ
Միչտ Հեղ ,ու վեՀանձն՝, միշտ պատրաստ օգնելու րունակ գլխաւորել է կուսակցութեան վերին մաբ– միմ՛ոզայի բոյրեբով։
՛իր մերձաւոր՛ի՛ն թշուառութեա՛ն մէէ, անկախ նրա մ իԼբ Բիւր՚օն, իսկ Հայաստան՛ի Հանբապետոլ - Հեռուն , մութին ս/նսաՀմանութեան մէչ՛, լու
ցեղային ծագումից , կրօնական գաւանանքից կամ իժեան ծանր օրերէն՝ ստանձնեց Վ ա ր չ ա պ ե տ ի եւ՝ ար սածածան՝ մեծ աչք մը կ՚երեւայ ; Ամայի քարա
ը-1 կերային դիրքից , Բայց նա ցասկոտ էր ու տաքին գործոց նախարարի պատա՛սխանատու պաշ ժայռերուն մէչ կա՛նգնած է ան, փարոսը։
ան՛ներող՝ ան՛արդար՛ութիւն գործ ողն եր ի Հանդէպ : տօնն երբ : Փրկարար ուղեցոյց մոլար նաւերու։ Փո
Կարելի է ասել, ՛որ նա թշնամի չունէր, թէեւ ԱՀա՛ ա յսպէս մ եր ողբացեալ անզուգական թորկայոյզ դիշերներոլ յ ո յ ս ի ճ ր ա գ անշէչ՝՛.
բաղմաթիլ էին՛ նրա գ ա ղ ա փ ա ր ա կ ա ն Հա կառա - բն*կ * Համօն ամբողջ կէս գաբ գործեց\ բուռն ե– Խաւարը կը թանձրանայ ՀետղՀետէ : Ալ չ ի
կորղձւերը, ո՛րոնք սակայն մեծ յարգանք էին տա ռանգով ու ն՚ոււիբումով եւ թողեց իր ետ եւ ի ց ան– տեսն ուիր ծովը։ Միա/ն. սեւ ազՀամուզլ՝ը : Աար–
ծում դէպի նա։ ^նջելի Հետքեր Հայ ազգային, Հանրային, քաղա սավէնեբով լեցուն Համայնակուլ ՚վիՀ : Ու կը լ՛՛
Ոբպէս րժւհշկ , ըն՛կ. Համօն սյռաէին իսկ վայր քական ու մշակութային կեանքի գրեթէ բոլոր ՛ուին խուլ ձայներ... Ծովը կը Հառաչէ, կը
կեանից կախարդում , Հմայ՛ում էր Հիւանդին ու մարզերո՛ւմ ; տուայ աւ ի :
՛ն՛երշնչում յ ււյս ու Հաւատ՛ Ա՛սել է թէ ըէհ շկո լ— կեանքի ի մա ս ար նա տեսաւ աշխտտա\Լքի մէջ, Թերեւս պիտի սկսին սուլիչները : Ե՛– Թետիս
անյա
թեա՝ կէս Գործէձ արդէն կատւ՛ ր-ուած էր, մնաց յօգուտ իր մ ե րձաւոր ի , յօգուտ էր ժո ղո վո ւբ դի , ի զուր պիտի սպասէ Ոգեսեւսին , ծովուն Համար
փա–
եալը կազմում էր գիտոլթԼաւԼ ••ււժինը։ տակ անդունդներուն մէշ անՀետացն։ լու աս–
Որպէս հ ա ն ր ա յ ի ն գ ո ր ծ ի չ , մեր Հան գուցեա ւ իր ազգէ :
մեծ րն՚կեբբ ն՛ո՛ւիրել էբ իրեն * ֊յ ժողո՛վր՛դի աշ Լէնելով մէշտ գեկաՎաբի եւ առաջն՛որդէ գե զայն ; Այս վերընը գիտէ վտանգը , մեղրով
խատաւոր զանգուածներէ ե լ մւ՚ւսնաւորապէս մեր րում , նա երբեք չխախտեց Համեստութեան սաՀ– կաՀէ է իր ականջները ե լ անտարբեր է ծովի
մատազ սերունգի կրթութեան ու ղաստիարակոլ- մաններբ։ Ջփնտռեց ո՛չ փառք, ո՛չ նէւթական ա– տուածուՀիին թովիչ Հրաւէրներուն . ..:
թեան վեՀ գո բծին. , Համոզուած , որ Հայ մ ո զո վ ր - ՚սլտՀոՎոլթէւն ; ի՝այց փառքր թնւքբ եկաւ ու պսա– Օդանաւի մը խժալուր անցքը կ՚ըսգմիչէ լռու
գի փրկոլթես/1 տմենաՀղօբ զէնքը իր կեանքի դժն– կեց նրա ալեզարդ ղլուխբ * • * թիւնն ու երկիւղը : կր քեբէ ան երկնակամարը
գակ պա յմ աններ ի գէմ մ ա ք ա ռ ե լու Համ ար գի րն Տ ոբե լե ան\ն եր նա չուն՛եցաւ , բա յց մէ շտ մնաց կարմիր, նար&քագոյն , կանանչ լոյսերով, ուր
ո լ գրականութիւնն է , ուսումն՛ ու կրթո՛ւթիւնք : յոբելեարէ Վէճակում , շրջապատուած րնդՀտ՚նուրէ ցանցառ աստղեր կր պսպղան ու կը ՀսկեՀն խելօք
Ե*~ աՀա \900ական թուակասներին , երբ ամ - .ա՛ն կեղծ յարգանքի ո՛ւ ջերմ սիրո յ արտայա յտ\ոլ - աչո ւկն եր ո՛վ :
բո զ^ կովկասում , Հանրա յին –քաղաքական կեան թէ ւ ն ն եր ով։ Ու Հոն, Հեռաւոր Հանդիպակաց վայրի աս
քի մէջ սկսուած էր մ ի աննախ ո ՚ ՚ յ թ ա ց եռուզեռ , Մեր ժողոՎոլրգբ ե լ մանաւանդ Հ* օ • Ղ՚աշ– տուածն երուն խաւարակուռ քաոսին քիրանը ար
երբ մ օտալուա քաղաքական աւ ստութեան Հ ո վե ր նակցութէլնբ դեռ նրա մեծ կարիքն ունէր՛, բայց թուն ու լուսագեղ աչք մը կը ժպտ՛ի ու բացխփիկ
էին փչում , պէտք էր զղացւում տալ Հայ Հանրու անողոք ճակատագիրք այլ կերպ տն՚օբինեց ..* կը խաղայ : Փարոսը կը դառ՛նայ անդ,,լդար ներշն
թեան գիտակից տար բե րին ժաս ՛ան ակի \ոգու\ն Հ ա–. մարեց մ ի գեղեցիկ, մ ի առաքինի կեանք,., չելով կեանք ե լ ազատոլթիմն ալեկ՚ձ յուսաբեկ
մ տ պա տ ա ս խան մ տաւոբ սնո՛ւնդ : Ա յգ կենսական Ջէթր կանթեղի մէջ Հո տալ եւ լուսատու նաւերուն . .. :
սլաՀանջին՝ բնղառաջելով, Հ»6 * Ղ՚աշնակցութիլ– ճ ր տ գ բ մ արեց * * * Ո՜վ մարդկային աստուածեղէՂ Հանճար «
ն ր ձեռնամ ո ւխ եզա,ւ « 3 ա ռ ա ^ դ րագաբան ի Հ րա - Հայկական Պանթէոնի մեջ աւելացաւ մ\ի ն՛որ ՚ստեղծագորօ֊ միտք, փոշի՜ որ րն՚ոլԱեան ուժե
լ է յի շատակերի սե
տտբակչտկան գործին՛, Ե՛– ^ փ՛ ս*րկէ տ աւեքի Հա գամ բաբան, ո ր յաւէրժ մնար րուն գէմ կը ծառանա յ ; Հիւլէ որ ոարերքբ կը
մապատասխան վարիչ ա յգ գոր՝ ի Հ ամ ար չէ բ կա– րունդների ս ր՚տեբ ո ւմ եւ ո բւ էր Հմա յքոՎ գէպի նուաճէ :
բոլոր
ՐՈՂ ( ՝ ^ ռ լ քան բնկ • Համօն , ո գիտէր իր շոլրք ի՛՛նք էր քաշելու բոլոր ազնիւ Հոգէնեբբ, սէ Ու Մեծ ԽոբՀոլրգը Անսկզբին^ Անվախճանին
Հ ամա թմբել բո լո՛ր կար ո զ մտաւ րական ումեբբէԵւ նրանց , որոնք նրա պէս պատ բաստ են լինելու աՀա, որ գոզով մ ը կր միւռոնէ Հոգիէլս • * •
«Զգառն՛ութիւն
աՀա նրա խե լաց ի ե լ եռտնգուն ո հ կա՚վտ րո ւթ եամբ րէ լ ու պայքարել ա՛զատութեան , եղբայրութեան մոռնամ սրտիս՛) , . . . է
եւ Հաւասարութեան Համար •
ՀձՏ ա ռա ջ՝Հ> *ի բ ա գա ր ան բ կարճ ժամ ա՝1 ակամ իջոց ում ՎեՀ փդէալներէ ՏԻԳ–րւաւՒՀԻ
լ " յ ս րս&այեց մ ի Լաբք աբժէքաւոր գր՚ական-գէաա.
Fonds A.R.A.M
