Page 90 - ARM_19-1947_02
P. 90
ք *****
ՓՈԻԱՆ ՅՈՒՇԱՐՁԱՆԻ Խ՚ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ Ս ա ս ո ւ Ա ց ի Գաւիթի կոխը
Մեր նաՀատակները .չունեցան իրենց յուշաբ - Վյէւէադաէձի ԽգԽից ԽՄԲ Մեր պատմական դիւցսպնավէպը կը
ձաննեբբ ։ Ե՛– է նչպէս ունենային , եբբ կո բոն ցու. - ճ ո ի ա ն ա յ ն|որ հ ա տ ո ր ո վ մ ր : Ա յ ս ա|նգամ ը ն կ ե ր կ.
&1՚ ՝"Ք ԹբքաՀ ՝ա յ ա ս աանը ո լ. Հ ո% բնակ ո ղ մե բ ժո՝ - ԾհԾեՈ-ՆԱԿ ՍասոՆ-ին է ար կ ը ն ե ր կ ա յ ա ց ն է «ՍասոՆնցի Դ « ւ ի –
դովուքգք*. /"՛կ վերապրողները ցան ո լ. ցրիւ օաա– •թ-տփն շաբահ)իՆԱՈՆած ե ւ ա մ բ ո ղ ջ ա ց ա ծ բ ն ա գ ի ր ը ,
բ ութեան մէչ–. Ծիծեռնակն Է գարնան լեզուն քնքշախոս , չորս սիսլհրով: ճաշակ մը, գրախօսականէն ա .
Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գէոբգ Վշտալիի Հովի՛կ* նրա թելերի տակ շրնկշ ինկայ, ոաջ.—
կոնդակով^ եկեղեցա առուա՛կ
ա ա ր է է 1 1 /24հ* ա Ղ Գ ա յ է՛" ՚ " լ Հայրենիքում նրա, մեղմա՚Հոս ^ Գնառ Հասաւ Աչւսրայ Աեէիքէն . ըսաւ.
կան սգաաօն նշանակուեցաւ ։ Սփիւռքի Հայ եկե Գոլ դայլայլիր գիշերները լո ւս րն կա յ , Ա՝ վԼսրա՛յ Ա ելէք , առա^ ինձ ի ա բեց է ր ,
ղեցիները, դպրոցները, ազդ* կաղմա կեբ սլոլթի ւն Միծեռնակն Է գարնան լեզուն քնքշաիւօս : Հիմա ալ ի՛ն է պիաի րն՚ես ։
նե բբ, մամուլը սուգի ա յ գ թուականին կ^անգրա - Կապոյտ կտցին կաՀաչ մի շ ի է ֊ ղ Հ ի ՚ ֊ Ր եկաւ, Մլլսբայ Մելիք աՀէն ղողաց , ըսաւ.
դառնան, ամէն տաբի ; Չենք գիտեր թէ 1ա * Հայաս Բոյնք Հիւսեց իմ մանկոյթ տան օճորքին , Գա՛ւիթդ արի՛ք նստէ;
տանի մէթ ատոր կլ անդրադառնալն եւ ի^ոէ ձեւով։ Այս գարնանն Էլ նա ինձ տանը չգտաւ, , Ըսաւ • Ես չե՛մ նսաիը , կռի՛ւ ը&ենք :
Աեր նաՀատակներՈւ յ ի շատ ակր յաւեբժա - Թէեւ փնտռեց նա ինձ ե ր գ ո վ սրտագին , Ա՛սըաք Մելիքն ըսաւ՛
ցնող Հ, ոռրնեբ լո յ ս ընծա յ ո ւե ց ան մ ասնաւ բս Երբ նա կտցին կանաչ մի շի*–"՝ ^էլԲ եկաւ, - Կռփլ զօրս՞վ, թէ՝ Հերթով է;
աէս Սփիւռքի մէթ, ա ձ՚է գործերը Հ անդի սասսաացն Հեռու Է ի իմ Հայրենի վայրերից , Գաւիթն ըսաւ. Հերթով է:
յուշարձանի մը չափ նուիրական ու աւելի իար - ՝Մ ո խիքնեքի՝ մարած մարտի մոլեգին , Մ ելիք գաքձաւ Հաբցուց *
Հ րգանշական ; Բայց կարօտիս բա*բձբ , բւ • ՚ ր ձ ր (ետյո. կից > Որ Հերթով է* Հերթն որո՛ ւս 5՜ 1
Մ եր աւերակ քաղաքնե րէն\ շատեր ունեցան ի– Ես լսեցի , ծիծա՛ռ , կա***՝էԴ կաթոգին , Մեձ֊ աղբերն ե^ս եմ, թէ գուն։
բենց պատմութիւնը , թէել ոչ ա մ րո գթա կան • Որո*, Թէեւ Հեռու էի սիրած վայրերից ւ Գաւիթն ըսաւ* Հեբթք Քու–^ԼԳ է1
վայրեր –ունեցան իրենց Հին պատմութիւնը ամե - Եքդիք , ծիծա՛ռ, իմ օբօբոց տան վեբեւ,
նայն, մ ան րամ ա սն ո ւթե ամ բ , ուրիշներ իրենց տա– Երկրին, երկնին, ե ր գ ըսօ՚այի՚ր սրաամօտ , Գաւիթ գնաց* կանդնեցաւ մէթ դաշտին ,
բագրւ, ւթեան կամ Հ ե բո ս ա կան գէմ ա գ ր ո ւթե ան Ւմ Հոգուց է լ տուր աւետիս ու արեւ, Մելիքն ելաւ,իր ձին Հեծալ ,գնաց մ ին չե ւՅ) ա բ ղին *
նկարագրութիւնը ։
: I1 ս կ կան քաղաքներ որոնց մա ՛Բո ճամբէքով ես է լ կը գ ա մ նքանց մՕտ , քԲշեց եկաւ, մէկ գուրզ զարկաւ Գաւթին :
սին ոչինչ գրուած ԷՀ Եքգիք յ ծիծա՛ռ , իմ օբօբոց տան վեբեւ : Գ ա ւթ ի վրա յ բռնեց փոշին՝ ,
X, ււ ր մամ ան ա կներ ո լ ընթացքին գիտութիւնը ԱՇՈՏ ԳՐԱՇԻ Արեգական երես ծածկեց :
տրամադրած գիքքե —
Է նոր միթոցներ ; Ոչ միայն Օր Հու գիշեր ա յ գ փոշին չիթալ դետին։
ր ՛ւ վ , նո յհիսկ շարժանկարով , սկաւառակներով կբ Մելիքն ըսաւ* Գաւիթն Հոդ էր , Հ՛ող դարձաւ։
փոխանցուի սերունդէ ս եք ո՜ճն գ գէպքեքոլ կեն - հԻԲ . Վերապրողներ , անոնց թի*–բ*. գանուած Գաւիթն ըսա՛ւ* Մըսրայ Մելիք ,
դանի պատկեր բ , մարդոց ձայնը X // ինչդեռ մենք փայրերը,– տնտեսական ու ազգային վիճակը։ Գեռ ես ա՛յստեգն եմ :
չենք օգտուիր գոնէ տպագրական թուղթէն ։ Մ եր Այս գլուխները , փաստական տուեալներով , Մելիքն ըսաւ* իմ ճամբան մօտ էր ,
նաիսնիքնեքը ինչ ա ա ռապանքն եքո լ , նե ղութ ի ւննե^֊ սեղմ ւո ո գե ր ո վ , առանց երկրորդական ման բ ա - Թափ չմնաց մէթն իմ գուրզին ,
բու գնով ձեռագիր Հատորներ կը պատրաստէին։ մասնութիւննեբու, կարելի է ամփոփել չորս Հա– Որ զարկէի , սպանէի Գաւթին :
Մ եր Հայրենակցական Մ ի ո ւթ ի ւննե բ ը շատ մր րիէ֊ր էթնոց Հատորի մը մէթ Հ Ըսաւ , դարձաւ մէկ ալ քշեց գնաց :
գործերով զբաղեցան՝ քաղաքականս ւթե ամ բ , նոր Հայրենակցական Ա՝իութիւն մը նախ կազմե - Գնաց , Հա սալ Գիարբէքիք ,
աւաններու գինութեան ծ րադիբնե րով։ Բայց մոռ– լՈլ է յանձնախւ, ւմբ մը , ֊աքելու Համար նիւ - Այնտեզէն՝ քշեց - եկաւ Գաւթի վրա յ :
ցան անյետաձդելին որ միայն իրենց կրնային՝ տալ թերք։ Գիմ ելու է ամէնէն առաթ Հա յբենակիցնե ֊ Եկաւ, իր դուրգը ք^աիեց Գաւթին ,
ու աններելի էր անոր անտեսումը։ բու , անոնց յիշեցնելոլ եւ Հետապնդելու գոքհ՜ր : Ինչպէս առիւծ ոռնայ , ճեղքեց գետին,
կեսարիս յ ել Վասպուրականի Հայբենակցա - Շատեր իրենց սնտուկներուն՝, մէթ ունին պաՀ ո լա ծ Երկու օր ու գիշեր փոշին կանգնեց Գաւթի վբայ
կանները 1ոուին իրենց շրթասիճ ^է՝արելի է է\Աեէ ըն՛ լուսանկարներ , գրութիւննեբ , նամակներ , բայց Մ ելիքն րսաւ * Գաւի՛ թ , գ ե ռ կենդանի® ես *
դարձակ պատմութիւնը։ Ո*–իիշ •վայրերու մասին կը ծուլանան զանոնք քրքրել : Վերապբոզներէն ա– Հոգ էիք * քեզ Հոգ դաքձաւցի ;
տ ր ո լեց ալ զուտ պատմ ական ուսումնասիրութիւն– մէն մ էկը վերեւ յիշուած գլուխնե բուն Համ ար Գաւիթն ըսաւ. Ահ՛ այստեղն եմ :
Մելիքն ըսաւ
ներ կամ Հեր՛ոսամարտի ^ տարագրութեան ն կա բ ա– նիւթ մը ուն՛ի տրամագբելիք : Իմ ձիու ասպարէզ կարճ էր,
գրութիւննեբ % կազմուած յանձնախումբին մէթ նախաձեռնու Թափ չմնաց մէ$ն իմ գուրզի՛ն՛։
ԱնՀ բաժեշտ է որոշ ծրագրով մը ներկա յա - թեան ոգի ունեցող մէկ Հոգի տարուան՝ մ\ը ընթաց Նորէն դարձաւ, քշեց, գնաց.
ցնել Հետեւեալ շրթանին ամբուլթա՝կան\ պատմ ո լ - քին կրնայ Հաւաքել այգ նիւթեր ը ։ Պէաք է քազել, ՛Բչեց , գնաց մինչեւ ՄՀսրայ քաղաք :
թիւնը, տեղագրութիւնը, մաբգաՀամարք, բաբ - ա ր տ ա գ ր ե լ նաեւ օրաթեբթեբու , պարբերականնե Ա՝ սրա յ քաղաքէն թ ա փ ո վ քշեց, եկաւ.
բառը մշակութային կեանքը եւն*։ րու մէթ ցրուած տեգե կութի ւննե բ , յօդուածներ , Եկաւ, Հասաւ դաշտի գլուխ .
(, ա իս յիշենք քանի մը նմանւօբինակ դո բծեր թ զթ ա կց ո ւթ ի ւննե ր ; Թափով գուրզ մ՝ա^ .զարկաւ .
Ր՚այրձր Հ ա յ ք * Կարին եւ֊ գ111լւլերը Հ * Քօսեաւն , Հատորի խմ ոա՚դ֊ո ո ւթիւ% " ։՛ •, ր տ– • ՝ ք յաՆձնեք ինչպէս գարնան ա մ սէ՚գո ռղձո ռ ա ց , երկիր պաառեց ,
Հ ա յ ք ի Զմիւոնիա Հ • փօսեան. / թալալ , իր ս/ովո - բանա/ւ է ր մ ս/աւո րա չանի մը, սրունս անՀ բաժեշտ ինչպէս I.րկրաշարժ՝ԴգարկԷ՛Խ երկիրը ճեզքուեց ,
րոյթ-ները , Կրթ֊ • իմացական վիճակը , րարրատԼը էէ ա4Ղ փայրին՝ մէթ ապրած ոլլալը։ Ան, օգտուե– Թոզ ու տուման երկինք ու երկիր բռնեց.
8– քհնյ • ՍարգիսեաԹ^ Հա– կեսարիա Ա– Ալպօ - լո*Լ տ բ ա մ ա գ բ ո ւ ա ծ նիւթեբէն, կրնայ պատրաստեք Երեք ցերեկ , \եր%ք գիլեր ,
յասեա1ն, Վանի, Րի^լիսի 1ււ Է՝րզրո––ս1ի նահանգնե պ ա Հ անթ ո ւա ծ գործը։ Հայրենակցականի մր Հա - Այգ փոշին կանգնեց Գաւթի վրան :
րը Ա– Դօ, Վասպուրակաւնի մաււինւ Հ– Երամեանի , մար դժուար չէ Համեստ վճարում մը բԱել խըմ– Մելիքն ըսաւ ԷԻք– ^"Ղ. դարձար։
Հ. Ասէմեանի– 0– Մխիթ֊արեանի եւ Հ™յր. Մի֊ււ– բ ա դբ ո գինտ եւ Հոգալ Հատորին տպագրութեան Մշուշն « լ փոշին սԴցան , լոյս րացուեցալ,
թ-եան գործերը, ծախքր ու կորուստէն փբկել իր Հայրենիքին ու Գաւիթն իր ձիուն վ^րայ կանգուն՝ ըսաւ.
Հայերը ՚Աիկոմիոքիոյ լքէջ ՖարՀատ (Մինաս ժողովուրդին պատմութիւնը ; —- Աս ա յԱտհզն եմ։
Վերածին), Պատմութիւն Հալէպի Հայոց Արա* ՏաճկաՀա յաստանի , Կ ի՛ լիկի՛" / յ Պոնտոսի , ,Ա– Հիմա Հերթ& ինձ Հասաւ։
Արք* Սիւրմէեան, Ծյռվք Կէօլոիլք Կ* հրայեան, նատ,ոլուի եւ Թրակիոյ շատ մը Հայաշստտ փայբ՝եբր Հերթն^իրբ Հասաւ Գաւթին ,
ՏարօԹւի մասին աո աւո նիւթ կայ Ռ փ «Յեղափոխա ու Հոն Հազարաւոր տարիներ ապրած մեբ ժ ո զո - Մ\(էսԸա յ Մ եկէք Գաւթին* ըսաւ •
կանի մր յուշեր»ուն մէջ : Վոլբգը չունի իր պատմութիւնը։ Մեր նախնիքնե Գա՛ւիթէ քեզմէ կը խնդրեմ
Այս եւ այլ Հատորներէ յ^իչեր տուած րը աւելի բախտաւոր եզած են Լենկթ իմո լբնե բո ւ , Եօթ էեամ (/–ամանակ տաս ինձ։
են \ճէնկիզ խաներու աբշաւանքնեքու ատեն ։ Ջ,եւ, Գաւիթն ըսաւ* ՚ Տուի՛։
տուեալ շբթանի Հին ու նոր պատկերը ամբուլթոլ — գիրնեբ կը պաՀուէին վան՛քերու մէթ, լեռ կր բար
թեամ ՜Լ, աբ խքան ե ւբո պակ ան պատե ր ւ ՚զմը , Ս– Զա - ձրանար մեր ժոգովուրդը եւ բարբարոսներու մեկ ՄելիքնՀըսալ. Գ՜ա՛ւիթ ,քեզմէ պայման կհուզեմ՛.
ի^նչ
ւարեան Կ— Պոլսոյ մէթ լոյս ընծայեց < կհուզեմ
սիրութեան պէտքը ո լ միթոցները» անունով ուզե– իրենց օճաիսնեբբ շէն՚ցնելու Հ Մեէիք% ըսաւ. քառասուն գ ա զ Հոր
Փ՛որէ՛
ցո յց դբքոյկ մը ։ Բա յց ան նկատի ունէր Հայկաւ֊ Գեռ չենք ըմքռներ Թալէաթնեբու մեզի տը . փորեմ:
կան շբթաններոլ գլխաւորապէս տնտեսական , երկ ուաձ– Հարուածին աՀա ւո ր ուվԱիւն ը , ա յնքան շրշ~ Գալիթ՚Խ ըսաւ. :^
րագործական կեանքը ։ Պատերազմք վրա յ Հասաւ մած ոլ ընկճուած ՛ենք ազէա^տ ։ Մելիքն ըսաւ Ես կ՚երթամ մտնեմ մէշ Հորին,
քառասուն է\ազցի քար վրաս քաշեմ :
ու ամէն քան մոռցուեցաւ ։ ԹրքաՀայաստանի մէթ մինչեւ 18 տարիքր Գաւիթն
ըսաւ. ՝^աշէ՛ :
Այժմ ս պաս ո լած բ աւելի լի ա կա տա բ պէտք է կեանք անցուցած երիտասարդ մր ոբ Ապրիլեան ա֊
քառսուն՛ տպզաՀք֊ գոմշի կաշի ալ առնեմ ,
ըլլայ, առանց աւելո ր դա բանս ւթիւննե բու ։ Պէաք է գէտ էն ազատեցալ ու կրնայ յ ի շ ե լ իր Հարազատ -
Ջազցի քարին վրայ ձգեմ :
գիտնալ կենսականը երկրորգականէն զատել ։ ներու կեանքը լրիւ֊* այսօր 50 տարեկան) է ։ իսկ ա.
Մենք պիտի յանձնարարէինք մեր բոլոր Հայ ՚ ֊ ե լ ի չափաՀասնեբը այսօր 60 70 տարեկան ծե - Գաւիթն ՛ըսաւ. Զգէ՛ ՝•
րենակցական միոլթիւննեբուն. մէկ Հատորի մէթ րունիներ են։ Տաս տարի եւս ու մենք չենք ունե - Ինչպէս կ՛ուզես այ՝1ւպէս ըրէ՛ :
Հաւաքել Հետեւեալ նիւթե բ ը * նար պայծառ յիշոգութեան՛ տէր Հայրենակիցներ , Մ ըսբայ Մ ելիք գնաց վրանի տակ •
•Ա* Բագաքին՝ ո լ իր շրթանին պատմական որոնք կարողանային որեւէ նոր բան պատմել կամ ՛Բառս ոմն գազ Հորփոբել տուաւ,՚նստաւ Հ՛որի տակ.
անցեալը (Համառօտ) ՚. գրել իրենց Հ ա րազատնե բու կեանքէն : ՚Բառսւուն իսզացքար գ ր ա ւ Հորի բերան,
Բ* Տեգադբութիւն : Այս տարուան Ապբիլեան\ Հ$գատօնը թոզ ամէն քառսուն գոմշի կաշի ձգեց ^աղացքարի վրան։
Գ . Պատմ ական վա յբեր , վանքեր , աւերակ վեբապբոզ Հա յ ո ւ Հ ամ ար ՚իերթին ազդարարութիւն Մըսրայ Մելիք Հորի մէլՎն ըսաւ .
ներ , տապան աքար եր ո ւ ա բձանագբո լթիւնն եր ։ "° Ր (ԼԼԼ*"յ Ւր նաՀ ատակներ ուն կոգմէ , լրացնելու Գա՛ւիթ , քոլ Հարուածները զա՛րկ :
Գ* Վիճակագրական աո ւեա լնե ր : Համար իր շբթանի պատմութիւնը ;
Ե* Մեր ժողովուրդի կենցագը, բարքեք, ա– Այդ Հատորները պիտի ըլլան իբական\ յուշաբ. Գաւիթ քաշեց Թուր կէձ֊ակին ,
ւանէւոլթիւններ ։ ձաններ , որոնցմէ պիտի նեբշնչուին գալիք սե - ՚Բշեց ՛Բո լռկի կ Տա լա լ ի ն , գնաց ,
$ » Տնտեսական վիճակը , երկրագոբծոլ - րունդները, պիտի ամրապնդուին՝ իրենց ցեղային ՛հաշտի գլխէն դարձաւ, եկաւ որ զարկէր–
դուրս,
թիւն, արՀեստնեբ , վաճառականութիւն : Հաւատքին մէթ՝ շարունակելու դարաւոր պայքարը, իսմ ի լ խաթուն իր ծծեր Հանեց
տուեր,
Է Ե կեգեց ի, դպրոց, Հանրային շէնքեր ։ առանց ընկրկումի : Վազեց Գաւթի առաք , ըսաւ.
ԱգԳ * թեմական կազմակերպութիւն ։ Մշակութա - Գիւանագիտական աշխարՀ ը այնքան պոռնկա - Գա՛ւիթ, չէռ քեզ ձիձ– եմ
յ ի ն , բարեսիրական՝ ելայլ միութիւննեբ , յեզափ » ցած է , որ քննութեան առարկայ իսկ չուզեր դար^ Այգ մ է վ զարկյչ բ՚»շիէ ինհ-ի–.
կուսակցութիւնն եր ; Հոել շբթաննեբ , որոնք դարերէ ի վեր Հայկական ւ՚ալիթ թուրն իշԴցուց , տարալ ձախ ո լսին ,
Ը . Բարբառը ։ հղած են : Վեբցուց , Թուր Կեձ֊ակին Համբուրեց
Թ* Հ՝ա՚յ եւ թուրք (նաեւ այլ տզգերոլ Հետ) Գոնէ մեբ զաւակները մոռնալու չեն ճշմարտու Գրաւ իր ճակտին, ըսաւ. Մարէ՛,
յարաբերութիւներ \
թիւնք իր գեղեցկութեամբ եւ դառնութիւննեբյյվ , Այ" " ՚ է կ զաբկը Բաշի>եցի քոլ սիպտակ կաթին :
Ժ* Տեզափոխական շարժումներ ։ Տարա - ամ ուր կառչելու Համ ար ա յն իրաւունքնե բուն , Մէկ ալ գնաց, եկաւ՝ պիտ զարկէր,
ըսաւ.
գրութիւն ։ զորս մենք ունինք մեր նուիրական Հայրենի Հողե
էիր՛
ԺԱ — Լ ուստ՛ն կա բներ Հայրենի աեսաբաննե - րուն^ վբայ ; Մ ելքի քոյրը վազեց աււա9, քամակին,
իոլ, չէնքեիու , տարազներու, խմբանկարներ եւն։ Գա՛ւիթ, երբ գուն պզտիկ
Գ՛ ԼԱԶԵԱՆ Աս՛ քեղ շատ եմ շսւլկհր իմ
Fonds A.R.A.M
V
ՓՈԻԱՆ ՅՈՒՇԱՐՁԱՆԻ Խ՚ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ Ս ա ս ո ւ Ա ց ի Գաւիթի կոխը
Մեր նաՀատակները .չունեցան իրենց յուշաբ - Վյէւէադաէձի ԽգԽից ԽՄԲ Մեր պատմական դիւցսպնավէպը կը
ձաննեբբ ։ Ե՛– է նչպէս ունենային , եբբ կո բոն ցու. - ճ ո ի ա ն ա յ ն|որ հ ա տ ո ր ո վ մ ր : Ա յ ս ա|նգամ ը ն կ ե ր կ.
&1՚ ՝"Ք ԹբքաՀ ՝ա յ ա ս աանը ո լ. Հ ո% բնակ ո ղ մե բ ժո՝ - ԾհԾեՈ-ՆԱԿ ՍասոՆ-ին է ար կ ը ն ե ր կ ա յ ա ց ն է «ՍասոՆնցի Դ « ւ ի –
դովուքգք*. /"՛կ վերապրողները ցան ո լ. ցրիւ օաա– •թ-տփն շաբահ)իՆԱՈՆած ե ւ ա մ բ ո ղ ջ ա ց ա ծ բ ն ա գ ի ր ը ,
բ ութեան մէչ–. Ծիծեռնակն Է գարնան լեզուն քնքշախոս , չորս սիսլհրով: ճաշակ մը, գրախօսականէն ա .
Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գէոբգ Վշտալիի Հովի՛կ* նրա թելերի տակ շրնկշ ինկայ, ոաջ.—
կոնդակով^ եկեղեցա առուա՛կ
ա ա ր է է 1 1 /24հ* ա Ղ Գ ա յ է՛" ՚ " լ Հայրենիքում նրա, մեղմա՚Հոս ^ Գնառ Հասաւ Աչւսրայ Աեէիքէն . ըսաւ.
կան սգաաօն նշանակուեցաւ ։ Սփիւռքի Հայ եկե Գոլ դայլայլիր գիշերները լո ւս րն կա յ , Ա՝ վԼսրա՛յ Ա ելէք , առա^ ինձ ի ա բեց է ր ,
ղեցիները, դպրոցները, ազդ* կաղմա կեբ սլոլթի ւն Միծեռնակն Է գարնան լեզուն քնքշաիւօս : Հիմա ալ ի՛ն է պիաի րն՚ես ։
նե բբ, մամուլը սուգի ա յ գ թուականին կ^անգրա - Կապոյտ կտցին կաՀաչ մի շ ի է ֊ ղ Հ ի ՚ ֊ Ր եկաւ, Մլլսբայ Մելիք աՀէն ղողաց , ըսաւ.
դառնան, ամէն տաբի ; Չենք գիտեր թէ 1ա * Հայաս Բոյնք Հիւսեց իմ մանկոյթ տան օճորքին , Գա՛ւիթդ արի՛ք նստէ;
տանի մէթ ատոր կլ անդրադառնալն եւ ի^ոէ ձեւով։ Այս գարնանն Էլ նա ինձ տանը չգտաւ, , Ըսաւ • Ես չե՛մ նսաիը , կռի՛ւ ը&ենք :
Աեր նաՀատակներՈւ յ ի շատ ակր յաւեբժա - Թէեւ փնտռեց նա ինձ ե ր գ ո վ սրտագին , Ա՛սըաք Մելիքն ըսաւ՛
ցնող Հ, ոռրնեբ լո յ ս ընծա յ ո ւե ց ան մ ասնաւ բս Երբ նա կտցին կանաչ մի շի*–"՝ ^էլԲ եկաւ, - Կռփլ զօրս՞վ, թէ՝ Հերթով է;
աէս Սփիւռքի մէթ, ա ձ՚է գործերը Հ անդի սասսաացն Հեռու Է ի իմ Հայրենի վայրերից , Գաւիթն ըսաւ. Հերթով է:
յուշարձանի մը չափ նուիրական ու աւելի իար - ՝Մ ո խիքնեքի՝ մարած մարտի մոլեգին , Մ ելիք գաքձաւ Հաբցուց *
Հ րգանշական ; Բայց կարօտիս բա*բձբ , բւ • ՚ ր ձ ր (ետյո. կից > Որ Հերթով է* Հերթն որո՛ ւս 5՜ 1
Մ եր աւերակ քաղաքնե րէն\ շատեր ունեցան ի– Ես լսեցի , ծիծա՛ռ , կա***՝էԴ կաթոգին , Մեձ֊ աղբերն ե^ս եմ, թէ գուն։
բենց պատմութիւնը , թէել ոչ ա մ րո գթա կան • Որո*, Թէեւ Հեռու էի սիրած վայրերից ւ Գաւիթն ըսաւ* Հեբթք Քու–^ԼԳ է1
վայրեր –ունեցան իրենց Հին պատմութիւնը ամե - Եքդիք , ծիծա՛ռ, իմ օբօբոց տան վեբեւ,
նայն, մ ան րամ ա սն ո ւթե ամ բ , ուրիշներ իրենց տա– Երկրին, երկնին, ե ր գ ըսօ՚այի՚ր սրաամօտ , Գաւիթ գնաց* կանդնեցաւ մէթ դաշտին ,
բագրւ, ւթեան կամ Հ ե բո ս ա կան գէմ ա գ ր ո ւթե ան Ւմ Հոգուց է լ տուր աւետիս ու արեւ, Մելիքն ելաւ,իր ձին Հեծալ ,գնաց մ ին չե ւՅ) ա բ ղին *
նկարագրութիւնը ։
: I1 ս կ կան քաղաքներ որոնց մա ՛Բո ճամբէքով ես է լ կը գ ա մ նքանց մՕտ , քԲշեց եկաւ, մէկ գուրզ զարկաւ Գաւթին :
սին ոչինչ գրուած ԷՀ Եքգիք յ ծիծա՛ռ , իմ օբօբոց տան վեբեւ : Գ ա ւթ ի վրա յ բռնեց փոշին՝ ,
X, ււ ր մամ ան ա կներ ո լ ընթացքին գիտութիւնը ԱՇՈՏ ԳՐԱՇԻ Արեգական երես ծածկեց :
տրամադրած գիքքե —
Է նոր միթոցներ ; Ոչ միայն Օր Հու գիշեր ա յ գ փոշին չիթալ դետին։
ր ՛ւ վ , նո յհիսկ շարժանկարով , սկաւառակներով կբ Մելիքն ըսաւ* Գաւիթն Հոդ էր , Հ՛ող դարձաւ։
փոխանցուի սերունդէ ս եք ո՜ճն գ գէպքեքոլ կեն - հԻԲ . Վերապրողներ , անոնց թի*–բ*. գանուած Գաւիթն ըսա՛ւ* Մըսրայ Մելիք ,
դանի պատկեր բ , մարդոց ձայնը X // ինչդեռ մենք փայրերը,– տնտեսական ու ազգային վիճակը։ Գեռ ես ա՛յստեգն եմ :
չենք օգտուիր գոնէ տպագրական թուղթէն ։ Մ եր Այս գլուխները , փաստական տուեալներով , Մելիքն ըսաւ* իմ ճամբան մօտ էր ,
նաիսնիքնեքը ինչ ա ա ռապանքն եքո լ , նե ղութ ի ւննե^֊ սեղմ ւո ո գե ր ո վ , առանց երկրորդական ման բ ա - Թափ չմնաց մէթն իմ գուրզին ,
բու գնով ձեռագիր Հատորներ կը պատրաստէին։ մասնութիւննեբու, կարելի է ամփոփել չորս Հա– Որ զարկէի , սպանէի Գաւթին :
Մ եր Հայրենակցական Մ ի ո ւթ ի ւննե բ ը շատ մր րիէ֊ր էթնոց Հատորի մը մէթ Հ Ըսաւ , դարձաւ մէկ ալ քշեց գնաց :
գործերով զբաղեցան՝ քաղաքականս ւթե ամ բ , նոր Հայրենակցական Ա՝իութիւն մը նախ կազմե - Գնաց , Հա սալ Գիարբէքիք ,
աւաններու գինութեան ծ րադիբնե րով։ Բայց մոռ– լՈլ է յանձնախւ, ւմբ մը , ֊աքելու Համար նիւ - Այնտեզէն՝ քշեց - եկաւ Գաւթի վրա յ :
ցան անյետաձդելին որ միայն իրենց կրնային՝ տալ թերք։ Գիմ ելու է ամէնէն առաթ Հա յբենակիցնե ֊ Եկաւ, իր դուրգը ք^աիեց Գաւթին ,
ու աններելի էր անոր անտեսումը։ բու , անոնց յիշեցնելոլ եւ Հետապնդելու գոքհ՜ր : Ինչպէս առիւծ ոռնայ , ճեղքեց գետին,
կեսարիս յ ել Վասպուրականի Հայբենակցա - Շատեր իրենց սնտուկներուն՝, մէթ ունին պաՀ ո լա ծ Երկու օր ու գիշեր փոշին կանգնեց Գաւթի վբայ
կանները 1ոուին իրենց շրթասիճ ^է՝արելի է է\Աեէ ըն՛ լուսանկարներ , գրութիւննեբ , նամակներ , բայց Մ ելիքն րսաւ * Գաւի՛ թ , գ ե ռ կենդանի® ես *
դարձակ պատմութիւնը։ Ո*–իիշ •վայրերու մասին կը ծուլանան զանոնք քրքրել : Վերապբոզներէն ա– Հոգ էիք * քեզ Հոգ դաքձաւցի ;
տ ր ո լեց ալ զուտ պատմ ական ուսումնասիրութիւն– մէն մ էկը վերեւ յիշուած գլուխնե բուն Համ ար Գաւիթն ըսաւ. Ահ՛ այստեղն եմ :
Մելիքն ըսաւ
ներ կամ Հեր՛ոսամարտի ^ տարագրութեան ն կա բ ա– նիւթ մը ուն՛ի տրամագբելիք : Իմ ձիու ասպարէզ կարճ էր,
գրութիւննեբ % կազմուած յանձնախումբին մէթ նախաձեռնու Թափ չմնաց մէ$ն իմ գուրզի՛ն՛։
ԱնՀ բաժեշտ է որոշ ծրագրով մը ներկա յա - թեան ոգի ունեցող մէկ Հոգի տարուան՝ մ\ը ընթաց Նորէն դարձաւ, քշեց, գնաց.
ցնել Հետեւեալ շրթանին ամբուլթա՝կան\ պատմ ո լ - քին կրնայ Հաւաքել այգ նիւթեր ը ։ Պէաք է քազել, ՛Բչեց , գնաց մինչեւ ՄՀսրայ քաղաք :
թիւնը, տեղագրութիւնը, մաբգաՀամարք, բաբ - ա ր տ ա գ ր ե լ նաեւ օրաթեբթեբու , պարբերականնե Ա՝ սրա յ քաղաքէն թ ա փ ո վ քշեց, եկաւ.
բառը մշակութային կեանքը եւն*։ րու մէթ ցրուած տեգե կութի ւննե բ , յօդուածներ , Եկաւ, Հասաւ դաշտի գլուխ .
(, ա իս յիշենք քանի մը նմանւօբինակ դո բծեր թ զթ ա կց ո ւթ ի ւննե ր ; Թափով գուրզ մ՝ա^ .զարկաւ .
Ր՚այրձր Հ ա յ ք * Կարին եւ֊ գ111լւլերը Հ * Քօսեաւն , Հատորի խմ ոա՚դ֊ո ո ւթիւ% " ։՛ •, ր տ– • ՝ ք յաՆձնեք ինչպէս գարնան ա մ սէ՚գո ռղձո ռ ա ց , երկիր պաառեց ,
Հ ա յ ք ի Զմիւոնիա Հ • փօսեան. / թալալ , իր ս/ովո - բանա/ւ է ր մ ս/աւո րա չանի մը, սրունս անՀ բաժեշտ ինչպէս I.րկրաշարժ՝ԴգարկԷ՛Խ երկիրը ճեզքուեց ,
րոյթ-ները , Կրթ֊ • իմացական վիճակը , րարրատԼը էէ ա4Ղ փայրին՝ մէթ ապրած ոլլալը։ Ան, օգտուե– Թոզ ու տուման երկինք ու երկիր բռնեց.
8– քհնյ • ՍարգիսեաԹ^ Հա– կեսարիա Ա– Ալպօ - լո*Լ տ բ ա մ ա գ բ ո ւ ա ծ նիւթեբէն, կրնայ պատրաստեք Երեք ցերեկ , \եր%ք գիլեր ,
յասեա1ն, Վանի, Րի^լիսի 1ււ Է՝րզրո––ս1ի նահանգնե պ ա Հ անթ ո ւա ծ գործը։ Հայրենակցականի մր Հա - Այգ փոշին կանգնեց Գաւթի վրան :
րը Ա– Դօ, Վասպուրակաւնի մաււինւ Հ– Երամեանի , մար դժուար չէ Համեստ վճարում մը բԱել խըմ– Մելիքն ըսաւ ԷԻք– ^"Ղ. դարձար։
Հ. Ասէմեանի– 0– Մխիթ֊արեանի եւ Հ™յր. Մի֊ււ– բ ա դբ ո գինտ եւ Հոգալ Հատորին տպագրութեան Մշուշն « լ փոշին սԴցան , լոյս րացուեցալ,
թ-եան գործերը, ծախքր ու կորուստէն փբկել իր Հայրենիքին ու Գաւիթն իր ձիուն վ^րայ կանգուն՝ ըսաւ.
Հայերը ՚Աիկոմիոքիոյ լքէջ ՖարՀատ (Մինաս ժողովուրդին պատմութիւնը ; —- Աս ա յԱտհզն եմ։
Վերածին), Պատմութիւն Հալէպի Հայոց Արա* ՏաճկաՀա յաստանի , Կ ի՛ լիկի՛" / յ Պոնտոսի , ,Ա– Հիմա Հերթ& ինձ Հասաւ։
Արք* Սիւրմէեան, Ծյռվք Կէօլոիլք Կ* հրայեան, նատ,ոլուի եւ Թրակիոյ շատ մը Հայաշստտ փայբ՝եբր Հերթն^իրբ Հասաւ Գաւթին ,
ՏարօԹւի մասին աո աւո նիւթ կայ Ռ փ «Յեղափոխա ու Հոն Հազարաւոր տարիներ ապրած մեբ ժ ո զո - Մ\(էսԸա յ Մ եկէք Գաւթին* ըսաւ •
կանի մր յուշեր»ուն մէջ : Վոլբգը չունի իր պատմութիւնը։ Մեր նախնիքնե Գա՛ւիթէ քեզմէ կը խնդրեմ
Այս եւ այլ Հատորներէ յ^իչեր տուած րը աւելի բախտաւոր եզած են Լենկթ իմո լբնե բո ւ , Եօթ էեամ (/–ամանակ տաս ինձ։
են \ճէնկիզ խաներու աբշաւանքնեքու ատեն ։ Ջ,եւ, Գաւիթն ըսաւ* ՚ Տուի՛։
տուեալ շբթանի Հին ու նոր պատկերը ամբուլթոլ — գիրնեբ կը պաՀուէին վան՛քերու մէթ, լեռ կր բար
թեամ ՜Լ, աբ խքան ե ւբո պակ ան պատե ր ւ ՚զմը , Ս– Զա - ձրանար մեր ժոգովուրդը եւ բարբարոսներու մեկ ՄելիքնՀըսալ. Գ՜ա՛ւիթ ,քեզմէ պայման կհուզեմ՛.
ի^նչ
ւարեան Կ— Պոլսոյ մէթ լոյս ընծայեց < կհուզեմ
սիրութեան պէտքը ո լ միթոցները» անունով ուզե– իրենց օճաիսնեբբ շէն՚ցնելու Հ Մեէիք% ըսաւ. քառասուն գ ա զ Հոր
Փ՛որէ՛
ցո յց դբքոյկ մը ։ Բա յց ան նկատի ունէր Հայկաւ֊ Գեռ չենք ըմքռներ Թալէաթնեբու մեզի տը . փորեմ:
կան շբթաններոլ գլխաւորապէս տնտեսական , երկ ուաձ– Հարուածին աՀա ւո ր ուվԱիւն ը , ա յնքան շրշ~ Գալիթ՚Խ ըսաւ. :^
րագործական կեանքը ։ Պատերազմք վրա յ Հասաւ մած ոլ ընկճուած ՛ենք ազէա^տ ։ Մելիքն ըսաւ Ես կ՚երթամ մտնեմ մէշ Հորին,
քառասուն է\ազցի քար վրաս քաշեմ :
ու ամէն քան մոռցուեցաւ ։ ԹրքաՀայաստանի մէթ մինչեւ 18 տարիքր Գաւիթն
ըսաւ. ՝^աշէ՛ :
Այժմ ս պաս ո լած բ աւելի լի ա կա տա բ պէտք է կեանք անցուցած երիտասարդ մր ոբ Ապրիլեան ա֊
քառսուն՛ տպզաՀք֊ գոմշի կաշի ալ առնեմ ,
ըլլայ, առանց աւելո ր դա բանս ւթիւննե բու ։ Պէաք է գէտ էն ազատեցալ ու կրնայ յ ի շ ե լ իր Հարազատ -
Ջազցի քարին վրայ ձգեմ :
գիտնալ կենսականը երկրորգականէն զատել ։ ներու կեանքը լրիւ֊* այսօր 50 տարեկան) է ։ իսկ ա.
Մենք պիտի յանձնարարէինք մեր բոլոր Հայ ՚ ֊ ե լ ի չափաՀասնեբը այսօր 60 70 տարեկան ծե - Գաւիթն ՛ըսաւ. Զգէ՛ ՝•
րենակցական միոլթիւննեբուն. մէկ Հատորի մէթ րունիներ են։ Տաս տարի եւս ու մենք չենք ունե - Ինչպէս կ՛ուզես այ՝1ւպէս ըրէ՛ :
Հաւաքել Հետեւեալ նիւթե բ ը * նար պայծառ յիշոգութեան՛ տէր Հայրենակիցներ , Մ ըսբայ Մ ելիք գնաց վրանի տակ •
•Ա* Բագաքին՝ ո լ իր շրթանին պատմական որոնք կարողանային որեւէ նոր բան պատմել կամ ՛Բառս ոմն գազ Հորփոբել տուաւ,՚նստաւ Հ՛որի տակ.
անցեալը (Համառօտ) ՚. գրել իրենց Հ ա րազատնե բու կեանքէն : ՚Բառսւուն իսզացքար գ ր ա ւ Հորի բերան,
Բ* Տեգադբութիւն : Այս տարուան Ապբիլեան\ Հ$գատօնը թոզ ամէն քառսուն գոմշի կաշի ձգեց ^աղացքարի վրան։
Գ . Պատմ ական վա յբեր , վանքեր , աւերակ վեբապբոզ Հա յ ո ւ Հ ամ ար ՚իերթին ազդարարութիւն Մըսրայ Մելիք Հորի մէլՎն ըսաւ .
ներ , տապան աքար եր ո ւ ա բձանագբո լթիւնն եր ։ "° Ր (ԼԼԼ*"յ Ւր նաՀ ատակներ ուն կոգմէ , լրացնելու Գա՛ւիթ , քոլ Հարուածները զա՛րկ :
Գ* Վիճակագրական աո ւեա լնե ր : Համար իր շբթանի պատմութիւնը ;
Ե* Մեր ժողովուրդի կենցագը, բարքեք, ա– Այդ Հատորները պիտի ըլլան իբական\ յուշաբ. Գաւիթ քաշեց Թուր կէձ֊ակին ,
ւանէւոլթիւններ ։ ձաններ , որոնցմէ պիտի նեբշնչուին գալիք սե - ՚Բշեց ՛Բո լռկի կ Տա լա լ ի ն , գնաց ,
$ » Տնտեսական վիճակը , երկրագոբծոլ - րունդները, պիտի ամրապնդուին՝ իրենց ցեղային ՛հաշտի գլխէն դարձաւ, եկաւ որ զարկէր–
դուրս,
թիւն, արՀեստնեբ , վաճառականութիւն : Հաւատքին մէթ՝ շարունակելու դարաւոր պայքարը, իսմ ի լ խաթուն իր ծծեր Հանեց
տուեր,
Է Ե կեգեց ի, դպրոց, Հանրային շէնքեր ։ առանց ընկրկումի : Վազեց Գաւթի առաք , ըսաւ.
ԱգԳ * թեմական կազմակերպութիւն ։ Մշակութա - Գիւանագիտական աշխարՀ ը այնքան պոռնկա - Գա՛ւիթ, չէռ քեզ ձիձ– եմ
յ ի ն , բարեսիրական՝ ելայլ միութիւննեբ , յեզափ » ցած է , որ քննութեան առարկայ իսկ չուզեր դար^ Այգ մ է վ զարկյչ բ՚»շիէ ինհ-ի–.
կուսակցութիւնն եր ; Հոել շբթաննեբ , որոնք դարերէ ի վեր Հայկական ւ՚ալիթ թուրն իշԴցուց , տարալ ձախ ո լսին ,
Ը . Բարբառը ։ հղած են : Վեբցուց , Թուր Կեձ֊ակին Համբուրեց
Թ* Հ՝ա՚յ եւ թուրք (նաեւ այլ տզգերոլ Հետ) Գոնէ մեբ զաւակները մոռնալու չեն ճշմարտու Գրաւ իր ճակտին, ըսաւ. Մարէ՛,
յարաբերութիւներ \
թիւնք իր գեղեցկութեամբ եւ դառնութիւննեբյյվ , Այ" " ՚ է կ զաբկը Բաշի>եցի քոլ սիպտակ կաթին :
Ժ* Տեզափոխական շարժումներ ։ Տարա - ամ ուր կառչելու Համ ար ա յն իրաւունքնե բուն , Մէկ ալ գնաց, եկաւ՝ պիտ զարկէր,
ըսաւ.
գրութիւն ։ զորս մենք ունինք մեր նուիրական Հայրենի Հողե
էիր՛
ԺԱ — Լ ուստ՛ն կա բներ Հայրենի աեսաբաննե - րուն^ վբայ ; Մ ելքի քոյրը վազեց աււա9, քամակին,
իոլ, չէնքեիու , տարազներու, խմբանկարներ եւն։ Գա՛ւիթ, երբ գուն պզտիկ
Գ՛ ԼԱԶԵԱՆ Աս՛ քեղ շատ եմ շսւլկհր իմ
Fonds A.R.A.M
V
