Page 67 - ARM_19-1947_02
P. 67
Խ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆՈՐ ԳՐՈ՛ՀՆԵՐԸ «1ՈՒ8-Մ ԾԻծԱՂ — Սա մոմը սիշդ գերեզմանին վրան տնկէ,
պարոն : Ուխտ ո ւ ն ի մ : Սա ծաղիկն ալ անոր քովը
ճաԱապաէռ դէպի ծով ՛Հայ ՝ Բ * ի ս 8 ո Ա ե ա ) » է դիր :
= Տիկյին, կը բաւէ, մե՛նք ալ պիտի համբու -
րհնք գերեզմանը • • •
Մանուկ ււգիդ կախարդւեց հովիտներին հեռաւոր, Ջեմ գիտեր թէ Հպարտանալու տ ի ա զ ո ս մըն է — Մեղա՜յ , պիտի չաղօթե՞նք • • •
Հեղեղի պէս իջար ցած գարնանագեղ լեռներից , = Տէր հայբր ո՞ւր է, խոստովանանք պիտի
Հեղեղի պէս իջար ցած հազարագոչ ու պղտոր այս մեզի Համար : ըլլամ ։
Խոտեր պոկած ոն քարեր, վարդեր պոկած քո–
Տարփն քանի մը Հեղ ափ կխառնենք ժ՛ամուն — Ես ալ կբ սպասեմ անոր: Ա՛լ սա տէրտէրնե–
սամբից , րը, Հիչ իրենց գործին տէրը չեն • • •
Տիղմ աւ ոսկի յոյգերով հեղեղի պէս իջար ցած՝ գուռը : Աիայն քառասունՀինգ — յիսունէ՛ն՛ վեր տա–
Քո երագած հէք հաթի հովիտները մտնելով ,
Ուր այս կեանքի գայրունքւայ հասակր նոր բոզ - րիքներու Համար : Զենք մոռնա ր նո բափո յթ երա— ԱՐԲո՛I Աւետաբանիս Յիսուսի ՛Քրիստոսի
բոջաւծ խաներն ալ, իբր զրօսարան Հոն լեց՛նել : — Ժամկո՜չ , աթոռ մր չի տա՞ս , ծեր կնիկ է ,
Քեզ կանչում էր մօրդ պէս սամրիդ կանգնած լոյ.
Աւադ ուրբաթ է էնկինլի է , մեղք է ք ա . . .
սհրավ,
Ու դու իջար հեղեզւած երազներով ու սիրով, — Տալոջդ տզա1ն ի՞նչ ըրաւ : Նշանուէր պիտի: տ= Որո՞ւ կ՚ըսես : Խի՞ղճ ունին որ , սա կնիկը
ճամբաներիդ խայտալով , համբուրելով հող ու Մհզա/՚յ ուրիշ , աղջիկ չգտա՞ւ . . . տիկի պէս նւստեբ է, գիտես քի պապային տունն է ։
(կր խաչակնքէ) : Մի՛ հրմշտկէր , աղջի . . .
քար, հ= է՛հ, հոս էպրոբա է, խելօքները տ1հղ չու–
ւնին, սանկ ք|իչ մը աչք ու րնքուի ը ր է , գործդ «Ա-ոլքբ Աստուած Աուրբ եւ Հզօր Ս ուր բ,,.՝» Հ
Մերթ– իմաստուն, մերթ խաբուած ու սամբէքիդ կարգին է––– Տալս ալ արժանի է ։ փիչ չքաշեցի
պարզելով , ձեռքէն : Ընողաց ֊ գանոզաց . . . ՀձՊաբգեւատոլ ամենեցուն–, այսօր խնգբի պար՛ —
Գրկած գանձերդ ոսկի՝ տիզմր թողած դուանցաբ, — Մենք ալ տույն կը փնտռենք : Տագրս ամ|ուս– զեւս ...»
Հասար յաւերժ կարկաչով ու մտ՛նում արդէն ծով՝ նացռւցինք , պիտի զատուի :
Ոբպէս աղբիւր, որ ծնւեց հեղեղներից աւյն խելաււ : — ճալքբաւ՜յ բացէք, թ-աղուլքի թափօրն է • • •
= Աշկդ լուս, դուն ալ քիչ մր շունչ կ՛առնես : Հրմշտուք , իրարանցում : Տզաքք կք վազվզեն՛
Կեսուրդ ի՞նչ կ՚ընէ :
ատեանին մ էջ : Աէկ գաս էն միւսբ իրարու ձա յն
-— Նա, դ)իմացը նստած է, ուր երթամ պոչէս
չի զատոլիբ . . . կուտաՀԽ— «Ղրնէ՜՛, եկոՆ, մամադ հոս է ։ ՛հայէ ես
ի՜նչ ոՆ0իմ , պապաս ա ա ւ երէկ» :
— Տղա՛յ վար |իջի|բ, աա աեզւր Սրբազան հ ա յ
ՑՈՎՀ• ՇԻՐԱԶ ՚ Տիկինն՛եր , լուռ կեցէք , օտար թգթակից րիկին աթոոն է յ հիմա ք հզ դորս կը հանէ հա՜ :
կայ Հ\ոս , մարդր մեզի ուսումնասիրելու եկած է : Աման ՚Սեմգաբ հանըմյ սա լակոսւներր չեն ձգեր
շիի սիւներ էլ ա րւէւագրԼ ր ան գագա ր , ՚անՀ անգի սա , — Մեղա՜յ , տահա ժամը սկսած չէ, տէբտէր– որ Հայ մեր մր ըսես։ Մօբ|երնու.ւն հոգը չէ յ հագ–
՛աե գին՛– վբայ ետ ա ււ աՓ տրոփելով ։ ՚նհբն իսկ չեն եկած, Դպրո՞ց է այս տեղ : Օտարը . ուին սք ուին , մաբդոՆ երեՆա՚նւ:
՚ԲէլԷշ էֆէնտիին աչքերուն առջեւ, իր մարմի– ի"ւնչ գործ ունի հոս։ «Ուսո՜ւմ առնելու 1եկա,ծ է » Պզտիկ մբ մինչեւ խորանք կր բարձրանայ եւ
նբն ու Հոգին սար աւան ող տեսարան մբ 1լբ պար - քա՜ , հա հահա. . . անկէ աչք — րն քո ւի կք խաղցնէ իր չանկեբ՚նեբուն :
զոլէր։ Ան\, վայրկեան մբ քարացած գիտեց ա յւլ « ՕըՀնեալ Տէր մեր Յիսուս ՛Քրիստոս , Կին մբ , թեւերբ բացած , երկինք Հ ամբարն ա–
տեսարանք ձիուն վրայէ՚ւն՛։ Հայր մեր որ յերկինս ես . « •» լսէ– ձեւ\ով մք, սբտեռանգն կ^աղօթէ : Զեռքր ա -
իՒուրք լակոտ մբ, տաս ր - տասնըեբկու տա - — Պոլսէ՞ն կոլգաս։ է ՜ ի՞նչ կայ ՛նայինք հհն : զօթագիրք մր՝ վայրկեանբ մէկ 1^ուո.^
Տառիկ ադբար1ներր ի՞՛նչ կ ՚ ը ն ե ն ։ Առեւտուրը ինչ
րեկան , ձեռք անց ո լցած 1գ բեր սծ էր պէ՜ս է • • • զարձնէ եւ կբ խաչակնքէ՝ քովիններր խանգարե -
իսլեակ մբ Հաղիլ չ ո ր ս - Հինգ տաբու, ու զայն === Հիչ մի հարցունհբ գլոլխ1նիւն տաքնայ նէՀա. /ով փոխանակ Հ՛ե տեւելու ե ր գո լածն ե ր ո ւն : կար -
յհրու օձիքէն կր րււնեն • • •
սպաննելու ձեւր բնտրած էր^ Հաստ վւա յա ի կա ո– ծես թէ երզու՚ածներր աղօթք չքլլա յ ի\ն՝> հԱ*ի ա յն իր
ր ւ՛ վ քանի մք Հա րուած տալէ ետք , առուակը նե աղօթագիրքին* ապաստանաց է, Աստուած Հ ա յ ր ի—
տել, գուբս քաշել ու կրկին Հարուածել ու նետեք « Ալելուիա , ալէլուիա : Ունկն դիր , Տէ՛ր կին գութր Հրաւիրելու Համար՛. 1*նչ գժբախտ բա՝ն\
կուրին մ էջ , ան գա գա ր այս գո բծո գութ իւնր շա - ազօթից մերոց . . . աղերսեմք եւ աղաչեմք զքեզ* • • է Աստուած ՐԱա1Ր^ * ՚ ՚
րունակելով միեւնոյն ձելին տակ, մինչեւ որ *էբժ– — Մամա՛, դուրս պեբթամ • • • ունիմ : Այսպէս , Հայ Հաւատացեալ ժողովուրգբ եր -
-= Դետինր չանցնիս : Ատե՞նը գտար : Քալէ
բախտ ու անտէր, անտէբական խլեակբ մահանար։ նայիմ • • • բեք չի մոռնար իր ժամն ո լ աղօթքբ • • *
Այգ անուշիկ գառնուկք , \որ այգ պաՀուն կր • ԿՊԵՏՈՒՇ
գտնուէր ա յգ պզտիկ շար ա գո րծ ին , ոճրագործին
ճիրաններուն մէջ, մայր ունէիր, ո0վջ էր աքգեօք՝
այգ միջոցին, մեռա^ծ էր թէ՝ սպաննուած՝ ան ա/ 1կԱ ս ե ւ օքերոնճա յեցաւ ա չքեր ուս , անխօս ^ տրտում , եգե րականօ–
ուրիշ բորեՆիի մք կողմ է , թէ® Հոգուն քար բրած , բէն ախուր Հայեացքով մ ք ։ Հասկցանք միտքբ ։
ձգած –Ո1 Հեռացած էր իբրել ուրուական մբ ՚ . * ։ է՛ր ա չքե բ ո ւն ե լ Հ այեացքին մ Էջ կար գացինք իր
Ասոնք Հ ա բ ց ո ւմն ե բ են սա կա յն , առանց պ ատ աս - ՝Բղիէն մ ինչել ք՚ալհլ քանի® օրէն Հասանք ; 11"^՚ԼՒՔԸ.։ Ռաքի երաւ։ Մենք Հետեւեցանք իքեն :
խանի ; Ջեմ յիչեք: Ա իա յն այսքանք բսեմ որ, \ո չ ուժ եւ Կրկին անխօս վեր վա ք Հափեց մեր Հասակները ու
Հաճի ՝Բէլէշ էֆէնտիին աչքերուն առջեւ պար ոչ ալ կարողութիւն մնաց մեր վբայ : ^ ամ բայ տրտմօբԷ\ն> ԳէՈԼ~խբ °Ր°րեց * • *
զուած տ ե ս ա բան բ աննտկաբաղ րե լի էր ։ Խ լեակին ինկած Հազարաւոր բազմութիւնք նօսբացաւ , նօս– Շարժեցանք , ջուրք մտ՛անք ձեռք ձեռքի րո -
կիսամեր կ ո՛ւ կիսամեռ մարմինք եթէ կարելի է բացաւ ոլ միայն քանի մ բ Հարիւրով Հասանք մեր \ն՝ա՛ծ ։ Ենծի կբ թոլէր թէ մաՀք, անձնասպանու–
մարմին անուանել* . . առուէն գուբս՝ եզերքին վերջին կայանք : Ամէն օր, ու օրր քանի մբ ան - թ ի *–նը Հասարակ եւ շատ գի*֊ր ին բ ան մըն էր Հ
վրա յ կբ Հանգչէր ջարգուած գան կաթե ու կա - գամ թուրք - քիւրտ խուժան բ կբ պա շարէր մեզ։ Զուրր Հասալ մեր ծունկերուն , յետոյ մեր մէջ -
պուացած , սեւցաք– միսերով... : ք*նչպէս ջուրէն՛ Կբ կոզոպտէիհ։ Գեղեցիկ կին—ա ղջի կն ե րր. կր զա քին : Բարակ աւագը ոտքիս կբ սաՀէր ե լ զգացի
նոր գուբս նետուած ձուկ մբ, անոր քիթէն, բեր– տէին , մնացեալբ կր ջարգէին ե լ կք Հեռանային,.. որ Հաւասարակշռութիւնս գժ ուա րաւ կրնա յ ի պա–
նէն ու ակա\է՝ջներէն ջուր կբ բխէր անգագաբ ու Բա լո ւն՝ մեր վերջին կա յանք պէտք է բ րէէար Հել։ Տանկարծ , մայրս թեւերը երկարեց ե լ ձայ–
գանկէԼճ Հոսող արիւնին խառնուելով կք լճանար այգպէս 1լ քսէ ին մեզ առաջնո բդող ոստիկաննե նեց որ կանգ աոձն^ենք ։ Բարձաւ գէպի ինծի ՝ել խե
գլուխին երկու կոզմեբուն տակ ։ րի ։ Ե՛– Հա սանք Բա լու ։ լագարի մբ պէս պոռաց .
քՒէեւ կոլրծքր տակաւին կր բարձրանար ու Ա՛ եզ փռեց ին Եփրատ ի ափբ քաղաքէն Հեռու ֊ Ջէ՛ , տզաս, չ է ՛ ։ Ղ՛ուն անձնասպան մի բ լ –
կբ ց ածն ա ր , սակայն– ոչ մ էկ շարժում՝ թեւերու , Հնաւանգ կամուրջին գիմացր ՝, Ա՝\եզմէ առաջ Հա– լար Հ Զէ , գուն մեզի Հետ մի՛.գար •/)• ուրս ելիր ջոլ
սբունք բու կամ ՛մարմնի ոեւէ մասին*. Ալեակին ւրսրաոբներ անցեր ։ե(ե\ այս ճամբսւներէն : *–ր գա րէն; Փախիր , փախիր > ՝Բիլրտի գիւղ մբ գնայ ,
կուրծքին՝ ալեկոծում ր եբկվա յրկեանէ երկվայբ — ցեր, ի^նչ եղեր են։ Բան չգիտէինք անոնց մասին ՚. ծառայ եղիր ու ապրէ , թող մեր տունէն գոնէ ՛մէկ
կետ՛ն կբ խաղաղէր ... ; Բերն է բե բան կ^քս է ինւ թէ բոլո ր կա ր աւաններ ո ւն Հոգի մնաց , պապե(ն\ական ճրագը վառ պաՀ ելու
, շան լակոտ $ այս ի^նչ է * * . , պոռթ– վերջին– կայան ր Եփրատ ք, ե լ սա գիմացի կամ ուր– ՀամարՀ
կաց ՝Բիւրա՝ ՚Բէլէշ էֆէնաին։ ջբ եղած էր : Ես «՛՛չ» պա՛տասխանեցի, Հաստատ : Մայրս
կեավուրի տղայ է , աէկ • • • պիտի մեո ցնեմ Երկու ճամ բայ կար , երկուքն ալ միեւնո յն պնգեց , ա զա չ ե ց պազատեցալ , բո լո ր իր ս ո ւբ բե բ ր
. . . , պատասխանեց պզտիկ ոճրագործը Համար– տեզք կք տանէին : Ա է կբ միւսէն սարսափելի ու ե– օգնութեան կանչեց ։ քոյրերս, մեղի Հետ ջուր
ձակօրէն : գերական : Այգտեզ Հաս\Լ\ոզ գաղթա՛կանք ե բ կո լ ք ի ն մտնողները ձայնակցեցան մօրս Հ
Ուլան , խնզիր օղէոլ խն՛զիր , կե՚ափուր ր գուն մէջ ընտրութիւն մ ր պիտի ընէր X * Ես կր սարսավւէի մօրմէս , քոյբերէս բաժնուե
ես • •• , ինքն իրմէն ելած զոռաց ՚Քէլէշ էֆէնաին Ձամր անե ր ո ւն մէկբ կամաւուր անձնասպանու լու մտքէէհ՛ ։ «//՚չ , ո՛ չ , ոչ» սլ ա ւո ա խ ա ն ե ց ի լալա -
ու ձին քշեց վրան, անոր ոտքերուն տակ տրորելու թիւնն էր : : Մ թ ւսք քա\նի մք օր «Հանգչելէ» , կո Հառաչ : Մ այրս զա յ բացաւ ։ Մչքե րէն կա բծես կայծ
Համար սլզտիկ բորենին։ Կակուղ մտրակը ա\Նխը– ղոպտուելէն , թուրք քիւրտ խուժանին կոզմէ գա– կբ ցատկէր «Լաւ , ըսաւ բարձրաձայն , լաւ ։ Եթէ
նայ կ՚իջնէր թուրք լակոտին վրայ,, տաղելով ու նաՀատուելէ վերջ, զոՀր գիշեր մ՛բ պիտի բարձրա գուն չես կենար՝ ես կբ կենամ ։՚)*ուք գացէք, գէ՛
իսաշե/ով մարմինին ամէ\ն< կողմը; նար կամուրջը , Հլու , Հնազանգ , վիդր ա է ա ի եր յառաջացէք, ես կբ մնամ, գտցէ՛ք, գացէք...»։
՚Քէէէչ էֆէնաին, անդադար օձագալար մտրա— կարէր «մ ա սնա գէտ» գաՀ իճին կացինին : Տ ետ ո / Ջեմ գիտեր մօրս վճռական յանդիման ո ւթ ի® ւ–
կր շա^եցոլց անվարտի, աղտոտ շապիկով մր մի մ արմ ինք մէկ կոգմ էն ե լ գլոլիսր միլս ՝ թաւա. - ն ր թէ մ օտալուտ մ աՀտւան սա րսափնտ էր որ ղիս
՛այն րորենոլ ձագին , անոր ճչոց - ոռն՚ոցնե րոմ1ւ> գլոր ջուրր նետ ո լէ ր * « • ետ դաբձոլց : Յամ աք ելա յ առանց գիտնա լու թէ
տակ, մինչեւ որ գետին ինկաւ ու ալ չկրցաւ ոտքի կամ աւ ո ր անձն ա ս պան ո ւթ ի® ւն բ օր ցերե - ի^նչ պիտի բնէի այնտեղ , ի՛նչ կր սպասէր ինծի ։
ելլել , վաիսէն ալ տակր միզելով . . . : կին , բոլորք ո՛ վ որ կ՝ոէ֊գէր յ ձեռք ձեռքի բռնած Բաժնուելէս առաջ մայրս ուժգին ու կարօտով
Ա՝ինչ անդին , երկու քայլ Հ՚եռուն, Հայ իսլեա– իրար քաջալեքերով ջո1֊ՐԸ պիտի ՆետոլԷին : Համբուրեց զիս ՚ Նայեցայ աչքերուե՝ : Թախծոտ
կը անշնչացած էր արդէն, անմեղ ու անուշիկ աչ– Մենք այս վերջինք ընտրեցինք «կամաւոր ժպիտ մ ք ։
ուը&՚երր բաց ու դէպի ^րԿ.է՚սՔ յառած : ատնձնասպանութիւսը» ; Ափունքէն , սառ1ն՛ , քարացած սրտով գիտեցի
Թուրք լակոտը իր պատիժը գտա՛ծ Էր ու կր Ձեմ կրնար մոռնալ վերջին գի՝շեքբ % Ես , քոյ մօրս գքո քրերուս ,Հ ա ր իւրաւո բ մ ա յ ր—յ» ո յըեբոլ ջու—
գալարուէր քիչ անդին, օձի մը պէս • • • : րերս , ,ա(ն\Հոգ , գեռ <Հա շխ քքի բանե ր ո ւն» անտեղ - րին մէջ յառաջանա լր , անոնց արձակած վ եր ջին
՚Բէլէշ էֆէնաին այլեւս սիրտ չունեցաւ ան - հակ , ս ււ ւի ո ր ականին պէս կծկուած է ինք աւազին ճիչերբ։ ՚Տետոյ գետին ալիքներուն մէջ ան Հ եւոա–
նա՛
սմ մըն ալ դառնալ ու անմեղ ՀՀաւայ ռղառնաոռլնկիուն վրայ՛. Մայրս սակայն , կը գալարուէր, կուլա^բ , նալը։ Ո®ւբ կ՚երթային՛.. \*նչո*ւ ես մնացի։ *֊ր
ուգգեց
յի, . Ջիուն սանձը դէպի վեր՝ ճամ ւ ն անվերջ կսլլար : ք)**վ դիաէ , ի՛՜նչ մտքեր ու պատ է մայրս , ա՞ւր են քոյրերս ։ Ա®ւբ են այն միւսներբ
ու անՀետացալ րոպէի մր մէչ, իր ետեւէն փոշիի կերներ կը չարչարէին իր միտքք։ որ նոյնպէս ջուբր մտան անհետացան* * *
ամպեր ու սիւներ շինելով : Այսօր ալ երեք տասնեակ տարիներ վերջ, երբ
Թուրք լակոտը քսանը չորս
ժամ չանցած ՚Արշալոյսք իր Հ ետ ժպիտ ե լ ուրախութիւն կր խոբհ իմ ա յն պատկերին վրայ , լեզուս կբ բռ
չբերաւ։ ԸնդՀ ա կա ռակն՝ : Այգ օրր մենք պիտի ապ նուի ։
կ՝ ան շն չաՀև՚ա ր • • • : Ն– ՇԻՆԱԿԱՆ րէինք մեր Եղեռնապատում ք ։ Այ" աբեւբ, լեռ\նւե*֊ ՄԻՍԱՔ ՄԻՐԶԷ
րր՛ սաբերր, գետբ, քագաքբ, գաշտերն ոլ ան -
տառնեբք, վերջապէս այս աշխարՀ կո չուած ր ուր
ԱՆ8ԱԳԻՐՆԵՐՈՒ ԽՈՐՀՐԳԱԺՈ՚ԼՈՎԻՆ առ - կբ յուսայինք երջանի՛կ ապրիլ այլեւս պիտի չտես ԱԼԺԵՐԻՐՅ ազգային շարժ մ ան վա ր իչնեբք
թիւ, որ րացուեցալ ժ^եւի մէչ, ֆրանսական նէինք ։ Մեր կեանքբ պիտի վերջա\ն\ար , մեր գե - յայտարարութիւն մբ Հրատարակեցին , որով Հազա
պատուիրակ,, առաի,րկեց միրզային տոմս մբ րեզմանբ Եփրատ բ պիտի ՐԱար - րապետ՛ութիւն կր սլաՀանջեն , իրենց կող*^է մշակ
Հաստատել, փոխան ազգային Հսնցագը ի , պտոյտ - Երր արելր բաւականաչափ բարձրացաւ , ու ուած ԱաՀմանագրութեամր մր։ Ուրիշ Հոսանք մբ
նա
ները դիւրացնելու Համար։ մեր մարմիններր ջերմացան, մայրս շեշտակի Հակառակ չէ Ֆրանսայի ներկայութեան ։
Fonds A.R.A.M
պարոն : Ուխտ ո ւ ն ի մ : Սա ծաղիկն ալ անոր քովը
ճաԱապաէռ դէպի ծով ՛Հայ ՝ Բ * ի ս 8 ո Ա ե ա ) » է դիր :
= Տիկյին, կը բաւէ, մե՛նք ալ պիտի համբու -
րհնք գերեզմանը • • •
Մանուկ ււգիդ կախարդւեց հովիտներին հեռաւոր, Ջեմ գիտեր թէ Հպարտանալու տ ի ա զ ո ս մըն է — Մեղա՜յ , պիտի չաղօթե՞նք • • •
Հեղեղի պէս իջար ցած գարնանագեղ լեռներից , = Տէր հայբր ո՞ւր է, խոստովանանք պիտի
Հեղեղի պէս իջար ցած հազարագոչ ու պղտոր այս մեզի Համար : ըլլամ ։
Խոտեր պոկած ոն քարեր, վարդեր պոկած քո–
Տարփն քանի մը Հեղ ափ կխառնենք ժ՛ամուն — Ես ալ կբ սպասեմ անոր: Ա՛լ սա տէրտէրնե–
սամբից , րը, Հիչ իրենց գործին տէրը չեն • • •
Տիղմ աւ ոսկի յոյգերով հեղեղի պէս իջար ցած՝ գուռը : Աիայն քառասունՀինգ — յիսունէ՛ն՛ վեր տա–
Քո երագած հէք հաթի հովիտները մտնելով ,
Ուր այս կեանքի գայրունքւայ հասակր նոր բոզ - րիքներու Համար : Զենք մոռնա ր նո բափո յթ երա— ԱՐԲո՛I Աւետաբանիս Յիսուսի ՛Քրիստոսի
բոջաւծ խաներն ալ, իբր զրօսարան Հոն լեց՛նել : — Ժամկո՜չ , աթոռ մր չի տա՞ս , ծեր կնիկ է ,
Քեզ կանչում էր մօրդ պէս սամրիդ կանգնած լոյ.
Աւադ ուրբաթ է էնկինլի է , մեղք է ք ա . . .
սհրավ,
Ու դու իջար հեղեզւած երազներով ու սիրով, — Տալոջդ տզա1ն ի՞նչ ըրաւ : Նշանուէր պիտի: տ= Որո՞ւ կ՚ըսես : Խի՞ղճ ունին որ , սա կնիկը
ճամբաներիդ խայտալով , համբուրելով հող ու Մհզա/՚յ ուրիշ , աղջիկ չգտա՞ւ . . . տիկի պէս նւստեբ է, գիտես քի պապային տունն է ։
(կր խաչակնքէ) : Մի՛ հրմշտկէր , աղջի . . .
քար, հ= է՛հ, հոս էպրոբա է, խելօքները տ1հղ չու–
ւնին, սանկ ք|իչ մը աչք ու րնքուի ը ր է , գործդ «Ա-ոլքբ Աստուած Աուրբ եւ Հզօր Ս ուր բ,,.՝» Հ
Մերթ– իմաստուն, մերթ խաբուած ու սամբէքիդ կարգին է––– Տալս ալ արժանի է ։ փիչ չքաշեցի
պարզելով , ձեռքէն : Ընողաց ֊ գանոզաց . . . ՀձՊաբգեւատոլ ամենեցուն–, այսօր խնգբի պար՛ —
Գրկած գանձերդ ոսկի՝ տիզմր թողած դուանցաբ, — Մենք ալ տույն կը փնտռենք : Տագրս ամ|ուս– զեւս ...»
Հասար յաւերժ կարկաչով ու մտ՛նում արդէն ծով՝ նացռւցինք , պիտի զատուի :
Ոբպէս աղբիւր, որ ծնւեց հեղեղներից աւյն խելաււ : — ճալքբաւ՜յ բացէք, թ-աղուլքի թափօրն է • • •
= Աշկդ լուս, դուն ալ քիչ մր շունչ կ՛առնես : Հրմշտուք , իրարանցում : Տզաքք կք վազվզեն՛
Կեսուրդ ի՞նչ կ՚ընէ :
ատեանին մ էջ : Աէկ գաս էն միւսբ իրարու ձա յն
-— Նա, դ)իմացը նստած է, ուր երթամ պոչէս
չի զատոլիբ . . . կուտաՀԽ— «Ղրնէ՜՛, եկոՆ, մամադ հոս է ։ ՛հայէ ես
ի՜նչ ոՆ0իմ , պապաս ա ա ւ երէկ» :
— Տղա՛յ վար |իջի|բ, աա աեզւր Սրբազան հ ա յ
ՑՈՎՀ• ՇԻՐԱԶ ՚ Տիկինն՛եր , լուռ կեցէք , օտար թգթակից րիկին աթոոն է յ հիմա ք հզ դորս կը հանէ հա՜ :
կայ Հ\ոս , մարդր մեզի ուսումնասիրելու եկած է : Աման ՚Սեմգաբ հանըմյ սա լակոսւներր չեն ձգեր
շիի սիւներ էլ ա րւէւագրԼ ր ան գագա ր , ՚անՀ անգի սա , — Մեղա՜յ , տահա ժամը սկսած չէ, տէբտէր– որ Հայ մեր մր ըսես։ Մօբ|երնու.ւն հոգը չէ յ հագ–
՛աե գին՛– վբայ ետ ա ււ աՓ տրոփելով ։ ՚նհբն իսկ չեն եկած, Դպրո՞ց է այս տեղ : Օտարը . ուին սք ուին , մաբդոՆ երեՆա՚նւ:
՚ԲէլԷշ էֆէնտիին աչքերուն առջեւ, իր մարմի– ի"ւնչ գործ ունի հոս։ «Ուսո՜ւմ առնելու 1եկա,ծ է » Պզտիկ մբ մինչեւ խորանք կր բարձրանայ եւ
նբն ու Հոգին սար աւան ող տեսարան մբ 1լբ պար - քա՜ , հա հահա. . . անկէ աչք — րն քո ւի կք խաղցնէ իր չանկեբ՚նեբուն :
զոլէր։ Ան\, վայրկեան մբ քարացած գիտեց ա յւլ « ՕըՀնեալ Տէր մեր Յիսուս ՛Քրիստոս , Կին մբ , թեւերբ բացած , երկինք Հ ամբարն ա–
տեսարանք ձիուն վրայէ՚ւն՛։ Հայր մեր որ յերկինս ես . « •» լսէ– ձեւ\ով մք, սբտեռանգն կ^աղօթէ : Զեռքր ա -
իՒուրք լակոտ մբ, տաս ր - տասնըեբկու տա - — Պոլսէ՞ն կոլգաս։ է ՜ ի՞նչ կայ ՛նայինք հհն : զօթագիրք մր՝ վայրկեանբ մէկ 1^ուո.^
Տառիկ ադբար1ներր ի՞՛նչ կ ՚ ը ն ե ն ։ Առեւտուրը ինչ
րեկան , ձեռք անց ո լցած 1գ բեր սծ էր պէ՜ս է • • • զարձնէ եւ կբ խաչակնքէ՝ քովիններր խանգարե -
իսլեակ մբ Հաղիլ չ ո ր ս - Հինգ տաբու, ու զայն === Հիչ մի հարցունհբ գլոլխ1նիւն տաքնայ նէՀա. /ով փոխանակ Հ՛ե տեւելու ե ր գո լածն ե ր ո ւն : կար -
յհրու օձիքէն կր րււնեն • • •
սպաննելու ձեւր բնտրած էր^ Հաստ վւա յա ի կա ո– ծես թէ երզու՚ածներր աղօթք չքլլա յ ի\ն՝> հԱ*ի ա յն իր
ր ւ՛ վ քանի մք Հա րուած տալէ ետք , առուակը նե աղօթագիրքին* ապաստանաց է, Աստուած Հ ա յ ր ի—
տել, գուբս քաշել ու կրկին Հարուածել ու նետեք « Ալելուիա , ալէլուիա : Ունկն դիր , Տէ՛ր կին գութր Հրաւիրելու Համար՛. 1*նչ գժբախտ բա՝ն\
կուրին մ էջ , ան գա գա ր այս գո բծո գութ իւնր շա - ազօթից մերոց . . . աղերսեմք եւ աղաչեմք զքեզ* • • է Աստուած ՐԱա1Ր^ * ՚ ՚
րունակելով միեւնոյն ձելին տակ, մինչեւ որ *էբժ– — Մամա՛, դուրս պեբթամ • • • ունիմ : Այսպէս , Հայ Հաւատացեալ ժողովուրգբ եր -
-= Դետինր չանցնիս : Ատե՞նը գտար : Քալէ
բախտ ու անտէր, անտէբական խլեակբ մահանար։ նայիմ • • • բեք չի մոռնար իր ժամն ո լ աղօթքբ • • *
Այգ անուշիկ գառնուկք , \որ այգ պաՀուն կր • ԿՊԵՏՈՒՇ
գտնուէր ա յգ պզտիկ շար ա գո րծ ին , ոճրագործին
ճիրաններուն մէջ, մայր ունէիր, ո0վջ էր աքգեօք՝
այգ միջոցին, մեռա^ծ էր թէ՝ սպաննուած՝ ան ա/ 1կԱ ս ե ւ օքերոնճա յեցաւ ա չքեր ուս , անխօս ^ տրտում , եգե րականօ–
ուրիշ բորեՆիի մք կողմ է , թէ® Հոգուն քար բրած , բէն ախուր Հայեացքով մ ք ։ Հասկցանք միտքբ ։
ձգած –Ո1 Հեռացած էր իբրել ուրուական մբ ՚ . * ։ է՛ր ա չքե բ ո ւն ե լ Հ այեացքին մ Էջ կար գացինք իր
Ասոնք Հ ա բ ց ո ւմն ե բ են սա կա յն , առանց պ ատ աս - ՝Բղիէն մ ինչել ք՚ալհլ քանի® օրէն Հասանք ; 11"^՚ԼՒՔԸ.։ Ռաքի երաւ։ Մենք Հետեւեցանք իքեն :
խանի ; Ջեմ յիչեք: Ա իա յն այսքանք բսեմ որ, \ո չ ուժ եւ Կրկին անխօս վեր վա ք Հափեց մեր Հասակները ու
Հաճի ՝Բէլէշ էֆէնտիին աչքերուն առջեւ պար ոչ ալ կարողութիւն մնաց մեր վբայ : ^ ամ բայ տրտմօբԷ\ն> ԳէՈԼ~խբ °Ր°րեց * • *
զուած տ ե ս ա բան բ աննտկաբաղ րե լի էր ։ Խ լեակին ինկած Հազարաւոր բազմութիւնք նօսբացաւ , նօս– Շարժեցանք , ջուրք մտ՛անք ձեռք ձեռքի րո -
կիսամեր կ ո՛ւ կիսամեռ մարմինք եթէ կարելի է բացաւ ոլ միայն քանի մ բ Հարիւրով Հասանք մեր \ն՝ա՛ծ ։ Ենծի կբ թոլէր թէ մաՀք, անձնասպանու–
մարմին անուանել* . . առուէն գուբս՝ եզերքին վերջին կայանք : Ամէն օր, ու օրր քանի մբ ան - թ ի *–նը Հասարակ եւ շատ գի*֊ր ին բ ան մըն էր Հ
վրա յ կբ Հանգչէր ջարգուած գան կաթե ու կա - գամ թուրք - քիւրտ խուժան բ կբ պա շարէր մեզ։ Զուրր Հասալ մեր ծունկերուն , յետոյ մեր մէջ -
պուացած , սեւցաք– միսերով... : ք*նչպէս ջուրէն՛ Կբ կոզոպտէիհ։ Գեղեցիկ կին—ա ղջի կն ե րր. կր զա քին : Բարակ աւագը ոտքիս կբ սաՀէր ե լ զգացի
նոր գուբս նետուած ձուկ մբ, անոր քիթէն, բեր– տէին , մնացեալբ կր ջարգէին ե լ կք Հեռանային,.. որ Հաւասարակշռութիւնս գժ ուա րաւ կրնա յ ի պա–
նէն ու ակա\է՝ջներէն ջուր կբ բխէր անգագաբ ու Բա լո ւն՝ մեր վերջին կա յանք պէտք է բ րէէար Հել։ Տանկարծ , մայրս թեւերը երկարեց ե լ ձայ–
գանկէԼճ Հոսող արիւնին խառնուելով կք լճանար այգպէս 1լ քսէ ին մեզ առաջնո բդող ոստիկաննե նեց որ կանգ աոձն^ենք ։ Բարձաւ գէպի ինծի ՝ել խե
գլուխին երկու կոզմեբուն տակ ։ րի ։ Ե՛– Հա սանք Բա լու ։ լագարի մբ պէս պոռաց .
քՒէեւ կոլրծքր տակաւին կր բարձրանար ու Ա՛ եզ փռեց ին Եփրատ ի ափբ քաղաքէն Հեռու ֊ Ջէ՛ , տզաս, չ է ՛ ։ Ղ՛ուն անձնասպան մի բ լ –
կբ ց ածն ա ր , սակայն– ոչ մ էկ շարժում՝ թեւերու , Հնաւանգ կամուրջին գիմացր ՝, Ա՝\եզմէ առաջ Հա– լար Հ Զէ , գուն մեզի Հետ մի՛.գար •/)• ուրս ելիր ջոլ
սբունք բու կամ ՛մարմնի ոեւէ մասին*. Ալեակին ւրսրաոբներ անցեր ։ե(ե\ այս ճամբսւներէն : *–ր գա րէն; Փախիր , փախիր > ՝Բիլրտի գիւղ մբ գնայ ,
կուրծքին՝ ալեկոծում ր եբկվա յրկեանէ երկվայբ — ցեր, ի^նչ եղեր են։ Բան չգիտէինք անոնց մասին ՚. ծառայ եղիր ու ապրէ , թող մեր տունէն գոնէ ՛մէկ
կետ՛ն կբ խաղաղէր ... ; Բերն է բե բան կ^քս է ինւ թէ բոլո ր կա ր աւաններ ո ւն Հոգի մնաց , պապե(ն\ական ճրագը վառ պաՀ ելու
, շան լակոտ $ այս ի^նչ է * * . , պոռթ– վերջին– կայան ր Եփրատ ք, ե լ սա գիմացի կամ ուր– ՀամարՀ
կաց ՝Բիւրա՝ ՚Բէլէշ էֆէնաին։ ջբ եղած էր : Ես «՛՛չ» պա՛տասխանեցի, Հաստատ : Մայրս
կեավուրի տղայ է , աէկ • • • պիտի մեո ցնեմ Երկու ճամ բայ կար , երկուքն ալ միեւնո յն պնգեց , ա զա չ ե ց պազատեցալ , բո լո ր իր ս ո ւբ բե բ ր
. . . , պատասխանեց պզտիկ ոճրագործը Համար– տեզք կք տանէին : Ա է կբ միւսէն սարսափելի ու ե– օգնութեան կանչեց ։ քոյրերս, մեղի Հետ ջուր
ձակօրէն : գերական : Այգտեզ Հաս\Լ\ոզ գաղթա՛կանք ե բ կո լ ք ի ն մտնողները ձայնակցեցան մօրս Հ
Ուլան , խնզիր օղէոլ խն՛զիր , կե՚ափուր ր գուն մէջ ընտրութիւն մ ր պիտի ընէր X * Ես կր սարսավւէի մօրմէս , քոյբերէս բաժնուե
ես • •• , ինքն իրմէն ելած զոռաց ՚Քէլէշ էֆէնաին Ձամր անե ր ո ւն մէկբ կամաւուր անձնասպանու լու մտքէէհ՛ ։ «//՚չ , ո՛ չ , ոչ» սլ ա ւո ա խ ա ն ե ց ի լալա -
ու ձին քշեց վրան, անոր ոտքերուն տակ տրորելու թիւնն էր : : Մ թ ւսք քա\նի մք օր «Հանգչելէ» , կո Հառաչ : Մ այրս զա յ բացաւ ։ Մչքե րէն կա բծես կայծ
Համար սլզտիկ բորենին։ Կակուղ մտրակը ա\Նխը– ղոպտուելէն , թուրք քիւրտ խուժանին կոզմէ գա– կբ ցատկէր «Լաւ , ըսաւ բարձրաձայն , լաւ ։ Եթէ
նայ կ՚իջնէր թուրք լակոտին վրայ,, տաղելով ու նաՀատուելէ վերջ, զոՀր գիշեր մ՛բ պիտի բարձրա գուն չես կենար՝ ես կբ կենամ ։՚)*ուք գացէք, գէ՛
իսաշե/ով մարմինին ամէ\ն< կողմը; նար կամուրջը , Հլու , Հնազանգ , վիդր ա է ա ի եր յառաջացէք, ես կբ մնամ, գտցէ՛ք, գացէք...»։
՚Քէէէչ էֆէնաին, անդադար օձագալար մտրա— կարէր «մ ա սնա գէտ» գաՀ իճին կացինին : Տ ետ ո / Ջեմ գիտեր մօրս վճռական յանդիման ո ւթ ի® ւ–
կր շա^եցոլց անվարտի, աղտոտ շապիկով մր մի մ արմ ինք մէկ կոգմ էն ե լ գլոլիսր միլս ՝ թաւա. - ն ր թէ մ օտալուտ մ աՀտւան սա րսափնտ էր որ ղիս
՛այն րորենոլ ձագին , անոր ճչոց - ոռն՚ոցնե րոմ1ւ> գլոր ջուրր նետ ո լէ ր * « • ետ դաբձոլց : Յամ աք ելա յ առանց գիտնա լու թէ
տակ, մինչեւ որ գետին ինկաւ ու ալ չկրցաւ ոտքի կամ աւ ո ր անձն ա ս պան ո ւթ ի® ւն բ օր ցերե - ի^նչ պիտի բնէի այնտեղ , ի՛նչ կր սպասէր ինծի ։
ելլել , վաիսէն ալ տակր միզելով . . . : կին , բոլորք ո՛ վ որ կ՝ոէ֊գէր յ ձեռք ձեռքի բռնած Բաժնուելէս առաջ մայրս ուժգին ու կարօտով
Ա՝ինչ անդին , երկու քայլ Հ՚եռուն, Հայ իսլեա– իրար քաջալեքերով ջո1֊ՐԸ պիտի ՆետոլԷին : Համբուրեց զիս ՚ Նայեցայ աչքերուե՝ : Թախծոտ
կը անշնչացած էր արդէն, անմեղ ու անուշիկ աչ– Մենք այս վերջինք ընտրեցինք «կամաւոր ժպիտ մ ք ։
ուը&՚երր բաց ու դէպի ^րԿ.է՚սՔ յառած : ատնձնասպանութիւսը» ; Ափունքէն , սառ1ն՛ , քարացած սրտով գիտեցի
Թուրք լակոտը իր պատիժը գտա՛ծ Էր ու կր Ձեմ կրնար մոռնալ վերջին գի՝շեքբ % Ես , քոյ մօրս գքո քրերուս ,Հ ա ր իւրաւո բ մ ա յ ր—յ» ո յըեբոլ ջու—
գալարուէր քիչ անդին, օձի մը պէս • • • : րերս , ,ա(ն\Հոգ , գեռ <Հա շխ քքի բանե ր ո ւն» անտեղ - րին մէջ յառաջանա լր , անոնց արձակած վ եր ջին
՚Բէլէշ էֆէնաին այլեւս սիրտ չունեցաւ ան - հակ , ս ււ ւի ո ր ականին պէս կծկուած է ինք աւազին ճիչերբ։ ՚Տետոյ գետին ալիքներուն մէջ ան Հ եւոա–
նա՛
սմ մըն ալ դառնալ ու անմեղ ՀՀաւայ ռղառնաոռլնկիուն վրայ՛. Մայրս սակայն , կը գալարուէր, կուլա^բ , նալը։ Ո®ւբ կ՚երթային՛.. \*նչո*ւ ես մնացի։ *֊ր
ուգգեց
յի, . Ջիուն սանձը դէպի վեր՝ ճամ ւ ն անվերջ կսլլար : ք)**վ դիաէ , ի՛՜նչ մտքեր ու պատ է մայրս , ա՞ւր են քոյրերս ։ Ա®ւբ են այն միւսներբ
ու անՀետացալ րոպէի մր մէչ, իր ետեւէն փոշիի կերներ կը չարչարէին իր միտքք։ որ նոյնպէս ջուբր մտան անհետացան* * *
ամպեր ու սիւներ շինելով : Այսօր ալ երեք տասնեակ տարիներ վերջ, երբ
Թուրք լակոտը քսանը չորս
ժամ չանցած ՚Արշալոյսք իր Հ ետ ժպիտ ե լ ուրախութիւն կր խոբհ իմ ա յն պատկերին վրայ , լեզուս կբ բռ
չբերաւ։ ԸնդՀ ա կա ռակն՝ : Այգ օրր մենք պիտի ապ նուի ։
կ՝ ան շն չաՀև՚ա ր • • • : Ն– ՇԻՆԱԿԱՆ րէինք մեր Եղեռնապատում ք ։ Այ" աբեւբ, լեռ\նւե*֊ ՄԻՍԱՔ ՄԻՐԶԷ
րր՛ սաբերր, գետբ, քագաքբ, գաշտերն ոլ ան -
տառնեբք, վերջապէս այս աշխարՀ կո չուած ր ուր
ԱՆ8ԱԳԻՐՆԵՐՈՒ ԽՈՐՀՐԳԱԺՈ՚ԼՈՎԻՆ առ - կբ յուսայինք երջանի՛կ ապրիլ այլեւս պիտի չտես ԱԼԺԵՐԻՐՅ ազգային շարժ մ ան վա ր իչնեբք
թիւ, որ րացուեցալ ժ^եւի մէչ, ֆրանսական նէինք ։ Մեր կեանքբ պիտի վերջա\ն\ար , մեր գե - յայտարարութիւն մբ Հրատարակեցին , որով Հազա
պատուիրակ,, առաի,րկեց միրզային տոմս մբ րեզմանբ Եփրատ բ պիտի ՐԱար - րապետ՛ութիւն կր սլաՀանջեն , իրենց կող*^է մշակ
Հաստատել, փոխան ազգային Հսնցագը ի , պտոյտ - Երր արելր բաւականաչափ բարձրացաւ , ու ուած ԱաՀմանագրութեամր մր։ Ուրիշ Հոսանք մբ
նա
ները դիւրացնելու Համար։ մեր մարմիններր ջերմացան, մայրս շեշտակի Հակառակ չէ Ֆրանսայի ներկայութեան ։
Fonds A.R.A.M
