Page 122 - ARM_19-1947_02

& ա. ա, ա ա

ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ Ա ԲԱ ԳԱ Ծ նրսնց եքգր, գեղգեղանքը, նրանց աղու ձայնը,որ

գՒ-րեկսխ կ , ինչպկս առաջին անգամ սիրահար -

ԹՆՃՈՒԿԸ լա\֊ տաւնվեցամեայ կոյսի քաղցրաձայն երգը։

ՊԱ՚ԼեՕՏԻՆԻ (ի. եւ վերշին մաս) ՇաԱ են համեմատել Արարատն ու Արագածը :

իայց ամ են է ց Հետա Եւ լատ-շատեբն են երգել այս լեռները ,

Աւքեբիկացի թղթակից < ը կը պ*«*«քէ քրքիր ԱրաղաՆի ՚Բբ - րոնց անկարելի է պատկերացնել Հաայ,I ա II ու ա նը

ծ ր ուս աղէ մի ՀԷՆ ալյուրս քաղաքէս կաց ութ էլեր գերր։ Զ.ենքի ու ձիու սիրահար ՛Բրգեր, որոնք Նրօ՚նք իօսել են շատ մեծ սրտերի՝ Խորենացոլ եւ

չլնգՀաաաբար կր չարուէ ։ Օրեր էլ ԱԱան որ կր քոչլորական կեանք կին վարում , արգէն համոզւեւ Եղէշէի ւ Պատկանեանի եւ Նալբանգեանի , Ալփ շա­

կարծ՜էք թէ կեանքը թնա կանոն կերպով կ1 ընթա - են , որ նստակեաց կեանքն աւելի կ ձեռնտու : &«. նի եւ Յրվհւաննիսեանի , թումանեանի եւ իսահակ–

նա յ ւ Ա՚է այն ամէն կողմ տեսնուող փշաթելերն ու կանեփից ու այՆի մազից հիւսակ սեւ կոներին փո­ եանի , իէքէեանի եւ Տկրեանի ել նորագոյն բա -

ՀձՀրաշիւք էմն՚ֆ ամայացուաՀչ. փողոցներն են որ խարինեցին քտրկ սպիտակ տներ։ Նրս՚"Ք ^է" ՛՛՛­ նաստեւիների հետ։ Հներր՝ հին րնկալմամբ , նո­

շչւԳաղայութեան ժամերու արգելքէն վերջ՝ կը յէ– եզր մզեցին սկզբում իրենց համար արտասովոր րեր ր՝ Հոր ;

շեցնեն ույն սարսափն ու ատելութիւնը ^ որուն մէջ աշխատանքի եւ նստակեցութիւն ր մի տասնեակ Արււրատը վեհ եւ փառայեղ։ Նա Հայաստա -

ընկղմած֊ է այս ^՜ո^ւհոԼՀ՛ Տետոյ յանկարծ՜ական տարի առաջ դկսլի լեռնալանքերր հրաւիրեցին տր– նի լեռԳերի Հայկ նահապետն կ, մեր գոյութեան

պայթէւն մը, օը ցերեկով կամ գի շեր ո ւան մթու– րակտորին : Յետոյ եկան հնձոզ եւ կալսող մեքե­ խորհուրդր կարծես : Անցեալում գեղջուկն ու բա–

թեան մէջ% Խռ*֊է մտերիմ կողկողումը աՀաղան - նաները։ Ամկն մի քրդական հին կամ նորակառոյց նաստեէծը նայել են Արարատին , իրենց ցաւն \ոլ

գէն որ կը ծանուցանէ ա Հ ա բե կչա կան նո ր յոյր - գիլզում կառուց լեց ինկամա րազարդ աղրիւրներե. տառապանքը պատմել նրան, ապա նրա յալիտե -

Հակում մը յ Համա՚չափ կափկափումր արագաՀար– գիւղի կեդրոնում բազմեցին դպրոցն ու թատրո– նականւ լուււ ունկնդրութիւնը միակ սվւոփանքն կ

ո ւած՜նե ր ո ւ՝ քաղաքէն մ էջ * պատաՀական գէսքէ նվլ , քրդական առա չին դպրոցն ու թատրոնն ամ - եղել նՀանց սրտերի : Այգպկս կ այսօր նաեւ օտար

Հ ա ր ո ւած՜ն երո ւն ձայն եր ո ւն մ ոյր էլը ել լոձո ւթ ի ւն ։ լ՛ ււ ,/Հ աշխարհում : երկրնզրի հորիզոններում թափառող Հայը, որ գր­

Տետո յ կրկէն աՀաղանգ ( այս անգամ աղգա րա ր ե– Գեղեցիկ կ Արագած֊ր՝ եւ .այն աւելի կ գե - չի եւ էուրճիմարգ կ , չի կարող պատկերացնելՀա–

էու Համար թէ վտանգը անՀետացած՝ ԷՀ ղեցկացնում նոր մարդր, որ վա յ ր իշրքա պա տ իհետ– յաստսէսն առանց Արարատի :

Վ^երֆերս ահաբեկիչները յոյ^ող յարձակում մը քերր հետզհետկ թօթափելով՝ վայելում կ նոյն այգ Աք Լ Է Արագածը ; Նա գեղեցիկ Է եւ բարեբեր :

եւս ունեցան ։ Լ՚Անոնց յարձակումները միշտ յա՝ — շրջապատի գեղեցկութիւնը գիտակցաբար : Նամաեաւանդ բարեբեր; Արագածը հիացմունք Է

ջ**ղ են եղած՜ եւոլղենք չուզենք ^ պէտք է Հիանանք Ես նայում եմ Արագային։ պատճաւել ամենից առաջ մեր ժողովրդին ձ մեր

իրենց քաջութեան ե լ թ ֊ է ք Թիքին վրայ ) ; Անգլիա - Ասւաձ կ , որ լեռր պիտի նայել հեռւից : ճիչ՛" դուսսԽներին ել բոլոր նրանց ,որոնք երբ եւ Է տե­

կան ուրիշ Հիմնարկութիւն մըն ՛ալ օգը ելաւ* նո– կ աս լաճ : Երբ լերան ստորոտին կամ գագաթին ես սել ե% նրան գոնէ հեռւից , կամ եղել են նրա գա–

րէն քանի մը անգլիացի զինուորներ սպաննուե — կանգնաօ՜ մար մնապկս ձուլւում ես նրան , իսկ երր դաթթւ , վայելել նրա հիւրընկալ օդը ,նրա գեղա­

ցան է քանի մը Հոգի ալ շր^ականերէն ։ Լարուած՜ հեռւից ես դիտում՝ ձուլումը կատաբւում կ հոգե– դալար լանջերից քաղել գէթ մի ծաղիկ, կամ խմեւ

կացԿււթէլնը կը սաստկանայ Հ ԱՀսգլիացի ՛երախայի պկս։ Երկու գկպքում կլ այղ ձուլումը հաճելի կ : այն սառնորակ ջուրը, որ Կաղգոյր ել եզնիկային

գէմ ագծ՜ով Հրացանակիրները իրենց մ ատները Անրջային կ Արագաձ– լերան գիշեբր։ Իչնոլմ թեթեւութիւն պարգեւում է մարդուն :

զէնքերուն լեզուակներուն վք՚այ կր գնեն Պյլայնա— կ մութը եւ հետզհետկ խտանում ու ցերեկւայ պա­ Եւ մեր գեղեցիկ Արագածը ՛երդում է Հա / դա­

ցած՜ ու կը սպասեն : հին աչքիդ առա^ որոշակի ղհ֊ագրւաօ֊ լ ռ ո ֊ ը դառ­ սական գրականութեան վերջին ներկայացուցիչ Ա—

թարման՛ալէ չէ ուրեմն , որ ույ ս տեսակ մըթ– նում կ մի վիթխարի զանդւաօ–՝ սուզւաճ անթա - ւետիք իսահակեանը , Վարպետը։ Երգել է ոչ մի­

նոլորտէ մը մէջ^ գրեթէ անկարելի է ունենալ Հ ան՜ փանց մութի մկչ, եւ նրա վիթխարի անտես ձեռ– այն որպէս գեղեցիկ ու բարեբեր լեռ , այ լ ե լ որ -

գարտ եւ առանց կէբքէ վիճաբանութիւնդ Պաղես– քր վաոձոլմ կ արձաթեայ աստղերը , ինչպկս վառ պէս մայր, արի մեծ սրտին տենչացել կ սեղմել իր

տինի նման իսիստ կարեւոր իւնգրի մասին։ ծաղիկներ՝ ցյսնցնւաձ– երկնքի կապտագոյն ղորդի քն-արկ սիրտը ել լալ, արիւն լալ։

Հրեաները ծ՝ուզակին մէջ բռնուած՜ են՝ մէկ վրայ։ Լերան լանջին, այստեղ ել այնտեղ սկիզբ Այլ Կ Արագածը : Նա քնարական՛ լեռ կ , որ

կողմ է իրենց ի ււ կ ծ՜այրայեղներուն եւ աՀաբեկիչ– են առնում հրաբաշ խարոյկները , որոնք նախ բռն­ սիրում կ լ ՛ ՛ ե լ միայն սրտի զեղումներ ր եւ առթում

ներունգ միւս կողմ է անգլիական քաոաքականոլ ՛՜­ կում են բոցերով, հրթիռի կայծեր են լցնում ի– է մոյ1եՐ՝ Ք^Քոյլ^ Բա.րԻ, ազնիւ ու գեղեցիկ, այ­

թեան եւ անգլիական տ իրապե տութե ան մ իջեւ ։ ըենց շուրջր եւ ապա դառնում դանդաղ , նստաձ՝ նուհետեւ, ամենից առաջ, նա մ՛այր կ; Արագածը

Աըաբներըծ-ուղակն ինկած՜են , գտնուելով մէկ կոզ­ ւրքաիւոՀ : Լսլում կ հովւի սրինգի թովիչ ձայնը, լ՛՛ոզ ու լսելի , սիրճող ու սիրող , գորովագութ կ

մէ իրենց սպառնացող աւատապետական ընկերա — որւ ոլորւո ւմ կ լեռնային գիշերւայ խաւարի մկջ՚. ուգգլող։ Եւ֊ «մանին»ների այն պերճ հիլսլածքր,

յին դրութեան լուծ՜ին աակ , միւս կոզմէ կր վաիւ— Եդտնակը պարզ կ, ինչսլկս բնութիւնը, որ ական– մարգարտեայ այն շարքր, որ նւիրել կ Վարպետը

նան Հրէա՚կան տիրապետութենէն՝ % Անգլիացիները ջրեի լռութեան՝ անտարբեր լսում կ մեղեդին ։Աի՜ նրան կ՛ապրեն այնքան ժամանակ՝ քանի կաք

բռնուած" են՝ ծ՜ուղակին մէջ*, իբրեւ արդիւնք ապի­ րոյ մի հեռաւոր կարօտ կ մղկտում փայտեայ Ա՛յդ փոքր Արագածը :

կար քաղաքականութեան մը , որուն Հեաեւանքր սրինգում , ուր կ ա յ նախնական կոմիտասր , որ հո­ Թոզ յաւերժ բարի լինի այն ժամր՝ որը հայ

եղաւ ներկայ անելը : Ա էկ բան պարզ է սակայն սում կ հոգով, հան՛ում կ սրտին ու ծորում ճար­ ժողովրդին սլարգելեց մայր՛ Արագածր , ՛սրի ներ–

Ո չն չալլ ո ւմի ա յս ողբերգութեան մ էջ ա յէ երեք տար մատների ներդաշնակ ելեւկջներով : քելում վւռւաՀչ– հազի մկջ զարկել են իրենց նիղակր

գերակատարները իրենք զիրենք դիւրաւ պիտի Ն՛"յ՛" մ եմ : Նհբքհ՚֊ում Արարատեան դաշտն կ մեր նւախապապերը, որի ստորոտում եւ լանջերին

չազատեն ; ) լցւած անեզրական մ ութով : Մ օտ կ , այնքան կառոլցւեցին շահաստաններ, ու ալաններ, քարտ֊

Ինչպէս միշտ երբ մէկբ ծ՜ուղակի մր մէջ կ^իյ^՜ մօտ , ասես ձեռքով կարող ես շօշափել : Վ^երջտ - Կ,՚Ա1\ րէ՛ բզե ր ել հոյակերտ վանքեր։ Թ ո ւլ յաւերժ

նա յ է չա փա ւո ր՚ո ւթ ի լնը տեղի կուտայ ծ՜ա յըա յե - է՚՚յսի ծովը վաղուց կ յորձանք տլել դկսլի՝ արեւ­ գեղեցիկ էու բարեբեր մնայ մեր Արագածը, որին

ղութեան առջեւ : Արաբ չա փ ա ւո րնե ր էն Նա շաշէ րի մուտք^ սպիտակ ու գորշ ամպերը վերաօ՜ւելով ոչ ոք չի կարող խլել, քանի կայ մարդը, քանի

ընտանիքը (ո րոնք իրենց մրցակից Հիւսէյինինե– հալած պղնձի ել խամրել հեռաւոր լեռների այն նրա սերունդները կը քայլեն յաւերժութեան դաշ—

բու նման կատաղի ծ՜այրայեզներ չեն) մատնուած^ կողմր։ Երեւում են ոսկեպայծառ կրա՛կներ : Գի - աերով, իրենց աչքերի ել սրտերի մկջ գամած Ա—

են սարսափի լռութեան մը եւ կ՚ըսուի թէ կր Հե՜­ մացս Հո կտեմ՚բերեանն կ* ձախ կողմր Երեւանր, րադած անունը, ինչպկս որդին որ պահում կ իր^

ռանան , վախնալով իրենց կեանքէն՝ Հէւսէյինէ - ար նմանւում կ խաւարի ծովում կանգնած ՚էէի^՝– հարազատ մօր ՛անբունը։

նեբու կատազոլթէւննե րէն ։ Հրեաներուն մ էք խարի հրավառ նաւի։ ՍՈՂՈՄՈՆ ՏԱՐՕՆՑԻ

Տքթ * Եուտա Աակնեսի նման հեբրայական Համա­ Այ" 1 Դ^Ղյ՚ՅԸՂ է Աբագածը։ Գարնանր նա բաց

լսարանի գա սա խոս ) չա փա ւո ր ո ւթ ե ան ջատ ա դո վ– կ անում իր ղմրուխտկ փԿչ^րշ ոլ աշխատանքի

մ՚արդր՝ մաքառելով՝ վայելում կ այդ յաւերմա - ԿԵՍԱՐԱՑԻՆԵՐ՚ՈՒ ՋԵՌՆԱՐԿՆԵՐԸ

ներ ^ Հրէական կարգ մը շրջանակներու կոզմէ 1լը կան մօր անհատնում բարիքներր։ Այնտեղ կաբմ -

նկատ ո լին առն ուա զն վ ա իւ կ ո ան ե ր եթէ ոչ դաւա­ րահաա ցորեն կ հասնում , ել գարի, որ. սպիտակ Կեսարիոյ եւ Շրջ • Հայր . Վերաշինաց Միու -

ճաններ Հ անդէպ փբենց ցեղին : կ, ինչպկս ձիւն։ Ահա Ե իրակի հարթավայրի վր– թեան Փարիզի մասնաճիւղր ներգաղթի ի նպաստ

Աշխ ա տ ա ւո ր ա կան ձախ կազմ ա կե ր պո ւթ է ւն ը բայ իշխող Մ անթաշի ձա ր ր , փր մուգ զմրուխտ իր կատարած հանգանակութեան արդիւնքբ՝ 116

ԼՀաշօմէ ր Հազա է ր ) , որ գէմ է Հրէական պետու - կանաչով , իր կարկաչուն առուներով ու աղբիլր– ^աղար 600 ֆրանքիր յանձնեց Ներգաղթի կեդր •

թեան եւ կը քարողէ արա ր ա Հ րէ ական Հ ամ երաշ - ներով , որոնք համերգում են մինչեւ այն ժամա­ Ցանձնաժոզովին ։Նախապկս ՛ալ այս նպատակի հա­

խութէւնըէ յարձակման ենթարկուեցաւ «/*րկուն՝%է նակ, երբ լերան գագաթից ծեր ձմեռր լռեցնում կ մար հանգկսի մը հասոյթը, 60.000 ֆրանք յանձ -

աՀաբեկէչներու կոզմէ % Անգլէացէներուն պար - նրանց, ինչպկս նահապետական խստաբարոյ պա– յնած՜ Էր որով Համագումաբ 176.600 ֆրանք։ Այս

տա գրած՛ պատ ե բազմական վէճ ակը է որ Հրէական պը՝ իր թոռներին։ Այս ձորում հալքեր կան, ո– ցանկէն դուրս կը մնան ունեւոր հայրենակիցներ

տնտես ո ւթէւն ը կը խանգարէ ^ աՀ ա բե կէ չնե րոլ ի րոնց փետուրներն աւելի ոսկեւուն են, քան ինքը որոնք իրենց մասնակցութիւնը բերած են ՛ուղղա­

նպաստ կը ծ՜առայէ * Տ՛ամ տնակէն Հ րեայ բնակ - ոսկին , եւ կտուցներ ունեն սել , եւ կարմիր ոտ - կի տալով կեդր . Տաձնաժողովին :

չո ւթեան փոքր մէկ մասը միա յն Հ ամ ակրանք մ ր քեր, ինչպկս մարջանը՝ հանւած Հնգոլ ծովից : Վարչութիւնս հրապարակաւ իր շնորհակալու–

ունէ ր աՀ ա բեկէ չնե բուն Հանդէպ , մէ ո չ արգ Հա - Արագածի ամկն քարից ու փապարից լսւում կ թիւնները կր յայտնէ բոլոր նուիրատու հայրենա­

մակրաքներուն թէւր երթալով էէ աճէ : կիցներուն ի՚կչպէս նաեւ Միութեանս հանգանակիդ

Անգլեւամերէկեան քննէչ յանձնաշողովը անց­ են հարիւրաւոր տարիներ , հոգ չկ թկ թշուառ վի­ յանձնախ՛ումբի անխոնջ անդամնեբուն , Գրիգոր

եալ տարէ յանձնարարած^ էր , ոչ Հ րէ ական եւ ո ք ճակի մը մկջ–. Կասկադ չկայ որ Հրեաներու Պա ֊ Հայթաեան , Աւետիս Գալֆայեան, Բարսեղ Մ ա ր–

՚սւ լ արաբական պետութէւն Հաստաաեւ Պ ա ղ ե ււ ա ի— զեստին ներխուժումով Արաբներու ապրուստի գարեան եւ Վահրամ Աոսաիչեան։

ն ի մէջ Տ Հա յլ Հաշտեցնել անոնց տենչե րը՝$> ; Պա - մակարգակր մեծապկս բարլոքեցալ; Արար բնա - Ներկա լիս Փոքր Ասիոյ զանագան վայրերէն

ղեստէն ի այս օբո ւան մթնո լորտին մ էջ է պարզ Է կիչներտլ թիւ*ը կրկնապատկուեցալ Հ Կարգ մր Կե սա՛ րիա Հ աւա քուած՛ 3000/– մօտ հայութիւն մը

թէ ա յս յանձնարա ր ութիւն ը կը դառնայ բաբե - Հրեաներ կր հաւատան թկ հր կա կան պետութեան կայ, թէեւ բաց եկեղեցի եւ հ՛ոգեւոր հովիւ մ\ը

պաշտական եւ անօգուտ յո /ս մը՛. ընդդիմացողները են, Արաբներու փոքր «կֆկնտի» ՛ունին, բայց մանուկները զրկուած են հայ դիրէ1՛՛–

Ատոր պատճառներէն մէկն է Հրեաներուն նո­ դասակարգը։ Սակայն չկղոք դիտողներ ել Հր կա­ Բոլորը կր յաճսՎսեն օտար վարժարաններ եւ դա­

րաշէն զուտ Հրէական Թէլ Ա^էվ ՔաԳաՔՐ.՝ "Ր է՜ կան Գործակալութեան ա րա բ ֊ մ ասնագկտնե ր հա - տապարտուած են օտարանալու եւ կոբսուե լու :

բեն կր քաշէ ա յն բոլոր Հրեաները , որոնք օտար մաձայն են թկ՝ ընդդիմութիւնը կարծուածկն ա– Հայ Եկեղեցւոյ սրբազան շարականներն անդամ

լուծ՜ին տակ տառապեցան ՛վերջին տասը տարինե­ ւելի ուժեղ կ եւ չի սահ մանափա կո լի ր մկկ դասա­ կ՚երգոլին լատինե՛րէն դիրերու վրայէն :

րու միջոցին։ Թէլ Ավէվ էր արդէական ճար տա - կարգի մկջ–. Պտղեստինի Արաբներուն, ստուար մե– Օդտուելով փո քրամ ա սնութեանց կրթական

բապետութեամբ կը թոլի աւելի բարգաւաճ եւ ա– ծամասնութիւնր թէեւ ՝օդտուի հրեայ հասարա - հաստատոլթիւններոլ հանդէպ թուրք կառավա -

ւելի գործ՜ունեայ գ Հակառակ պաշարման վիճա - կութենկն , բայց խորապէս էլը սարսափի Հրեանե­ բութեան վերջերս ց՛ոյց տուած թոյլատու ընթաց–

կին : Անիկա տառապալից ուխտագնացութեան մր րու քաղաքական տիրապետութենէն , անոնց արեւ­ քկն , Միութիւնս կը ջանայ նախաձեռնարկ ըլլա/

վյ*րջիս Հանգրուանն է Հրեային Համար։ Հոն ա— մտեան ատելի նիստոլկացէն , գերազանց կենսոլ - երբեմնի հայկական այս շկն կեդրոնի մկջ հայ

ն ի կա իր ժողովուրդին մէջ կը գտնուի է վաքր մ ր՝ նա կութ են էն , իսլամական բարոյական բոլոր օ - դպրոցի մը հաստատման :

ստքղ&ուած– իր ցեղին կորո՛վով։ Մարդիկ որ կշռ­ բէնքները աբհամաբելէն :

ուած՜ են ան,ընգՀատ ապառաժ՜ուտ եւ անջրգիՀողին Չափազանց բացայայտ կը թուի թէ իրական Պաաերաղմկն վերջ Միութիւնս նոր վերա -

գէմ ստեղծ՜ելու Համար պարզուկ* առողջարար որեւէ համագործակցութիւն՝ կազմելու համար կազմուած ԸԱալով, նիւթական բալա րա ր՚ո ւթիւն

կեանքը Հրէական Հ ասա րա կաց ա գա ր ա կա պան ո ւ– արաբական եւ հրէական պետութիւն մր , ամբող­ չունի նման ձեռնարկի մբ յաջողութեան համար։

թեան ։ Անօ դուտ կ խօսի է այդ տեսակ մարգոց՝ Ս.—ջովին երեւակայական է : Կարգադրութիւն մր Հետեւաբար կազմակերպած կ երեկոյթ պարա -

րարներոլ իրաւունքներու, մասին։ Անոնք անար - պէաք է րեել I " ֊ շուտ։ Անխուսափելի եղբակա՛ - հանգկս մր այս շաբաթ երեկոյ (10 Մայիս) ժամբ

գա ր կր գտնեն ներգաղթի սեղմումներըՀ ցոլթիւնշ այն է , որ այգ կարգադրութիւնը պէտք 8.30^ մինչեւ լոյս 8, ա6 .^ծՈ (յՕԱյՕՈ/՛ սրահնե -

Մ ի ՚ ֊ ս կող՛քէ Արաբր չի հանդուրժեր որ խօս­ է պարտագրել ուժով։ Աողոմոն անգամ խիստ բ՛ուն մկջ՛. Կոչ կ՛ընենք բոլոր կե սա րաց իներո ւն եւ

ուի հրեայ ^ասպատակներուդ իրաւունքներու մա­ պիտի շարժէր , լուծելու համար այձ խսղիրր, թկ՛ առհասարակ Փարիզահայեըուն ներկա ք ըլլալ հոծ

սին; իմ նախահայրերր Պս՚ղեստինի մէ^ ասլրաձ՜ Արաբներուն թկ Հրեաներուն հետ : բազմութեամբ եւ քաջալերել այսն ո լի բա կան նսլա–

տաՀը , . ՎԷՍ» Ջ Ո Ւ Թ Ի Դ

Fonds A.R.A.M