Page 54 - ARM_19-1947_01

է)Ա ՄԷԿՈհՆ ԳՈՐԾԻ* Ա. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆՈՐ ԳՐ/ՒԼՆԵՐԸ ւ ճաււաւոլթհամբ միայն կրնար նսւյսճկ, Խ
չակու–
կապէս մեր ներկայ բանաստեղծութեան

մին է մեր բանասաեղհ-ութեան ռնգՀս/ն,ոււ^բ մլւ

Փ/ռքբ ադգեբր ընգՀանբապէս շռ>ւտ կր պառակ­ ԱողոՎոԱ Տաքօճւքի թի բարձրացման գօրձ-թւ մէ^, իր որոնումներու,

տին ք երբ ա՛նոնց ձ»*/»ք մեծերալ. չահերր կր բ ա ^ բաւական։ երկար ճամ բուն վբայ , Տարօնցին սաեղ–

խէն։ Աճեցնող ոչատերաղմր ա յ գ ուղղութեամր մե­ |0լյ՝թ Երեւանի թերթերւէս, մեր հայերէնով ձ-ած է բան մր՝ որ եգակի կր մնայ մեր ընդՀանոլր,

ղէ տուաւ բազմաթիւ օրինակներ : Աողոմոն Տարօնցին շատ է գրած* անոր մա­ գր ա կան ո ւթ ե ան մ է^ :

Գերմանիս յ մասին շատ խօսուած է, Համբա­ սին յաճախ խօսուած ու գրուած է ւ Ե*֊ այսօր Լակոնական ու կուռ, ոճր , սեոձին բաղմաղա -

ւաւոր էր անար հփնգերորգ զօրասիւնը., նացիները բանաստեղծութեան՛ առապարներն ու. կամուրջ - աոլթէւձւր (բանասաեղհ-ութիւն, գեղօն, քառեակ ,

նախ ներքնապէս կր կազմակերպէին իրենց կող­ ներն անցած, ժողովուրդէն բանաստեղծի կոչում քնարերգական փոքրիկ բանաստեղհ՜ոլթիլններ , ես

մնակիցները, որոնք կր դիւրացնեն արտաքին ստացած՝ ա՛ն մ տած է իր Հունին մ էջ * լո ւս ա բա ֊ ա յլն) , ղգա ց ա կան ղեղումներոլ գրեթէ բացակա–

յարձակում ո ու ամբողջական անձնատուութիւնը՛. ներէ իր շո ՚֊Ր^ն սաե ղծա ծ կար ծ իքն երը ո ւ կը յոլթիւնր , ձեւի եւ արուեստի մ չակո ւահ՜ո ւթի ւնր

իրողութիւն է որ Դեմոկրատ ճակատն ալ տար­ ստեղծագործէ խաոաոէհ. ել պա՚տշա& մշակոյթր, Տարօնցիր բանաստեղ–

բեր անոճներով պայքարի նոյն մեթոտին կր գի֊ Որքան սաեղագործ-ող , նո յնքան ստեղծագոր­ ՚հոլթիւնէր կր գարձւնեն կիրթ > դասական բ–ա–ն^ աս–
գով մր
մէր, պէտք է ըսել աւելի մեծ թափովդ աւելի մեհ՝ ծական կեանքի պատմ ութիւն , իւրաքանչիւրը տեղիութեան ոճի

յաջողութեամբ : Իտալիան , Պալքան՚եան ազգերը , րէնական ու մարդկային % Բայց կայ բան մը, որ Աոգոմո% Տարօնցին խորհրգաՀայ գրականու­

Ֆրան սան գրաւուեցան նախ ներս էն֊ ; Ամէն մէկ ստեղագործ ը լ լ ա լ ո լ ՜ նախ ա՛պա յմանն Է ,֊~~ ինքնա– թեան մէք խոհական բանաստեղհ֊ոՀթեան ներկա­

երկրի արքայական տունը, վարիչ գէմքերը ամէ .֊ ճ անաչո ւմա, իրերու րա զմ տպիս ո ւթեան մէջ ի բ յացուցիչներէն մէկն է , հիմնական խառնուածքով

նէն առա^ ձեռք ան ցոլեց ան : ի զուր տեղր չէ ար սիրտը մօաը գտնել ու. որոշել։ Տարօնցին ինքնա­ խոհուն քնարերգու; Անոր բանաստեղծութիւննե–

(իումանիոյ Միշէչ թագաւորը Մարաջախտ Աթա– ճանաչ բանաստեղծ էՀ րուն մէչ իրականութիւնր կր շնչաւորի ոչ այնքան

/ յուզական թրթիռներով , որքան րաղմաղանօրէն

լինէն երկաթեայ խա չ ստացաւ , ՝ իսկ Իտալի՛ո յ \յ՝նած է 1 9 0 4 ^ , Մ ուշի Բուլանըխ գաւառի կոփ

1Լի կա ո ր էմանաւէլը իր երկրին անձնատոլո ւթ իւնը ղի՚֊զին մէջ, նաՀա պետ ական ընտանիքի զաւակ ։ մասձակիացուահ– խո բհ րգաՆո լ թ իմսնե րո վ; Տարօն–

կազմակերպեց, փոխանակ պատերազմ մղելու Հ Հա յրբ եղած է ուսուցի է* գրած է ազգագրական, ցիի ստեղծագործական միտքր բազմերանգ ,յւլ

Ա եհ՝ պ,ե աո ւթ իւննե րր ա յնքան յաճախ օգտա - բանասիրական յօդուածներ ։ Ա այրը՛ անգրագէտ հարուստ րնղգրկումներոլ րնգունակ է : Անոր բա­

գործեցին ՝ փոքր երկիրները ՛ու անոնց վարիչները •գեղջկուՀի , բայց ռրամիտ ու Հմայքո*Լ պատմող ։ նաստեղծական հետաքրքրութիւններր չեն ՚սահմա–

ար գաւաճան բառը այլեւս կորսնց ւց իր իմ աստր : Ա ո ղոմոն յկւախն ա կան՛ կրթութիւնն ստացած է իր փակուիր միայն բնութեան , սիրոյ, հայրենիքի

Մեծերը ա ո ա ջին անգամ իրեն՛ք եղան Հիթլէբփն Հօր մօտ , անոր ղեկավարած աՀակ-Ա ես րոպ» կամ ուրիշ՝ այսպէս շս ու ած , գրական գործածու­

ա յ ց ե լո զն երը ո՛ւ մ եծագո յն գո րծակց ո ւթ ի մենե ր ր ղպրոցին մէջ Հ Բանաստեղծի Հ աԼա ս տ ի ա ց ո ւմ հվ^ թեան մէչ : ՚

Հաստատ ոոներ ր , չմոռնանք Ա ("՜նիխը ել 1939 0 - գրականութեան ու դեղեց ի կի Հանդէպ սէրը իր Ս • Տաբօնցիի բանաստեղծութեան ա յս լո յս

ղոս աո ս 24 ի գերման եւ ռուս րա րե կ ամ ո ւթե ան մէջ արթնցնողը եղած է իր առաջին ուսուցիչը Հորիզոններուն մէջ, ուրոյն ջերմութեամբ ու սի­

դաշինքը ւ Բայց անոն՛ք աչ մէկ գա ա ա ր ան է վճի*ռ Հայրը* Տաբօնցիի մանկութիւնն ալ անցած՜ է մեր րով, Հայկական ազգային ժողովրդական ոգիի ար­

ս տաց ան , որովՀետեւ ինչ որ Արամ ազգին ներելի Ժողովուրդի ճակատագրին ՛Լերջին մղձաւանջի ժէքներով ու արժանիքներով ներ շն չուե լու մեգմ՝՝

է եղին ներելի չէ : մ էջէն X Օ՛սմանեան թուրքիոյ ար իւնա լի կոտ՛որած յ– բայց խորուն կ զգացում մը կայ ; Բանաստեղծի

Փոքրերը իսաւլե ր փոր ձե լու ատեն , ոչ միա յն՛ ներէն մազապուրծ՝ կբ փախչի կովկաս ։ ք)*֊*ձումբ Հայրենասիրական միտքը, խորՀրդային կեանքի

՛գաւաճան նկատուեցան , այլեւ ծանրօրէնւ տ՚ոււժե յ. կը՝ շարունակէ Լենինականի , յետոյ էքրեւանի պե­ սւ յսօր ո ւան բարձունքին կանգն՛ած , խ՛ո րազնն ին կը

ռ ին I 1Լա յ եկաւ փոքր ազգի մ ր գլիւ ուն եթէ մե ֊ տական Համալսարանին մէջ, որուն պատմագրա­ նայի մեր պատմութեան ոիկղակ ու մթին ճամբա–

•ծերը չկար՛ողացան Համաձայնիլ անոր ճակատա­ կան ճիւղը կ^աւարտէ 1930/–՛/՛։ նեբունէ կ՚աշխա՛տի տեսնել այն կենսաշ"ղը *,՝որ մեր.

գրին շուրջ*. ԱՀա Ցոյներրձ ԼեՀերը, Հրեաները Ա կ ս ած է գր ել շատ երի՛ւտ ասա բգ ,կին ժողովուրդի ժամ տնակներ ո ւն (ու փոթո րիկներ ուն

ինչ արիլնալի պայքարի մէ^ըն՚կած են։ Պ ա ա ա Հ ած՝ մէջ* իր առաջին գրութիւնը տպուած մէջէն առաջնորդեց ՚ո-լ^ Հ աս ց ո ւց այս - փրկութեան
է 1925/՛՛^։ ափը : Սէնոբ ստեղծագործութեան
դէպքերու ետին ճարտարօրէն քօղար կո ւած են մե. Իր դրական գո րծ ո ւն է ո ւթ ե ան երկու տասն ամ եակի անցեալը մէջ ներկան ու

ծագոյն Հեղինակները աւ րեմին վրայ են փոքր ընթացքին , Տարօնցին Հրատաբակած ձուլուած են * Անոնք փո խա դարձա բա ր
է մօտ երե­ իրար կ*իմաստտւորեն՛
աղգերու թշոլառ զաւակները որոնք չեն գիտեր «Աբագոտ» ; Անոր «Պատմական քառ -
սուն գիրքեր* , «Ա ե րո ւնւլնե ր ի երգը», եակներ» եւ «Դիւցազնական
թէ տրո^լ Հաշուին եւ ի^ն՚չ գործ է ե ր կը կա տա - քա ռե ա կնե ր» ո ւն մէջ
«Դարերի լեգենդը» , «Բանաստեղծութիւններ» ։ ՜մեր մեծ նախնիքներուն՝
բեն , այնքան նո՛ւիրական նշանաբաններ. Հրապա՝ - նուիբ՚ուած բազմաթիւ
Պատերազմի տ ա ր իներո լն գրած է «Ռազմի ՝շե ֊ Հնչեակներ
բակ գրուահ՝ են ։ կան\, որոնք բարձր Հայրենասիբու ֊
փոր» , «Պատերազմը» , «Կրակ» , «կրակի փ առու֊–
թեան, եւ ՛բանաստեղծական շողուն ձիրքերու պը~
Հյատ գի լրին է գիմ ա ցինին թեբո ւթի ւն՛ը տես­
զիներով» ժողովածուները, «Ասպետ Լի՚պարիտը» , տ ուղն եր են : ԱՀնոնց մ էջ բան ա ս տ եղծը երեւան է

նել ու բարի իս բա տներ տալ* Բայց ինչքան դժուար պատմական . բանաս տե ղծո ւթ իւն ր եւ ՝ կարդ *՝ մը բերած, մեր Հեռաւոր անցեալի Հիմնական ճնսնա–

է ՛որ մէկը կամ ազգ մ\ը ըմբոն է իր ողբալի, կա ~ մ ան կա –պա տան եկան գէրքեր * Հ/ուաով լ ո յս կը չում , մտքի յագեցած Հասաւն՝ոլթիւն X

ց ո ւթի ւնր : տեսնեն «Դաւիթ Բէգ»՛ խոՐաԳ՝Րոփ նոր ժողովա -

Աւլածին Համ աշխ ար Հա յին պատերազմ ին ՚ \Ր ~ ծուն եւ «՛Բեռի Ա րտօն» բանաստեղծութիւնը : Տաբօնց՛իի բանաստեղծութիւնն ունի նաեւ ու-

սն ցուց ինք մէկ մ ի լի ոն\ ժողովուրդ ել Հ աղա րամ ֊ Այժմ տպագրուելոլ Համար կբ պատրաստուի «Ոս­ " Լ յ ա տ կան շա կան կողմ մը ^ որ կենսականօրէն՛

եակներու պատմութիւն ՛ունեցող Հայրենիք մր ։ կեվազ» եւ «Դարուննւ իմ աշնան մէջ» քխաբերդա­ տնՀբաժեշտ է ճշմարիտ գրականութեան Համար ;

Պ ատ ճ ա ուն ե ր ո ւ մասիսն կարելի է շատ բան ՚ՐԲ^Լ 1 կան բանաստեղծս ւթիւննե բու չաՐՔՐ* ՝Բանի մը ՛Ատիկա ի րա կանո ւթի ւնը ^ անոր երեւոյթներն ՛ի -

մէկ կէտ բացայայտ է, 7^/7Հ գացինք մեծերոլ զխ– տարի է Տարօնցին կ1 աշխատիլ «ԱաՈոմևցի Դաւի– րենց բարդութեան աւ Հ ա կա ս ո լ թ ի ւն ներ ո ւն մ էջ%

նաբա խ՛ումին ՛որմէ ոչ մէկ շաՀ կր սպասէ ինք։ Ե՛֊ թ»ի մշակման վրայ, որուն ենթադրուա՛ծ տտսն\ը– տեսնելու րանաստեղ^ական խառնուածքն \է : ՚ ճ բ շ ֊

ին չպէ՛* ս շաՀագո բծուեց՛աւ մեր ժ ո ղավո ւրգը ,զոՀ\ին Հինգ Հազար տողին կէսը արդէն գըուա.ծ ՛է։ Ան մարիտ ստեղծագործութեան այգ յատկանիշը խռ–

կաշին քերթելու աստիճան * # Ա՝ եծ պետ ո ւթի ւն կը ղրաղի նաեւ թարդմս/ն ո ւթիւննե րով : թարգ - րապէս ղնաՀատելի ՛է ո՛չ մնա յն իրեն՝ Տաբօնցիի

մնա^ց Որ անոր վնաս չՀասցնէր ; մանած է՛ արեւմտեան , եւրոպական , ռուսական, բանաստեղծութեան , այլ առ Հասարակ խորՀբգա–

Դաոնանք մեր ժողովուրդի ներկայ կաց ու ֊ ա բ եւել եան՛. եւ սո վոեաոկան ՛բազմաթիւ Հայ գրականութեան Համար , իբրեւ ձգտում գէպի

թեան ։ է ր 2 ա ն ի կ ենք որ մեր շու֊րջ մեծերու պա– ստեղծներէն ։ իրականը : ԱՀա «ԱնՀետ կորածի մասին» եւ «Աաղ–

ռակտումբ այն՛պէս չէ , ինչպէս որ է ԼեՀերու , թանք» բանա ստեղծոլթ իւննե բը գրուած պատե -

Այն տեղը ղոր Սողոմոն Տարօնցին կը գրաւէ սզմ ի դրեր լ
մէջ., մեր
Աերպերոլ , Տռ՝յնեբոլ պարագան ։ԴոՀ ենռ որ պայ­ ա յսօր սովետաՀա յ բանաստեղծութեան Եւ սււքէն. անգամ, երր մ|ի մարդ է մեւսնում
վաստակով Թուում է, թ է հողը թ ե թ ե ւ է դաոնում,
քարի նպատակով զանցառելի քանակ մը նկատոլե– գրականութեան մատուցած նշանակելի

լ ռ ՚ վ *, ^Լոգմոբր իրենց պայքարի ճամբալ ՚վրայ մեծ Այնիւնչ նա յաւյէրմ է, եւ նճրն է գափս ։

արժէք տուած չունին եւ կամ փոքր խղճաՀ ար աւ - Մինչ անեետ կորածր, կոէրածր , սիրելիս ^
՚օման Է ասուպի պորտից րյնկնող ,
թիւն մ\ը ունին որ անցեա լին՛ այնքան շաՀագար - թեան գեղեցիկ ու Հմայիչ^ նշանաբանն՛երուն տակ ;
Որ չունի Էլ կեանք , պւ չունլւ Էլ ճոզ :
՛ծուած ու արիւնաքամ դարձած տարր մբն՛ ենք ; Արտա ս աՀ մ անի բաղմաթ իւ, երկիր ներ ո լ կա ֊

ի^այց կարելի չէ ըսել թէ ՜ ց ան կո ւթ իւննե ր րեւոր կեդրոններու մէջ ցրուած մեր ժողովո ՚^րգը ,
ու ան –՚՛ Սբտակիբ տիրութեամբ մի 1սորը մորմոքով՝
չկան այգ շաՀագործումին Համար , երբ ինքն՛ամա­ անոր ղե կա վար ո ւթ ի ւն ը , պաշտօնական
պաշտօնւ մ արմ ինները անարժէք ո յժ մ ր չեն մրցա– կայ մի սիրտ՝ որ անհետ կորածին անդարձ
տոյց Հտարրեր չեն ռլակսիր մեր՛ ժողովուրդին մէ^», ժողովուրդի ՐււլիՏեբ Է գ ծ ո ւ մ ՝ յ ո յ ս ու վերադարձ ,

քոսոտ էշով մեծեբոլ կարտւանին խառնուելու , կից մեծեբուն Համ ար ։ Ոլչիմ Հայ մեծ վար­ կայ մի սիրտ, դա. մայրն Է , որ աղի աբցաւնք ով

Աանջ՚օ Փ անգոյի գեր ին մ է^ մ անելու փափա քով • զաւակները ու Հայկ* Դատի բարոյական
կը ա բ ժ է քա ւո ր գանձէ ր են , մր ցա կցո լ թ ի լնն եր ո լ Լցնում Է անդորրող յ ո յ ս ձէթը ծովին,
Մեր վիրաւոր ու ղգեանո\ւա\ծ ժողովուրդը Վառում է փարոսը , նայում է հհոոլին,

Սփիւռքի մէջ պէտք չէ շաՀագործուի մեծերէն ոք ընթացքին իրարու գէմ. գործածելու Համ ար :
Հայրենասիրական Որ գուցէ խաւարաչին անյայտից առկայ
մէկոլնւ կողմէ , որոնց ամէն մէկուն իր արեան I ուտ մը խե լք ել .քիչ մ ը
զգացում կը բաւէ որ ամէն Հայ զգոյշ ըլլայ այդ կորածը անխարխափ դէպի ափ դուրս գայ :
տուրքը տուած է առաւելագոյն չափով ։

Զ տկեր տները բանանք։ իյ . Աիոլթիւնը արսէօ - խագերուն գործիք դառնալէ ։ Այնքան մեծ եւ Ո՛ղ­ Ահա մայրական մարգկային հոգիի էութեան

նեց Հայերու ներգաղթը ՛ել յոյսեր կը նեբշնչէ որ բերգական եղած է մեր ունեցած փորձառութիւնը ճանաչում ու բանաստեղծական վեհացում; Այս

պիտի ապաՀովէ մեր կոբսնցոլցած Հողերու վերա­ այգ մբցակցոլթիլննեբուն մէջ ; բանաստեղծոկթեան մեր իրականութեան յուզա -

դարձը ։ Ազգովին երախտապարտ ենք եղա՛ծին ո*~ Հայկ* Դատը պաշտ՛պան ած չենք ՐԱար , եթէ կան թարմս լթիւնր , բանաստեղծական զգացում ով

լինելիքին՛ Համար գ թէեւ ան իբ պարտքն է ոըւ ՛ա՛ի­ օտար երկիրներու մէջ, աւր Հիւրասիրուած ենք, եւ գասական վսեմութեամբ է ՝պսակոլած՚.

տի Հատուցանէ ; ք*տյց ան իրաւունք չունի, մեր Հանդիսան՛ան՛ք սովետական քարոզիչներ ։ Աեր թ՛երեւս օր մը, գեղեցիկ օր մը,

ժողոՎուբգէն որոշ տարրեր օգտագործելու այն Հայթենիքընմ ան պաՀանջ մ րչունի իրզա ւա կն եր էն : գամ այւնտեղ կա՛նաչ ծովափը Խրիմ ,

աստիճան որ ՛օտար, մասնաւորապէս արաբական Նո յնպէս մեր ժողովուրդին շաՀ ը չի պաՀ ան- Գլուխս հակած , սիրտս վիրաւոր

երկիրներուն մէջ ամէն Հայ նկատ ուի Ս ովետնե - ջեր որ պատմ ական ալս ժամ անակաշր ջանին՛, երր Փնտռեմ շիրիմդ, ի մ քաշ մտերիմ :

բու մէկ օրկանը։ իլ* ԱիոլթիւՆը Հզօր պետութիւն Հայաստանի ազգային պաՀանջները՝ 1լարծար - Փնտռեմ շիրիմդ., փառքով պսակուած ,
Յանկարծ չգտնեմ ու փղձկամ լուռ :
մ րն է, պայքարի բազմաթիւ միջոցներ ունի , ՝օգ - ծուին , մեր ուշադրութիւնը ցրոլ\ենք ու ՀրաՀրենք Լամ ու հեկեկամ ու վշտով բեկուած
Սուրբ շիրիմների մօտ կա|նգ1նեմ< տխուր :
տագոբծուելիք ու աւելի զօրաւոր պետութիւներ մեր դմ֊ գոՀ ո ւթ ի լնն ե ր ը Ս ովետներոլ դէմ ; Այդ •լաւյեմ , եւ ապա ծնկաչոք , հանդարտ
Այ նտեզ, Խրիմի կանաչ ափերում ,
շատ կան : Հայութեան խն\այելու է իր ոյժեբը ու Ք ա յ լ ի ն ՝ ան՛միջական ՎԱրգիւնքը պիտի ըլլայ մեր Համբուրեմ ակնիւ շիրիմները այդ–
էլ զգամ, որ քեզ, քեզ եմ համբուրում :
իբ աշխատանքը ազգային մարզէն անդին անցնե - թշնամիին վրա ր կատարուած ճնշումին թեթե ւա -

լու չէ : * ցումը ու պիտ ի կորսնցնենք նո յնիսկ կանխիկը *

Դառնանք ՀակախորՀ ր զ տ յին պետոլթիլննե - Պիաի՝ ն մ ան ինք անս բ որ իբբերանի ոսկորը կըձգէ ,
բուն։ Դիտելի
է որ ասոնց սպառնալիքը միայն անոր շուքին ետեւէն վավելու Համար * * * : - ^

Հիւլէաքլան ռումբով եւ Նաւատորմներու այցելու - Ոչ սովետներ ո ւ եւ ՛ո չ ալ Հ ա կա ս ո վե տ ուժերու Տարօնցիի գրիչն րնգունակ է եր կնե լու այս­

թեամբ չէ որ կը կատարուի , նոյնպէս ելոյթներ ձեռք գո րծ իք պիտի չդառնան , պաՀ ելու ենք մեր քան անկեղծ , չերմ ու յուզական տողեր , տողեր ,

կը կազմակերպուին քաղաքական գետնի 1/րա/ * քաղաքական գո րծ ունէ ո ւթեան անկախութ ի ւնը * ար չես գիտեր, թէ բառե՞ր են , թէ հոգեխօս երգի

տա րակա րծ ութ իւննե ր՛ կբ ՀրաՀրուին; Ա իջա զգա - Ա*անաւանգ^ ինքնամատոյց պէտք չէ լ&լլանք • Դըժ– ելեւէջներ , ողբ, խորունկ մարգկային զգացում -

յին մամուլին մէջ Ս ովետն՛ե բուն գէմ լոյս կը տես­ ռւար , խո՛ւթերով լեցուն ճամբայ մը, բայց միակ ներ : <Մաղթանք» , ՀԱնհետ կորածի մասին* , *Կա–
րօտֆ , Հ՚Նամակր-չ , ^Հերոսի
նեն գրգռիչ, վարակիչ լալրեր ։ 8 ա յանապ էս կը փբկաբար ուղին զերծ պաՀելպւ Համար մեր ժողո­ շիրիմէ» , <թ՝աթոււ

քաջալերուի ամէն դժգոՀութիւն որ Սովեաներուն վուրդը այլազան գ՛որձանքներէ : Հոլրեան» , Հ.Հրա<ք–եշտի խօսքեբից» , ՀչՏաբսինա՝»

գէմ ուղղուած է , միշտ ազատութեան , ար գար ու֊ ՀԱՑՈՐԴԻ եւ պատմական կարգ մը բանաստեղծութիւններ

Fonds A.R.A.M