Page 222 - ARM_19-1947_01
P. 222
0 « *ԱX
ՀԱ ՑԱ Ս $ Ան թո հ թ ՝ԲԻ Ա
(Ամփոփուած Խ • Հայաստանի թեր/թ-երէն) Թս%,բ/խւ) տԽհսակաԱ վիճա1
Տարօրինակ օրերու, մէչ կ՚ապրինք ւ Դաստիարակչական– — Առա չին կիսամեակին
Ուրախ , սրտապնդիչ երեւոյթներու. կարգին՝ կա տ ա ր ո ւած աշխ ատ անքն ե ր ը խ ո բ Հ բ դա կց ո ւթ ե ան <Տ.Թբքական ոսկիին ա րժ ե գրկումն ու առե\
ախուր երեւոյթներ ։ Գրական , ւսււ սղԳ շարժում ֊ նիւթ գսՀրձած են ման կավարժն ե ր ո լկո զմէ ՛ուսուց արական սեղմումնեբուն բարձումը , մեծ քԼա,
ներուն քո*1՝ բացասական, Հիւանդ շարժ՜ումներ % չական լայն զանգուածներուն մէչ գաղափարական տուին երկրին տնտեսական եւ վաճառական
Լոյսին քով՝մութ, գեղեցիկին քով տգեղ,տգե՜ղ։ աշխատանք կատարելու Հ ամ ար Համ կ Լբ ) կենտկո վեբե\
Ա յս եբեւո յթներկն մ է կր Գաշնա կց ո ւթ ե ան մի ընդունած որոշումը պատշաճ արձագանգ գտած քին՝» , կը յայտարարէր վեբչերս ք&ուրքիոյ վար
դէմ սլայքարր , քիչ "ր ամէն աեղ , Լիբանան , է ։ Գիտակցած են թէ Լ"՛1՛1 կարեւոր է բաբելաւե/ չապետը , Բէճէպ Փէքէր , իր վեցամսեայ իշիսա
Ա ուր իա , Ամերիկա , Այրանաս ; Զենք յիշեբ մեր գաղափարական զ ա ս տ ի ա ր ա կչա կան աշխատանքը ն ո ւթե ան շյրչանին տնտեսական Հ ա շո ւե տ ո ւո ւթե ան1
^Ր^էէՐՌ) Եգիպտոսը, ուր իա ւ յ է ան ու սմսեղուկ, աշա՛կերտներու մէչ, ել բարձրացնել .ուսոլցիչնե ֊ առթիւ* $՝բքակակ\ ոսկիի արժեզրկումը՛ Լտոլարը
թերթի մր սիւնակներէն , տողընղմէչ, անմիտ ու բու գաղափարական - քաղաքական պատրաստոլ - 1.71^ բա՛րձրացաւ. 2.80/՛) տեղէ ունեցաւ անցեա/
անկիրթ ակնարկներով, որեւէ առիթով։ թիւնր : Հասկցուած է որ արուեստի եւ գրակա - Սեպաեմբերին :՚
Բացէք արտասաՀմ անի մ ամուլը եւ Հետեւե - ն ո ւթե ան ա ս պա բ էգին մ է չ եղած թերութիւննեբը Թուրքիա երկիր մ<ըն է որ մեծ մ ասուի կախում
ցէք արտասաՀմանի աղմուկին, եթէ կրնաք։ Ամ - կը վերաբերին նաեւ դպրոցին մէչ կատարուող գա ունի իր Հողային ա րտաղրութ իւննե րո լ արտա .
- բաստանութիւն , զրպարտութիւն , ՀայՀոյանք եւ ղափարական քաղաքական աշխատանքին ։ Ջ-եո ֊ հումներէն։ Բայց իր գիներր աշխարՀի Հրա որս ֊
ամէն բան, ին Լ որ մտքէ էլանցնի , փտած, բարո նարկուած է կարգ մը լ ո /֊ր չ միչոցնեբու այգ թե բակի գիներէն շատ բարձր ՐԱտլով , չկրցաւ անց
յականէ զուրկ մարգոց մ աքէն • րութիւննեբը սրբագրելու Համար* եալ տարի ծախել իր արտագ րո ւթ իւնն ե ր ր ֊ ասկէց
ինչո՞ւ ա յս Բո էո Ր Լլ * դժուար է բացատրել : 1946 47ին Հայաստանի գպբոցԼե ր ը տըբած են շատ վնասոլԼցաւ երկիրը։ 1945 Սեսլտ . , Հոկտ.,
Տխուր մարգիկ անտաղանդ ու ամբոխային գրող կարգ մը նուաճումներ շնորՀիւ ձեռք բերուած Նոյ. ամիսներուն , այսինքն արտածման գլխաւոր
ներ , ան զ ործ խմբակցութիւն/հեր , որոնք Հազիւ ուսմ ան ո րակի բա րձբացմ ան , ա շակե րտներո ւ կող֊ եղանակի իր արտածումները եղած են միայն 50
քարշ կուտային իրենց գոյութիլնը , Հրապաբակ լրացման ել գիտելիքներու բարձրաց միլիոն թրք. ոսկի (29.250.000 տոլար) , 80 Հազար
են իչեբ այսօբ եւ տանիքներո^ վրայէն Հայրե ~ ման : Շատ մը գպրոցնեբոլ մէչ ուսուցիչները ի– թոն ապրանքի փոխարժեքը ; Անցեալ 1946 Աեպտ.,
ոիՏք, Հ * " յ Գա՛ տ , Հայրենասիրութի՛՛՛ւն կր Հոլո բենց պատասխանատուութիւնը կը սաՀմանափա - Հոկտ., Նոյ. ամիսներուն արտածումներուն քա
վեն, իբր թէ ա յ գ բոլորին տէրն եղած ՐԷԼայթհ ի՛ կեն աշա կ եր տն ե բո ւն գի տ ե լիքն երո ւն ա ռա ր կ այտ - նակը բարձրացած է 190 միլիոն թրք– ոսկիի (68
րենք, եւ միայն իրենք։ կան գնաՀատումով միայն , փոխանակ մասնաւոր միլիոն տոլար ) , 376.000 թոն ապրանք* կը նշանա
Ոռ *֊բ է ին\ այս տար բեր ր, վերջին քառորդ զ ո՛– ուշադրութիւն .ընծայելու ետ մնացած աշակերտ - կէ 370 առ Հարիւր յաւելում մը։
բու ընթացքին , Հանրային , ադդային կամ Հայրե նւերուն, զանոնք պաՀելու իրենց տեսադաշտին մէչ Մի՛֊" կողմէ 1946^ ընթացքին չնվուեցան երկ
նական ո՛ր գո րծունէո ւթե ան մէչ : Ոչ ոք գիտէ ։ եւ ժամ ան ա կին օգնութեան Հասնելու * րագործական արտագրութիւններու եւ արտածում
Տարիներ՝ որոնք սլատմութիւն չունին ։ ներու տուրքերը , ինչ Որ պատճառ գաբձալ ար -
Մ ան կա վա րժ ա կան խորՀ ր գա կց ո ւթ ե ան ց մ էչ տածումներու
Անոնք գիտեն անշուշտ , թէ ժանիքներ շատ յաւելումին ։ իբրեւ արդիւնք ա յս
թէտը– արտասաՀմանէն եկող Հայերու դպրոցական մա– նոր կա րգագր ութ իւննե բուն , 1946 տարուան
վ/շբուած են Գ ա շն ա կց ո ւթ ե ան դէմ , գիտեն բեր ֊
նուկներու մէչ կատարուած աշխատանքին ն.ուիբ -
խուբ խմբաւորումներ շատ խորտակուած են ,բայց պատճա– քր նպաստաւոր գիւներով սպառեցաւ 1 կառավարու—
րլլալու , ուած զեկուցումը մեծ Հետաքրքրութիւն
կր շարունակեն աղմկել, բան մր ըրած թեան ասլաՀ ովելով բա ւա բաբ պաՀ եստի գրամ ,
ԳէՐՔ ^ 11 գրաւելս ւ կամ արժէք մ ր դա ռն ա լո լ Հա ռած է ։ 7.800 մ անո լկն եր էն ներկա՛յիս Հանրապե Հոգալու
Համ ար երկրին անՀ բաժեշտ օտար ապ -
տութեան գպրոցներուն մէչ 6.400 մանուկներ էլոլ-
մար : ինչ թշուառ ու թշուառական սլատբանք բանքն եր ու պէտքը :
սանին), մնացեալնե բը կը Հ ետ ելին արՀեստագո բ -
սակայն * Աւելի րնգՀանուր կերպով Թուրքիա \ 946ին
ծական գպրոցներու , ինչպէս ՛ե անգրագիտո Լթե աս
Կր պայքարին , յանտուն Հայկ * Գատին : Բայց նե րածած է 22*3.900(000 թրք * ոսկի կամ 80 միլիոն
ել կի սա գրագիտութեան վերացման իսմբակներուն ։
ինչ անմիտ պայքար, քան, ի որ Գաշնակցութիւնր տոլաբ արժէքով 402.700 թոն/ ապրանք։ 1945^ իր
Իբրեւ կանոն/ , բոլորն ալ ապաՀով ուած են գասա–
առաջինն եզաւ Հայկ* Գատբ արծարծողներէն* ներածումներն էին 126.200.000 թըք՛ ոսկի (74 մի–
Գ1՚ՐՔ^Բո՛/ –ռլ Ղ "IՐ ոց ա կ ան պիտո քքներով : Անոնք
ա յն ատե 1ւ երբ Հա յկ * Գատի մ ասին խ"1,–ԻէՐ ^՝ձո~ լիսն տոլար) արժէքով 324.500 թոն/ : Իր աբտա ֊
մեծ սիրով 1լ//ւսանինւ ել կը մասնակցին՝ գպբ ո ցա
վինիսւոական ցնո րք՝$> էր , կամ ^Հս/կ/սՀ /// յաս /ուսն - ծումները եղած են \94եին, 432.100.000 թրք* ոսկի
եան ե լո յիժ՝^ : ՝Բանի որ Գաշն ա կց ո ւթ ի լնը առածին կան կեանքին, աշխ՛ատելով աշակերտական բոլոբ (154 միլիոն սալար) , կամ 905.000 թոն իր արտա
իսկ օրէն պաՀան^եց Հայկ* Գատի լուծումը՝ րս ֊ կազմակերպութեանց մէչ միւս աշակերտներուն՝ գրութիւնն երէն , նա իւ ո ր ւլ տարուան/ 21 8.900.000
փշտակուած Հողերու վերադարձումով ու կցու .- Հետ Հաւ.ասարապէս : յ^ԲՔ՝ ռս^1է՛ (128 միլիոն ւաւ լա ր ) ել 309.500 թոն
մով ներկայ Հայաստանին * Աւելին, Գաշնակցու ֊֊ ԱրտասաՀմանէն եկած Հայերու մանուկներուն ապրանքի գէմ ։ –0*–րիշ ի/օսքով իր առեւտրական/
ամենալոլրչ խնդիր ֊
֊ թիւնր պաՀանֆեց ու կր պաՀանչէ վերագաբձումր մ^չ աշխատանք ուժեղցնելր կբթու— Հաշուեկշիռը ցոյց կուտա յ 92.700.000 թրք՛ ոսկիի ,
է ժողովրդական
^ յ կ մա ս սյ "՚ յն շրջանին ո՛֊ Հ ալամ ասին , ա յյ ներէն մէկն է որ գրուած կամ 54 միլիոն տո լա րի յաւելում մ^ր ի ր արտա -
մ ի^ազգա յնօրէն ճանչցուած Հողերու վեր/սգար - թեան քաղաքային ու շբչանային բաժիններու եւ ծումներուն վրայ 1 9 4 5 ^ , մինչգեռ \946ին արտա
ձու մ բ : առչել :
Հայաստանի բոլոր ուսուցիչներու ծումներու յաւելումնեը,ը կը Հասնին 208 միլիոն
Գ ա շն, ա կց ո ւթ ե ան Հակառակորդները , պաշտօ իւրաքանչիւր ուսուցիչ պարտաւոր է նկա՛տի թրք* ոսկիի, սակայն 74 միլիոն տոլաբ արժէքով,
նական/ թէ անպաշտօնդ գէ՞մ են այս սլաՀանչին, ունենալ դասարանին մէչ ետ մնացած ԲՈԼՈԲ աշա շնորՀիւ աւելի ցած փոխանակութեան սակին : Ե*–
Որ աւելի լայն է ու Հաստատ, քան ա յ ՛հ անանուն կերտները, եւ իր Հսկողութեան տակ ա ռնե, լա՝– սակայն մէկ տարիէն միւսը արտածումներու ծա–
ու սաՀմանային պաՀան^ը, որուն կ^ակնաբկուի ռաչգիմոգ իւրաքանչիւր աշակերտ , կապոլիլ անոր է ՚" յր գրեթէ եռապատկուեցալ ։
տարտամօրէն : ծնողքին Հետ, աշակերտին– ետ մնալու, գասեբուն Գրամին արժեզբկումէն ի վեր կառավաբու -
Կր պայքարին ներգաղթի անունով : Բայց ո՞վ չՀետեւելոլ պատճառները պարզել ել գործադբեք թիւնը աբտօնած է թրթագրամին ազատ փոխանա
իր տրամադրութեան տակ եղած բոլոր միչոցնե– կութիւնը մետաղ ոսկիին Հետ։ Գրամատունները
է եղած ամենա^ե բմ Պա ա ա ւլ ո վ ր ներգաղթին , վեբ– Հաճոյքով սկսան փոխանակել, սակայն փոխանա
չին քառորդ գարու րնթացքին , քան Գաշնակցու բը եւ ետ մնաց ող աշակերտի Համար գործօն օգ կութեան Համար միայն տասնըՀ ինգ միլիոն ոսկի
թիւնր ւ Բացէք Գաշնա կցական մամուլը * ուր նութիւն ցոյց տալ։իլբաքանչիւր ուսուցիչի եւ վա– մատոլցուեցալ ։ Իրականին մէչ ա յսօբ պետական
դառն , խիստ իւօսքեր կանւ , ներգաղթի պաՀան^ին , ր ի չի գերն է բարձրացնել ուսման որակը եւ նուա– դրամատունը աւելի շատ ոսկիի մթերք ունի քան
առիթով։ Անշուշտ , ծանր պայմաններ կային Հայ զ ագո յնի Հասցնել յետամնաց ա շակե բաներ ու արժեզրկում էն առաք ։
րենիքի մէչ , բայց աւելի ծանր , աւելի գժնգակ թիլը.. Վաբչապետբ յայտարարած է նաեւ, որ պաշ–
էին աբտասաՀմանի մէչ տիրող պայմանները ւ Հա
յր իր Հայրենիքին մէչ կրնար ապաՀով ՀքԼԱալ, Հայ բօ րին ակ ու այլակերպ բացատրութիւն կուտա յ
մնալ ու աճիլ ^ թէ իսկ տառապելով * յա ս էրտաքթ նկատի ուձնենալու* Հայ պատմութեան ու
Գաշնակցութեան տեսակէտը , որ կը մնայ անփո - մշակոյթին/ Հեւո, առանց ի։աղերն ու խեզաթիւ - Հա յ կեանքին ու գործերուն , ել քեգոլին՝ ո ր օ ա ա ֊
ւիոխ , Հիմա որ աւելի բարելաւ պայմաններ ստեղ բումնեբը Հաշուի առնելու ։ էք ւ ւէե ր^ա "քէ ս , Գա շ - բա րանութեանց առչել բաց կը մնայ, «պ ե ա ա կան՝»
ծուած են : Ա յ լա սերած , Հ ա կա զգա յին տարրերուն ն ա կց ո ւթ ի ւն ը ^ ա զա տ ո ւթե ան ծն ուն/գ , ազատու - պաշտպանութեան տակ գնելով Հռե ս պի ւբլի քա՚^ն ե -
Համ ար մ իա յն անըմբռնելի էր նմ ան պաՀանչ մը , թեան Հետ է, որուն Համար պայքարած է, ել զոր ՐՐ*. <ձվեսթիպուր>ներր, ^ֆասատ^ն եբ,ը 1 Հկոնտ -
որ իր ատենին <Հպր ո վո քա ց ի ա» , նկատուեցաւ կամ կը նկատէ գերագո յն ա յն գաղափարականը , որով րաստ^>ները , Հսպի կուլան տ՜ֆներբ ^ « ռիթմին ե բը ,
Զյետին միտք՝», մինչ այսօր բարիք ու պետական կանգս ւն են ու կրնան մնալ ժողովուրդները եւ ա– Հրէ ալֆա կտո բաները եւն * եւն * , շատ չանցած ան
բարձր իմաստութիւն կը Համարուի ։ իմաստու ֊ պաՀով անոնց կեանքէ/ ու գոյութիւնը ։ ճանաչելի դարձն ելու սպառնալիքին տակ առնելով
թիւն , ան շուշտ , բա յց ոչ մ իա յն ա յ՚՚օր , ա յ լեւ ե– կը Հաւատա՞ն այս ր՛՛ յո րին Գաշնակցութեան Հայոց լեզուն* ։ Եւ մտածել որ՝ ս կեդար ո ւՀ>> մէչ
բէկ* այլեւ վագր* Ինւչո ւ պայքարը , երբ գիտենք , Հակա/ւակորգները • Այս Հարցումին մէչն է բովան կ՚ապրինք։ Ե՛ գարը ստուերի մէչ ձգող Ոսկեգա
Հակառակորդներու իսկ վկայութեամբ , թէ մեկ– դակ ողբե րգութիւնը : րի , ինչպէս կը յայտարարեն ազատ Համ՛աբձակ ան
ւ/ II ո նե բու մեծագոյն մասվւ Գաշնակցութեան շուն Մարզիկ, այսինքն՝ անոնք որ կը պայքարին միտ ու անպատասխանատու բերաններ ։
չով , անս ր մ շակած Հա յրենաս իրական ոգիովը Գաշնակցութեան գէմ, այս օրերուն ման֊աւանդ , Հա՞րկ է ըսել թէ՝ Գաշնակցութեան Համար
չէ՞ ամէն
տոգորուն անձեբէ բաղկացած է ։ Բաւական առանձինն չեն ըմբռներ Հա յ բեն իքը , ա\ն ոնք առա խորթ են այս բոԼոՐՐ* Հայրեոիքը վեր է
փաստ ը «Հ բաժա բո գաներու , որոնք Հա յ բեն իք 1 լ ե ր - ւելապէս Հ^Աովետ* Հա յաս տ ին Հետ են, այս - բանէ , ի^նչ գոյն ալ ունե^եայ ան , իբրեւ Հայու -
թան, յանձնէ առնելոէէ նոյնւիսկ Հպատակի յ բարո - ինքն իշիսանութեան , ոչ թէ անպատճառ իբրեւ թեան սիրտը, անոր երազներուն աշխաբՀրՀ Հա ք
յագուրկ մարգոց ան/արգ պայմաններուն *** դա զա /ի ա բակից , այլ իբրեւ սպասարկու՝ ուժի ել մշակոյթ ր վեր առօրեայէ , քանի որ ան՝ իր վեր֊
կը պայքարին/ յանուն <^մի ա սն ա կան ո ւթ ե ան՝% ՚. իշխանէ ութեան : Իշխանութեան Հետ են , Հետեւա– ի/յ , պիտի թափէ բո լո բ գարերուն ու բոլոր իշ
խանս ւթի ւնն երո ւն
Բայց անոնք չե ն այս մարգի կն ու խմբակները, բար , Դ՛աշնակցութեան գէմ , ինչպէս երէկ Գաշ յո ւթե ան Հոգեկան խոբխր , գա ռն ա լո լ Հա մար Հ Ա՛՜
գում՛սրը ։
որոնք երէկ, երբ Հայրենիքը տագնապի մէչ էր եւ նա կցական իշխանութեան գէմ ԲԱալով, գէմ եղան նուաճումներուն բիւրեղացս–^
Հա յ կա կա% Հանրապետութիւն կը կոչուէր , գլա ֊ Հայրենիքին* նոյն\ Հա՛յրենիքին , օգ ութեան աւելի
ցան/ քայլ մը իսկ առնել, եքբ սակարկոլթեան կարօտ Հա յրենիքիՀհ • Պայքա՞րը։ Պիաի շարունակուի ան, քանի կ՛""
մտան ու Փարիզ նս/ոած սլետութիւն ուզեցին կա– Նսբ պատմութիւն կը գրեն անոնք, անտեսէյոմ ոգիի ա յս տա բբե բութ իւննե բը , կա յ անՀ ո ւն ս*/"՝
։/ ավա բել ։ Հինը։ Նկատի ունին քառորդ գարը միայն, երբ անչրպետը , մեր ու անոնց՝ Հայրենիքի, մչ^հՈ>Ւ
Այսօ՞ր՛, Մոռցած ա յ ս բոլորը, տանիքներէն գարերու Հայոց պատմութեան մէչ քայլ մըն է ան թի եւ գաղափարականութեան միչեւ։
Հայրենիք ու Հայրենասիրութիւն կր քարոզեն , միա յն , ուրանալով նախորդ քառորդ գարը, որ Թող շարունակուի պայքարը, իբրեւ վիՈ1^ ~
մի ո ւթիւն ու մ՛իա սն ա կան ո ւթ ի ւն կլերդեն , երբ ո ք այս օբերր պատրաստեց , ուրանալով Հայ աղատա– կումը գարերու ընթացքին կուտակուած Ժ^Րէ1՛ ։
մէկ պատճառ 1լար պառակտումի , ոչ մէկ պատ զբական պայքարը , չխօսելու Համար աւելի Հին Բ՛" յց թող ապրի Գա շնա կց ո ւթ իւն ը , 1աս1Բռ -
ճառ՝ ^ամբոխային աղմուկի ու գործունէութեան , շարժումներէն ։ ցնենք, կանգուն պաՀենք զայն, իբրել. պաասէշՐ
որոնք կրնան վտս/ն/գ ղառնա լ թէ գազթոզներուն Ան/ոնք Հայ մշակոյթին եւ լեզուին այ Հետ են/, ոչ միայն ապազգային, ամբոիսային ^բոՀներուն
եւ թէ մնացողներուն Համար, վաբկաբեկելով Հ/ս– բայց այն մշակոյթին առաւելապէս որ կուլտուրա գէմ , այլեւ իբրեւ մարտկոցը Հայ Հոզիվ1"՝՝
յու-թիւնը եւ կասկածելի գաբձնելով ան՝որ գէմքը։ կը կոչուէի, եւ այն լեզուին , Որ ե/ոա կան՝^ անու– իբրեւ ղբօշակիբը ճշմարիտ < ա յբ&՚ասիբու -
Տ ս՛ոս՛կ է Գաշնակցութեան գիբքր * իբրեւ ոգի նր ունի , անկախ Հայ ժոզովուըգէն ։Այն«կուլտոլ– թեան ։
եւ փբրեւ կեցուածք : Գտշնակցութիւն/ը , ինչպէս րա՚ձյինւ , որ նոր դիմագիծ կը Հագցնէ Հայոց պատ ՊաՀենք մինչեւ անցնին այ՛՛ Գոլ^–
միշտ, Հայ Հայրենիքին Հետ է, առանց ցուրտն ու մութեան* Աոր ու սոփեստ մեկնաբանութիւն, տա֊ օրերը :
(ԽմբազրակաԹ «շՈՒՍԱԲԵՐ»ի)
/Fonds A.R.A.M
ՀԱ ՑԱ Ս $ Ան թո հ թ ՝ԲԻ Ա
(Ամփոփուած Խ • Հայաստանի թեր/թ-երէն) Թս%,բ/խւ) տԽհսակաԱ վիճա1
Տարօրինակ օրերու, մէչ կ՚ապրինք ւ Դաստիարակչական– — Առա չին կիսամեակին
Ուրախ , սրտապնդիչ երեւոյթներու. կարգին՝ կա տ ա ր ո ւած աշխ ատ անքն ե ր ը խ ո բ Հ բ դա կց ո ւթ ե ան <Տ.Թբքական ոսկիին ա րժ ե գրկումն ու առե\
ախուր երեւոյթներ ։ Գրական , ւսււ սղԳ շարժում ֊ նիւթ գսՀրձած են ման կավարժն ե ր ո լկո զմէ ՛ուսուց արական սեղմումնեբուն բարձումը , մեծ քԼա,
ներուն քո*1՝ բացասական, Հիւանդ շարժ՜ումներ % չական լայն զանգուածներուն մէչ գաղափարական տուին երկրին տնտեսական եւ վաճառական
Լոյսին քով՝մութ, գեղեցիկին քով տգեղ,տգե՜ղ։ աշխատանք կատարելու Հ ամ ար Համ կ Լբ ) կենտկո վեբե\
Ա յս եբեւո յթներկն մ է կր Գաշնա կց ո ւթ ե ան մի ընդունած որոշումը պատշաճ արձագանգ գտած քին՝» , կը յայտարարէր վեբչերս ք&ուրքիոյ վար
դէմ սլայքարր , քիչ "ր ամէն աեղ , Լիբանան , է ։ Գիտակցած են թէ Լ"՛1՛1 կարեւոր է բաբելաւե/ չապետը , Բէճէպ Փէքէր , իր վեցամսեայ իշիսա
Ա ուր իա , Ամերիկա , Այրանաս ; Զենք յիշեբ մեր գաղափարական զ ա ս տ ի ա ր ա կչա կան աշխատանքը ն ո ւթե ան շյրչանին տնտեսական Հ ա շո ւե տ ո ւո ւթե ան1
^Ր^էէՐՌ) Եգիպտոսը, ուր իա ւ յ է ան ու սմսեղուկ, աշա՛կերտներու մէչ, ել բարձրացնել .ուսոլցիչնե ֊ առթիւ* $՝բքակակ\ ոսկիի արժեզրկումը՛ Լտոլարը
թերթի մր սիւնակներէն , տողընղմէչ, անմիտ ու բու գաղափարական - քաղաքական պատրաստոլ - 1.71^ բա՛րձրացաւ. 2.80/՛) տեղէ ունեցաւ անցեա/
անկիրթ ակնարկներով, որեւէ առիթով։ թիւնր : Հասկցուած է որ արուեստի եւ գրակա - Սեպաեմբերին :՚
Բացէք արտասաՀմ անի մ ամուլը եւ Հետեւե - ն ո ւթե ան ա ս պա բ էգին մ է չ եղած թերութիւննեբը Թուրքիա երկիր մ<ըն է որ մեծ մ ասուի կախում
ցէք արտասաՀմանի աղմուկին, եթէ կրնաք։ Ամ - կը վերաբերին նաեւ դպրոցին մէչ կատարուող գա ունի իր Հողային ա րտաղրութ իւննե րո լ արտա .
- բաստանութիւն , զրպարտութիւն , ՀայՀոյանք եւ ղափարական քաղաքական աշխատանքին ։ Ջ-եո ֊ հումներէն։ Բայց իր գիներր աշխարՀի Հրա որս ֊
ամէն բան, ին Լ որ մտքէ էլանցնի , փտած, բարո նարկուած է կարգ մը լ ո /֊ր չ միչոցնեբու այգ թե բակի գիներէն շատ բարձր ՐԱտլով , չկրցաւ անց
յականէ զուրկ մարգոց մ աքէն • րութիւննեբը սրբագրելու Համար* եալ տարի ծախել իր արտագ րո ւթ իւնն ե ր ր ֊ ասկէց
ինչո՞ւ ա յս Բո էո Ր Լլ * դժուար է բացատրել : 1946 47ին Հայաստանի գպբոցԼե ր ը տըբած են շատ վնասոլԼցաւ երկիրը։ 1945 Սեսլտ . , Հոկտ.,
Տխուր մարգիկ անտաղանդ ու ամբոխային գրող կարգ մը նուաճումներ շնորՀիւ ձեռք բերուած Նոյ. ամիսներուն , այսինքն արտածման գլխաւոր
ներ , ան զ ործ խմբակցութիւն/հեր , որոնք Հազիւ ուսմ ան ո րակի բա րձբացմ ան , ա շակե րտներո ւ կող֊ եղանակի իր արտածումները եղած են միայն 50
քարշ կուտային իրենց գոյութիլնը , Հրապաբակ լրացման ել գիտելիքներու բարձրաց միլիոն թրք. ոսկի (29.250.000 տոլար) , 80 Հազար
են իչեբ այսօբ եւ տանիքներո^ վրայէն Հայրե ~ ման : Շատ մը գպրոցնեբոլ մէչ ուսուցիչները ի– թոն ապրանքի փոխարժեքը ; Անցեալ 1946 Աեպտ.,
ոիՏք, Հ * " յ Գա՛ տ , Հայրենասիրութի՛՛՛ւն կր Հոլո բենց պատասխանատուութիւնը կը սաՀմանափա - Հոկտ., Նոյ. ամիսներուն արտածումներուն քա
վեն, իբր թէ ա յ գ բոլորին տէրն եղած ՐԷԼայթհ ի՛ կեն աշա կ եր տն ե բո ւն գի տ ե լիքն երո ւն ա ռա ր կ այտ - նակը բարձրացած է 190 միլիոն թրք– ոսկիի (68
րենք, եւ միայն իրենք։ կան գնաՀատումով միայն , փոխանակ մասնաւոր միլիոն տոլար ) , 376.000 թոն ապրանք* կը նշանա
Ոռ *֊բ է ին\ այս տար բեր ր, վերջին քառորդ զ ո՛– ուշադրութիւն .ընծայելու ետ մնացած աշակերտ - կէ 370 առ Հարիւր յաւելում մը։
բու ընթացքին , Հանրային , ադդային կամ Հայրե նւերուն, զանոնք պաՀելու իրենց տեսադաշտին մէչ Մի՛֊" կողմէ 1946^ ընթացքին չնվուեցան երկ
նական ո՛ր գո րծունէո ւթե ան մէչ : Ոչ ոք գիտէ ։ եւ ժամ ան ա կին օգնութեան Հասնելու * րագործական արտագրութիւններու եւ արտածում
Տարիներ՝ որոնք սլատմութիւն չունին ։ ներու տուրքերը , ինչ Որ պատճառ գաբձալ ար -
Մ ան կա վա րժ ա կան խորՀ ր գա կց ո ւթ ե ան ց մ էչ տածումներու
Անոնք գիտեն անշուշտ , թէ ժանիքներ շատ յաւելումին ։ իբրեւ արդիւնք ա յս
թէտը– արտասաՀմանէն եկող Հայերու դպրոցական մա– նոր կա րգագր ութ իւննե բուն , 1946 տարուան
վ/շբուած են Գ ա շն ա կց ո ւթ ե ան դէմ , գիտեն բեր ֊
նուկներու մէչ կատարուած աշխատանքին ն.ուիբ -
խուբ խմբաւորումներ շատ խորտակուած են ,բայց պատճա– քր նպաստաւոր գիւներով սպառեցաւ 1 կառավարու—
րլլալու , ուած զեկուցումը մեծ Հետաքրքրութիւն
կր շարունակեն աղմկել, բան մր ըրած թեան ասլաՀ ովելով բա ւա բաբ պաՀ եստի գրամ ,
ԳէՐՔ ^ 11 գրաւելս ւ կամ արժէք մ ր դա ռն ա լո լ Հա ռած է ։ 7.800 մ անո լկն եր էն ներկա՛յիս Հանրապե Հոգալու
Համ ար երկրին անՀ բաժեշտ օտար ապ -
տութեան գպրոցներուն մէչ 6.400 մանուկներ էլոլ-
մար : ինչ թշուառ ու թշուառական սլատբանք բանքն եր ու պէտքը :
սանին), մնացեալնե բը կը Հ ետ ելին արՀեստագո բ -
սակայն * Աւելի րնգՀանուր կերպով Թուրքիա \ 946ին
ծական գպրոցներու , ինչպէս ՛ե անգրագիտո Լթե աս
Կր պայքարին , յանտուն Հայկ * Գատին : Բայց նե րածած է 22*3.900(000 թրք * ոսկի կամ 80 միլիոն
ել կի սա գրագիտութեան վերացման իսմբակներուն ։
ինչ անմիտ պայքար, քան, ի որ Գաշնակցութիւնր տոլաբ արժէքով 402.700 թոն/ ապրանք։ 1945^ իր
Իբրեւ կանոն/ , բոլորն ալ ապաՀով ուած են գասա–
առաջինն եզաւ Հայկ* Գատբ արծարծողներէն* ներածումներն էին 126.200.000 թըք՛ ոսկի (74 մի–
Գ1՚ՐՔ^Բո՛/ –ռլ Ղ "IՐ ոց ա կ ան պիտո քքներով : Անոնք
ա յն ատե 1ւ երբ Հա յկ * Գատի մ ասին խ"1,–ԻէՐ ^՝ձո~ լիսն տոլար) արժէքով 324.500 թոն/ : Իր աբտա ֊
մեծ սիրով 1լ//ւսանինւ ել կը մասնակցին՝ գպբ ո ցա
վինիսւոական ցնո րք՝$> էր , կամ ^Հս/կ/սՀ /// յաս /ուսն - ծումները եղած են \94եին, 432.100.000 թրք* ոսկի
եան ե լո յիժ՝^ : ՝Բանի որ Գաշն ա կց ո ւթ ի լնը առածին կան կեանքին, աշխ՛ատելով աշակերտական բոլոբ (154 միլիոն սալար) , կամ 905.000 թոն իր արտա
իսկ օրէն պաՀան^եց Հայկ* Գատի լուծումը՝ րս ֊ կազմակերպութեանց մէչ միւս աշակերտներուն՝ գրութիւնն երէն , նա իւ ո ր ւլ տարուան/ 21 8.900.000
փշտակուած Հողերու վերադարձումով ու կցու .- Հետ Հաւ.ասարապէս : յ^ԲՔ՝ ռս^1է՛ (128 միլիոն ւաւ լա ր ) ել 309.500 թոն
մով ներկայ Հայաստանին * Աւելին, Գաշնակցու ֊֊ ԱրտասաՀմանէն եկած Հայերու մանուկներուն ապրանքի գէմ ։ –0*–րիշ ի/օսքով իր առեւտրական/
ամենալոլրչ խնդիր ֊
֊ թիւնր պաՀանֆեց ու կր պաՀանչէ վերագաբձումր մ^չ աշխատանք ուժեղցնելր կբթու— Հաշուեկշիռը ցոյց կուտա յ 92.700.000 թրք՛ ոսկիի ,
է ժողովրդական
^ յ կ մա ս սյ "՚ յն շրջանին ո՛֊ Հ ալամ ասին , ա յյ ներէն մէկն է որ գրուած կամ 54 միլիոն տո լա րի յաւելում մ^ր ի ր արտա -
մ ի^ազգա յնօրէն ճանչցուած Հողերու վեր/սգար - թեան քաղաքային ու շբչանային բաժիններու եւ ծումներուն վրայ 1 9 4 5 ^ , մինչգեռ \946ին արտա
ձու մ բ : առչել :
Հայաստանի բոլոր ուսուցիչներու ծումներու յաւելումնեը,ը կը Հասնին 208 միլիոն
Գ ա շն, ա կց ո ւթ ե ան Հակառակորդները , պաշտօ իւրաքանչիւր ուսուցիչ պարտաւոր է նկա՛տի թրք* ոսկիի, սակայն 74 միլիոն տոլաբ արժէքով,
նական/ թէ անպաշտօնդ գէ՞մ են այս սլաՀանչին, ունենալ դասարանին մէչ ետ մնացած ԲՈԼՈԲ աշա շնորՀիւ աւելի ցած փոխանակութեան սակին : Ե*–
Որ աւելի լայն է ու Հաստատ, քան ա յ ՛հ անանուն կերտները, եւ իր Հսկողութեան տակ ա ռնե, լա՝– սակայն մէկ տարիէն միւսը արտածումներու ծա–
ու սաՀմանային պաՀան^ը, որուն կ^ակնաբկուի ռաչգիմոգ իւրաքանչիւր աշակերտ , կապոլիլ անոր է ՚" յր գրեթէ եռապատկուեցալ ։
տարտամօրէն : ծնողքին Հետ, աշակերտին– ետ մնալու, գասեբուն Գրամին արժեզբկումէն ի վեր կառավաբու -
Կր պայքարին ներգաղթի անունով : Բայց ո՞վ չՀետեւելոլ պատճառները պարզել ել գործադբեք թիւնը աբտօնած է թրթագրամին ազատ փոխանա
իր տրամադրութեան տակ եղած բոլոր միչոցնե– կութիւնը մետաղ ոսկիին Հետ։ Գրամատունները
է եղած ամենա^ե բմ Պա ա ա ւլ ո վ ր ներգաղթին , վեբ– Հաճոյքով սկսան փոխանակել, սակայն փոխանա
չին քառորդ գարու րնթացքին , քան Գաշնակցու բը եւ ետ մնաց ող աշակերտի Համար գործօն օգ կութեան Համար միայն տասնըՀ ինգ միլիոն ոսկի
թիւնր ւ Բացէք Գաշնա կցական մամուլը * ուր նութիւն ցոյց տալ։իլբաքանչիւր ուսուցիչի եւ վա– մատոլցուեցալ ։ Իրականին մէչ ա յսօբ պետական
դառն , խիստ իւօսքեր կանւ , ներգաղթի պաՀան^ին , ր ի չի գերն է բարձրացնել ուսման որակը եւ նուա– դրամատունը աւելի շատ ոսկիի մթերք ունի քան
առիթով։ Անշուշտ , ծանր պայմաններ կային Հայ զ ագո յնի Հասցնել յետամնաց ա շակե բաներ ու արժեզրկում էն առաք ։
րենիքի մէչ , բայց աւելի ծանր , աւելի գժնգակ թիլը.. Վաբչապետբ յայտարարած է նաեւ, որ պաշ–
էին աբտասաՀմանի մէչ տիրող պայմանները ւ Հա
յր իր Հայրենիքին մէչ կրնար ապաՀով ՀքԼԱալ, Հայ բօ րին ակ ու այլակերպ բացատրութիւն կուտա յ
մնալ ու աճիլ ^ թէ իսկ տառապելով * յա ս էրտաքթ նկատի ուձնենալու* Հայ պատմութեան ու
Գաշնակցութեան տեսակէտը , որ կը մնայ անփո - մշակոյթին/ Հեւո, առանց ի։աղերն ու խեզաթիւ - Հա յ կեանքին ու գործերուն , ել քեգոլին՝ ո ր օ ա ա ֊
ւիոխ , Հիմա որ աւելի բարելաւ պայմաններ ստեղ բումնեբը Հաշուի առնելու ։ էք ւ ւէե ր^ա "քէ ս , Գա շ - բա րանութեանց առչել բաց կը մնայ, «պ ե ա ա կան՝»
ծուած են : Ա յ լա սերած , Հ ա կա զգա յին տարրերուն ն ա կց ո ւթ ի ւն ը ^ ա զա տ ո ւթե ան ծն ուն/գ , ազատու - պաշտպանութեան տակ գնելով Հռե ս պի ւբլի քա՚^ն ե -
Համ ար մ իա յն անըմբռնելի էր նմ ան պաՀանչ մը , թեան Հետ է, որուն Համար պայքարած է, ել զոր ՐՐ*. <ձվեսթիպուր>ներր, ^ֆասատ^ն եբ,ը 1 Հկոնտ -
որ իր ատենին <Հպր ո վո քա ց ի ա» , նկատուեցաւ կամ կը նկատէ գերագո յն ա յն գաղափարականը , որով րաստ^>ները , Հսպի կուլան տ՜ֆներբ ^ « ռիթմին ե բը ,
Զյետին միտք՝», մինչ այսօր բարիք ու պետական կանգս ւն են ու կրնան մնալ ժողովուրդները եւ ա– Հրէ ալֆա կտո բաները եւն * եւն * , շատ չանցած ան
բարձր իմաստութիւն կը Համարուի ։ իմաստու ֊ պաՀով անոնց կեանքէ/ ու գոյութիւնը ։ ճանաչելի դարձն ելու սպառնալիքին տակ առնելով
թիւն , ան շուշտ , բա յց ոչ մ իա յն ա յ՚՚օր , ա յ լեւ ե– կը Հաւատա՞ն այս ր՛՛ յո րին Գաշնակցութեան Հայոց լեզուն* ։ Եւ մտածել որ՝ ս կեդար ո ւՀ>> մէչ
բէկ* այլեւ վագր* Ինւչո ւ պայքարը , երբ գիտենք , Հակա/ւակորգները • Այս Հարցումին մէչն է բովան կ՚ապրինք։ Ե՛ գարը ստուերի մէչ ձգող Ոսկեգա
Հակառակորդներու իսկ վկայութեամբ , թէ մեկ– դակ ողբե րգութիւնը : րի , ինչպէս կը յայտարարեն ազատ Համ՛աբձակ ան
ւ/ II ո նե բու մեծագոյն մասվւ Գաշնակցութեան շուն Մարզիկ, այսինքն՝ անոնք որ կը պայքարին միտ ու անպատասխանատու բերաններ ։
չով , անս ր մ շակած Հա յրենաս իրական ոգիովը Գաշնակցութեան գէմ, այս օրերուն ման֊աւանդ , Հա՞րկ է ըսել թէ՝ Գաշնակցութեան Համար
չէ՞ ամէն
տոգորուն անձեբէ բաղկացած է ։ Բաւական առանձինն չեն ըմբռներ Հա յ բեն իքը , ա\ն ոնք առա խորթ են այս բոԼոՐՐ* Հայրեոիքը վեր է
փաստ ը «Հ բաժա բո գաներու , որոնք Հա յ բեն իք 1 լ ե ր - ւելապէս Հ^Աովետ* Հա յաս տ ին Հետ են, այս - բանէ , ի^նչ գոյն ալ ունե^եայ ան , իբրեւ Հայու -
թան, յանձնէ առնելոէէ նոյնւիսկ Հպատակի յ բարո - ինքն իշիսանութեան , ոչ թէ անպատճառ իբրեւ թեան սիրտը, անոր երազներուն աշխաբՀրՀ Հա ք
յագուրկ մարգոց ան/արգ պայմաններուն *** դա զա /ի ա բակից , այլ իբրեւ սպասարկու՝ ուժի ել մշակոյթ ր վեր առօրեայէ , քանի որ ան՝ իր վեր֊
կը պայքարին/ յանուն <^մի ա սն ա կան ո ւթ ե ան՝% ՚. իշխանէ ութեան : Իշխանութեան Հետ են , Հետեւա– ի/յ , պիտի թափէ բո լո բ գարերուն ու բոլոր իշ
խանս ւթի ւնն երո ւն
Բայց անոնք չե ն այս մարգի կն ու խմբակները, բար , Դ՛աշնակցութեան գէմ , ինչպէս երէկ Գաշ յո ւթե ան Հոգեկան խոբխր , գա ռն ա լո լ Հա մար Հ Ա՛՜
գում՛սրը ։
որոնք երէկ, երբ Հայրենիքը տագնապի մէչ էր եւ նա կցական իշխանութեան գէմ ԲԱալով, գէմ եղան նուաճումներուն բիւրեղացս–^
Հա յ կա կա% Հանրապետութիւն կը կոչուէր , գլա ֊ Հայրենիքին* նոյն\ Հա՛յրենիքին , օգ ութեան աւելի
ցան/ քայլ մը իսկ առնել, եքբ սակարկոլթեան կարօտ Հա յրենիքիՀհ • Պայքա՞րը։ Պիաի շարունակուի ան, քանի կ՛""
մտան ու Փարիզ նս/ոած սլետութիւն ուզեցին կա– Նսբ պատմութիւն կը գրեն անոնք, անտեսէյոմ ոգիի ա յս տա բբե բութ իւննե բը , կա յ անՀ ո ւն ս*/"՝
։/ ավա բել ։ Հինը։ Նկատի ունին քառորդ գարը միայն, երբ անչրպետը , մեր ու անոնց՝ Հայրենիքի, մչ^հՈ>Ւ
Այսօ՞ր՛, Մոռցած ա յ ս բոլորը, տանիքներէն գարերու Հայոց պատմութեան մէչ քայլ մըն է ան թի եւ գաղափարականութեան միչեւ։
Հայրենիք ու Հայրենասիրութիւն կր քարոզեն , միա յն , ուրանալով նախորդ քառորդ գարը, որ Թող շարունակուի պայքարը, իբրեւ վիՈ1^ ~
մի ո ւթիւն ու մ՛իա սն ա կան ո ւթ ի ւն կլերդեն , երբ ո ք այս օբերր պատրաստեց , ուրանալով Հայ աղատա– կումը գարերու ընթացքին կուտակուած Ժ^Րէ1՛ ։
մէկ պատճառ 1լար պառակտումի , ոչ մէկ պատ զբական պայքարը , չխօսելու Համար աւելի Հին Բ՛" յց թող ապրի Գա շնա կց ո ւթ իւն ը , 1աս1Բռ -
ճառ՝ ^ամբոխային աղմուկի ու գործունէութեան , շարժումներէն ։ ցնենք, կանգուն պաՀենք զայն, իբրել. պաասէշՐ
որոնք կրնան վտս/ն/գ ղառնա լ թէ գազթոզներուն Ան/ոնք Հայ մշակոյթին եւ լեզուին այ Հետ են/, ոչ միայն ապազգային, ամբոիսային ^բոՀներուն
եւ թէ մնացողներուն Համար, վաբկաբեկելով Հ/ս– բայց այն մշակոյթին առաւելապէս որ կուլտուրա գէմ , այլեւ իբրեւ մարտկոցը Հայ Հոզիվ1"՝՝
յու-թիւնը եւ կասկածելի գաբձնելով ան՝որ գէմքը։ կը կոչուէի, եւ այն լեզուին , Որ ե/ոա կան՝^ անու– իբրեւ ղբօշակիբը ճշմարիտ < ա յբ&՚ասիբու -
Տ ս՛ոս՛կ է Գաշնակցութեան գիբքր * իբրեւ ոգի նր ունի , անկախ Հայ ժոզովուըգէն ։Այն«կուլտոլ– թեան ։
եւ փբրեւ կեցուածք : Գտշնակցութիւն/ը , ինչպէս րա՚ձյինւ , որ նոր դիմագիծ կը Հագցնէ Հայոց պատ ՊաՀենք մինչեւ անցնին այ՛՛ Գոլ^–
միշտ, Հայ Հայրենիքին Հետ է, առանց ցուրտն ու մութեան* Աոր ու սոփեստ մեկնաբանութիւն, տա֊ օրերը :
(ԽմբազրակաԹ «շՈՒՍԱԲԵՐ»ի)
/Fonds A.R.A.M
