Page 202 - ARM_19-1947_01
P. 202
«ԱՌԱ*
Հրապարակախօս Ապանգար Ասլանղա բե անի , Հա ք
«Տռւճիա ե\ ճհտխհ» Նիւթհք ԽէրակաԱ նշանաւոր ողբերգակ Պետրոս Ադամեան ի ) Հայ ա–
եդեցողռւթե վԱ պսամոՆթե&եԱ ււ աջիհ երգեցիկ իւ ո ւմ ր ի ստեղծման նեբշնչոզնե -
ցաւ կը րսյտէւհ բու ) ինչպէո նաեւ երգեցիկ խում բի անդամ ֊ կա
տարողներ՝ Հայ ոզբերգակ դերասաններ Վրոյրի
«ՀԱՅԵՐՈՒ ՀԱՆԳԷՊ ԱՆԽԱԽՏ ՎՍՏԱՀՈՒԹԻՒՆ ԽՄք^* ֊ «Սով– ՀայասաաԱ» ա մ ս ա ^ ի 1946 եւ Մ իրաքեանի , սրգ.իչ ՀՀաՀ լամ եա՛հի անունները :
(Հետագային երգեցիկ խումբի աշխատանքին մաս ֊
ՈՒՆԻՆ*» ԿԸ ՅԱՅՏԱՐԱՐԷ ՀԱԼԷՊԻ ՄՈՒՀԱՖԸԶԸ Հոկաեմրե^ի թ-իւէն., մեր հայերէնով սկսնակ երգիչներ՝ Ամիր -
նտկցեցան երիտասարդ ։
(Մասնաւոր թ֊զթ-ակ^ւււթ-իւն Յա,,աք\ւ) 1 Յրդ գարու *իռՀ՚ջի ռ լ 14րդ գարու "ԿԻղբԷ
ո ս Օր - ջանեան եւ Վարգիկեան
Տ՝ ամ աս աղէ՚ե Հաղորղե ր էի լրբենի տ՛ողերը–, Հայ պատմագիր եւ փիլիսոփայ Ա տ ե ւի անն
որոնք տեղ էիս գտած եգիպտական ամսագրի մը՝ բելեան , իր աշխատութեան մէջ կր յիշատակէ , որ 1885 Մարտ \5ը նշանաւոր օր մըն է մեր երա
«ՏուՕիա էլ ոէսւիսւէ»^ (Նոր ԱշխարՀ) Յունուարի Հայաստանի մէջ գոյութիւն ունէին միաձայն եր ժշտութեան պատմութեան մէջ՛* Այգ օրը Թիֆէիզի՛
թիլին մ էի գեցիկ խում բեր Տ թէ այգ խում բեբու ղեկավարնե Արծրունի թատրոնի շէնքին մէջ աեղի ունեցաւ
Տարակոյս չունէինք) որ թուրքի բերան մր րուն մէջ մինչեւ անգամ կիներ կ՝րըային ։ Հայ Հայքառաձայ ն երգեցիկ /"մթի առաջին Հրապարա
կար այգ նախատինքներուն եաել , ել բարձրացող պա ամ ագիրներու աշխատ ո ւթի ւննե բուն մ էջ յիշա– կային Համերգը։ կարա-Մ՝ուրղա կր շարունակէ իր
կա ղկանձը կր թելադրուէր ահ Հ ւսա ա կան քինախն– տակութիւններ կան ^ որ 13 1 երգ դարերուն Հա աչխատանքր , ստեղիերով նոր երգեր ու ղանաղան
գրութենէ ։ (յ կա ա ի ունենալով սակայնդ որ մամա- յերն ունէին նօթագրութեան ճիշդ դրուած գրոլ ֊ եղանակներով կր ձգտի գրաւել Հասարակութիւ
լէ սիւնակներով սբսկուած այգ մաղձը կրնայ միտ– թիւն մը։ նը, Հետաքրքրութիւն յա,,սվ բերելով անոր մէ^
քեը\ը թունաւորել ^ այստեղ թէ ա յլուր կ ր յանձ - Եկեզեցական խմբային երգեցողութեան Հետ երեկոյթներու խառն ծրագրով։ Երգեցիկ խում -
ն ար ա ր էին ք Ագգ • է*շիւ ան ո ւթե ան ց Հա կան ջ լա՛ ֊ մի ասին , մեծ թափով կը զար գան ար նաեւ ժողո - բին կը յաքոբգեն գրական Համարներ (Վրոյր , Մ ի ֊
րել$> * չգոՀանալ գարշանքով/ կամ գգուանքով* ու վրգական երգը։ Որոշ երգեր մեղեդիներու իմաս ֊ րաքեան, Զապէլ) եւ կենդանի պատկերներ՝ այն
գործել : տովգ սկսած էին թափանցել եկեղեցական երգեցո ժամանակ տակաւին երիտասարդ , ր՚՚ւյւյ տաղան -
ղութեան մէջ։ Երգերը 1լ՝եըգուէին խմբովդ մ իա - դաւոր նկարիչ Գէոբգ Ոալինքաղեանի բեմադրու -
Հալէպի ագգ* իշխտնո ւթի ւննե ր ո ւ կոգմէ պատ ձայն) օկաաւայով
(ութնեակ) եւ կամ պաՀպան ֊ թեամբ։ Թիֆլիզի մ էէ՝ այղ տեսակ ամբող1 կարգ
ուիրակութիւն մր ) գլխաւս րու թնամր Առաքես րգ ուած նօթի ֆօնի վրայ * Բովանդակութեամբ՝
եր մը Համերգներ տալէն վերք, Կարա-Աուրղա կը
ԶարեՀ եսլիսկ * փա յաս լե ան ի եւ ընկ * Տ ոքթ * Ա *
գերը կ^Բձւամ 1՛՝^* աշխատանքի յ պատերազմական , մեկնի Բագու, ուր Պետրոս Ադամ եան ի լայն օժան
Ղ՝ասլագեանի , Տ ո ւն ո լա ր 25 ին գիմեց Ա ոլՀաֆըղ սիրային , կենցաղային
^ պարի ^ պաշտամունքի ^ դակութեամբ կը կաղմակեբպէ 40 Հոգիէ բազկա–
էմիր Աուսրաֆա էլ-ՀթէՀապիի * նախքան սլատկան կատակի եւն : Այդ երգերը իբրեւ Հիմ ծառայած
են ցաձ֊ երգեցիկ խումբ մը եւ բացառիկ յա քո ղու -
իշխանութեանց մօտ ոեւէ ձեռնարկ՝ անոր պարգե– այն պատմական
խմբերգային նիւթի , որ՛ով այն ֊ թեամբ կուտայ Համերգներու չարք մը։ Ատկեր
լո*~ Համարխնգրին էութիւնը ։ԱուՀաֆրզը սիրալիր
քան Հարուստ է Հալ մոոովուրդր : Ա՝ իա ձայնէն վեր1 կարա-Մուրղա կը մեկնի Նախիթւան (Տոնի
րն գուն ելութիւն մր կա տարած է իր Հ իւր եր ուն եւ բազմ աձայնի
անցնելու վարձերը մ եզ՝ Հայեր ուս վրայ) , ուր կը կաղմակեբպէ երգեցիկ խումբ եւ
ուշագրութեամբ ն՜կա՛տի առած՝ է սլատուիրակու - մօտ
կատարուած են ^ Հ9րգ գարու երկբ\որգ կէսի կ՚ընգլայնէ Համերգային գո րձ ուն է ո ւթ իւնը ; Տաս
թեան խնգրանքր խնդրո յ առարկա յ յօգո ւածը սկիգբնեբը
։ Այգ շրջան ին լո յս կլՀ տեսնեն ^ ներ– նեակ տարիներու ընթացքին , ան երգեցիկ խում
կա ր գա լու ) եւ կատարելու անՀրաժեշտ մի^ամտա֊֊. դաչնակուած
ձեւով* ժոգովրդական եւ Հայբենա - բի մշակոյթը կը տարահ՜է եւ կ՝արմատացնէ՝ Կով–
թիւնր Արտաքին Նախարարութեան մօտ ։
սիրական երդերու ամբոզ^ ՀչաՐՔ ^ԷՀ մողովածոլ ֊ կասի գրեթէ բոլոր Հայաբնակ վայրերուն մէչ1 :
Առա^նորգ Զ>արեՀ եսլիսկ * եւ Տոքթ * Ա Ղ՝ա֊~ ներ (երգաբանի • Այդ չր քանին ան կաղմակերպաօ՜ է տասնեակ եր
պագեան՝ իր րնգՀանուր գծերուն մէջ ներկայա գեցիկ խո, մրեր , որոնց ընդՀանուրին մասնակցած
ցնելէ վեր ջ յօգո ւած ին բով ան գա կո ւթ ի ւն ր , Հա - Բազմաձայն երգի առաջին նա խա կաբա պետն ե– են մօտ 6000 երգիչներ : կարա-Մուրղայի. եռանդուն
գորգած՜ է Հայ ժոգովուրդի զզուանքն ու ընգվղա֊– րէն մ էկր՝ Պո լիս ապրող եբգաՀ ան \/ ի կո գա յ ո ս գորօ֊ունէոլթիւնը միշտ նիւթ կը դառնայ կովս,։, .
մբ Հոն սլա՚քՀլուտծ՜ թշնւամական միտքերուն Հան քՒաշճեանն էր ^ քառաձայն խմբերգի Հեգինակը եւ եան ժողովուրդներու մամուլի էգերուն մէք։
գէտ ու յայտնած են այն լիակատար վստաՀութիւ տեսաբան՛ը : ՝70տո կան թուականներուն եր գա Հան
ն ր գ որ սո ւրի ական իշխանո * ֊ թ ի ւննե րր ձ եռք պ իա ի ,/^աշճեան կը Հրաւիրուի էջմիածին՝ ճեմարանին Այն ժամանակ, երբ կարա-Ա՝ուրղա իրեն յա
առնեե ա Հ րաժեշտ մ ի ^ո ցն եր՛ր ) արգիլելու Համ ար մէջ Հայ նօթագրութիւն ր դասաւանդելու Համար։ տուկ եռանդով, ժողովրդական ղանգո ւաօ՜ն ե րը
այգաիսի խո ւման ավար ական Հ բատար ակութ եան ց կջմիածնի ճեմարանին մէջ թաշճեանի գեկավա - կ՝.ընտելացնէ բ քառաձայն երաժշտութեան ,Պ ետեր–
մ ո ւա րր երկիր ։ րոլթեամբ իրենց սկզբնական երամշտա կան կր - բուրգի երաժշտան ո ցին մէջ՝ պրոֆ* Ռիմսկի -
թութիւնչՀ կր ստանան Ա՝ * Եկմալեան եւ կոմիտաս։ կորսաքովի մօտ , ե րգաՀ ան ո ւթե ան կրթութիւնը
Մ ուՀաֆրգ Ա* ուսթաֆա է լ֊Հյ է Հ ա սլի ճշդած է ԱշիսարՀ իկ բազմ աձա յն երգեցիկ խում րի ծագում ր կ՚աւարտէր այդ շրքանի միւս Հայ նշանաւոր եբ
անմիշաւգէսգ թէ սարի ա կան կառավարութիւնը կապուած էէ երաժշտական նշանաւոր ԳոԲ^Իլ\ ^**– գաՀ անը ^ խմ բավ ար եւ տեսաբան Մ ակար Ե կմ ալ–
ա՛նխախտ Համա՛րում ու վստաՀ ութիւն ունի Հան խմբեր գա յին Համ երգնԼ րու կազմ ա կերպի չ , իր եան (1860—1905)։
գէտ Հայ տարրին*, եւ թէ վսաաՀ է՝՝ որ է)գի.սլտոսի գործին խանդավառ Լէնտուզիաստ^ , խմբային եր Երաժշտանոցը աւարտ ելով՝ Եկմ ա լե ան կո ւ -
մէջ եւս Հայ ժողովուրդը կր վայելէ տեսական իշ գեր Հաւաքող ու ներդաշնակող կոմպոզիտոր Լեր– գայ Թիֆլիգ եւ ջերմօրէն կր՛ լծուի Հայ եկեղեցա
խանութեանց անվերասլաՀ Համակրութիւնը։ Ընդ.- գաՀան^՝ ՝ք*րիստափոբ ՚/ ա ր սւ - Ա՛ ո ւ րւլա յ ի անուան կան մ իա ձայն ե բդեց ո գութեան բար եվա խման գոր
գծ՜ելէ վերջ կարեւորութիւնը Հայեւարաբ եղբայ ծին* Միեւնոյն ատեն ան կր գբէ կ*"րգ մը աշխար–
տուա՛ծ՜ է թ՜է Հետ (1854—1902)։ Հիկ իքնաաիսլ երկեր :
րակցութեան*, մուՀաֆըղը Հաւաստիք
նման ստասլտտիը Հբատարակութիւննեբ ոեւէ կեր– 1882 Հոկտ * 29^5/ հԱ* եզու Հա յաստանի՝^ թեր
սլով չեն կրնար ստուեր բերել Հա յ տարրի արժա թի խմբադրութեան մԷ^ տեղի ունեցած խորՀբ - Տաղանդաւոր մանկավարժ 1 խմբավար Մ • Եկ֊
նիքներուն հ ԱՀաւասիկ իր խօսքերէն Հատուած մը* դակցութ-եան նախաձեռնս ւթեամբ ^աբա - Ա ուր– մալեան՜ կրցաւ կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ՛
«Արգելք պիտի ըԱայի <ձՏ ունիա էլ֊֊ճէտի - գայի) առաջին անգամ կը ծագի գաղափարը ^ Հա ք Հայկական Նե ր ս ի սեան գպրո ց ի աշակ եր ան եր էն
տէ՝$>ի Հալէսլ մուտքին 1 ռթէ ռրԲ^*Ք աեգեակ ըլլա ժողովրդական եւ եկեղեցական երգերը ներդաչնա– ստ եոՆե, բարձրորակ, օրինակելի երգեցիկ խումբ
յի անոր բովանդակութեան * Հիմա որ Համազգա կելու եւ անոնք ժողովրդականացնելու նպատակով մը։ Այդ խումբր մեծ՜ գեր խաղաց ժողովուրդին
յին վրդովումի առիթ ընծ՜այած՜ է ս ՚ ն , կր խոստա խառն երգեցիկ խումբ մը ստեղծելու Համար ։ Հա ւ մէք բաղմաձայն երգեցողութիւնը՝ տարածելու
նամ յգել ամսագիրը Արտաքին նախարարութեան ) ժոզո՚վուրդը պէաք է գիտնայ անցեալ գարու այգ գործին մէք, չեորՀփւ այն նոր ու թարմ ներդաշ
ւււ Ի՚սգրհէ ՈՐ իր կա՛րգին անՀրաժեշտ ձեռնարկ գործիչներու անուննեբր) որոնք ցարական կար ֊ նակութեան, ղոբ չէր գործադրուա՛ծ մինչեւ Եկ -
ները կատարէ եգիպտական ի շիւ ան ու թ ե ահ ց մօտ , գերու դաժան պայմաններու տակ) իրենք ոգեւոր– մալեան :
արգիլելու Համար Հրատարակութիւներ այ՛դպիսի ո լելով՝ 1լ ոգեւո րէ ին ուրիշներ եւ գործովկը մ աս - Կիրակի ել Հանդիսա՛ւոր օրերը Թիֆլիզի տար
ԳՐգո֊իչ յօդուածներու ^; նա կցէին իրենց ժողով ուր գի եր աժ շտ ական մ շակո յ– րէ՛ ր աղգութեան պատկանող բնակիչները Հա յերու
Զ ո ւշա ց ալ արձագանգը : թի զարգացման: մայր եկեղեցին կոլգային, Հիանալի երգեցիկ
*ք՝,անի մը օր առաջ ) Հալէպի ԱուՀաֆըղր կը Հսյյ երգեւլի կ խում բի զա ր գա ց մ ան պատմ ու— խումբի պատարագը լսելու Համար– Այս տողերր
աեգեկացնէ Հալէպի ազդ * իշխանութեանց ) թէ թեան մ էջ պէտք է գ ր ո ւ ի ն մեր նշան սւ ւ ո ր գրոգ– ստորադրողը ունկնդիրներս ւն մէք յաճախ տեսած
կատարուած՛ է անՀ րա՛ժեշտ գիմ ում ր Եգիպտոսի ներ Րաֆֆիի ( Պ ա սւ կան Լ ան ի Լ*ք*ամառ–՝է*աթիպաք , է Իպպոլիտով-իվանովի , Կլինովսկիի , Պալիաշվի–
արտաքին նախարարութեան մօտ ) որ ) իր կարգին լի , Նիկոլայեւի ել ուրիշներու նման երգահան -
պիտի Հ ետաքրքր ո ւի անշո ւշա խնդրին է ո ւթ ե ամ բ ։ ներ : Ատկէց առաք Եկմալեանի սքանչելի երգիք
ՀՀ Տ ունիա էլ֊ւէՀէտիտէ^ի Փետրուարի թ ի ՚ ֊ ր կր ՀՀ Աս ա ու ահ ծ թոզութիւն շնոբՀԷ եւ բմշկէ զայն խումբը լսելու կուգար ռուս Հանճարեղ երգաՀան
... ՀձՏունիա էլ֊ճէաիաէ» ցաւ կր յայտն է այս Պ– Ի– Ջայքովսկին , որ այն ատենները յաճախ
սնդիռ ֊Տ փւայլո<յւնւ <փա սա , թէ սրա ով եւ լր– դէպքին Համար։ Խօսքի ազատութեան եւ մամուլի Կ.՚այց^Լէր 1^՝ՒֆլէԴ.Հ Եկմալեանի երգեցիկ խումբը
ււ
սրբո ւթեան մեր Հաւատքը չարաչար գործած - պատարագէ զատ , Հրապարակ կուգար նաեւ աչ -
ջութեամբ կատարուած՜ ՛ոեւէ ձեռնարկ ա սլա բ գի ւն
ուեցալ ։ իսարՀիկ երդերու ծրագրով։
չի մնար % Արդարեւ ) ա՛մ սադր ին իսմ բագրոլթ ի ւնր
«Կր խնդրենք որ Արաբ աշխարՀր իմանայ , թէ
մասնաւոբ ուշագրութեամբ եւ պարբերագրի ա- Հայ ժողովուրդի խմբերգային ել ձայնական
ււա ջին էջերուն մէջ աեդ կուտայ յ՝ետս կոչումի մեր ամսագրին մէջ Հայերուն դէմ Հրատարակ - (վոկալ) արուեստի յետ աղայ զարգացում ը եւ
Հետեւեալ Հանդիսաւոր ^ոյ^Ի^՛ 1 ՀձՋենք ուզեր ուած գրութիւնը մեր տեսակէտը չէ երբեք» : ծաղկումը կապուած է մեծ երաժիչտ , Հայկական
խառնակիչ դառնալի խորագրին տակ * Ե գի պա ա կան Հանդէս ի յեաս կոչում ր ո չին չո վ երդերու խորիմաստ՝ Հիանալի բազմաձայնոլ -
« 5 ո մ ն իա էլ–,լՀէտիտէ՝»ի յօգո ւած ագի րն ե ր էն կր մեգմէ անշուշտ իր կ ա ֆ ^ : Այս ո ւՀ անդե րձ , թեան վարպետ (պոլիֆոնիստ) Կոմի,,,,,,,, ի (Աողո–
մէկը*, օդտոււյելով մեր խմբագրապետին բացակա մխիթ՜արական է երեւոյթը։ Այո բոլորէն վերջ* կր մոն՛ Գէորգեան, 1869 1935) գործոլնէութեան
յութենէն գ ի բեն վե ր ա բե րեա լ անՀ ատ ական զ է պք դառնանք դարձեալ մեր ազդարարութեան։ Ար– Հետ; Կ՛՛մ իա ւո,,՝ որ Հարուստ փորձառութիւն ձեռք
մր Հիմ ունենալով տ /// յ ժոգովուրդի արմանա - թ-ույն, զգոյշ ու ծա֊ժկալ րովաՅդակ արարսւկսւԹ ձգած էր, էքմիածնի երգեցիկ խումբը դարձուց
սլատուո ւթ իւնը վիրաւորոգ նպատակաւս ը գրոլ - աշխարհի մէջ : Ջորո աչքով կր հեաեՆին մեր քայ լաւագոյն խումբերէն մէկը; կոմիտասի էքմիաւձ֊ -
թիւն մը սսլրգեց ո լցած՜ է ամսագրին մէջ՛. Ղ՝էպքր լերուն ; Արական կամ գնաՀս՚տական Հաստատում նէն մեկնելէն վերք \9\3ին, երգեցիկ խումբը ւիաս–
գլխովին Հակառակ է ամ սադր ին ս կղբո ւնքն ե ր ո ւն , ներէ աւելի) ժխտակաԼ ելոյթներու ՚իրայ խոր ֊ տօրէն քայքայուեցաւ եւ այսպիսով մեծ խումբե
որ է՝ եգբայր ո ւթքււն ել ի ր ե րօդն ո ւթ ի ւն աշէսար– Հ ինք : փնտռենք մ անաւանգ լծակր բոլոր վերա ֊ րէն մնաց միայն Թիֆլիզի Ներսիսեան դպրոցի
Հի բոլոր մոզովո ւրդն եր ո ւն Հետ ^ եւ Ա՛չ աաելա- պաՀ ութ իւննե բուն ։ *)*առն ալ աւելի խոՀեմ : Թա– խումբը։Եկամալեանէնվերք այդ իսումբր ղեկավա
թիւն կամ խառնակչութիւն : զ ե լ Հայկական միամտութիւնը ) ու խորագէտ մնաք րեց Աամաքանեանը (շատ կարճատել) , յետոյ Գրի֊
« Տ"*–նիա էլ֊ճէաիաէ^ի յօդուած՜ ագի բներ էն * * ՛Թուրքին պէս։ Առանց քծնելու ) բայց նա՛եւ զոր Միրզոյեան (Սիւնի) ել վերքապէս Ապիրիդոն
թ գթա կց ութ ի ւննե ր ուզարկած՝ էր անցեալ տաբի առանց զգա ց ո ւմ ով մ եզկանա լու ՚. Մեր չոէ֊րջ Հա Մելիքեան :
եւս , ու առիթ րնծայած էր բուռն գմգոՀոլթիւն– զար ուժեր կր դեգերին՝ ՀագարումԷկ նպատակով։ Ա– ՏԷՐ Ղ.ԵՒՈՆԳԵԱՆ
ներոլ : ԱնՀ աճս յ կացութիւն մ՛ը ս ա ե գծ ո ւա ծ՜ պիաի Մ/՚չա տուժեցինք Հաւատալով։ Փորձենք խարտ ֊
ըլլար ( եթէ մեր թերթին մէջ լայն տեգ տուած՝ նել ՀՏունիա էլ-ճէտիտէ^ներր , թ ա յ ռ –Ծլ առիթ (Մնացեալը յաջորդով)
չրլլա յինք ի բեն ուզզուած՜ պա տ ա ս խ անն եր ուն : չտանք մ եր մ ասին ծուռ էսս րՀ հ լու : \,ս րազատ ա– , ՞ ~ ~ ~ ~ " ^ ^ ^ ՛ ^ ՛ ™ – ւ ւ ՚ » ւ ւ – ա ^ւա—ւաւ ւ»ւաւաւա • «ս՜՜՜ւ՜՜
Հ.Պէտք էր Հսդ՚երւսնի պէս մօտենալ ել Հսկեք ր ա ր ւս կան պետութեանց մէջ) մասհտւորաբար եբի– ՊՈԼՍՈՅ «ԻՆՃԻ» սինէմային մէք ն ո ւա գա Հան֊
մեր Հիւաքևդին վրայ : (Հայտնի եղաւ, ի վերջոյ, տասարդութփււնբ զգայուն է ա յ ս օ ր ։ կարգենք եւ գէս մը տուած է քութակաՀար Եդուաբդ Մարկոս–
որ իր զցբութ իւննե ր ր արդիւնք են նախանձի ել իր սիրենք տյդ սերունդը , ա յ լ մանաւանդ ճանչցնենք եան, խուռն ել ընտիր բազմութեան մը ներկա -
գործատիրոջ Հանդէպ քինախնդրութեան ։ Երբ այս մեր բարքերը ) մեր պատմ ոլթիւնը ) մեր ձգտում - յութեան : ՋութակաՀաբբ նուաղած է, ի "՛էք ա յ –
մերկ իրականութեան առջեւ դրինք զինք, կծ՜իկր նե բ ը ։ լո3 1 Տէպիւսիւի «Լուսնալս յս՛» ը , Ջայքովսքիի
գրաւ : Ըւ * այսպէս ք ան– Ասկէ անգին՝ «Մելամաղձոտ սեռենատ^ը՝
Լ»ւ֊ք եւ Հետքն իսկ կորսնցուց շատ խորերը կրնանք երթալ ; ճաաել կեանքը^ ել Տէ Ֆալլայի «Կար^
;
Հեռացաւ ասպարէզէն։ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
Հրապարակախօս Ապանգար Ասլանղա բե անի , Հա ք
«Տռւճիա ե\ ճհտխհ» Նիւթհք ԽէրակաԱ նշանաւոր ողբերգակ Պետրոս Ադամեան ի ) Հայ ա–
եդեցողռւթե վԱ պսամոՆթե&եԱ ււ աջիհ երգեցիկ իւ ո ւմ ր ի ստեղծման նեբշնչոզնե -
ցաւ կը րսյտէւհ բու ) ինչպէո նաեւ երգեցիկ խում բի անդամ ֊ կա
տարողներ՝ Հայ ոզբերգակ դերասաններ Վրոյրի
«ՀԱՅԵՐՈՒ ՀԱՆԳԷՊ ԱՆԽԱԽՏ ՎՍՏԱՀՈՒԹԻՒՆ ԽՄք^* ֊ «Սով– ՀայասաաԱ» ա մ ս ա ^ ի 1946 եւ Մ իրաքեանի , սրգ.իչ ՀՀաՀ լամ եա՛հի անունները :
(Հետագային երգեցիկ խումբի աշխատանքին մաս ֊
ՈՒՆԻՆ*» ԿԸ ՅԱՅՏԱՐԱՐԷ ՀԱԼԷՊԻ ՄՈՒՀԱՖԸԶԸ Հոկաեմրե^ի թ-իւէն., մեր հայերէնով սկսնակ երգիչներ՝ Ամիր -
նտկցեցան երիտասարդ ։
(Մասնաւոր թ֊զթ-ակ^ւււթ-իւն Յա,,աք\ւ) 1 Յրդ գարու *իռՀ՚ջի ռ լ 14րդ գարու "ԿԻղբԷ
ո ս Օր - ջանեան եւ Վարգիկեան
Տ՝ ամ աս աղէ՚ե Հաղորղե ր էի լրբենի տ՛ողերը–, Հայ պատմագիր եւ փիլիսոփայ Ա տ ե ւի անն
որոնք տեղ էիս գտած եգիպտական ամսագրի մը՝ բելեան , իր աշխատութեան մէջ կր յիշատակէ , որ 1885 Մարտ \5ը նշանաւոր օր մըն է մեր երա
«ՏուՕիա էլ ոէսւիսւէ»^ (Նոր ԱշխարՀ) Յունուարի Հայաստանի մէջ գոյութիւն ունէին միաձայն եր ժշտութեան պատմութեան մէջ՛* Այգ օրը Թիֆէիզի՛
թիլին մ էի գեցիկ խում բեր Տ թէ այգ խում բեբու ղեկավարնե Արծրունի թատրոնի շէնքին մէջ աեղի ունեցաւ
Տարակոյս չունէինք) որ թուրքի բերան մր րուն մէջ մինչեւ անգամ կիներ կ՝րըային ։ Հայ Հայքառաձայ ն երգեցիկ /"մթի առաջին Հրապարա
կար այգ նախատինքներուն եաել , ել բարձրացող պա ամ ագիրներու աշխատ ո ւթի ւննե բուն մ էջ յիշա– կային Համերգը։ կարա-Մ՝ուրղա կր շարունակէ իր
կա ղկանձը կր թելադրուէր ահ Հ ւսա ա կան քինախն– տակութիւններ կան ^ որ 13 1 երգ դարերուն Հա աչխատանքր , ստեղիերով նոր երգեր ու ղանաղան
գրութենէ ։ (յ կա ա ի ունենալով սակայնդ որ մամա- յերն ունէին նօթագրութեան ճիշդ դրուած գրոլ ֊ եղանակներով կր ձգտի գրաւել Հասարակութիւ
լէ սիւնակներով սբսկուած այգ մաղձը կրնայ միտ– թիւն մը։ նը, Հետաքրքրութիւն յա,,սվ բերելով անոր մէ^
քեը\ը թունաւորել ^ այստեղ թէ ա յլուր կ ր յանձ - Եկեզեցական խմբային երգեցողութեան Հետ երեկոյթներու խառն ծրագրով։ Երգեցիկ խում -
ն ար ա ր էին ք Ագգ • է*շիւ ան ո ւթե ան ց Հա կան ջ լա՛ ֊ մի ասին , մեծ թափով կը զար գան ար նաեւ ժողո - բին կը յաքոբգեն գրական Համարներ (Վրոյր , Մ ի ֊
րել$> * չգոՀանալ գարշանքով/ կամ գգուանքով* ու վրգական երգը։ Որոշ երգեր մեղեդիներու իմաս ֊ րաքեան, Զապէլ) եւ կենդանի պատկերներ՝ այն
գործել : տովգ սկսած էին թափանցել եկեղեցական երգեցո ժամանակ տակաւին երիտասարդ , ր՚՚ւյւյ տաղան -
ղութեան մէջ։ Երգերը 1լ՝եըգուէին խմբովդ մ իա - դաւոր նկարիչ Գէոբգ Ոալինքաղեանի բեմադրու -
Հալէպի ագգ* իշխտնո ւթի ւննե ր ո ւ կոգմէ պատ ձայն) օկաաւայով
(ութնեակ) եւ կամ պաՀպան ֊ թեամբ։ Թիֆլիզի մ էէ՝ այղ տեսակ ամբող1 կարգ
ուիրակութիւն մր ) գլխաւս րու թնամր Առաքես րգ ուած նօթի ֆօնի վրայ * Բովանդակութեամբ՝
եր մը Համերգներ տալէն վերք, Կարա-Աուրղա կը
ԶարեՀ եսլիսկ * փա յաս լե ան ի եւ ընկ * Տ ոքթ * Ա *
գերը կ^Բձւամ 1՛՝^* աշխատանքի յ պատերազմական , մեկնի Բագու, ուր Պետրոս Ադամ եան ի լայն օժան
Ղ՝ասլագեանի , Տ ո ւն ո լա ր 25 ին գիմեց Ա ոլՀաֆըղ սիրային , կենցաղային
^ պարի ^ պաշտամունքի ^ դակութեամբ կը կաղմակեբպէ 40 Հոգիէ բազկա–
էմիր Աուսրաֆա էլ-ՀթէՀապիի * նախքան սլատկան կատակի եւն : Այդ երգերը իբրեւ Հիմ ծառայած
են ցաձ֊ երգեցիկ խումբ մը եւ բացառիկ յա քո ղու -
իշխանութեանց մօտ ոեւէ ձեռնարկ՝ անոր պարգե– այն պատմական
խմբերգային նիւթի , որ՛ով այն ֊ թեամբ կուտայ Համերգներու չարք մը։ Ատկեր
լո*~ Համարխնգրին էութիւնը ։ԱուՀաֆրզը սիրալիր
քան Հարուստ է Հալ մոոովուրդր : Ա՝ իա ձայնէն վեր1 կարա-Մուրղա կը մեկնի Նախիթւան (Տոնի
րն գուն ելութիւն մր կա տարած է իր Հ իւր եր ուն եւ բազմ աձայնի
անցնելու վարձերը մ եզ՝ Հայեր ուս վրայ) , ուր կը կաղմակեբպէ երգեցիկ խումբ եւ
ուշագրութեամբ ն՜կա՛տի առած՝ է սլատուիրակու - մօտ
կատարուած են ^ Հ9րգ գարու երկբ\որգ կէսի կ՚ընգլայնէ Համերգային գո րձ ուն է ո ւթ իւնը ; Տաս
թեան խնգրանքր խնդրո յ առարկա յ յօգո ւածը սկիգբնեբը
։ Այգ շրջան ին լո յս կլՀ տեսնեն ^ ներ– նեակ տարիներու ընթացքին , ան երգեցիկ խում
կա ր գա լու ) եւ կատարելու անՀրաժեշտ մի^ամտա֊֊. դաչնակուած
ձեւով* ժոգովրդական եւ Հայբենա - բի մշակոյթը կը տարահ՜է եւ կ՝արմատացնէ՝ Կով–
թիւնր Արտաքին Նախարարութեան մօտ ։
սիրական երդերու ամբոզ^ ՀչաՐՔ ^ԷՀ մողովածոլ ֊ կասի գրեթէ բոլոր Հայաբնակ վայրերուն մէչ1 :
Առա^նորգ Զ>արեՀ եսլիսկ * եւ Տոքթ * Ա Ղ՝ա֊~ ներ (երգաբանի • Այդ չր քանին ան կաղմակերպաօ՜ է տասնեակ եր
պագեան՝ իր րնգՀանուր գծերուն մէջ ներկայա գեցիկ խո, մրեր , որոնց ընդՀանուրին մասնակցած
ցնելէ վեր ջ յօգո ւած ին բով ան գա կո ւթ ի ւն ր , Հա - Բազմաձայն երգի առաջին նա խա կաբա պետն ե– են մօտ 6000 երգիչներ : կարա-Մուրղայի. եռանդուն
գորգած՜ է Հայ ժոգովուրդի զզուանքն ու ընգվղա֊– րէն մ էկր՝ Պո լիս ապրող եբգաՀ ան \/ ի կո գա յ ո ս գորօ֊ունէոլթիւնը միշտ նիւթ կը դառնայ կովս,։, .
մբ Հոն սլա՚քՀլուտծ՜ թշնւամական միտքերուն Հան քՒաշճեանն էր ^ քառաձայն խմբերգի Հեգինակը եւ եան ժողովուրդներու մամուլի էգերուն մէք։
գէտ ու յայտնած են այն լիակատար վստաՀութիւ տեսաբան՛ը : ՝70տո կան թուականներուն եր գա Հան
ն ր գ որ սո ւրի ական իշխանո * ֊ թ ի ւննե րր ձ եռք պ իա ի ,/^աշճեան կը Հրաւիրուի էջմիածին՝ ճեմարանին Այն ժամանակ, երբ կարա-Ա՝ուրղա իրեն յա
առնեե ա Հ րաժեշտ մ ի ^ո ցն եր՛ր ) արգիլելու Համ ար մէջ Հայ նօթագրութիւն ր դասաւանդելու Համար։ տուկ եռանդով, ժողովրդական ղանգո ւաօ՜ն ե րը
այգաիսի խո ւման ավար ական Հ բատար ակութ եան ց կջմիածնի ճեմարանին մէջ թաշճեանի գեկավա - կ՝.ընտելացնէ բ քառաձայն երաժշտութեան ,Պ ետեր–
մ ո ւա րր երկիր ։ րոլթեամբ իրենց սկզբնական երամշտա կան կր - բուրգի երաժշտան ո ցին մէջ՝ պրոֆ* Ռիմսկի -
թութիւնչՀ կր ստանան Ա՝ * Եկմալեան եւ կոմիտաս։ կորսաքովի մօտ , ե րգաՀ ան ո ւթե ան կրթութիւնը
Մ ուՀաֆրգ Ա* ուսթաֆա է լ֊Հյ է Հ ա սլի ճշդած է ԱշիսարՀ իկ բազմ աձա յն երգեցիկ խում րի ծագում ր կ՚աւարտէր այդ շրքանի միւս Հայ նշանաւոր եբ
անմիշաւգէսգ թէ սարի ա կան կառավարութիւնը կապուած էէ երաժշտական նշանաւոր ԳոԲ^Իլ\ ^**– գաՀ անը ^ խմ բավ ար եւ տեսաբան Մ ակար Ե կմ ալ–
ա՛նխախտ Համա՛րում ու վստաՀ ութիւն ունի Հան խմբեր գա յին Համ երգնԼ րու կազմ ա կերպի չ , իր եան (1860—1905)։
գէտ Հայ տարրին*, եւ թէ վսաաՀ է՝՝ որ է)գի.սլտոսի գործին խանդավառ Լէնտուզիաստ^ , խմբային եր Երաժշտանոցը աւարտ ելով՝ Եկմ ա լե ան կո ւ -
մէջ եւս Հայ ժողովուրդը կր վայելէ տեսական իշ գեր Հաւաքող ու ներդաշնակող կոմպոզիտոր Լեր– գայ Թիֆլիգ եւ ջերմօրէն կր՛ լծուի Հայ եկեղեցա
խանութեանց անվերասլաՀ Համակրութիւնը։ Ընդ.- գաՀան^՝ ՝ք*րիստափոբ ՚/ ա ր սւ - Ա՛ ո ւ րւլա յ ի անուան կան մ իա ձայն ե բդեց ո գութեան բար եվա խման գոր
գծ՜ելէ վերջ կարեւորութիւնը Հայեւարաբ եղբայ ծին* Միեւնոյն ատեն ան կր գբէ կ*"րգ մը աշխար–
տուա՛ծ՜ է թ՜է Հետ (1854—1902)։ Հիկ իքնաաիսլ երկեր :
րակցութեան*, մուՀաֆըղը Հաւաստիք
նման ստասլտտիը Հբատարակութիւննեբ ոեւէ կեր– 1882 Հոկտ * 29^5/ հԱ* եզու Հա յաստանի՝^ թեր
սլով չեն կրնար ստուեր բերել Հա յ տարրի արժա թի խմբադրութեան մԷ^ տեղի ունեցած խորՀբ - Տաղանդաւոր մանկավարժ 1 խմբավար Մ • Եկ֊
նիքներուն հ ԱՀաւասիկ իր խօսքերէն Հատուած մը* դակցութ-եան նախաձեռնս ւթեամբ ^աբա - Ա ուր– մալեան՜ կրցաւ կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ՛
«Արգելք պիտի ըԱայի <ձՏ ունիա էլ֊֊ճէտի - գայի) առաջին անգամ կը ծագի գաղափարը ^ Հա ք Հայկական Նե ր ս ի սեան գպրո ց ի աշակ եր ան եր էն
տէ՝$>ի Հալէսլ մուտքին 1 ռթէ ռրԲ^*Ք աեգեակ ըլլա ժողովրդական եւ եկեղեցական երգերը ներդաչնա– ստ եոՆե, բարձրորակ, օրինակելի երգեցիկ խումբ
յի անոր բովանդակութեան * Հիմա որ Համազգա կելու եւ անոնք ժողովրդականացնելու նպատակով մը։ Այդ խումբր մեծ՜ գեր խաղաց ժողովուրդին
յին վրդովումի առիթ ընծ՜այած՜ է ս ՚ ն , կր խոստա խառն երգեցիկ խումբ մը ստեղծելու Համար ։ Հա ւ մէք բաղմաձայն երգեցողութիւնը՝ տարածելու
նամ յգել ամսագիրը Արտաքին նախարարութեան ) ժոզո՚վուրդը պէաք է գիտնայ անցեալ գարու այգ գործին մէք, չեորՀփւ այն նոր ու թարմ ներդաշ
ւււ Ի՚սգրհէ ՈՐ իր կա՛րգին անՀրաժեշտ ձեռնարկ գործիչներու անուննեբր) որոնք ցարական կար ֊ նակութեան, ղոբ չէր գործադրուա՛ծ մինչեւ Եկ -
ները կատարէ եգիպտական ի շիւ ան ու թ ե ահ ց մօտ , գերու դաժան պայմաններու տակ) իրենք ոգեւոր– մալեան :
արգիլելու Համար Հրատարակութիւներ այ՛դպիսի ո լելով՝ 1լ ոգեւո րէ ին ուրիշներ եւ գործովկը մ աս - Կիրակի ել Հանդիսա՛ւոր օրերը Թիֆլիզի տար
ԳՐգո֊իչ յօդուածներու ^; նա կցէին իրենց ժողով ուր գի եր աժ շտ ական մ շակո յ– րէ՛ ր աղգութեան պատկանող բնակիչները Հա յերու
Զ ո ւշա ց ալ արձագանգը : թի զարգացման: մայր եկեղեցին կոլգային, Հիանալի երգեցիկ
*ք՝,անի մը օր առաջ ) Հալէպի ԱուՀաֆըղր կը Հսյյ երգեւլի կ խում բի զա ր գա ց մ ան պատմ ու— խումբի պատարագը լսելու Համար– Այս տողերր
աեգեկացնէ Հալէպի ազդ * իշխանութեանց ) թէ թեան մ էջ պէտք է գ ր ո ւ ի ն մեր նշան սւ ւ ո ր գրոգ– ստորադրողը ունկնդիրներս ւն մէք յաճախ տեսած
կատարուած՛ է անՀ րա՛ժեշտ գիմ ում ր Եգիպտոսի ներ Րաֆֆիի ( Պ ա սւ կան Լ ան ի Լ*ք*ամառ–՝է*աթիպաք , է Իպպոլիտով-իվանովի , Կլինովսկիի , Պալիաշվի–
արտաքին նախարարութեան մօտ ) որ ) իր կարգին լի , Նիկոլայեւի ել ուրիշներու նման երգահան -
պիտի Հ ետաքրքր ո ւի անշո ւշա խնդրին է ո ւթ ե ամ բ ։ ներ : Ատկէց առաք Եկմալեանի սքանչելի երգիք
ՀՀ Տ ունիա էլ֊ւէՀէտիտէ^ի Փետրուարի թ ի ՚ ֊ ր կր ՀՀ Աս ա ու ահ ծ թոզութիւն շնոբՀԷ եւ բմշկէ զայն խումբը լսելու կուգար ռուս Հանճարեղ երգաՀան
... ՀձՏունիա էլ֊ճէաիաէ» ցաւ կր յայտն է այս Պ– Ի– Ջայքովսկին , որ այն ատենները յաճախ
սնդիռ ֊Տ փւայլո<յւնւ <փա սա , թէ սրա ով եւ լր– դէպքին Համար։ Խօսքի ազատութեան եւ մամուլի Կ.՚այց^Լէր 1^՝ՒֆլէԴ.Հ Եկմալեանի երգեցիկ խումբը
ււ
սրբո ւթեան մեր Հաւատքը չարաչար գործած - պատարագէ զատ , Հրապարակ կուգար նաեւ աչ -
ջութեամբ կատարուած՜ ՛ոեւէ ձեռնարկ ա սլա բ գի ւն
ուեցալ ։ իսարՀիկ երդերու ծրագրով։
չի մնար % Արդարեւ ) ա՛մ սադր ին իսմ բագրոլթ ի ւնր
«Կր խնդրենք որ Արաբ աշխարՀր իմանայ , թէ
մասնաւոբ ուշագրութեամբ եւ պարբերագրի ա- Հայ ժողովուրդի խմբերգային ել ձայնական
ււա ջին էջերուն մէջ աեդ կուտայ յ՝ետս կոչումի մեր ամսագրին մէջ Հայերուն դէմ Հրատարակ - (վոկալ) արուեստի յետ աղայ զարգացում ը եւ
Հետեւեալ Հանդիսաւոր ^ոյ^Ի^՛ 1 ՀձՋենք ուզեր ուած գրութիւնը մեր տեսակէտը չէ երբեք» : ծաղկումը կապուած է մեծ երաժիչտ , Հայկական
խառնակիչ դառնալի խորագրին տակ * Ե գի պա ա կան Հանդէս ի յեաս կոչում ր ո չին չո վ երդերու խորիմաստ՝ Հիանալի բազմաձայնոլ -
« 5 ո մ ն իա էլ–,լՀէտիտէ՝»ի յօգո ւած ագի րն ե ր էն կր մեգմէ անշուշտ իր կ ա ֆ ^ : Այս ո ւՀ անդե րձ , թեան վարպետ (պոլիֆոնիստ) Կոմի,,,,,,,, ի (Աողո–
մէկը*, օդտոււյելով մեր խմբագրապետին բացակա մխիթ՜արական է երեւոյթը։ Այո բոլորէն վերջ* կր մոն՛ Գէորգեան, 1869 1935) գործոլնէութեան
յութենէն գ ի բեն վե ր ա բե րեա լ անՀ ատ ական զ է պք դառնանք դարձեալ մեր ազդարարութեան։ Ար– Հետ; Կ՛՛մ իա ւո,,՝ որ Հարուստ փորձառութիւն ձեռք
մր Հիմ ունենալով տ /// յ ժոգովուրդի արմանա - թ-ույն, զգոյշ ու ծա֊ժկալ րովաՅդակ արարսւկսւԹ ձգած էր, էքմիածնի երգեցիկ խումբը դարձուց
սլատուո ւթ իւնը վիրաւորոգ նպատակաւս ը գրոլ - աշխարհի մէջ : Ջորո աչքով կր հեաեՆին մեր քայ լաւագոյն խումբերէն մէկը; կոմիտասի էքմիաւձ֊ -
թիւն մը սսլրգեց ո լցած՜ է ամսագրին մէջ՛. Ղ՝էպքր լերուն ; Արական կամ գնաՀս՚տական Հաստատում նէն մեկնելէն վերք \9\3ին, երգեցիկ խումբը ւիաս–
գլխովին Հակառակ է ամ սադր ին ս կղբո ւնքն ե ր ո ւն , ներէ աւելի) ժխտակաԼ ելոյթներու ՚իրայ խոր ֊ տօրէն քայքայուեցաւ եւ այսպիսով մեծ խումբե
որ է՝ եգբայր ո ւթքււն ել ի ր ե րօդն ո ւթ ի ւն աշէսար– Հ ինք : փնտռենք մ անաւանգ լծակր բոլոր վերա ֊ րէն մնաց միայն Թիֆլիզի Ներսիսեան դպրոցի
Հի բոլոր մոզովո ւրդն եր ո ւն Հետ ^ եւ Ա՛չ աաելա- պաՀ ութ իւննե բուն ։ *)*առն ալ աւելի խոՀեմ : Թա– խումբը։Եկամալեանէնվերք այդ իսումբր ղեկավա
թիւն կամ խառնակչութիւն : զ ե լ Հայկական միամտութիւնը ) ու խորագէտ մնաք րեց Աամաքանեանը (շատ կարճատել) , յետոյ Գրի֊
« Տ"*–նիա էլ֊ճէաիաէ^ի յօդուած՜ ագի բներ էն * * ՛Թուրքին պէս։ Առանց քծնելու ) բայց նա՛եւ զոր Միրզոյեան (Սիւնի) ել վերքապէս Ապիրիդոն
թ գթա կց ութ ի ւննե ր ուզարկած՝ էր անցեալ տաբի առանց զգա ց ո ւմ ով մ եզկանա լու ՚. Մեր չոէ֊րջ Հա Մելիքեան :
եւս , ու առիթ րնծայած էր բուռն գմգոՀոլթիւն– զար ուժեր կր դեգերին՝ ՀագարումԷկ նպատակով։ Ա– ՏԷՐ Ղ.ԵՒՈՆԳԵԱՆ
ներոլ : ԱնՀ աճս յ կացութիւն մ՛ը ս ա ե գծ ո ւա ծ՜ պիաի Մ/՚չա տուժեցինք Հաւատալով։ Փորձենք խարտ ֊
ըլլար ( եթէ մեր թերթին մէջ լայն տեգ տուած՝ նել ՀՏունիա էլ-ճէտիտէ^ներր , թ ա յ ռ –Ծլ առիթ (Մնացեալը յաջորդով)
չրլլա յինք ի բեն ուզզուած՜ պա տ ա ս խ անն եր ուն : չտանք մ եր մ ասին ծուռ էսս րՀ հ լու : \,ս րազատ ա– , ՞ ~ ~ ~ ~ " ^ ^ ^ ՛ ^ ՛ ™ – ւ ւ ՚ » ւ ւ – ա ^ւա—ւաւ ւ»ւաւաւա • «ս՜՜՜ւ՜՜
Հ.Պէտք էր Հսդ՚երւսնի պէս մօտենալ ել Հսկեք ր ա ր ւս կան պետութեանց մէջ) մասհտւորաբար եբի– ՊՈԼՍՈՅ «ԻՆՃԻ» սինէմային մէք ն ո ւա գա Հան֊
մեր Հիւաքևդին վրայ : (Հայտնի եղաւ, ի վերջոյ, տասարդութփււնբ զգայուն է ա յ ս օ ր ։ կարգենք եւ գէս մը տուած է քութակաՀար Եդուաբդ Մարկոս–
որ իր զցբութ իւննե ր ր արդիւնք են նախանձի ել իր սիրենք տյդ սերունդը , ա յ լ մանաւանդ ճանչցնենք եան, խուռն ել ընտիր բազմութեան մը ներկա -
գործատիրոջ Հանդէպ քինախնդրութեան ։ Երբ այս մեր բարքերը ) մեր պատմ ոլթիւնը ) մեր ձգտում - յութեան : ՋութակաՀաբբ նուաղած է, ի "՛էք ա յ –
մերկ իրականութեան առջեւ դրինք զինք, կծ՜իկր նե բ ը ։ լո3 1 Տէպիւսիւի «Լուսնալս յս՛» ը , Ջայքովսքիի
գրաւ : Ըւ * այսպէս ք ան– Ասկէ անգին՝ «Մելամաղձոտ սեռենատ^ը՝
Լ»ւ֊ք եւ Հետքն իսկ կորսնցուց շատ խորերը կրնանք երթալ ; ճաաել կեանքը^ ել Տէ Ֆալլայի «Կար^
;
Հեռացաւ ասպարէզէն։ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
