Page 165 - ARM_19-1947_01
P. 165
ւե ւ»ւէտ«ւճււ ս ս օ ւ ա ա « &ա*ե8ատ ե « տստա-ե Ի Օ ք & ո դ ե ւ ս Ա թուղթի Աոք օէհՕքը
- քօոժտ «ո 1925 - ( Ռ - եւ վերջքէն մաս)
(I. Շ. Տ*ւո* 376.28*
տա. ատտձճե\ս 9». Աոանձսաշնորհեալ օտարականներ— Ա -
17, եա ւ, էսս» ս. - ք ^ ա ա յ ՛ ;
ռոնց տրուելիք ինքնութեան թուղթե րր աասր
ՍԱ Ա08. 15 / « - Շ. Ը. Բ. 1678-63
տարուան Հասար արժէք պիտի ունենան : Այս գ ա ֊
Տալ». 1000, ծամէ. 00, Ե՛ւ–"՛"– 300, ֆր., Աք^սւս. 10 &>լ.
սակարգի օտարականները իրաւունք պիտի ունե -
Տաոտա 22 ք ^ 1 6 ք 1947 Շաբաթ 22 Փետրուար նան ամէն տեսակ արՀեստնեբով զբաղելու :
պատ ձ
ԱռանձԼ աչնորՀ եալներու դասակարգին
կանելու Համար պայման է որ՝
*Թ. ՏԱՐԻ - տ Խոհ « ° 4937–՚նոր. շրշան թիւ 576 Խմբագիր՛ Շ ՍԻՍԱՔԵԱ՚ե ԳԻՆ՛ 4 *Ր |. Օտարականը Ֆրանսա մ տած ժամ ան ակ 33
տարեկանէն վար եղած էԼէայ » ֆրանսաբնակ իւ. -
րաքանչիւբ անչափաՀաս զաւակի Համար 5 տարի
ՍԷՐ Խ 0 Ս * Ը ՕՐԸ ՕՐԻՆ պիտի աւելցուի այս տարիքին վրա յ ւ գա -
30 Յունիս 1946/ օրէնքով «սովորականդ
սա կա ր ՚1 ի ն պատկանող այն օտարականները, որոնք
ԹՐ՚Բ Ա Պ Ա Տ ՈՒՄ առանց ըԼգՀատումի Ֆրանսա կը բնակին \ Տուն֊
ԳԱՂՏՆԻ ԼԵԶՈՒՆԵՐ ուար 1939Հ1* ի վեր, այս տարիքի սեղմումին են ֊
թակայ չեն :
Տա րօր ին ա էլ պատկե ր մշ կր սլարղԼն Պոլսոյ Մ եր վարդապետները կ՝ըսէին թէ լեզուն յօ 2. Ապացուցանէ թէ երեք տարի առանց ընդ -
թուրք թերթերուն վերԼին թիլեր ր ( ֆետր . 1 1 0 ) ։ րինուած է միտքէն ա֊ցածը յայտնելու Համար Հատումի Ֆրանսա բնակած է ։ Այս պայմանաժամը
Կշ թուի թէ որղ մր ինկած է բոլորին մէշ՝, եւ ուրիշին ւ մէկ տարի ի կր զեղչուի՝ եթէ օտարականը ամուս
կատաղօրէն իրար կր խայթեն աշՊւ ու ձախր։ Ե - նացած է ՖրանսուՀ^ի մը Հետ եւ կամ ֆրանսա -
րեսփոխանն ու խմբագիրր : Նախարարն ու սպա Աւելի ճիշգ Կ՝է1էաՐ ԱԱել թէ լեզուն յօրինուած Հպատակ զաւակ մը ունի, (իրանս* ծագում ունե
րապետը։ Հալքն ու Գեմոկյբատը։ է յաճախ գազախը ււլ ա ֊, .. լււ ս ՝*ամար մտածումը։ ցող կիներուն Համար՝ եթէ ֆբանսաՀպատակոԼ ֊
Մ իշան կես, լ՝ քարեր ալ կ՚արձակուին Հ ա յ կա - Ջեմ գիտեր թկ ա՛՛յս օրէնքին կը Հետեւին կարգ մշ թիւ1 շ կորսւ ցուցած Է օտարականի Հետ ամ ո ւսնա–
կան պահանջներուն առթիւ։ Օրինակ՝ Անատոլուի զբաղէ տներ , որո.. ց լե՛լ՛՛ ւէն բան չեմ Հասկ, ար նալուն պատճաււաւ է
գործակալութիւնը կը ծանուցանէ թէ կարգ մր հակառակ բեւԼււաղրսւթեանց վարժութեանս Հ Այս երկու պայմաններու մէկէն կամ միւսէն
հայկական խմբակցութիւն ներ գիմ ած են– Ա՛ Հացեաւ է՝ այց գիտեմ որ Հւագո յն քաղա քա կր թ ո ւթ ե ան ց զերծ կր կացուցուի՝ եթէ ֆրանսական կամ դաշ -
Աղգերու կազմակերպութեան , բողոքելով Լողան ի շրքանր** ուսումնական֊ե ր ր կ^աշվսատէլն գաղտ 1 ա կից բանակի մը մ է է ծառայած է, կամ ո ւշա -
դաշնագրին բռնաբարման ղէմ յ նի պաՀել դրոց լեզուն, իբրեւ բա՛ Լ ա լի աստուած֊ գրաւ ծառայութիւն մը մատուցած է Ֆրանսայի,
Հռչակաւոր ամբոխավար մը, Ասլիտին Տս՛ - ն երուն Հետ Հ ա ղո ր գա կց ո ւթե ան ; Հասարակ ժոզո– ըլլայ դիմադրական ճակատի մէէ, րէԼայ գրական ,
ՎԷՐ I կ՝ազդարարէ . «Ո՛վ որ հող կը պահանջէ վուրգը արտնօո ւած շէ ր սորվելու ա յգ լեզո ւն , - գեդա ր ո ւե ստա կան կամ գիտական աշխատա նքնե–
մեզմէ, յուսախաբ կ՚ըլլայ»։ այսպէս , ^սրբազա^. լն ւլսւնդ կը ծ առա յէ ր & ածկա րով :
— « Թուբքիոյ շուրջը թշնամութեան ցանց մը դր ո ւթե ա>ն , իսկ ռամ իկ լեզուն՝ խօսակցութեան : Այս կարզի օտարականներու ամուսինները՝,
հիւսեր են եւ ձայներ կը բարձրացնեն Հայաստան, ԸնդՀակառակն , Հիմա ռամիկ լեզո՛ւն է որ կը ծա ծնողքները կամ զաւակն երր եւս կ՚օգտուին նոյն ա–
Վրաստաւն , Պուլկարիա, Ասւկոսլաւիա, ՌումաԸիա ռայէ ծածկախօս ՚՛ ւթ եան ; Ամէն ժողովուրդ ԳՐՈ9
ինչպէս ռաւե լութ իւննե րէն յ
եւ նոյնիսկ հելլէն համայնավարները։ Սռլբիացի. լեզուէն զատ ունի ղազանի լեզու մըն ալ,
ները Հաթայը (Ալէքսանտրէթի Սանսաքը) եւ Կի. Ֆրա^ սաց ինե րը արկօս : Առանձնաշնորհեալներու գասակա բդին ս*էչ*
լիկիան 1լը պահաԱջեն: Իբրեւ թ է չէր բաւեր այս Հայոց մէՀ գոյութիւն ունին բազմաթիւ ընդոլնուե լու համար , օտարակա՛նն ե րը բարի վարք
ամէնը, Դաշնակներն այ սկսան մեգի դ է մ գործել ղազանի լեզուներ , Հա գռաւեր էն» կամ զճնճզու– պէտք է ունենան եւ ոեւէ ծանր գատա՚պարտու -
(<տ.3առախ,— Նո՞ր) եւ «Ժուոնաթ եուտան Թուր. կերէնֆ, լեզու մ լլ ււ ր անՀասկնալի կը մնայ շատե թիւն կրած պէտք շէ րլլան :
քիոյ դ է մ , Միացեալ Ագգերաւ կազմակերպութեան րս ւն ; ՀԻ Ո զո վու րգէ ա յ գ 0* ղուն կբ խօսի , երբ չու– Եթէ օտարական ի մը առանձն աշնորհեալի
դիմելով», (ճիւմհոլրչէթ ,3 Փետրուար)։ զեր բան Հասկցնել օտարին ; Գ աղտն ի լեզուն կը ինքնութեան թուղթը մերժուի, տարի մը վ^ր2,
Թուրք հ րապարակաղիրյէ հայկական ներգաղ կո չուի նաեւ <լձաղ եվար% , ա յ սինքն թռչո ւնի լե - յիշհալը կրնայ նո ր դիմում մը կատարել։
թին դէմ ալ քանի մը տողեր սահեցնելէ վերշ\, կը զու, <ձվա ր-ֆ կր նշանակէ բարբառ, ինչպէս Պ ո լ– Համաձայն նոր օրէնքին , այն օտարականները
յայտարարէ երանաւէտ անդորրութեամբ– սեվա ր Պոլս ո յ բար բաււ , պզտի վար մ ա՚նուկ– որո՛նց ինքնութեան թուղթը մէկ տարուան կամ ա–
— « Հակաււակ արտասահմանի ուլնոցներուն, նե բու լեզու յ ք*ա։լմաթթլ են գաղտնի լեղուները , ւելի պակաս ժամանակի համար տրուած է՝ պար -
կարաւանը կը քալէ Թուրքիոյ մէջ» : օրինակ՝ ազԼրէն^ կռկնեբէն, անհղեբէն, բլբլե– զապէս աշխատանքի 1 ր կար պայմանագիր չունենա
Արդ, Պոլսոյ վերային թղթաբերէն կ՛իմանանք բէն , մն9երէն, այծերէն Լկամ ըծեվաը) , տփողկե– լու պատճառաւ, անոնք անպայման «ժամ անա կա
թէ առ այժմ «Բ՝իւբքօղլոլ Թիւրքեր» են որ կ՝ոռ - րէն ։ ք՝ոլոր այս բա բբա ււները ունին ի բենն ց բանա լորիաներու դասակարգին մէէ\ Հպիտի պահ ուին : Ե–
նան այգ կարաւանին Տամբուն վրայ։ Եւ իՀ1՝Հ լին ։ Այսպէս , շլբեվար կոչուած գաղտնի լեզուին թէ տարթւերէ ի վեր Ֆրանսա կ՚ապրին՝ կրնան
պատկերալից տեսարաններով։ բանալին կը կտղմեն լր տառեըր, էխկեվտր կոչ «սովորական» կամ նոյնիսկ «առանձնաշնորհեալ»
Փորձենք ամփոփել հիմ՛նական կէտերը* ուած ծ ած, կա լե ղուին բանալին՝ |ն 1| տա ռԼ ր ր , րվ– դասակարգին մէ^ ընղունուիլ։
Նաիս , կուսակցական պայքար : Ոչ միայն պե ճեվտր Աւլողի էեղ^ ւինֆ բանալին՝ Վճ տառերը , - «Առանձնաշնորհեալները՛ ըստ օրինի պիտի
տական «Հալք»ին ել բնդղիմադիր «Գեմ ո կրատ» ին օրինակ՝ աՎճամէ վճէն լեՎճեզուվճու իՎ&իր բավ– առնուին «ս ո վո րա կան»նե րու ղասակարղէն : Աա -
միշ\եւ, այլեւ իւրաքանչիւրին մէշ^։ Այն աստիճան ճանավճալիՎճին ո ւՎճունիվճի ; Որ թարգ - կայն, «ժամ՛անակաւոր»ներն ալ կրնան մէկ անգա -
որ, առաջինը հարկա՛դրուեցաւ ժողովները գումա մտ՛նի՝ ամ՛էն լեգոլ իր րանա|ին ա֊ն՚ի : Եթէ ուշա– մէն «առանձնաշնորհեալ» դառնալ, եթէ իրենց
րել դռնփակ։ Թէեւ, թերթերը կրցան երեւան հա գրութեամ բ դիտէք , կը տեսնէք ոբ ամ էն վան՛կ ինքնութեան– թուղթեր ը տարուէ տարի կանոնաւո–
նէ, շատ մր յա յտնոլթ իւննե բ • կրկւ ուած եւ ամ է ն մէկ վան կամ է^ լեցուած է բարուր եւ քա֊։ ի մը տարիէ ի վե բ նորոդուած է ։
է տառե րով Տ
Այսպէս , երեսփոխան մր ղերօ Հռչակած Ի՞նչպԷս փոիհլ ինքնութեան թուղթերը
Հ.Հալք էվիդն եր ու գործուն է" ւթիւնը : ( ^՝ո զո վրղ ա– Այս գաղտ ի լեզուէն զատ, որուն տեսակները «Ժամանակաւոր» եւ «սովորական» դասակար–
• յ ի ն տուներ, Հիմնուած պետական կուս՛ակցութեան կը կոչուին թո չունի լԼղոլ , այն բացատրութեամբ դերու ինքնութեան թուղթերը պիտի փսխուին
կողմ է , փոթան երբեմնի Հ.թի ւ՜րք օճաղիդն ե րու) : թէ անՀասկնալի է մարդոց ^ կամ այծի լեզու, այն երբ խնդրոյ առարկայ օտարականին ինքնութեան
Երկրորդ՝ պայքար օրուան իշխանութեան եւ տրամաբանութեամբ իմէ անիմանալի է մարդոց , թուղթին պայմանաժամը կր լրանա յ ։ֆո իսե լու հա
նա խորգ սպարապետին՝ մառէ շալ Ֆէվզի Ջաքմա– կամ մունէ լեզու, այն նշանակութեամբ թէ Համբի մար դիմել, րստ առաջնոյն Ոստիկանատուն , կամ
քի մ ի թ լ : Պէ" &ք Ի օ ս " Լ Ի » գոյութիւն ունին ծածկագրու ոստիկանատուն չգտնուած տեդերբ քաղաքապե -
Այս սպան Աթաթիւրքի աչքի լոյսը կը համար թեան տարբեր ե զանակն ե ր ; տարան (Փա րի դի մէ^ Ոստիկանական վիրատես -
ուէր երէկ, իսկ այսօր դարձեր է աչքի փուչ, օր - Այսպէս, հղսայրա^րոՆ]^-ի^^^ կը կո չութիլն) •
ուան վարիչներուն համար : չուի ծած Գալով «առանձնաշնորհեալ» դասս,կարգին ,
Առ նուաղն երեք նախկին թէ ներկայ նախա - կալեզու մը, որ ամէն բառի մէէ տառերը կը փոիսէ ասոնք կրնան իրենց ինքնութեան թուղթերը փո -
րաբներ ծանր մեղադրանքներ կ՛ուղղեի Ֆէվզի իրենց եղբայրագրով, ր/4 եզբայրագիրն է գ, խել ե լ տասը տարուան նոր թուղթեր առնել՝ ա -
Ջաքմաքի դէմ, որ իր կարգին ասպարէզ ի$ած է, գին՝ դ եւ այսպէս յաֆորդաբար ։ Օրինակ՝ Ղ՚ԱԴ ռա՚նց սպասելու որ պա յմանաժամ ր լրանա յ : Պատ
եւ խորհրդաւոր սպառնալիքներ կը սահեցնէ ւ կը նշանակէ երգ ։ կան ի շխանո ւթ իւննե ր ը այժմէն իսկ պիտի տան
Ուրիշ գաղտնի լեզու մը, կեսւագրՈլթիՆԶ, որ •նոր ինքն ու թեան թուղթ երր, զորս ստանալու հա
Առամբն փամփուշտը արձակած Էր ներքին տառերուն փոէյարէն կշ գործածէ կէտեբ։ մար ղրոշմեալ թուղթի վրայ (բՅբւտք էԱա՚Մշ) խնդ -
գործավարը (նախարար) , այն տպաւո րո ւթ Է ւն ր Կայ նաեւ Հթարս՝^ լեզու մը, զ"ր կը էսօսէթն բագիր մը պէտք է ստորագրել ել Ուղղակի ղրկել
ձգելով թէ նախորդ սպարապետը գործիք դարձած մամա՝ւ ակին մեր աշուղ նե րր , բառաղարձու- սովորական թղթատարով :
է համայնավարներու ձեռքր։ Ֆէվզի Ջաքմաք ան– թեան եղանակ մ րն էր այդ, դրամ ըսելու տեղ ըսե Խնգրադրին վրայ պէտք է գրել ա՛նուն , մակա
մ իրապէս պատասխանեց, «Մեզ վարկարեկելու լով մարդ: նուն, ծն֊նդեան վայրն ու թուականր, ամուսն-ա .
դիտմամբ
եւ հանրութեան սէրը մարելու համար Արդ, կ՛իմանամ , որ գաղտնի լեզու մըն աք ցած կամ ամուրի բէէալը, ֆրանսացի ազգական ու
համայնավար պիտակը փակցնել կ՛ուզեն մեզի»։ յօրինուեր ել գործադրութեան– է դրուեր արդէն * * նենալը (եթէ ունի), Ֆրանսա մտնելու թուականը
Եւ դեռ ուրիշ բաներ • լՀեզա,յասվնտանի.- մէշ՝։ իբրեւ նմոյշ, հատուած մը այդ եւ անընդմիջաբար քանի տարի Ֆրանսա բնակած
— « Նեյյքին գործավարին սառէն վերջը , գիւ իոլշելիկեաՅ էպոխայում, ինտենսիվ կոնս - ՛ըլլալը :
ղերու մէջ քաւրւոգոլթիւննհր կը կատարեն ինծի
դէմ եւ կ՚ըսեն Աառէշալը համայ նավար եղաւ տրաւկցիայի եւ հ լ հ ե տ ր ի Փ Ի Կ ա ց ի ա յ ի ներկայ ո՝11– Նոր թ քնու թ եան թուղթե ր ը պիտ ի տ բուին ան–
եւ կը գործակցի թշնամիին հետ։ Մօտերս ան ալ
պիտի կաիաւի ՚Ւհմոկրատներուն հետ» : մէնտում, ռեսպուբլիգսւյի մեքենատրակտորային միՓապէս , առանց սպասելու որ Աշխատանքի նա
կայանների բոլոր տրակտորիստներին , տրակտո. խարարութենէն նպաստաւոր պատասխան ղա յ Հ
րայիՕ բրիգադաներիս, կոմբայնավարներին ե ւ ք՚նքւ ո ւթե ան թուղթ երր վե րան ո բո գելու Հա -
Նախորդ սպարապետը իր կա\րգթե մեղա - մէփա1ւիկնհրին... մար «սովորականդ եւ <ձառանձնաշնորՀեալդ գա -
գրանքներ հիւսած րԱալով, ուղղակի կամ անուղ յնչպէս կր տեսնուի , այնքան լալ յօրինուած է սակա րդերբ կրնան դիմել պա յմանաժամ ին լրանա
ղակի, նաիսկին նախարար Րիւշտի Արաս ել ու - այս ծ ած կա լեղ,. լԼ , ոբ մ՜ողովուրդր բան մ րն աչ չի ^ լէն երեք ամ իս առա^ , «ժամ անա կա լյարդները մէկ
րիշնեբ փութացին բաց նամակներ ուղղել եւ բա\. հասկնար–յ Կարեւորն ալ այգ է արդէն : Գ*–բախ– ամ իս առաՓ :
ցատրո պաՀանքել է տարար իր բանալի՛։ 5 անօթ չէ ինծի։ Բա՛ց, որքան Երեք գասակաբգեբոլ պատկանողներն այ ինք–
ւթիւն դիտեմ , դողիւ լեզու չէ ասիկա, այլ սոխի լեզու :
ն ութե ան թուղթին Համար պիտի վճարեն միայն
Մէկ խօսքով , կատարեալ Ջլամարտ, Որ ախ - ԱՐԱՂ 100 Փ Ր ս ա * , Համաձայն 16 ՛Հո կա. 1946/ օրէնքին։
տան շանն է ծանր տագնապի մը։ (( , գ.^֊ «իքւշաէ՞ս կը դրօսւՕոՆ մեր ժողայուր– ինքնութեան թուղթերու Համար եղած ա յ ս
Գեռ առիթ կ՚ունենանք աւելի լայնօբէն պար - դը» յօդուածիս ւքէջ , հհաեւեւով Աոառեանի՝ գյւեր նոր կարզազրութ իւն ր ցոյց ելու տա լ թէ կառավա–
դելու այս լրագրական եւ բեմական ճակատամար էի |>է 1օ1>1՚»՚՚1՚– ձայեյաւն 1լր տրու1ի «չում ոււոող^ րութիւնր կ՛՛ուզէ քաջալերել օտարականներու
տը , ուր իսմէթ ինէօնիւի շուքն ալ կր յածի : նաիյաաակաԱ ւՏ՚ակղիրը , յ>է չ ո ւ մ կ ը նշանակէ ղը– բնակութիւն ր Ֆրանսայի մէ^ դիւրացնելով աշ ^
Պառակաո ւմ ր կրնայ ոչ մ ք ա յն երկարիդ, այլեւ զրլճշղ ւ Ալպ . Մա(իւասեան՚ի րաււարանէն կ*իւքա^ խտտանքի եւա յլ սլա յմ անն ե բ ը ։
ծաւալիլ , խախտելով օրուան կարգուսարքը : Թէ– նամ, ււ ր տոււէ 1լր նշանակէ, այդ մակդիրովդ «րա., Նոր օրէնքի մէֆ ոեւէ մասնաւոր տրամադրու
եւ , բանակը իշխանութեան Հետ է ; նից սրսսւրասա՚սծ աԼԼևամ ու փխրուն պա4Լ(ւօ> « թիւն չկայ Հայ եւ ռուս գաղթ՚ականնե լաւն Համար ւ
Թուրքր շատ լաւ դիաէ ներքին ճեղքերը վւակե– (Մեր չորթանը), ՀՐԱՆՏ ՍաՈՒԷԼ
լու եղանակը։ Մանաւանդ երբ արտաքին վտանգ
մ ո տեսնէ ւ Շ•
Fonds A.R.A.M
- քօոժտ «ո 1925 - ( Ռ - եւ վերջքէն մաս)
(I. Շ. Տ*ւո* 376.28*
տա. ատտձճե\ս 9». Աոանձսաշնորհեալ օտարականներ— Ա -
17, եա ւ, էսս» ս. - ք ^ ա ա յ ՛ ;
ռոնց տրուելիք ինքնութեան թուղթե րր աասր
ՍԱ Ա08. 15 / « - Շ. Ը. Բ. 1678-63
տարուան Հասար արժէք պիտի ունենան : Այս գ ա ֊
Տալ». 1000, ծամէ. 00, Ե՛ւ–"՛"– 300, ֆր., Աք^սւս. 10 &>լ.
սակարգի օտարականները իրաւունք պիտի ունե -
Տաոտա 22 ք ^ 1 6 ք 1947 Շաբաթ 22 Փետրուար նան ամէն տեսակ արՀեստնեբով զբաղելու :
պատ ձ
ԱռանձԼ աչնորՀ եալներու դասակարգին
կանելու Համար պայման է որ՝
*Թ. ՏԱՐԻ - տ Խոհ « ° 4937–՚նոր. շրշան թիւ 576 Խմբագիր՛ Շ ՍԻՍԱՔԵԱ՚ե ԳԻՆ՛ 4 *Ր |. Օտարականը Ֆրանսա մ տած ժամ ան ակ 33
տարեկանէն վար եղած էԼէայ » ֆրանսաբնակ իւ. -
րաքանչիւբ անչափաՀաս զաւակի Համար 5 տարի
ՍԷՐ Խ 0 Ս * Ը ՕՐԸ ՕՐԻՆ պիտի աւելցուի այս տարիքին վրա յ ւ գա -
30 Յունիս 1946/ օրէնքով «սովորականդ
սա կա ր ՚1 ի ն պատկանող այն օտարականները, որոնք
ԹՐ՚Բ Ա Պ Ա Տ ՈՒՄ առանց ըԼգՀատումի Ֆրանսա կը բնակին \ Տուն֊
ԳԱՂՏՆԻ ԼԵԶՈՒՆԵՐ ուար 1939Հ1* ի վեր, այս տարիքի սեղմումին են ֊
թակայ չեն :
Տա րօր ին ա էլ պատկե ր մշ կր սլարղԼն Պոլսոյ Մ եր վարդապետները կ՝ըսէին թէ լեզուն յօ 2. Ապացուցանէ թէ երեք տարի առանց ընդ -
թուրք թերթերուն վերԼին թիլեր ր ( ֆետր . 1 1 0 ) ։ րինուած է միտքէն ա֊ցածը յայտնելու Համար Հատումի Ֆրանսա բնակած է ։ Այս պայմանաժամը
Կշ թուի թէ որղ մր ինկած է բոլորին մէշ՝, եւ ուրիշին ւ մէկ տարի ի կր զեղչուի՝ եթէ օտարականը ամուս
կատաղօրէն իրար կր խայթեն աշՊւ ու ձախր։ Ե - նացած է ՖրանսուՀ^ի մը Հետ եւ կամ ֆրանսա -
րեսփոխանն ու խմբագիրր : Նախարարն ու սպա Աւելի ճիշգ Կ՝է1էաՐ ԱԱել թէ լեզուն յօրինուած Հպատակ զաւակ մը ունի, (իրանս* ծագում ունե
րապետը։ Հալքն ու Գեմոկյբատը։ է յաճախ գազախը ււլ ա ֊, .. լււ ս ՝*ամար մտածումը։ ցող կիներուն Համար՝ եթէ ֆբանսաՀպատակոԼ ֊
Մ իշան կես, լ՝ քարեր ալ կ՚արձակուին Հ ա յ կա - Ջեմ գիտեր թկ ա՛՛յս օրէնքին կը Հետեւին կարգ մշ թիւ1 շ կորսւ ցուցած Է օտարականի Հետ ամ ո ւսնա–
կան պահանջներուն առթիւ։ Օրինակ՝ Անատոլուի զբաղէ տներ , որո.. ց լե՛լ՛՛ ւէն բան չեմ Հասկ, ար նալուն պատճաււաւ է
գործակալութիւնը կը ծանուցանէ թէ կարգ մր հակառակ բեւԼււաղրսւթեանց վարժութեանս Հ Այս երկու պայմաններու մէկէն կամ միւսէն
հայկական խմբակցութիւն ներ գիմ ած են– Ա՛ Հացեաւ է՝ այց գիտեմ որ Հւագո յն քաղա քա կր թ ո ւթ ե ան ց զերծ կր կացուցուի՝ եթէ ֆրանսական կամ դաշ -
Աղգերու կազմակերպութեան , բողոքելով Լողան ի շրքանր** ուսումնական֊ե ր ր կ^աշվսատէլն գաղտ 1 ա կից բանակի մը մ է է ծառայած է, կամ ո ւշա -
դաշնագրին բռնաբարման ղէմ յ նի պաՀել դրոց լեզուն, իբրեւ բա՛ Լ ա լի աստուած֊ գրաւ ծառայութիւն մը մատուցած է Ֆրանսայի,
Հռչակաւոր ամբոխավար մը, Ասլիտին Տս՛ - ն երուն Հետ Հ ա ղո ր գա կց ո ւթե ան ; Հասարակ ժոզո– ըլլայ դիմադրական ճակատի մէէ, րէԼայ գրական ,
ՎԷՐ I կ՝ազդարարէ . «Ո՛վ որ հող կը պահանջէ վուրգը արտնօո ւած շէ ր սորվելու ա յգ լեզո ւն , - գեդա ր ո ւե ստա կան կամ գիտական աշխատա նքնե–
մեզմէ, յուսախաբ կ՚ըլլայ»։ այսպէս , ^սրբազա^. լն ւլսւնդ կը ծ առա յէ ր & ածկա րով :
— « Թուբքիոյ շուրջը թշնամութեան ցանց մը դր ո ւթե ա>ն , իսկ ռամ իկ լեզուն՝ խօսակցութեան : Այս կարզի օտարականներու ամուսինները՝,
հիւսեր են եւ ձայներ կը բարձրացնեն Հայաստան, ԸնդՀակառակն , Հիմա ռամիկ լեզո՛ւն է որ կը ծա ծնողքները կամ զաւակն երր եւս կ՚օգտուին նոյն ա–
Վրաստաւն , Պուլկարիա, Ասւկոսլաւիա, ՌումաԸիա ռայէ ծածկախօս ՚՛ ւթ եան ; Ամէն ժողովուրդ ԳՐՈ9
ինչպէս ռաւե լութ իւննե րէն յ
եւ նոյնիսկ հելլէն համայնավարները։ Սռլբիացի. լեզուէն զատ ունի ղազանի լեզու մըն ալ,
ները Հաթայը (Ալէքսանտրէթի Սանսաքը) եւ Կի. Ֆրա^ սաց ինե րը արկօս : Առանձնաշնորհեալներու գասակա բդին ս*էչ*
լիկիան 1լը պահաԱջեն: Իբրեւ թ է չէր բաւեր այս Հայոց մէՀ գոյութիւն ունին բազմաթիւ ընդոլնուե լու համար , օտարակա՛նն ե րը բարի վարք
ամէնը, Դաշնակներն այ սկսան մեգի դ է մ գործել ղազանի լեզուներ , Հա գռաւեր էն» կամ զճնճզու– պէտք է ունենան եւ ոեւէ ծանր գատա՚պարտու -
(<տ.3առախ,— Նո՞ր) եւ «Ժուոնաթ եուտան Թուր. կերէնֆ, լեզու մ լլ ււ ր անՀասկնալի կը մնայ շատե թիւն կրած պէտք շէ րլլան :
քիոյ դ է մ , Միացեալ Ագգերաւ կազմակերպութեան րս ւն ; ՀԻ Ո զո վու րգէ ա յ գ 0* ղուն կբ խօսի , երբ չու– Եթէ օտարական ի մը առանձն աշնորհեալի
դիմելով», (ճիւմհոլրչէթ ,3 Փետրուար)։ զեր բան Հասկցնել օտարին ; Գ աղտն ի լեզուն կը ինքնութեան թուղթը մերժուի, տարի մը վ^ր2,
Թուրք հ րապարակաղիրյէ հայկական ներգաղ կո չուի նաեւ <լձաղ եվար% , ա յ սինքն թռչո ւնի լե - յիշհալը կրնայ նո ր դիմում մը կատարել։
թին դէմ ալ քանի մը տողեր սահեցնելէ վերշ\, կը զու, <ձվա ր-ֆ կր նշանակէ բարբառ, ինչպէս Պ ո լ– Համաձայն նոր օրէնքին , այն օտարականները
յայտարարէ երանաւէտ անդորրութեամբ– սեվա ր Պոլս ո յ բար բաււ , պզտի վար մ ա՚նուկ– որո՛նց ինքնութեան թուղթը մէկ տարուան կամ ա–
— « Հակաււակ արտասահմանի ուլնոցներուն, նե բու լեզու յ ք*ա։լմաթթլ են գաղտնի լեղուները , ւելի պակաս ժամանակի համար տրուած է՝ պար -
կարաւանը կը քալէ Թուրքիոյ մէջ» : օրինակ՝ ազԼրէն^ կռկնեբէն, անհղեբէն, բլբլե– զապէս աշխատանքի 1 ր կար պայմանագիր չունենա
Արդ, Պոլսոյ վերային թղթաբերէն կ՛իմանանք բէն , մն9երէն, այծերէն Լկամ ըծեվաը) , տփողկե– լու պատճառաւ, անոնք անպայման «ժամ անա կա
թէ առ այժմ «Բ՝իւբքօղլոլ Թիւրքեր» են որ կ՝ոռ - րէն ։ ք՝ոլոր այս բա բբա ււները ունին ի բենն ց բանա լորիաներու դասակարգին մէէ\ Հպիտի պահ ուին : Ե–
նան այգ կարաւանին Տամբուն վրայ։ Եւ իՀ1՝Հ լին ։ Այսպէս , շլբեվար կոչուած գաղտնի լեզուին թէ տարթւերէ ի վեր Ֆրանսա կ՚ապրին՝ կրնան
պատկերալից տեսարաններով։ բանալին կը կտղմեն լր տառեըր, էխկեվտր կոչ «սովորական» կամ նոյնիսկ «առանձնաշնորհեալ»
Փորձենք ամփոփել հիմ՛նական կէտերը* ուած ծ ած, կա լե ղուին բանալին՝ |ն 1| տա ռԼ ր ր , րվ– դասակարգին մէ^ ընղունուիլ։
Նաիս , կուսակցական պայքար : Ոչ միայն պե ճեվտր Աւլողի էեղ^ ւինֆ բանալին՝ Վճ տառերը , - «Առանձնաշնորհեալները՛ ըստ օրինի պիտի
տական «Հալք»ին ել բնդղիմադիր «Գեմ ո կրատ» ին օրինակ՝ աՎճամէ վճէն լեՎճեզուվճու իՎ&իր բավ– առնուին «ս ո վո րա կան»նե րու ղասակարղէն : Աա -
միշ\եւ, այլեւ իւրաքանչիւրին մէշ^։ Այն աստիճան ճանավճալիՎճին ո ւՎճունիվճի ; Որ թարգ - կայն, «ժամ՛անակաւոր»ներն ալ կրնան մէկ անգա -
որ, առաջինը հարկա՛դրուեցաւ ժողովները գումա մտ՛նի՝ ամ՛էն լեգոլ իր րանա|ին ա֊ն՚ի : Եթէ ուշա– մէն «առանձնաշնորհեալ» դառնալ, եթէ իրենց
րել դռնփակ։ Թէեւ, թերթերը կրցան երեւան հա գրութեամ բ դիտէք , կը տեսնէք ոբ ամ էն վան՛կ ինքնութեան– թուղթեր ը տարուէ տարի կանոնաւո–
նէ, շատ մր յա յտնոլթ իւննե բ • կրկւ ուած եւ ամ է ն մէկ վան կամ է^ լեցուած է բարուր եւ քա֊։ ի մը տարիէ ի վե բ նորոդուած է ։
է տառե րով Տ
Այսպէս , երեսփոխան մր ղերօ Հռչակած Ի՞նչպԷս փոիհլ ինքնութեան թուղթերը
Հ.Հալք էվիդն եր ու գործուն է" ւթիւնը : ( ^՝ո զո վրղ ա– Այս գաղտ ի լեզուէն զատ, որուն տեսակները «Ժամանակաւոր» եւ «սովորական» դասակար–
• յ ի ն տուներ, Հիմնուած պետական կուս՛ակցութեան կը կոչուին թո չունի լԼղոլ , այն բացատրութեամբ դերու ինքնութեան թուղթերը պիտի փսխուին
կողմ է , փոթան երբեմնի Հ.թի ւ՜րք օճաղիդն ե րու) : թէ անՀասկնալի է մարդոց ^ կամ այծի լեզու, այն երբ խնդրոյ առարկայ օտարականին ինքնութեան
Երկրորդ՝ պայքար օրուան իշխանութեան եւ տրամաբանութեամբ իմէ անիմանալի է մարդոց , թուղթին պայմանաժամը կր լրանա յ ։ֆո իսե լու հա
նա խորգ սպարապետին՝ մառէ շալ Ֆէվզի Ջաքմա– կամ մունէ լեզու, այն նշանակութեամբ թէ Համբի մար դիմել, րստ առաջնոյն Ոստիկանատուն , կամ
քի մ ի թ լ : Պէ" &ք Ի օ ս " Լ Ի » գոյութիւն ունին ծածկագրու ոստիկանատուն չգտնուած տեդերբ քաղաքապե -
Այս սպան Աթաթիւրքի աչքի լոյսը կը համար թեան տարբեր ե զանակն ե ր ; տարան (Փա րի դի մէ^ Ոստիկանական վիրատես -
ուէր երէկ, իսկ այսօր դարձեր է աչքի փուչ, օր - Այսպէս, հղսայրա^րոՆ]^-ի^^^ կը կո չութիլն) •
ուան վարիչներուն համար : չուի ծած Գալով «առանձնաշնորհեալ» դասս,կարգին ,
Առ նուաղն երեք նախկին թէ ներկայ նախա - կալեզու մը, որ ամէն բառի մէէ տառերը կը փոիսէ ասոնք կրնան իրենց ինքնութեան թուղթերը փո -
րաբներ ծանր մեղադրանքներ կ՛ուղղեի Ֆէվզի իրենց եղբայրագրով, ր/4 եզբայրագիրն է գ, խել ե լ տասը տարուան նոր թուղթեր առնել՝ ա -
Ջաքմաքի դէմ, որ իր կարգին ասպարէզ ի$ած է, գին՝ դ եւ այսպէս յաֆորդաբար ։ Օրինակ՝ Ղ՚ԱԴ ռա՚նց սպասելու որ պա յմանաժամ ր լրանա յ : Պատ
եւ խորհրդաւոր սպառնալիքներ կը սահեցնէ ւ կը նշանակէ երգ ։ կան ի շխանո ւթ իւննե ր ը այժմէն իսկ պիտի տան
Ուրիշ գաղտնի լեզու մը, կեսւագրՈլթիՆԶ, որ •նոր ինքն ու թեան թուղթ երր, զորս ստանալու հա
Առամբն փամփուշտը արձակած Էր ներքին տառերուն փոէյարէն կշ գործածէ կէտեբ։ մար ղրոշմեալ թուղթի վրայ (բՅբւտք էԱա՚Մշ) խնդ -
գործավարը (նախարար) , այն տպաւո րո ւթ Է ւն ր Կայ նաեւ Հթարս՝^ լեզու մը, զ"ր կը էսօսէթն բագիր մը պէտք է ստորագրել ել Ուղղակի ղրկել
ձգելով թէ նախորդ սպարապետը գործիք դարձած մամա՝ւ ակին մեր աշուղ նե րր , բառաղարձու- սովորական թղթատարով :
է համայնավարներու ձեռքր։ Ֆէվզի Ջաքմաք ան– թեան եղանակ մ րն էր այդ, դրամ ըսելու տեղ ըսե Խնգրադրին վրայ պէտք է գրել ա՛նուն , մակա
մ իրապէս պատասխանեց, «Մեզ վարկարեկելու լով մարդ: նուն, ծն֊նդեան վայրն ու թուականր, ամուսն-ա .
դիտմամբ
եւ հանրութեան սէրը մարելու համար Արդ, կ՛իմանամ , որ գաղտնի լեզու մըն աք ցած կամ ամուրի բէէալը, ֆրանսացի ազգական ու
համայնավար պիտակը փակցնել կ՛ուզեն մեզի»։ յօրինուեր ել գործադրութեան– է դրուեր արդէն * * նենալը (եթէ ունի), Ֆրանսա մտնելու թուականը
Եւ դեռ ուրիշ բաներ • լՀեզա,յասվնտանի.- մէշ՝։ իբրեւ նմոյշ, հատուած մը այդ եւ անընդմիջաբար քանի տարի Ֆրանսա բնակած
— « Նեյյքին գործավարին սառէն վերջը , գիւ իոլշելիկեաՅ էպոխայում, ինտենսիվ կոնս - ՛ըլլալը :
ղերու մէջ քաւրւոգոլթիւննհր կը կատարեն ինծի
դէմ եւ կ՚ըսեն Աառէշալը համայ նավար եղաւ տրաւկցիայի եւ հ լ հ ե տ ր ի Փ Ի Կ ա ց ի ա յ ի ներկայ ո՝11– Նոր թ քնու թ եան թուղթե ր ը պիտ ի տ բուին ան–
եւ կը գործակցի թշնամիին հետ։ Մօտերս ան ալ
պիտի կաիաւի ՚Ւհմոկրատներուն հետ» : մէնտում, ռեսպուբլիգսւյի մեքենատրակտորային միՓապէս , առանց սպասելու որ Աշխատանքի նա
կայանների բոլոր տրակտորիստներին , տրակտո. խարարութենէն նպաստաւոր պատասխան ղա յ Հ
րայիՕ բրիգադաներիս, կոմբայնավարներին ե ւ ք՚նքւ ո ւթե ան թուղթ երր վե րան ո բո գելու Հա -
Նախորդ սպարապետը իր կա\րգթե մեղա - մէփա1ւիկնհրին... մար «սովորականդ եւ <ձառանձնաշնորՀեալդ գա -
գրանքներ հիւսած րԱալով, ուղղակի կամ անուղ յնչպէս կր տեսնուի , այնքան լալ յօրինուած է սակա րդերբ կրնան դիմել պա յմանաժամ ին լրանա
ղակի, նաիսկին նախարար Րիւշտի Արաս ել ու - այս ծ ած կա լեղ,. լԼ , ոբ մ՜ողովուրդր բան մ րն աչ չի ^ լէն երեք ամ իս առա^ , «ժամ անա կա լյարդները մէկ
րիշնեբ փութացին բաց նամակներ ուղղել եւ բա\. հասկնար–յ Կարեւորն ալ այգ է արդէն : Գ*–բախ– ամ իս առաՓ :
ցատրո պաՀանքել է տարար իր բանալի՛։ 5 անօթ չէ ինծի։ Բա՛ց, որքան Երեք գասակաբգեբոլ պատկանողներն այ ինք–
ւթիւն դիտեմ , դողիւ լեզու չէ ասիկա, այլ սոխի լեզու :
ն ութե ան թուղթին Համար պիտի վճարեն միայն
Մէկ խօսքով , կատարեալ Ջլամարտ, Որ ախ - ԱՐԱՂ 100 Փ Ր ս ա * , Համաձայն 16 ՛Հո կա. 1946/ օրէնքին։
տան շանն է ծանր տագնապի մը։ (( , գ.^֊ «իքւշաէ՞ս կը դրօսւՕոՆ մեր ժողայուր– ինքնութեան թուղթերու Համար եղած ա յ ս
Գեռ առիթ կ՚ունենանք աւելի լայնօբէն պար - դը» յօդուածիս ւքէջ , հհաեւեւով Աոառեանի՝ գյւեր նոր կարզազրութ իւն ր ցոյց ելու տա լ թէ կառավա–
դելու այս լրագրական եւ բեմական ճակատամար էի |>է 1օ1>1՚»՚՚1՚– ձայեյաւն 1լր տրու1ի «չում ոււոող^ րութիւնր կ՛՛ուզէ քաջալերել օտարականներու
տը , ուր իսմէթ ինէօնիւի շուքն ալ կր յածի : նաիյաաակաԱ ւՏ՚ակղիրը , յ>է չ ո ւ մ կ ը նշանակէ ղը– բնակութիւն ր Ֆրանսայի մէ^ դիւրացնելով աշ ^
Պառակաո ւմ ր կրնայ ոչ մ ք ա յն երկարիդ, այլեւ զրլճշղ ւ Ալպ . Մա(իւասեան՚ի րաււարանէն կ*իւքա^ խտտանքի եւա յլ սլա յմ անն ե բ ը ։
ծաւալիլ , խախտելով օրուան կարգուսարքը : Թէ– նամ, ււ ր տոււէ 1լր նշանակէ, այդ մակդիրովդ «րա., Նոր օրէնքի մէֆ ոեւէ մասնաւոր տրամադրու
եւ , բանակը իշխանութեան Հետ է ; նից սրսսւրասա՚սծ աԼԼևամ ու փխրուն պա4Լ(ւօ> « թիւն չկայ Հայ եւ ռուս գաղթ՚ականնե լաւն Համար ւ
Թուրքր շատ լաւ դիաէ ներքին ճեղքերը վւակե– (Մեր չորթանը), ՀՐԱՆՏ ՍաՈՒԷԼ
լու եղանակը։ Մանաւանդ երբ արտաքին վտանգ
մ ո տեսնէ ւ Շ•
Fonds A.R.A.M
