Page 39 - ARM_19-1946_04

ֆք ֆ * յ

Աքեւեւք եւ ԱէհւՎուաք սան ճանչնալ իր Հողագործներով, լեռներով, ձո­ հ6ԱՌԱՋ»Ի պատմուած-բները

րերով, գետերով ել ոչ թէ, ինչպէս Բոլ Իլ օտար­

ներ, որոնք քանի մր եօւէՏՏ ՈԱ1է ել սեւ շուկայի ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ՃԱԱԲՈՀ

Անցեալ ուրբաթ օբ (4 Հոկտ • ) հահտԼ&ՏՅւձշատի առեւտրականներ տեսնելով կը դատեն ամբողչՀ

դասախօսութիւներու չարքին , Հետաքրքրաւ - Ֆրանսան , Հոր փոթորիկէն դոլրա ելած՜ կը բարձ­

թեամբ լսեցինք Պ՛ Իլիա ԷրԷնպոլրկը որ իր հայ­ րանայ ինչպէս իր Հո լառ դետր»–— ֆրանսական ա– 9՛*՛՛՛» ես, իսչնը չՀաֆար : Կրնա՞մ քու տա–

րենիքը վերադառնալէ առա9, ուզած՜ էր քանի ս*ԷՀ մէևէն յատկանշական գետը էրէնպոլրկի Համարէ րինեըու երազիդ գոհացում տալ։ Սեր այս ամ՛ուս­

խօսք ուղղել Ֆրանսայի; ԱՐՓԻԿ նութիւնը կը բաղձամ որ՝ յաւիտենական երիսն -

Դասախօսութիւնը բացս»– Պ • Ժ*ան - քիիչար կոլթեան անխռով բոյնը ըլլայ, թէ հոս, երկրի

Պ/օք, ներկայացնելով Հանրած՜անօթ խորհրդային Գապա թե գաղու՛թ վբայ, թէ ճէ&Աէ^ին մէչ եւ Հոն՝ արժանի ըլ -

դրագէա-Հ րապաբա կագիր ր; Ո" վ է կրէնսէոլրկ , լանք իրարու :

բարեկամ ր ֆրանսացի ժողովուրդին , սիրահարը Եէրիֆէ կը նայէր իպնբ ճաֆարի փոթոր ^

Փարիզի ամէն մէկ փողոցին, որոնցմէ յատկանշա­ կացայտ աչքեքուն , ել սպասեց աք՝ ան խօսի Հ

կան յիշատակներ պահ ած է իր պզտիկ սենեակին՛ ՑՈՒՆԱՍՏԱՆ Տարիներ առաջ , եբբ Տք Շէրիֆէ յ ըսաւ ք*պնը ՀՀաֆար , պիտի սիրելս

մէշՀ, Փարիզեան սրճարանէ մը գողցած՜ մոխրա­ նաս ապաստանած Հա յ եբո ւն՛ Հ ի ւղա կն ե ր բ յունա - զիս ամէն գնով, պիաի սիրեԲս Հնոյնիսկ իմ թեբալ–

մանը, կամ պահարանը պաՀած Հվէռմութ^ը ելն՛. կաննե ր ո ւս նման սկսան քանգուիլ , ԱթԷնքի մեք թիւննեբովս , իմ անցեալիս սխալներովը, նոյնիսկ

Պ • Ժան-քԻիշար Պլօք վերշՆսցուց խօսքը ուղղելով Հա յր ենա կի ցն եր էն կարեւոր թ ի ւո վ բն տ ան ի քե ե բ բաներ որոնք կատարեր եմ իմ երջանկութեանս եւ.

ողջոյն մը «յաղթական երկրէ մր ուրիշ երկրի մը, անպ ատս պար թո ղլո վ , ՛Ա ան սէն եան Օֆի " ի ջան քե– սիրո յս գինով , կո յր գա տ ո ւմ ի մը Հնագանգելոյի

աշխատասէր երկրէ մը ուրիշ աշխատասէր երկրի ԲՈՎ շինուեցաւ Նէա ՀԼմիռնիի Հա յաւան ը, –ոլ ո

մր, մէկ խօսքով ժողովրգապետոլթենէ մր ուրիշ տ եգա՛ւորո ւեց ա% \ 50^ աւելի քե տ ան ի քն ե ր : Ջմոռնանք սիրոյ առաջին վւթթումր։ Ես կ*բն–

ժողովրդապետութեան մ ր» Պետութեան կոգմէ ՚Աանսէնեան Գրասենեակին գուն իմ որ Ալ լա Հ ի կազմ էն իրարու ս ա Հ մ ան ուած

Գալով Պ • էրէն՚պոլր կի բանախօսութեան , գժ–~ նաւիրուած Հաղին վրայ էր որ կառուցուեցան շէն– երկու սրտեր հրբ ալ բլ/այ , ոբ երկնքի տակ ալ

բախտաբար յուսախաբութիւն սլատճառեց՝. Անոնք քեր ք ՝ ք՝ ա րեգոր ծա կ ան ի եւ *Ա ան ս էն եան 0 ֆ իս ի ե բ/լան , իրարու մօտ կամ իրարմէ Հեռու, օր մը

որ կարդացած՜ էին իր դիրքերը եւ յօդուա ծնեբբ, կոգմէ յ անպատճառ, իրար պիտի գտնեն ։

ուր Էլ բան կը սպասէ իս գրագէտէն , քան մ ակե րե– Այգ Հող ամ ա ս ի ն Համար նախապէս գիմում ե– ,/Հակ աւո ա գրակ ան վա րգապ ետ ո ւ թեան

սային տեսութիւն մը՛. Տայանապէս ճիգ մը կր զած էր ք՝աբ եզո բծականին , գնելու Համար զա յն Հ աւատ ամքս է աս ի կա • , եւ ան շո լշտ մեբ պա րա -

մատնէ ր ժո գ ովա լք գին ուշագրու .թիւնը եւ Համ ա– շատ նպաստաւոր պա յմ Ադեներով , բայց կեգր • գան ալ՝ այգ օրէնքին է Հպատակեր , քանի ար ես

կքութիւնը գրաւելու սրամիտ պատկերներով, կամ վարչոլթիլնը չէր Հաւանած ա՛յն ատեն : &/. ՝աՀա– ե բեսունեւեօթ բ տ ա ր ե կան , ս կ գ՛ուն Հազիւ տասն–

Հեգնական խօսքերով՛. ւասիկ նար տագնապ մբՀ եւեօթբ րո լո րած , Ալ/աՀ ը մեբ սրտերը իրար ո լ կբ

իր տեսակէտը այն է թէ՝ նախ էճաձ եւրոպա­ Առաջին կարաւանով Հայաստան մ եկն ած Հա– կապէ ՚.

կան եւ արեւելեան քազա քակք թութիւն , աձԼ մէկ յաւան ի այս բնակիչները սկսան իրենց տալները /**/* ծնողքս շատոնց կքաւզէին ղիս ամուսնա -

քա գա քա կք թո ւթ ի ւն որ մ արգկա յին է եւ որուն օ՝ ախել , մինչ Հ * ք* • Ը * Ա՛ ՛ը զանանք յատկացուցած ցնել։ Հյատ թեկնածուներ ցոյց տուին , բայց ես.

մէջ աոաջին տեղերէն մէկը կը պատկանի քօ • Մ ի՜ է պատերազմ ի պատճառով ան՛տ՛ուն մնացած Հա յ միշտ մերժեցի, Հետեւեալ պարագաներու տակ։

ո լթեան : «/^ուււ ղին ո լորը յաղթես ոչ թէ մեքե - ընտանիքֆերաւն : Ա՝իւս կոգմէ կառավարութիւնբ Վաղը՝ տուն երթալէ առաջ, պիտի երթանք

նայով, այլ միտքով, խելքով, գէրքով* ա ն գիտէո պաշտօնական զեկոյցով մր տէր կբ կանգնի պետա^. &աթ իլլ Արապ , ոբ Եփբաւտի եւ Տիգրիսի միա -

ո ր թշնամ ին քար քա րո ս է \ Ալ եթէ կերման իա ու­ կան Հ ո զերո ւ վբայ շինա ւած որ եւ է շէնքի , \ո՝բ ցած կէտն է, ՛աւր անոնք ալ մեզի պէս իրարու են

նեցած է երաժիշտներ , չունի այն վիպասանները, մինչալգ ս ե փա կանալթ ի ւն կբ Համարուէր մեկնող­ վւարած եւ կք շարուն՛ակեն մ իասին՝ իբենց ա յգ

այն գրական ութիւն ր • կամ նկարչութիւնը ղո ր ու—, ներուն ւ Ու֊րիշ խօսքով ^Լարգիէէ ՛որ եւ է առուծախ ճամբան , առանց գուբս ելլելու իրենց անկոզինէն ,

նին ուրիշ երկիրներ : ել ւի ո իւ էս՛եց ո ւմ \ մինչեւ որ Հասնին յաւիտենականութեան գիր^/Ա*

«ի^նչպէս կրնան եւրոպական կամ նոր քառով Ո*– Հ իմ ա ո ս տ ի կանաւթ ի ւնը ^ մ Էկ շաբաթ պայ­ Հան՝ ժամանակին Հիւգակ մ բն կար , որուն ճիշգ
մ ասին խօսի լ եւ
ա տ լան տ եան քաղաքակրթութեա՛ն մանաժամ տուած է ք^արեգո բծականի կար գա - քովբ՝ Հիմակ, թ-իւ֊րսյէ մբ շինուած է ։ Հան թաղ ±

մե ղ դուր, ձգել : \932ին թուական մր երք Հիթ— գրութեամբ այգ ւա ո ւն եբ ր տեղաւորս ւած բն տանիք­ ուած է Շէյխ Ապա իւր բաՀ ման ,գուշակ եւ ախտաէ֊
լէ ր ական ո ւթիւն չկար
ձեր գրագէտներէն ՕոշԱ ներուն, զանոնք պարպելու Համար ու կը սպառ­ բոյժ ։Անար կբ գիմէին ամէն անոնք ոբոնք կ^ոլ–

տակաւին չէր գտած իր ճամբան՛. Աս նայ գոլերս նետել ՛իրենց տուներէն՝, եթէ մինչ այղ ղէին իրենց ապագայ բախտը ճանչնալ : ,2%անչնալ

Ուբալի մէջ կորսուած գիւղի մբ ուսուցիչէն ստա– չյաջոզին մնա լու արտօն՛ութիւն ապաՀավել : իրենց կեանքի ք՚եէլերբ ;

ց սւ յ նամակ մբ որ 1էրսէբ «Կարդացի ֆրանսացի ԱԵԼԱՆԻԿԻ ապաՀովութեան աեսչոլթեա% կոգ֊ ԱՐԳ 1 ԱլԼաՀԷ լ " ՚ – ն ձ է " "՜եբջե՛չուած մեր փէյ -
«Զարմեր
գրագէտ Լա Ռօշէլի ՛գիրքը աւր 1լ բսէ^ մ է ազգ * ի շխ ան ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն կամ ներգաղթէ զամ պէրի ՝ Ա՝ ու Հ ամ մ էա,ի առաք Լ ա լ ր , արուն գի -

աս1Ր^Է կ ռ ա ս ք ր » • Ըսէք ա յ գ գբոգ1՚ս թէ Ոճրալի յանձնախո ւմ րին 64 Հայերու ցանկ մբ յանձնուած մեցի օր մը, գուշակեց որ գուն իմ ապագա յ կինս

գիւղերէն– ռուս վարժապետ մր կբ յայտարարէ թէ է , ղանոնք օբ առաջ Հա յա ոտ ան "Բ^ելոլ խնգրան– պիտի բլլայիր ։

կեանքք էլարժէ ապրիլ, թէ շատ բան կայ սոբվե– քով , իբրեւ անբաղձալի տարրեր X Երկու պարզ ^օՀ^ի կտոր առաւ եւ իմ գլուխէս

Հ^Ք»։ Ջեմ գիտեր թէ ի՚^նՀ եղաւ այղ ուսուցիչը, Տանկին մէջ կը գտնուին ամէն գասակարգէ ալ մաղ մբ։ ՛Իրաւ ձեռքբ գլուխ իս վքայ , նայեցաւ

բա յց ծանօթ է Լա Օ՚օշէ լի վախճանը՝^ Հ մարգի կ , արՀեստաւոր , բանուոր , առեւտրա - աչքերուս խ՚"րբ* լ^^լ^^ԲԼՀ էրա\ՐՈԼ– կապեց ել ձգեց

Աօտ մէկ ու կէս ժամ խօսելէ վեր՛ջ , բանա– կան , ձեռնաբկալ եւ մտա՚լորակսձն : Այո գէ^ԲԼ* այգ ի րա րո լ փա րած գետերուն՝ մէջ, եւ բսաւ*«՝ւ՝ու

խօսը վերջռւցուց Հ ետեւեալ քառերով . «Եթէ խ՛ար յուղում պատճառած է գաղութին մէջ : ապագայ կինգ գեռ օբօբոցէ մէջ պառկած է , ել

Մ՚ոսկուայի մէջ ինծի Հարցնեն թէ քանի® թշնամի «Աղատ 0/7» տալով այս էուբր , կը թելաղբէ մօր բ նէննիներու տակ Հասակ պիտէ նետէ ։ ԱՀա

•ունինք 3>րաւնսայի մէջ, պիտի ըսեմ՝ չեմ Հաշուած, պատաս իւանատոլ՝ վերին մարմ իններուն , Հ ա ւ սւ բա ^ ձեզ է րաբալ կը կասլեմ՝ ԱլլաՀ ին Հ րամ անով եւ Հա­

քանի մը Հազար, 10 20 Հաղաբ , քանի մբ Հա ֊ բար գիմում կատարել եւ փարատել թ իւր իմացոլ– ճութեամբ եւ զանանք լ\ո*՜ՐՐ ^Գ^՚Ց *

բիւր Հազար , բայց եթէ Հարցնենք՝ քան ի0 բարեկամ թիլննե ր բ % Տ՚ո ւսաՀատեցա յ * Զուգեց է Հաւատա լ էր գու -

ունինք , պիտի բսեմ մէկ բարեկամ՝ ֆրանսացի ՏԻՄՈԹԻ-ԲԱՑԻ երբեմնի Հայաշատ ու շէն գա– շակութեան , բա յց ՝ ուզեցի զիտնա լ թէ ա ւր կբ

ժողովոլբզք՝^ \ * գութը տխուր պատկեր մը կը ներկայացնէ այժմ է բնակէր այղ իմ ե ր աւլ՚յ ե րա ւս նո ր ա բո ղբո ջ ծազէկբ։

քյ որՀ բղա յ ին գրագէտր Ա ոսկուա վերադառ - Հրեաներէն կը մնան միայն երկու բնտանիք , մնա­ Պէաք է ինծի Հաւատաս , ել ԱլլաՀ ր , իբ մար­

նա լով պիտ ի վեր ջա ցնէ իր նոր վէպք * « Փոթո - ցածները բո լո րն ալ Գ*երմ ան իա աքս ո ր ո ււս ծ են ա՛լ գարէն եւ ղուն ներէք իմ մէկ արարքիս։ Ջեք երե­

բիկք՝^, որուս Համար անՀբաժեշտ էր իր վերջին իսսոոշ% տա Լ ւմներ .ենթա ր կո ւ. ւս ծ Հայերու քէն գտա ո շ ոք չպիտի գիտնայ այգ գազտնիքք, ՛ոչ
Պատերազմի
սլ ա ո յ ա ր ամբողջ 3) ր ան սայի մէջ* պտոյտ մբ զոր ւնտեսական վիճակք գոՀացոլցիչ է* ոքի գթութեան եւ նե բո զամ տ ո ւթեան պիտի գի -

կատարեց ութ օրէն, կաբելով աւելի քան 2300 քի­ րնթացքին սովի չեն մաա1նուած , իբենց կալուած­ մեմ, եւ Հաւատս.՛ որ՝ աչ մայրս, ոչ Հ\այբս , պիտի

լոմեթր ինքնաշարժով; Այս առթիւ 1լոլղէբ Ձ)րան– ներն ու ինչքեր ր անվթա ր մնացած են : Անձի կոՀ. գիտնան այղ գաղտնիքբ :

բուստ ալ չես տուած բացի քանի մը Հա յո րդիներէ , Կ*րնղււնիռս, Շէրէֆէ*, պիաի ներելս անքա­
սիրես ,
ւ֊որ ,ճշգբիտ ու Հարազատ ; Ղ*րա բա րիագգե ցա ւթ ի Լ– որոնք իբրեւ ղինուոր Ալպսձնէայ ճակատը մեկնած ւելի մ եղք մը ։ Կ՛՝քն գունէն ս որ երբ մ է կը
այսպէս
ն ր շատ խոր է եւ այգ ա զգեցա ւթի ւն բ բաբբառբ •ու Հոն է՚նկած են Հերոսաբար : կը նեբե ս նայնիսկ անոր աճիբբ :

կբ գարձնէ Հարազատ ել ա րտայայտ ի չ : Այսպէ ս՝ 1944 Ղ՚եկտեմբերի գէպքերալ զոՀ զացած \են Շէբիֆէ , որ միամիտ էբ եւ բարի,

ԱւեսՈԼ զը (տեսայ զայն), ի ԱւէօԹ կՈՆ Դ տան Ալիքսան Հթիբոն-եան, ՚Հյիկոգռս ՚Աիկողոսեան եւ պատասխանեց :

կայ Լա ո ւնն է , ելՈՀլ–ելաց (լացաւ) , ն՜ջն-եբեբ, Պետ՜րոս &աւպարալեան , արանք գլխատւած են Հայ &ք^է նոյնիսկ Աստուծոյ գէմ մեղանչած
, պիտի ներեմ
(բերաւ) , եւ այլն : Հտմայնավաք մատնփ^ներւ ցուցմունքով։ Ազգ* Ը//աս ։ քեղի , սքտիս բավանզակ թա–
փովբ
Տիրարարէն զատ, §՝էսապի բարբառին մէջ կր ԳպՐոռՐ \93՝7էն ի վեր փ՛ա՛կ կբ մնայ, եկեղեցին՝

տեսնուի ԿիԼիկէ։Ոյ եւ Հայոց Աիջաղետքի բարբառ– երկու տարիէ ի վեր։ Ոչ մէկ կազմ ակե ր պո ւթ իւն : Ուրեմն մտիկ բրէ* Երք ԱպտիւրրաՀման

նե բուն ա զգեցա ւթ ի ւն ը : Ակներեւ է ք\ ւրֆ այի եւ Ազգայնականն երաւ Հ ան Հ աստատուելէն ան մ իջա - Նէ յիսր ինձ ա յգ պա տ ա ս խան բ ա՛ո լաւ , ես քսան

Զ էյթ ունի բա ր բառին Հետքը : ՝ք^ա՚ր|ւլ , նետելու ի– պէս վերջ բոլոր այրերը վեցական ամիս բանտար­ աարեկաս էի։ Տաքիք մք որուն առջեւ ամէն աղջիկ

մաստով , յատուկ է ք\լրֆա յի եւ ՝ք՝ է սապի բաբ - կութիւն են կրած , բացառութիւն րէէա լո վ քանի մբ կբ խոնարՀի , երբ՝ մանաւանղ , Հարստութիւն ալ

բառնեբուն։ իշի՛ (նայիր), իշեցէ՚ք (նայեցէ՛ք , Հայեր , որոնք միայն շա բա թ մբ մն՛ացած –ու աղատ •ունիս՛. Ուրեմն՝ իս&ի Համար, անկարելի էր ա -

նոյնպէս յատուկ են այս վերջին երկու բա ր բա ո նե­ ճռա լա օ՝ են : մ ուսն ան ալ գեռ երկար տարիներ։ Ջէէ կրնար այգ

րա ւն • գ ո լշա կալթի ւնը ծնռ ղքի ս յա յտնե ք ա ք ոն ք ամ էն օր

՝քՀ էսա սլ ի բարբառը Հարուստ է ասո յթներով ԼԱՑՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ ինձ կ՚ըսէին՝ ամուսնանա/ հ
իւններով։
եւ պատկերաւոր գեզեցիկ բացատրութ

՝քՀէսապցին սաստիկ պագ առնելուն 1լ*րսէ աԱ11լք շիլ, Ես կը խորՀէի, եթէ ամուսնանամ , իմ ամբող^

, պագը ո ս - ԼԵՈՆ * «Համ աղ դա յին մասնաճ իւղի շատ ի– կեանքիս տելողոլթեանը՝ թէ ես եւ թէ իմ առնե–

կո րներուն անցած է : 7*^ ս ա սլց ին յզի ՚ ^ ^ " 7 ^ 1Լսէրաղեկ անձ մը քունէն նար արթնցողի պէս գիտո .. Լ/՚Ք կինս կրնանք դժբախտ ըլլալ, եւ թէ այդ երա­

Ա|է՜ա|11լՆ11յ1 (պտզաւոբ) * այս գեգեց իկ բացատ րաւ– ղո ւթիւն կ^բնէր թէ՝ ո® ւր են ՛իւր զպրոցներբ : Պա­ խան արգելք պիտի ըլլար իմ ամուսն՛ութեան :

թ իւնն երբ Հ ա յ կա կան մ իւս բարբառներս լ՛ն մ էջ րոնը ինքն ալ շատ լաւ զիտէ թէ Հալ եկեղեցւոյ Ւռնչ պիտի ընէիր, եթէ այդ պարագան քեղի

չենք Հանդիպիր : Ազգ* Ա՚իոլթիւնբ եւ կա՛թոլիկ եւ բողոքա՛կան Հա– պատաՀած՜ ըլլար; Գուցէ պէտք էր սպասել մինչեւ

՝իՀէսապի բաբբառբ ունի կարգ մք թռչուններու մ ա յնքնե ր ք մ իաՀամ ուռ աշխատանք կբ թափեն , երախային ամուսնութեան տարիքը , րայց երիտա­

եւ միջատներու անուններ , որոնք նոյնպէս որեւէ նոբաՀաս սեր ո ւնգին Հ ա յեց ի գա ստի աբակա ւթի ւն՛ սարդները՝ իրենց շատ մը ուրիշ թեբութիւններ ո լն

բարբառին մէջ չենք տեսներ : Այսպէս , ծիծեռնա­ տալու Համար : ՛Ամանա պէս տեղւոյս ւե ր * կապոյտ Հետ , Համբերութիւն ալ չունին :

կին 1լր**է չ ա թ ա լ Ո ^ էսգիք չաթս, լ ագի ունեցող, \0ա չր թէեւ իր սեփական գպրոցը չունի , ա ր գա ր ա - Երկրորդ պարագայ մը կար, շատ քստմնեցոլ–
Յ/՚Հ՛ Բ ՜ ա յ Յ հողէն շինուած^ մա՛րզը հողէ
կարիճին՝ կթագա. հւոԲ ա գ է ունեցող, կայծս - նալի պատճառներով, բայց ՛որոշ գումար մր կը ամանի

ռիկին՝ բպաա լուսիկ։ տրամ աղբէ , նո յն գպբ ո ցնե ր ո ւն : Հա յ եկեղեցւո ք չափ կը փշրէ իր ամէնէն ազն՛իւ զղաց ում ը անգամ ,

7՝ է սյւսսլ ի բար բառը Հա յ կա կան բա ր բառն ե բ էն Ազգ * Մ էո ւթեան վարչութիւն բ արդէն կազմած է ինչ որ պատահեցալ ինծի ալ, ՛այդպէս :

կը զանազանուի իբ Հնչարանս ւթեամբ եւ քե - կրթական մարմ էն մբ , իր Հսկողութեան տակ , Շէրիֆէ մտիկ կ՚ընէր։

ր ա կան ա կան կազմ ով, ինչպէս նաեւ Համ աձա յն ու­ նո յն մ ։ո ա Հ ո ղո ւթ եամ բ : Ւպնը ,լՀաֆար անոր ըսաւ. Եթէ ես՛ այդ պա­

թեան կարգ մբ օրէնքներով։ քէյորՀաւրգ կաւտամ Պ * թղթակց՛ին ար փախա - Հուն ոճիր մը գործ՜էի, պիտի ներէի՞ր ինծ՜ի։
նակ մ իաք պղտորելու :
Ա– Ա– Որքան ցանք, այնքան , ա շ իս աւո անք ի լծուի (10)

(Մնացեալը յաջորդով) Հունձք ւ . Փ ո դ * Զ. ՎԱՐԳԱՆ

Fonds A.R.A.M