Page 35 - ARM_19-1946_04
P. 35
եԱ » Ա *
ԶԱ8ՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷն երգեցիկ խումրուի , իսկ խորանէն՝ գպբապետՊ <3 * ՚ճՅԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ՚ԲՆԵՐԸ
Մալաքեան միասնարար կր պարուրէին \ուս1լնգիբ
Աէաէափ ճակատաՎսՄՑիԱ Հաւատացեալները մեգեգիներոլ խնկաբոյր ներ - ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ՀԱՍ ԲՈՀ
գա շնա կո ւթեամբ *
տաբԱդաէձը Եկեղեցական արա բոզութենէն վերջ *
սգա բեմի մբ առ^եւ Հ բաւի բեա լներ բ գրաւած էին Ծէրէ՚ֆէ շարունակեց *
իրենց աեղերբ, երբ ոստիկանական նուագախում–
քյ՜ԱԲՍԷՏԼ*— ֆրանսական խսէոԱՀղի Հրզյ քԻագ– բբ նուագեց «Մարսէ յեէզՖը ՛իւ ապա Մ^^-թեան 0բ մը% տօթակէզ օ,ը մը^ ծ՜նողքս՝ յոգնյսծ՜ ի -
միքլներու Մ ի ութ ի ւնը տօ՚եեց Արաբայի ճակատա - թլաաոլո յ նախագաՀ Տի բան թ՝էքէեան բացատ րե լէ րինց օրուան աշէսատանքէն , եւ մեղքնալով որ ես
ւքարտի՛ս 28րզ աարհւլարձր 6 Հոկտ– կիրակի , ամ֊ ՛Լերջ Հայ Ռազմիկներու Մ իութեան գերն ու նպա արեւին տակ չնեղուիմ , ղիս կը բերեն այգ անւոա–
տակը, ամփոփ պատմականն բրաւ Արաբայի ճա - ււէւկին մէջ^ Րոլ կը քնանան իրենք ալ։
բ ՞ ՚ մ °Բ1՛ ՚ կատամարտէ։ն , եզրակացնելով* Գժբախա օր մբ կ^Ըէէայ այգ օրը ։ Մ այբս կ ար
Մ իութեան վարչո/ւթիւ%լլ եւ կազմակերպի ք «1915,^// պատերազմին Հակառակորդներ֊ թննա յ իմ սուր ճիչերէս եւ կբ վազէ –օրօրոցիս
յանձնախումբ մր տասնըՀինգ օրէ ի Վեր կ^աշխա - փորձեցին մեզ կաշառել մեծ՜ գումարներով, բայց ք,։վ* Կբ դառնայ սարսափով, եւ կ^արթնցնէ Հայ–
աէին անթերի գլուխ Հանել այս պատմական տա - մենք նախբնարեցինք ֆրանսական կառավաբ՚ու. « ըըո , բսելով ոբ շուտ Հասնի օգնութեան ։
բեգարճի տօնախմբութիմս ը• ֊թեան մեզի տուած օրական– 23 սանթիմբ, ու կբռ– \քնողքս Հ աւար կբ պոռայ ։ Օգնութիւն 1լ ա -
կիրակի առաւօտ 41 թիս Հտնբակառքի ճամ - ուեցանք մինչեւ վեր^բ ՀաւատարմօրԷն , տուինք զաղակէ ։ Մեղմէ քչիկ մը Հեռի գտնուող դրացինե–
րորգներր գրեթէ ամ բոզիւ ւթեամ բ Հայեր էին : քյ ֊ մեր ամէն– ինչբ, տուն, ,բնտանիք եւ կեանք, որ - րբ կբ Հ ասն ին եւ խնամքով , ուշադոութեամբ , կբ
կեղեցւո յ աււԳԼլ շարուած– ինքնաշարժերէն նոյն - Հանեն իմ կոկորդիս խրուած գաշոյն՚մբ, ոբ մին
պէս , դժուար չէր գուշակն է տօնակ պէս ղի ապրի Զ) բան սան : Հյնո ր Հ ա ւո բ ո ւթ ե ան աբ -
ա ւո ա ո ո ւթեա՚ե
խ ան գ ա վառութի ւնբ ։ մանի են մեր սուրի ական զինակից Հայ բնկեբներբ, չեւ Հիմա կբ պաՀ ենք մեր աո ւնբ ։
3 ա բ աճ ո ւն բազմ ո ւթեան մ էջ շատ եբո ւն ա բ– որոնք մին չեւ վեր^բ մնացին ֆրանսական գՐ°շէ՛^ քՒԷ ով էր այգ ոճբագոբծբ , թէ իսչռ*– գործած՝
այսյա յա ո ւթիւնբ , Ա՛ իո ւթի ւննե բո ւն մ էջէն միակ տակ եւ այսօր ալ իրենց Համազգեստներով կր էր այգ սխրագործութիւնբ, ոչ ոք չկրցաւ լուծել։
սիրածս այս Ռաղմփկնեբու Արիութիւնն է, ոբ Հիմա զանուին մեք մէ^։ Գմբախտաբար շատ նեղ պայ - ՛Բացի դրացիներէն՝ ոչ ոք գիտցաւ։ Օրէնքի ա§
աւելի ուժեղ է, միացնե՛լո.էէն ա իսկին եւ վերջին պա– մ անն եր ո ւ տակ կ՚ապրին Հ իմ ա եւ պէտք ո լնին տգիմեց ինք , ո րո վՀետե լ՝ չարագործը կամ մ ան -
աեբաղմի ռազմիկնեբբ եւ կբ Հաշուէ 500 անգամ ։ տեղական կառավարութեան աջակցութեան՝^ ։ Մ ի՛ ^կասպանբ՝ ան շուշտ կամ սխալած՝ էր եւ Ոէ–ր1՚ձ1՛
« Այո * 1լարժէ նուիրել անոնց մեր Համա ութեան ատենապետ Պ* Վ* Միոթիք կարգաց գրա մը վէոխաբէն եկեր էր զիս սպաննելու, կամ վլ՛ի -
կրանքն ու ա^ակց՛ութիւն՛բ , ոչ մէկ քաղաքականն ւոր ճառ մբ ։ ժառութեան մբ Հետեւանք էր։ Աճապարանքով կը
կուսակցութե ան չի սլա ակ անիր Հ այ քքի՝ա զմի կնե - վւ ՛ո էս շի եւ իր ունեցած Հարստութիւնս՝ ք^Ա՚Է՜Ը^ մբ
բու Մ է/ութիւն բ , որ ա յս ՛երկրին մէջ Այս տօնակատաբութիւնբ, պատարագի երգե - մ էջ գր ահ՜, կը մոռնալ իմ մարմինիս վբայ ։ ֊Միայն
քաղաքական ցողութէւնր
Հալ ե լ ճառերբ Ո&ճւՕ 1\/1&1Տ6ւ11€/ք կողմէ Հա– այգ Հետքը կար։ \)՝ն ո զքս ՝ թերեւս այդ Հարս աո ւ ֊
վերիվայրումնեբու պարագային ժողովուրդին՛ զո բ գո ւե ց ան՝ Հ ո կտեմբեր
7 ին ե ր կո ւշաբթի իրի - թեան տիրանալու ցանկութեամբ , եւ տեսնելով ոբ
միակ ներկայացուցիչբ կրնայ բլչալ ;
կուն մամ բ 7 ին , ինչպէս գրած՜ է ր « 3 աււաջ » յ չեմ մեռած, կը Հրաժարին դատարան դիմելու ի -
ԱՀ ա ւա ս ի կ Փ ր ա ւո ո յի Ա ա յ ր Ե կեգեցին ։ Ա* ուա -
\թոյն օրբ կիրակի, կէսօրէն վերջ տեղի ո ւն ե– ր ենց ո բո շո ւմ էն ;
քին մ եհ՜ ղրան ե ր կոլ կողմ երբ շարուած՜ են Հա ք ցաւ բնտանեկան
ց երեկո յթ ոնգունելոլթիւե մբ ի
ռազմ իկներբ , մ եծ մ աո ամբ զար գա րո ւած՝ զինա - Միայն մէկ գի՚֊ոացի նկատած՜ էր՝ որ սեւ
դատիւ Մուրիոյ Ֆրանս * բանակի Հայ սպայ - են–
նշաններով ։ Ղ՛րան անմիգապէս Քովիկը նստած է ձիով մէկբ եկած էր դէպի մեր խրճիթը , եւ գրեթէ
թասպայ եւ զին ո ւո րն ե րո ւն % ք*ացման խօսքբ– բրաւ –տնմէ՚ջապէս՝
մեր աննման Բաբսեղբ՝ իր անթաց ոլպերով , գբժ– երի ձած էր եւ ձիու նոյն վազքով, ետ վեր ագար -
վերջին պատերազմի ռազմիկներէն եռանգուն Վերջ
բ ա իւ սէ բայց կեանքին ւէրա յ սկեպտիկդ ժպիտ մբ իպնը– կո ր ս ո ւած մեր Հորիզոնէն ։
տասարդ մբ , 3 * Գաւիթե՛՛ան– որ յիշեցնելէ եզ–
ղէմքին ; հիսուն Հոգիէ բաղկացած՜ ոստիկան՛ական՝ աֆտ ր՛ կը դո զա ր ;
ա յս տօնակատարութեան անՀ րամե շտո ւթէւ ւնբ
նո ւագա էսում բբ Համազգեստաէ ձախ կ՛ողմ բ շարք
րակացուց • «Հայ մողովուբդբ երախտագէտ է Եէբիֆէ քակեց այն ատեն թաւէւշէ այն վզնո՜
մբ կբ կազմէ ել իւրաքանչիւր պաշտօնական անձ
ֆրան սայի ոբ Հիւրընկալեց մեզ , բա յց անշուշտ ցը որուն տակ սպիտակ վզնոց մը եւս կար , եւ
նաւորութեան մ ուտքի ատեն կբ նուագէ , մ ինչ
չեն մոռնար թէ մենք ալ իր Հարագատնեբուն նման՛ ցո յց տուաւ Իպնը Հ^աֆար էէն , ա յսօրուան ամ ուսի
Հալ ռաղմիկներբ պատուի կբ կենան, իրենց կար -
մեր արիւնի բաժ-ինբ տուինք իրեն երկու մեծ՝ պա– նին , այդ ոճիրէն գոյացած սպին ։
գին նաեւ Հայ յսրիներն ու աբենուտներբ :
տերազմներուն մէջ ^ : իսլնբ (Հաֆար կը սարսռար , աւելի շատ կբ
Իրենց մասնաւոր դրօշակներով ներկայ էին՝ Պ * Ա * Զէօրէքճեան գեզարուեստական բաժնի դողար :
Տաբտանէլի ՚է^ախկ * քիազմիկներու կոմիտէն , նաեւ բա ց ո ւմ բ կատարեց «Հա ա յ։ ա ււ ա ան»ի Կուազ ա ծ ո ւ՛ Տ ասնեւեօթբ տարի առա ջո լան ա յ դ պատկեր բ
թեամ բ X Ապա եղան մեն եր գն եր , արտասանութիւն–
ֆրանսական նախկին կամալորներէն խումբ մբ, աչքին առջե՛ւ եկաւ։ Կ՛՛ուզէ բ պոռալ թէ ի՛նք է այգ
Շս6ս1&Տ Ը&ՏՏ66Տ^ ներկայացուցիչբ շրջանային նա - ներ եւ զուգերգներ երկսեռ երիտասարդն եր ու կող ոճրագործը–^ թէ բոլոր պատմութիւնը ն\ոյնու -
Հանգապետի ներկայացուցիչ ք ճ&՚ջօ1", Մարսէյլի մէ : Անակնկալ մը եղան նախկին պատերազմի վի– թեամբ ճիշդ՜է , բայց կը վախնար որ աղետալի Հե
նաՀանգապետի նե ր կա յացուց էէ չբ , նաւային Հրա րաւոբներէն՝՝ Վ^աՀան Տէր Վ^արդանետնի գեղջկա - տեւանք մբ կրնայ ունենալ այդ խոսոտուէանռւ ֊
ման ատ ար Պ* Աթիքքա եւ Տիկինբ* Հ այ ռազմիկ ֊ կան աբտասանութիւնբ ու երդբ : թիւնը։ Եթէ քան կա բծ՜ էթէրիֆէն բմբոստանայ այգ
ներոլ Ա իութեան ւիասաա բ Մ եծ՜ խանդավառս ւթիւն ստեղծեց Աինէ Աե - խոստովանութեան առջեւ , եթէ ուշաթափ ըէլայ ,
՚Էրղ * Չ " է Հ աճ Լ ան է Իսկ Ա՛ո ւր ի ա ցին եր Էն Հ րամ ա - թո յի շարժանկար ը , մասնաւո րապէս Զօր • Ա՛ն դրա— եթէ յանկարծամաՀ Րէէայ » եթէ՝ վերջապէս ար -
նա տա բներ՝ ՕէրաԷքճի , Պօզոս՝ Գրիգո րեան եւ նԻԿԻ յ ՚ " ֊ Հ ա . բ ձ ն,ի բացումբ , յնցեւ տար ր– դ լան Ա– Հ ամ ա րՀանքի եւ ա տ ե լո ւթ ե ան կս կէ°^՝ով իրեն դէմ
-
Տ իկի նբ ։ Գնդապետ ՝Բ է շէ1 շեան եւ Հարիւրապետ րարայի ճակատամարտի տարեգւ սր ձ ին տօն ա յկկւա դաոնա յ * • •
Ա* ուրատեան : տտրութիւնը Փ բատ ո յի եկեղեցւոյն մէջ եւն* ։ Այս ել այսպիսի մտածումներ կբ դառնային
Աննաէսբնթաց էր եկեղեցական երգեց ո զութ իւ– Աճ ո ւր գի գրուեցան ափսէով խմ որանուշ եւ էէ ր դլխուն մ Էջ ։ Իր միտքբ եւ ս իբա բ փո թոր իկի
նբ , զե կա էէարո ւթեամ բ կոմիտաս ի ա րժանաւո բ ա– մէկ շի1 շ շամ փանիա , ել բարձ բացաւ 11.600 ֆբ.ի–. Է ին րււնուեր ։ Եւ դեռ պարագայ մը եւս : ԾԷր/՚ֆԷ
շակերտ Պ * Վ* Աարգսեանի , որ վե րնատո ւնէն իր Աճուրդը շաՀեցան Պ* Արամ Հյէխիկեան եւ խումբ պատմեց ՜թէ ոճրագոբծ՜բ Հարստութիւն՛ մբ մոռ -
։^ԼՀ Ընկերներ որոնք միասնաբար մասնակցա՛ծ էին ցած է Հոս աճապարանքով փախչելու ատեն ել,
լոմեթր , որմէ 15.000 քիլոմեթրը Արեւմտեան Հա աճուրդին , 600 ֆրանքի յաւելեալ նուէ րով մբ : եէմէ է՚նվշ՝ խոստովանէր , բայց դրամբ Հոն ձգուած
յաստանի սահմաններուս մէչ1 կ՝իյնար : \,ահանգին Հ^՚ամը Յէն վերջ սկսան եւրոպական պարերը, բլլ ալ ո ւ են թա ղ բո լթի ւնբ ժխտէր , եթէ բսէբ որ
րնակչութեան թիլը \9\4ին 380.000^ կո հասնէր, տեւելով մ ինչեւ կէս գէշեր Հ այդ դրամբ միայն իբրեւ արեան գին ձգած էբ
ո րուԱնւ 118800..000000/^^ Հայեր էին, որ Մշոյ գա շտին , կազմակերպիչ յանձնախումրին նդամնե ր բ Հոն ։ Պէտք էբ պատմէր ամբողջ եզելութիլնբ իր
ել եկեգեցւո յ իսկական շարժառիթներ՛ով
ՈԳԱ րաասգԷնին ձո րե ր՛ո ւն էկելի ՛զեբուն վրայ կբ էէն ծ ի տեզհկացոլց ին թէ Հանդէսէդ մ էն կասկած ։ փարատելու Համար" ա–
բ է մ օ ւո ա ւ ո —
Հողադո րծ՜ութեամբ , ա յգեդո բծութեամ մէ§ դր՛ուած զարդանիշերէն գոյացած՜
եւ անասն ապաՀ ո ւթեամբ\ ՚ րապէս 47.000 ֆրանք։ Իպնը .շՀաֆար կորսնցուցեր էր ՛իր աոձնական
\թաՀանգբ կբ բաժնուի չո րս գաւառն եբու ՊԱՐԹԵՒ ամբոզջ ՛ոյժը ։ Հազիւ կրցաւ Համ բուրել Հյ էր իֆէն
(սանճագ)՝ Բաղէշ, Մ ուշ, Աղերդ եւ կէնճ ։ Վեր ո լաւ. մ ար մնա կան թովչանքը չփոխեց իր ա յ դ
ջին եբկու գաւառներբ Աբեւմ տեան Հայ ա ս տ ան էն տրամ ադբութիւնբ , եւ , ո րպէս թէ քունէն Ր"^ ~
գուբս կբ մնան ։ ճ ո ւած՝ խնդրեց որ քիչ մբ քնանան ։
ՄԱՐԶԱԿԱՆ ԿԵԱՆ֊Բ
ք՝ աղէ շի գաւառն ունի չորս գաւառակներ՝ ք՝ ա– Երկուքն ալ փոխագրուած էին յուղո լմի թանձ
զէշ* Խիզանդ Մօական, ք&լաթ։ րակուռ ոլորտներու մէջ՛. &էրիֆէ քնացաւ վեր -
ԲաղԷշի գաւառակը պատմական Աալնայ Զորն ՎԱԼԱՆՍ Մարզական միութիւնը իր 4ճէն ջապէս , իսկ իսլնբ ,շՀաֆար՝ մնաց , աչքեբբ յառած՜
է * նաՀ անգին կեդրոն բ ԷՀ աղէ շ քաղաքը՝ ծ՜՛ովու 47ի շրջան բ սկսաւ բաբ ե կա մ ական մրցումով մբ , դիմացի բլուրներուն :
մ ակեր ես էն 1 6.000 մեթր բարձր ձո րաՀովիաի մբ 8 Աեպտեմ բերին Ա օնթելիմարի ՐոՅՈ10է10Ո խումբի Իրեն Համար անկարելի էբ այլեւս ղս պո ւա՛ծ
մէջ կը գտնուէին ԱմրասլուԱ *ՅովՀաննտւ պատմա– դէմ շաՀելով 4 1 : \5՚ին նիօնսի (թաաօէւօո) խում. լռութիւն մը պաՀ ել ։ Զէր կրնար տոկալ ո րպէ սղի
Ջուր գետակը : քաղաքը շրջապատուած է այգի րին դէմ շաՀելով 6 2 յ կրտս երադո յնե ր բ կը շա - է Ր իֆէ ի ա չքին առջեւ պտացն էր եւ ցցէր անոր
ներով : Արտագրելիք նիւթերն են՝ բուրգ , կաշի Հ ին $՝ ո ւբն օն ի կր տ ս ե ր ա գո յ ններոլն գէմ 9—0, 22– •ոճրագոբծին պատկերը ։
եւ շիլէ կո չուող կարմիր բնտիբ կտաւը : Թաղէ շի ին պաՀ ե ստի էսում՛բբ կբ շաՀ ի Փօրթի պաՀեստի Բրոշեց , երկար տատանումէ վերջ, պատմել
մէջ կը գտնուի Ամ ր ա ո լո ւ Ա * ՅովՀաննու պատմա էսումբին գէմ 4 0 ։ Կբտսերներբ կը շաՀ ին կրանժ Հնար եո աճ շափուի մ ե զմ աոնե լուի*. Զէ՛* որ իր սի -
կան ծանօթ վանքր՝ ձեռագիբներու յատուկ Հաւա– լէ Վ^ալանսի գէմ 5 1 , նոյն օրը տեղի ունեցաւ բահ՜ էակի՜ն տիբասահ– էբ ։
քածոնեբով յա յան ի : Հա յա բնակ գիւղեր էին Ղ^ուլ– Տ րօմ ի եւ Արտէ շի ա էս ո յենական մ րցում ը տեղւոյս քՍոբՀեւլա՛– նաեւ որ ԱլլաՀին մատը կար ՚էյէբր֊
թիկ եւ Գատոլան ծ՛խախոտի մշակութիւնով յայտ Բօլիկօն դաշտին վրայ։ ՚Լթերկալ էին չորս թղթա: ^ ֆէի ողՀ մնալուն մէ^։ Որ՝ իրենց ճակատներու
նի գիւղեր է կից՚նեբ եւ Հոծ բազմութիւն մը։ Մեր առաջին վբայ գրուահ էբ ի բենս ապագա ք կեանքը ել Եէյխ
Խլաթ-ի գաւառակ. — Պ էսումբը իր ճկուն էսաոով պարտութեան մատնեց ԱպտիւբրաՀման ճիշգ էր գուշակեր :
ա ա մ ական ք*ղնունիք , Տիի առաջին խումբը 7 0» բուռն ծափերու մէջ։ իպնր ,-՝,,,,՚,իսւ ս կը գիտէր որ՝ օրօրոոի իր այգ
*Լանա յ լիճ ին Հ իւսիս աբեւմ ո ւ աքը , Հ իւս Էա բ կա / Անցեալ եղանակին մեր երկու խում բեր բ շնոր– զոհը կը քնանայ մ շիկ մշիկ : Որ՝ անոր կուրձ՜քր
Աիփանայ սարբ , Հարաւը Գրգուռ եւ \,եբրովթ Հիւ իրենց բարձր թէքեէքին Տրօմի եւ Արտէ շի ա– այգ պատմութեան խռովքով կը շնշէ , եւ ով գիտէ
լեռներբ : կեդրոնն Է քՍլաթ աւանը , նաւաՀ անգիւ սա՝ խո յեան տիտղոսին արժանացան ։ Այժմ մեր մ ար - ինչ գառն երազներ կր թեւահ՜են՝ իր մ րափուն ա չ–
անցեալի՛ն Բղնունեաց քաղաք կը կոշուէր ։ զիկնեբուն ք^՚է՚֊Ր Հասած՜ է \3եի * որոնք բաժնուած" քերուն առչ^ել՝ անուրջներու գալարումներով։
Խիտււն գ Ա1ՆԱ1Ոակ • Վանա յ լիճին Հարաւային են 5 խումբերոլ, որոնցմէ 4ը կբ մասնակցին ա- Իբ մատներբ տարաւ անոր սւզիազաձ– վէրքին։
եզերքը, մ էջէն կ՝ անցնի արեւելեան Տիգրիսի դե - խո յենական խազերու։ Կբ յուսանք որ իրենց լաւա ռՔԲ գրաւ անոր գանգուր եւ վարդաբոյր մազե -
տակից քԱԷւզան գետը , գաւառակին Հ իւսիս արեւ- գոյն ճիգը պիտի ընեն ՛Լ ազ ո ւ իժ է։ ս պատիւը բարձր բուն , համբուրես բոսորագեղ այտերը ել փոթոր ֊
ւելեանմասերը լեռնային են , աբեւմտեանը՝ դաշ– պաՀելոլ Համար , որ երբեք չզլացաւ իր նիւթական կա յոյզ ճակատը :
տային էԳաշտերու մԷ9 կը մշակեն ծխախոտ , բամ եւ բարոյական աջակցութիւն բ մի՛ութեանս յառաջ֊, Եէբիֆէ արթնցաւ Տ
պակ եւ ա յղիներ * լեռնային մասերու մէջ կբ զբա դիմութեան Համար ։ Իպնր .ճաֆար այնպէս կեղծեց ,որ ինք ա/ նոր
տակ էր : կէս արթուն
ղին Մշաօլատղկոանրծոգւաթւեաամռբակե.ւ յլխքլաոշւ նաբքարեռծ՚նոեւոթուեամբ Հա– Այո առթիւ վա ր չութիւնս \իր խորին շնոբՀ ա– կ՝արթննար եւ գեււ թմբիրի սլատ–
մ բ ։ Մ օտկանի մէջ կա - սարսռար քնելիք
րաւբ , լեռնային Հողամաս կա լութ էէ ւնը կբ լայտնէ Վա լ ան ս ա Հ այ գաղութին է կէս մ րափուն՝ իբ սիրտը կը
յին Հայկական ք»ան դիւղեր , որ կբ կազմէին ՝ ^ 29 Աեպտեմ բերին մեր Ա* խումբբ շաՀեցալ մ ո ւթեան թելերով յ
Գզեխ գիւղաիւմբը։ Տէ0ւֆփէ Ա* խում րին դէմ 4 3, Բ • խումբը Փօր
թի Բ* խումբին գէմ 2—1 , (ախոյեան) իսկ ժին - (9). Զ– ՎԱՐԳԱՆ
Fonds A.R.A.M
ԶԱ8ՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷն երգեցիկ խումրուի , իսկ խորանէն՝ գպբապետՊ <3 * ՚ճՅԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ՚ԲՆԵՐԸ
Մալաքեան միասնարար կր պարուրէին \ուս1լնգիբ
Աէաէափ ճակատաՎսՄՑիԱ Հաւատացեալները մեգեգիներոլ խնկաբոյր ներ - ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ՀԱՍ ԲՈՀ
գա շնա կո ւթեամբ *
տաբԱդաէձը Եկեղեցական արա բոզութենէն վերջ *
սգա բեմի մբ առ^եւ Հ բաւի բեա լներ բ գրաւած էին Ծէրէ՚ֆէ շարունակեց *
իրենց աեղերբ, երբ ոստիկանական նուագախում–
քյ՜ԱԲՍԷՏԼ*— ֆրանսական խսէոԱՀղի Հրզյ քԻագ– բբ նուագեց «Մարսէ յեէզՖը ՛իւ ապա Մ^^-թեան 0բ մը% տօթակէզ օ,ը մը^ ծ՜նողքս՝ յոգնյսծ՜ ի -
միքլներու Մ ի ութ ի ւնը տօ՚եեց Արաբայի ճակատա - թլաաոլո յ նախագաՀ Տի բան թ՝էքէեան բացատ րե լէ րինց օրուան աշէսատանքէն , եւ մեղքնալով որ ես
ւքարտի՛ս 28րզ աարհւլարձր 6 Հոկտ– կիրակի , ամ֊ ՛Լերջ Հայ Ռազմիկներու Մ իութեան գերն ու նպա արեւին տակ չնեղուիմ , ղիս կը բերեն այգ անւոա–
տակը, ամփոփ պատմականն բրաւ Արաբայի ճա - ււէւկին մէջ^ Րոլ կը քնանան իրենք ալ։
բ ՞ ՚ մ °Բ1՛ ՚ կատամարտէ։ն , եզրակացնելով* Գժբախա օր մբ կ^Ըէէայ այգ օրը ։ Մ այբս կ ար
Մ իութեան վարչո/ւթիւ%լլ եւ կազմակերպի ք «1915,^// պատերազմին Հակառակորդներ֊ թննա յ իմ սուր ճիչերէս եւ կբ վազէ –օրօրոցիս
յանձնախումբ մր տասնըՀինգ օրէ ի Վեր կ^աշխա - փորձեցին մեզ կաշառել մեծ՜ գումարներով, բայց ք,։վ* Կբ դառնայ սարսափով, եւ կ^արթնցնէ Հայ–
աէին անթերի գլուխ Հանել այս պատմական տա - մենք նախբնարեցինք ֆրանսական կառավաբ՚ու. « ըըո , բսելով ոբ շուտ Հասնի օգնութեան ։
բեգարճի տօնախմբութիմս ը• ֊թեան մեզի տուած օրական– 23 սանթիմբ, ու կբռ– \քնողքս Հ աւար կբ պոռայ ։ Օգնութիւն 1լ ա -
կիրակի առաւօտ 41 թիս Հտնբակառքի ճամ - ուեցանք մինչեւ վեր^բ ՀաւատարմօրԷն , տուինք զաղակէ ։ Մեղմէ քչիկ մը Հեռի գտնուող դրացինե–
րորգներր գրեթէ ամ բոզիւ ւթեամ բ Հայեր էին : քյ ֊ մեր ամէն– ինչբ, տուն, ,բնտանիք եւ կեանք, որ - րբ կբ Հ ասն ին եւ խնամքով , ուշադոութեամբ , կբ
կեղեցւո յ աււԳԼլ շարուած– ինքնաշարժերէն նոյն - Հանեն իմ կոկորդիս խրուած գաշոյն՚մբ, ոբ մին
պէս , դժուար չէր գուշակն է տօնակ պէս ղի ապրի Զ) բան սան : Հյնո ր Հ ա ւո բ ո ւթ ե ան աբ -
ա ւո ա ո ո ւթեա՚ե
խ ան գ ա վառութի ւնբ ։ մանի են մեր սուրի ական զինակից Հայ բնկեբներբ, չեւ Հիմա կբ պաՀ ենք մեր աո ւնբ ։
3 ա բ աճ ո ւն բազմ ո ւթեան մ էջ շատ եբո ւն ա բ– որոնք մին չեւ վեր^բ մնացին ֆրանսական գՐ°շէ՛^ քՒԷ ով էր այգ ոճբագոբծբ , թէ իսչռ*– գործած՝
այսյա յա ո ւթիւնբ , Ա՛ իո ւթի ւննե բո ւն մ էջէն միակ տակ եւ այսօր ալ իրենց Համազգեստներով կր էր այգ սխրագործութիւնբ, ոչ ոք չկրցաւ լուծել։
սիրածս այս Ռաղմփկնեբու Արիութիւնն է, ոբ Հիմա զանուին մեք մէ^։ Գմբախտաբար շատ նեղ պայ - ՛Բացի դրացիներէն՝ ոչ ոք գիտցաւ։ Օրէնքի ա§
աւելի ուժեղ է, միացնե՛լո.էէն ա իսկին եւ վերջին պա– մ անն եր ո ւ տակ կ՚ապրին Հ իմ ա եւ պէտք ո լնին տգիմեց ինք , ո րո վՀետե լ՝ չարագործը կամ մ ան -
աեբաղմի ռազմիկնեբբ եւ կբ Հաշուէ 500 անգամ ։ տեղական կառավարութեան աջակցութեան՝^ ։ Մ ի՛ ^կասպանբ՝ ան շուշտ կամ սխալած՝ էր եւ Ոէ–ր1՚ձ1՛
« Այո * 1լարժէ նուիրել անոնց մեր Համա ութեան ատենապետ Պ* Վ* Միոթիք կարգաց գրա մը վէոխաբէն եկեր էր զիս սպաննելու, կամ վլ՛ի -
կրանքն ու ա^ակց՛ութիւն՛բ , ոչ մէկ քաղաքականն ւոր ճառ մբ ։ ժառութեան մբ Հետեւանք էր։ Աճապարանքով կը
կուսակցութե ան չի սլա ակ անիր Հ այ քքի՝ա զմի կնե - վւ ՛ո էս շի եւ իր ունեցած Հարստութիւնս՝ ք^Ա՚Է՜Ը^ մբ
բու Մ է/ութիւն բ , որ ա յս ՛երկրին մէջ Այս տօնակատաբութիւնբ, պատարագի երգե - մ էջ գր ահ՜, կը մոռնալ իմ մարմինիս վբայ ։ ֊Միայն
քաղաքական ցողութէւնր
Հալ ե լ ճառերբ Ո&ճւՕ 1\/1&1Տ6ւ11€/ք կողմէ Հա– այգ Հետքը կար։ \)՝ն ո զքս ՝ թերեւս այդ Հարս աո ւ ֊
վերիվայրումնեբու պարագային ժողովուրդին՛ զո բ գո ւե ց ան՝ Հ ո կտեմբեր
7 ին ե ր կո ւշաբթի իրի - թեան տիրանալու ցանկութեամբ , եւ տեսնելով ոբ
միակ ներկայացուցիչբ կրնայ բլչալ ;
կուն մամ բ 7 ին , ինչպէս գրած՜ է ր « 3 աււաջ » յ չեմ մեռած, կը Հրաժարին դատարան դիմելու ի -
ԱՀ ա ւա ս ի կ Փ ր ա ւո ո յի Ա ա յ ր Ե կեգեցին ։ Ա* ուա -
\թոյն օրբ կիրակի, կէսօրէն վերջ տեղի ո ւն ե– ր ենց ո բո շո ւմ էն ;
քին մ եհ՜ ղրան ե ր կոլ կողմ երբ շարուած՜ են Հա ք ցաւ բնտանեկան
ց երեկո յթ ոնգունելոլթիւե մբ ի
ռազմ իկներբ , մ եծ մ աո ամբ զար գա րո ւած՝ զինա - Միայն մէկ գի՚֊ոացի նկատած՜ էր՝ որ սեւ
դատիւ Մուրիոյ Ֆրանս * բանակի Հայ սպայ - են–
նշաններով ։ Ղ՛րան անմիգապէս Քովիկը նստած է ձիով մէկբ եկած էր դէպի մեր խրճիթը , եւ գրեթէ
թասպայ եւ զին ո ւո րն ե րո ւն % ք*ացման խօսքբ– բրաւ –տնմէ՚ջապէս՝
մեր աննման Բաբսեղբ՝ իր անթաց ոլպերով , գբժ– երի ձած էր եւ ձիու նոյն վազքով, ետ վեր ագար -
վերջին պատերազմի ռազմիկներէն եռանգուն Վերջ
բ ա իւ սէ բայց կեանքին ւէրա յ սկեպտիկդ ժպիտ մբ իպնը– կո ր ս ո ւած մեր Հորիզոնէն ։
տասարդ մբ , 3 * Գաւիթե՛՛ան– որ յիշեցնելէ եզ–
ղէմքին ; հիսուն Հոգիէ բաղկացած՜ ոստիկան՛ական՝ աֆտ ր՛ կը դո զա ր ;
ա յս տօնակատարութեան անՀ րամե շտո ւթէւ ւնբ
նո ւագա էսում բբ Համազգեստաէ ձախ կ՛ողմ բ շարք
րակացուց • «Հայ մողովուբդբ երախտագէտ է Եէբիֆէ քակեց այն ատեն թաւէւշէ այն վզնո՜
մբ կբ կազմէ ել իւրաքանչիւր պաշտօնական անձ
ֆրան սայի ոբ Հիւրընկալեց մեզ , բա յց անշուշտ ցը որուն տակ սպիտակ վզնոց մը եւս կար , եւ
նաւորութեան մ ուտքի ատեն կբ նուագէ , մ ինչ
չեն մոռնար թէ մենք ալ իր Հարագատնեբուն նման՛ ցո յց տուաւ Իպնը Հ^աֆար էէն , ա յսօրուան ամ ուսի
Հալ ռաղմիկներբ պատուի կբ կենան, իրենց կար -
մեր արիւնի բաժ-ինբ տուինք իրեն երկու մեծ՝ պա– նին , այդ ոճիրէն գոյացած սպին ։
գին նաեւ Հայ յսրիներն ու աբենուտներբ :
տերազմներուն մէջ ^ : իսլնբ (Հաֆար կը սարսռար , աւելի շատ կբ
Իրենց մասնաւոր դրօշակներով ներկայ էին՝ Պ * Ա * Զէօրէքճեան գեզարուեստական բաժնի դողար :
Տաբտանէլի ՚է^ախկ * քիազմիկներու կոմիտէն , նաեւ բա ց ո ւմ բ կատարեց «Հա ա յ։ ա ււ ա ան»ի Կուազ ա ծ ո ւ՛ Տ ասնեւեօթբ տարի առա ջո լան ա յ դ պատկեր բ
թեամ բ X Ապա եղան մեն եր գն եր , արտասանութիւն–
ֆրանսական նախկին կամալորներէն խումբ մբ, աչքին առջե՛ւ եկաւ։ Կ՛՛ուզէ բ պոռալ թէ ի՛նք է այգ
Շս6ս1&Տ Ը&ՏՏ66Տ^ ներկայացուցիչբ շրջանային նա - ներ եւ զուգերգներ երկսեռ երիտասարդն եր ու կող ոճրագործը–^ թէ բոլոր պատմութիւնը ն\ոյնու -
Հանգապետի ներկայացուցիչ ք ճ&՚ջօ1", Մարսէյլի մէ : Անակնկալ մը եղան նախկին պատերազմի վի– թեամբ ճիշդ՜է , բայց կը վախնար որ աղետալի Հե
նաՀանգապետի նե ր կա յացուց էէ չբ , նաւային Հրա րաւոբներէն՝՝ Վ^աՀան Տէր Վ^արդանետնի գեղջկա - տեւանք մբ կրնայ ունենալ այդ խոսոտուէանռւ ֊
ման ատ ար Պ* Աթիքքա եւ Տիկինբ* Հ այ ռազմիկ ֊ կան աբտասանութիւնբ ու երդբ : թիւնը։ Եթէ քան կա բծ՜ էթէրիֆէն բմբոստանայ այգ
ներոլ Ա իութեան ւիասաա բ Մ եծ՜ խանդավառս ւթիւն ստեղծեց Աինէ Աե - խոստովանութեան առջեւ , եթէ ուշաթափ ըէլայ ,
՚Էրղ * Չ " է Հ աճ Լ ան է Իսկ Ա՛ո ւր ի ա ցին եր Էն Հ րամ ա - թո յի շարժանկար ը , մասնաւո րապէս Զօր • Ա՛ն դրա— եթէ յանկարծամաՀ Րէէայ » եթէ՝ վերջապէս ար -
նա տա բներ՝ ՕէրաԷքճի , Պօզոս՝ Գրիգո րեան եւ նԻԿԻ յ ՚ " ֊ Հ ա . բ ձ ն,ի բացումբ , յնցեւ տար ր– դ լան Ա– Հ ամ ա րՀանքի եւ ա տ ե լո ւթ ե ան կս կէ°^՝ով իրեն դէմ
-
Տ իկի նբ ։ Գնդապետ ՝Բ է շէ1 շեան եւ Հարիւրապետ րարայի ճակատամարտի տարեգւ սր ձ ին տօն ա յկկւա դաոնա յ * • •
Ա* ուրատեան : տտրութիւնը Փ բատ ո յի եկեղեցւոյն մէջ եւն* ։ Այս ել այսպիսի մտածումներ կբ դառնային
Աննաէսբնթաց էր եկեղեցական երգեց ո զութ իւ– Աճ ո ւր գի գրուեցան ափսէով խմ որանուշ եւ էէ ր դլխուն մ Էջ ։ Իր միտքբ եւ ս իբա բ փո թոր իկի
նբ , զե կա էէարո ւթեամ բ կոմիտաս ի ա րժանաւո բ ա– մէկ շի1 շ շամ փանիա , ել բարձ բացաւ 11.600 ֆբ.ի–. Է ին րււնուեր ։ Եւ դեռ պարագայ մը եւս : ԾԷր/՚ֆԷ
շակերտ Պ * Վ* Աարգսեանի , որ վե րնատո ւնէն իր Աճուրդը շաՀեցան Պ* Արամ Հյէխիկեան եւ խումբ պատմեց ՜թէ ոճրագոբծ՜բ Հարստութիւն՛ մբ մոռ -
։^ԼՀ Ընկերներ որոնք միասնաբար մասնակցա՛ծ էին ցած է Հոս աճապարանքով փախչելու ատեն ել,
լոմեթր , որմէ 15.000 քիլոմեթրը Արեւմտեան Հա աճուրդին , 600 ֆրանքի յաւելեալ նուէ րով մբ : եէմէ է՚նվշ՝ խոստովանէր , բայց դրամբ Հոն ձգուած
յաստանի սահմաններուս մէչ1 կ՝իյնար : \,ահանգին Հ^՚ամը Յէն վերջ սկսան եւրոպական պարերը, բլլ ալ ո ւ են թա ղ բո լթի ւնբ ժխտէր , եթէ բսէբ որ
րնակչութեան թիլը \9\4ին 380.000^ կո հասնէր, տեւելով մ ինչեւ կէս գէշեր Հ այդ դրամբ միայն իբրեւ արեան գին ձգած էբ
ո րուԱնւ 118800..000000/^^ Հայեր էին, որ Մշոյ գա շտին , կազմակերպիչ յանձնախումրին նդամնե ր բ Հոն ։ Պէտք էբ պատմէր ամբողջ եզելութիլնբ իր
ել եկեգեցւո յ իսկական շարժառիթներ՛ով
ՈԳԱ րաասգԷնին ձո րե ր՛ո ւն էկելի ՛զեբուն վրայ կբ էէն ծ ի տեզհկացոլց ին թէ Հանդէսէդ մ էն կասկած ։ փարատելու Համար" ա–
բ է մ օ ւո ա ւ ո —
Հողադո րծ՜ութեամբ , ա յգեդո բծութեամ մէ§ դր՛ուած զարդանիշերէն գոյացած՜
եւ անասն ապաՀ ո ւթեամբ\ ՚ րապէս 47.000 ֆրանք։ Իպնը .շՀաֆար կորսնցուցեր էր ՛իր աոձնական
\թաՀանգբ կբ բաժնուի չո րս գաւառն եբու ՊԱՐԹԵՒ ամբոզջ ՛ոյժը ։ Հազիւ կրցաւ Համ բուրել Հյ էր իֆէն
(սանճագ)՝ Բաղէշ, Մ ուշ, Աղերդ եւ կէնճ ։ Վեր ո լաւ. մ ար մնա կան թովչանքը չփոխեց իր ա յ դ
ջին եբկու գաւառներբ Աբեւմ տեան Հայ ա ս տ ան էն տրամ ադբութիւնբ , եւ , ո րպէս թէ քունէն Ր"^ ~
գուբս կբ մնան ։ ճ ո ւած՝ խնդրեց որ քիչ մբ քնանան ։
ՄԱՐԶԱԿԱՆ ԿԵԱՆ֊Բ
ք՝ աղէ շի գաւառն ունի չորս գաւառակներ՝ ք՝ ա– Երկուքն ալ փոխագրուած էին յուղո լմի թանձ
զէշ* Խիզանդ Մօական, ք&լաթ։ րակուռ ոլորտներու մէջ՛. &էրիֆէ քնացաւ վեր -
ԲաղԷշի գաւառակը պատմական Աալնայ Զորն ՎԱԼԱՆՍ Մարզական միութիւնը իր 4ճէն ջապէս , իսկ իսլնբ ,շՀաֆար՝ մնաց , աչքեբբ յառած՜
է * նաՀ անգին կեդրոն բ ԷՀ աղէ շ քաղաքը՝ ծ՜՛ովու 47ի շրջան բ սկսաւ բաբ ե կա մ ական մրցումով մբ , դիմացի բլուրներուն :
մ ակեր ես էն 1 6.000 մեթր բարձր ձո րաՀովիաի մբ 8 Աեպտեմ բերին Ա օնթելիմարի ՐոՅՈ10է10Ո խումբի Իրեն Համար անկարելի էբ այլեւս ղս պո ւա՛ծ
մէջ կը գտնուէին ԱմրասլուԱ *ՅովՀաննտւ պատմա– դէմ շաՀելով 4 1 : \5՚ին նիօնսի (թաաօէւօո) խում. լռութիւն մը պաՀ ել ։ Զէր կրնար տոկալ ո րպէ սղի
Ջուր գետակը : քաղաքը շրջապատուած է այգի րին դէմ շաՀելով 6 2 յ կրտս երադո յնե ր բ կը շա - է Ր իֆէ ի ա չքին առջեւ պտացն էր եւ ցցէր անոր
ներով : Արտագրելիք նիւթերն են՝ բուրգ , կաշի Հ ին $՝ ո ւբն օն ի կր տ ս ե ր ա գո յ ններոլն գէմ 9—0, 22– •ոճրագոբծին պատկերը ։
եւ շիլէ կո չուող կարմիր բնտիբ կտաւը : Թաղէ շի ին պաՀ ե ստի էսում՛բբ կբ շաՀ ի Փօրթի պաՀեստի Բրոշեց , երկար տատանումէ վերջ, պատմել
մէջ կը գտնուի Ամ ր ա ո լո ւ Ա * ՅովՀաննու պատմա էսումբին գէմ 4 0 ։ Կբտսերներբ կը շաՀ ին կրանժ Հնար եո աճ շափուի մ ե զմ աոնե լուի*. Զէ՛* որ իր սի -
կան ծանօթ վանքր՝ ձեռագիբներու յատուկ Հաւա– լէ Վ^ալանսի գէմ 5 1 , նոյն օրը տեղի ունեցաւ բահ՜ էակի՜ն տիբասահ– էբ ։
քածոնեբով յա յան ի : Հա յա բնակ գիւղեր էին Ղ^ուլ– Տ րօմ ի եւ Արտէ շի ա էս ո յենական մ րցում ը տեղւոյս քՍոբՀեւլա՛– նաեւ որ ԱլլաՀին մատը կար ՚էյէբր֊
թիկ եւ Գատոլան ծ՛խախոտի մշակութիւնով յայտ Բօլիկօն դաշտին վրայ։ ՚Լթերկալ էին չորս թղթա: ^ ֆէի ողՀ մնալուն մէ^։ Որ՝ իրենց ճակատներու
նի գիւղեր է կից՚նեբ եւ Հոծ բազմութիւն մը։ Մեր առաջին վբայ գրուահ էբ ի բենս ապագա ք կեանքը ել Եէյխ
Խլաթ-ի գաւառակ. — Պ էսումբը իր ճկուն էսաոով պարտութեան մատնեց ԱպտիւբրաՀման ճիշգ էր գուշակեր :
ա ա մ ական ք*ղնունիք , Տիի առաջին խումբը 7 0» բուռն ծափերու մէջ։ իպնր ,-՝,,,,՚,իսւ ս կը գիտէր որ՝ օրօրոոի իր այգ
*Լանա յ լիճ ին Հ իւսիս աբեւմ ո ւ աքը , Հ իւս Էա բ կա / Անցեալ եղանակին մեր երկու խում բեր բ շնոր– զոհը կը քնանայ մ շիկ մշիկ : Որ՝ անոր կուրձ՜քր
Աիփանայ սարբ , Հարաւը Գրգուռ եւ \,եբրովթ Հիւ իրենց բարձր թէքեէքին Տրօմի եւ Արտէ շի ա– այգ պատմութեան խռովքով կը շնշէ , եւ ով գիտէ
լեռներբ : կեդրոնն Է քՍլաթ աւանը , նաւաՀ անգիւ սա՝ խո յեան տիտղոսին արժանացան ։ Այժմ մեր մ ար - ինչ գառն երազներ կր թեւահ՜են՝ իր մ րափուն ա չ–
անցեալի՛ն Բղնունեաց քաղաք կը կոշուէր ։ զիկնեբուն ք^՚է՚֊Ր Հասած՜ է \3եի * որոնք բաժնուած" քերուն առչ^ել՝ անուրջներու գալարումներով։
Խիտււն գ Ա1ՆԱ1Ոակ • Վանա յ լիճին Հարաւային են 5 խումբերոլ, որոնցմէ 4ը կբ մասնակցին ա- Իբ մատներբ տարաւ անոր սւզիազաձ– վէրքին։
եզերքը, մ էջէն կ՝ անցնի արեւելեան Տիգրիսի դե - խո յենական խազերու։ Կբ յուսանք որ իրենց լաւա ռՔԲ գրաւ անոր գանգուր եւ վարդաբոյր մազե -
տակից քԱԷւզան գետը , գաւառակին Հ իւսիս արեւ- գոյն ճիգը պիտի ընեն ՛Լ ազ ո ւ իժ է։ ս պատիւը բարձր բուն , համբուրես բոսորագեղ այտերը ել փոթոր ֊
ւելեանմասերը լեռնային են , աբեւմտեանը՝ դաշ– պաՀելոլ Համար , որ երբեք չզլացաւ իր նիւթական կա յոյզ ճակատը :
տային էԳաշտերու մԷ9 կը մշակեն ծխախոտ , բամ եւ բարոյական աջակցութիւն բ մի՛ութեանս յառաջ֊, Եէբիֆէ արթնցաւ Տ
պակ եւ ա յղիներ * լեռնային մասերու մէջ կբ զբա դիմութեան Համար ։ Իպնր .ճաֆար այնպէս կեղծեց ,որ ինք ա/ նոր
տակ էր : կէս արթուն
ղին Մշաօլատղկոանրծոգւաթւեաամռբակե.ւ յլխքլաոշւ նաբքարեռծ՚նոեւոթուեամբ Հա– Այո առթիւ վա ր չութիւնս \իր խորին շնոբՀ ա– կ՝արթննար եւ գեււ թմբիրի սլատ–
մ բ ։ Մ օտկանի մէջ կա - սարսռար քնելիք
րաւբ , լեռնային Հողամաս կա լութ էէ ւնը կբ լայտնէ Վա լ ան ս ա Հ այ գաղութին է կէս մ րափուն՝ իբ սիրտը կը
յին Հայկական ք»ան դիւղեր , որ կբ կազմէին ՝ ^ 29 Աեպտեմ բերին մեր Ա* խումբբ շաՀեցալ մ ո ւթեան թելերով յ
Գզեխ գիւղաիւմբը։ Տէ0ւֆփէ Ա* խում րին դէմ 4 3, Բ • խումբը Փօր
թի Բ* խումբին գէմ 2—1 , (ախոյեան) իսկ ժին - (9). Զ– ՎԱՐԳԱՆ
Fonds A.R.A.M