Page 34 - ARM_19-1946_04

8 Ա ֆ ԱՀ

ԱՆԳԼԻ ԱՆ տէր ու տիրական են խում ի ստանում Լք*ր ան ի նա­ Հ ա | ա ււ տ ա Ա ը

հանգ) ։ Անգլիան .ունի առաքնակարգ ռազմ ա - ծո–

ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԱՐԵԻԵԼՀՈԻՄ վային կա յաննեբ ար եւեչեան Մ իքերկրա կան ո ւմ , ՈւիւսըԱեաԱ սառՎաԱեԽով
կարմիր Ծովում
եւ Պարսից Հնոցում ։ Անգլիական

(ԸՍՏ ԽՈՐՀՐԳ– –ԲԱ՚ԼԱաԳԷՏՆԵՐԻ) V նաւատորմիղը իր հսկողութեան տակ է պահում

այդ ծովերի ափերը։ Ամ բողք արեւելեան Արաբիան

ծածկուած է անգլիական ռազմ ա-օդակա յաննե րով; Արծկէ գաՆԱԱւակ– ԼԱտէլճիվազ) Վանա յ լի­

թ՝էել ապագայ պատերազմը Լա այ Այտա ք*.ւած՛ յ Անգլիական զինուորական առաքեչութ ի ւնները ճին հիւսիս արեւ-ելեան /^ողմ.^զ՝իյնայ : Գաւառո

որ չլինի՝) իր ահաւոր զէնքերով բ%աւ չի նմանուե­ կազմակերպում, զինում եւ վստբոլմ են արաբա­ լեռնային է, իր մ ԷՐ է Սիփան սարը, իովեղերքր

լու մեր ապրած վերքինին, բայց միքազգային կան պետութիւնն երի բանակները եւ ըստ էութեան գաչաային է, րնտիր ցորենի բերք ունի, նշանա­

կեանքում ոչ միայն մեծ պեա ութ ի ւնն երր , այլ եւ ն բան ք մ ասն են կազմ ում բրիտանական բանակի • ւոր է ծ-իրանի ձառը եւ ընկուզենին։ Գաւառակին։

փոքր երր վարում են այնպիսի մի քաղաքականու­ «Հարց է ծագում -—• ի նչ հիման վրայ եւ ի^նչ կեդրոնն է Արձ-կէ քաղաքը ձար-աստԱւևներրվ չրիս–

թիւն , որ կարծես ոչ օդանաւաբարձ զբահաւորնե– նպատակի համար Անգլիան պահում է արաբական պատուած, ժամանակին յա/անի բերդաքաղաք ե–

րը գոյութիւն ունին, ոչ «թտւչող ամրոցները» , ոք արեւելքում իր բանակներն ու ռազմակայանները, ղած– է , հին բերդին աւերակները դեռ կան : Տաս.
մանաւանդ
մի քանի աեսակի \նեբը եւ մանաւանդ ոչ Էլ հիւ–* կէս տարի այժ՜մ, պատերազմի վախճանից մէկ ու նըմէկերորդ գարուն Տուղրիլ Պէկ գրաւեց զայն եւ

չէական ո ումր ր : յետոյ ։ բնակչոլթիւնն ալ իւրդեց –.Գիւղերն են՝ վերին Աի.

Ամենքը մտահոգ են ֊. իրեն ո սահմանների զին­ ^Արդեօք այդ երկրներ ի ժողովուրդներ բ ց ան­ փան, ՛Ներքին Սիփան եւ Կոճէր։ Աիփան լերան

՛ուորական ապահովութեան իւն գր ո վ Ա՛յն ձեւով, կան ո^ ւմ են , որ անդչիական բանակներբ մնան ի– լանջին վրայ Արծկէ քաղաքին մօտ կր գտնուի

ինչ ձեւով գա կաաարւում էր մի գար առաք, երր բենց երկրռւմ ։ Ոչ 1 Եգիպտական ազդր վճռակա - Սքանչելագործ վանքը, անցեալին Երաշխաւոր կր

հետեւակ բանակն էր վճռում պայքարի ճակատա­ նապէս պահանքում է Անղլիացիների հեռացումը։ կոչուէր:

գիր ը ՚ Համեստ Ալբանիայիս մինչեւ անզլեւամե– ք1 րա քո ւմ նո յնպէս ա զգա բնա կութ ի ւնը մի ակա մ Խոշապ կամ Ս՚ահմուսփէ Վանի հ ար ալ ա–

րիկեան եւ խորհրդային տիտանները պահանջում պահանքում է 1930 թլի դաշնագրի վերաքննաւմ , րեւելքբ, իքոշապ գետին հովիտը կը գրաւէ։ կը

են կո ո ւմ կամ չէոոքացում ա յս կամ այն հոգամա– ո ր ն շան ա կո ւմ է Անգլիացիների հ եռացում ։ Ա ու - բտզկանայ երկու մասէ՝ Ներքին խոշապ, Վերին

սի ,նաւահանգստի կամ քր ան սքի յանուն Ա՛յգ ապա­ րիան եւ Լի բանանը Աիացեայ Աղգերի խորհրդում խոշապ, լեռնային գիբքոՎ՛, կտրտուած ընդարձակ

հովութեան : Ա՝ինչգեռ պատասխանատու մարդիկ սլահանքեցին զօտարն բան ա կն ե բ ի հեռացումն ի– հովիտներով եւ ձորերով գաւառակ մբն է ։ Ոտն ի

շատ չալ գիտեն , որ տարածս ւթի ւնները , չեռներն րենց սահմաններից ։ Պազեստինի ժողովուրդբ գէմ երկու լեռներ , արեւելքը Զուիս , հարաւը Աեւ լեռ­

ու ծովերը մ ի քանի տաբի յետոյ նո յնքան գեր է ան գլի ա կան զօրքեր ի ա յնտեղ մնալուն ։ ք՚բանբ ներ , լաւ մ ար գա գետ ինն եր ով եւ արօտն եր ով պճ­

պիտ ի խազան պա• շտ պան ո զական կամ յարձակո - ան դադար բողոքում է Անգլիացիների ոտնձգոլ - նուած է ։

զական պայքարում , որքան բեր գերը, պարիսպնե­ թի ւնն եր ի ղէմ հ ա րա ւա յ ին ք*բան ում : Ա յսպիսով Դլխաւոր կեդրոնն է խոշապ, հին բերդ մ՝րն

րը ու ա կան ա գա շա ե բ բ գեր խազաց ին Առանցքի ու անգլիական բանակների ու կայանների գոյութիւնն է : խոշապ գետին հովիտը կը տարած-ոլի Հայոց

իր հ ա կառա կոր գների մենամարտի մէք։ ա ր ա բա կան Արեւելքում չ ի կարելի ար դա րաց նե, Զոր զաւառակը։ Ըստ աւանդութեան այս ձորին

Պատերազմն այչ եւս երկրի վրայ չ ի կաաար­ տեղական ժոզովուրդն՝ե.րի. շահերով եւ ցանկոլ - մէք տեղի ունեցած է Հայկ Նահապետ ի կոիւը Բէ­
չի շահում,
ւում , ա յ լ երկնքում ։ Հետեւակի սւինբ թեամբ։ Ընդհակառակն– նրանք այնտեղ են ղանը - ճ՛ %Ն չանա լոր հայաբնակ ղիւղերն են Աստուա­
թշնամոտ֊ց
այչ օդային ռումբը ։ է*սկ երկնքում գաղտնիքը ւում բացարձակապէս հակառակ տեղական ժողո­ ծաշէն , որու մօտն է Հայկայ ք՝երդը, հին ամրոց

պաշտպանող լեռներ բարձրացնելու վուրդներ ի ցանկութեան եւ շահ երին : տքը) ներկայիս աւերակ, նաեւ Անգղ։

գեռ չի գտնուած • /////րոցներ թէեւ կառուցւում են՝ Յանուն ինչի** Անղլի ան շարունա՛կում է այս Ոաոաճ կամ Գալաշի գաւ աււակ Վանա յ լի­

այնտեղ , բայց միամիտների երեւակայութեան ու— կամա յա կան ո ւթ ի ւն բ ։ Արդեօք արաբական արե­ ճին հարաւային կողմբ . իր .մէք ունի Արտուտ , Ըն–.

մով միայն : ւելքն Ան գլի* ա յին սահ մ տնակին ց է եւ նրա բռնա– ձաքիսաբ կամ կա պուտ կող ե լ Եզե րովն լեռները :

Դա զան ի ք չկա յ - ռազմ ակա յ անն եր ի , .պաշտ­ գրաւումը կենսականն է Ա^Գլէ" յ սահմ աններ ի Դ աւա ռակին կեդրոնն էր Ոստան , զուտ հայաբնակ

պանութեան գօտիների , աղզեցութեան շրքաննեբի պաշտպանութեան համար* ո՛ չ * Ամէն մի դպրոցա­ դիւզաքազաք մբ ։ Ներկայ Ոստանէն քիչ հեռու կը

այժմեան առնել տաչն ուրիշ բան չէ , քան յառաք– կան դէտէ , որ արաբական՛ Արեւելքը երեք հազար գտնուէր հ ին Ոստանբ , որ ժամ տնակին քիշտ\ուն ի–

խաղացման՛ –ոլ նահանքի գի պո լածն այն քղային քիլոմեթր հեռոԼ է Անդլիայից եւ Թիելէ արժէք չի ներու աթոռանիստն եւ յայտնի բերդաքաղաք էր ։

պատերազմ ի , .որ ամ ենա յն սաստկութեամբ վաբ– ներկա յացնում ք*րի տան ական Կղզիներ ի պաշտպա­ Ա ո յն գաւառակին մէք կային մէկ քանի նշանաւոր

լում է աշխարհի բո չոր մասերում ի հաշփւ ան գլել- ն՛ութեան համար ։ ԴոԼցէ այդ բռնադրաւումը ար­ վանքեր : Զադար Ա . Նշանի վանք՝ Արտ ո ս լերան

ամերիկեան ե լ խորհրգային ճակատների : դարանալի է բր ի տ ան ա կան գա գթա յին կա յս բ ո լ ստորոտը, Եղիշէ պատմագրին աճիւնը հան ամ­

հ ինուց թեան պաշտպանութեան տեսակէտից ։ք՝նա՚՚ւ ։ Անգ­ փոփուած էր։ Նար եկայ վանքը համանուն գիւղին
Ա եծն ք* րի տ ան ի ան արդէն օղակեք է լիացիները
ոլրիԼ ժողովուրդներ ի . վզին դրած ի– մօտ , լճափէն մէկ ժամ հեդու ; Տասնըմէկերորղ
երկրագունդը ռազմակայաններով եւ բծախնդիր բենց լուծբ աեականացնե՛լու
համար իրաւունք չոլ յւարու հռչակաւոր մատենագիր Դրիզձոբ Նարեկա՛­
ար թն ո ւթե ամ բ հսկում է ն րանց պաշտպանութեան ^ ն ին • ե որ ժսզովոլրդն
եր եւս լուծի տակ զնե քու$> « ցի ի զ ե բեղմ ան ը՛ ՚՚կլ) ո անս ւէր նոյն վանքին մէչ.
վրայ :
1Լերքապէս , ըստ ՛Լ* Լ՚Ո1–^ԿԻԻ » ^աՐՑէ պա Լ յայտնի ուխտատեղի էր •.Աղթամարի Ս-Խաչ վանք՝

((Պատերազմ ից յետո յ անհունօրէն ,ուռճացած տասխանը տալիս է անգլիական մամուլը։ ՚<&Նիւ համանուն Կդղիին վրայ, ուր Աղթամարի կաթո­

յաւակնութիւնը Աէա*ք * Նահանգների համաշվսար– Ատէյտսմէն էնդ Նէ՚յշըն» թերթը ղ ր ո լ ֊ մ է. <ձԱ– ղիկոսութիւնը հաստատուած էր*. Ունէր միաբա -

հային գերիշխանութեան երկրորդւում է իր ռազ­ րաբական Արեւելքում Անգլիան նպատակ է գբեյ , նոլթիւն , դպրոց եւ լաւ տնտեսութիւն : Նոյն կա­

մական մեքենայի եռուզեռով, ;որ թելադրում է Մ իացեա լ Նահանգներ ի օղնոլթեամբ , կազմել հա­ թողիկոսութեան բեմ էին ժ՜ամանակին Հայոց Աո–

բռնագրտւել կայաններ ու ռազմադաշտեր ամ եր իկ­ կառուսական, խմբակցութիւն ։ Պ* Պվին ի իշխա­ րը , Ռչտունիքը , Շատախը , Մոկսը մինչեւ Տիգ֊

եան սահմաններից շատ հեռու՝», ասում է Ա* * $*ու- ՛նութեան՛ ղլուխ գաչոլց անցել է մի տարի ե լ ոչ քկռրււ

կով <Հ.Պբալգա^յ ի մէք։ Այգ կայանները ք1 սլանդիա– մ ի խելահաս մարդ չի կարող չգա չ ա յն եզրակա­ կաբքպան գասաւակ • Ոստանէն արեւմուտք,
անտառներ, ունի հնու­
յում , Ասոր եան ու խաղաղականի կղզիներում , ցութեան, որ Պէվինբ շարունակում է կայսերա­ ունի քեռնային րնդարձակ

էլՀապոն ո ւմ , Զինա ս ա ան.ո ւմ եւ այլո ւր արագօր էն պաշտական պայքարն ընդդէմ քիուսիայի , տ ե տ ե ւե՝- թեան շատ հետքեր , բերդեր , վանքեր , եկեղեցի­

արհեստագիտական՝ կատ աբե լո ւթեան են հասցբն - ֊ լուէ անգլիական՛ տեւական քաղաքականութեան ։ ներ : կեդրոն գիւղն է ն ղեկիս կամ Կէօլլիւ: Մ է>–"

ւում ։ խորհ* Աիութիւնր, որ իբրեւ ցամաքային Արաբական Արեւելքը մ ենք հ ամ արում ենք «Հ ա– գիւղերն են Սորբ եւ կեն գր ոնց :

պետ.ոլթիւն , ար հիմունքներ վրայ է գն^ումիր ինք–, մաշխարհային երրորդ պատերազմի՝^ կա րեւորտ - Մոկս գաՆաււակ. Այս գաւառակին հազիւ

նապա շտպանոլթիւնը, ձգտում է շրքապատեյ իրեն դոյն ււազմագաշտերից մէկբ՚ֆ : Կէոր Արեւմտեան Հայաստանի մէշ* կ՝իյնայ, բնա­

բարեկամ իրաւակարգ կամ կառավարութիւն ունե­ Ի)ո,րհբդայիս քաղաքագէտը գտնում է, որ կի շները կը ղբաղէին խա շնա րած ութեամբ եւ մե–

ցող պետ ութ է, ւնն ե ր ո վ ; Ֆին չան ղ ի ա , Դեր ման իա Մ իաց * Ազգերի կազմ ակեբպութ իւն բ պիտի ւլ բազ– ղուաբ)ուծութեամբ , ունին ընտիր ոչխարներ եւ

(ռուսական Հ-րքան^ ^ Լեհաստան , Զեխոսլովակիա , •ուի Ար ա բա կան Ար եւե լքի հ ա ր ց ո վ ; Մարդկութիւ­

Հսւնգաբ իա ^ Ո՚ում ան իա , Հիւսիսա յին Պարսկաս ^– նը պահանքում է հաստատել ամուր ե լ տեւական՝ չուռ (ֆիլեկ) կոչուած այծ՜ը– կեդրոնն է Մոկս

տան , համ ա յնավար հ իւս իս-ա րեւեչե ան Չինաստան իւաղազութիւն : Անգլիական կայ ս ե ր ա պա շտ ա կան աւանը :

եւ Առնկսչիա օղակներն են Ա իութեան ապահովոլ— քաղաքականութիւնը երկրագնդի մեր յ ի շած մա - Կաբկաււ դալաււակ. — Մոկսի եւկարճկանի

թեան դօտ իի ։ ք+այց դօտին ամբոզքացած չէ , մէկ ս ո ւմ չի է սպառնաչիքով բնգգէմ իսա զա զո լիք– ե՜ ան ։ միչԴլ լեռնային հողամաս մըն է. հոս եւս Հայերը

Օզակբ ա րեւելեան Մ իքեր կրական եւ Տ աճ կաս­ ^Անգլիական յետագիմ ական տար բեր բ յամ առօ րէն կր զբաղէիղ, խա շն ա րած\ո ւթեամ բ :

տան - ղտնւում է հ ա կառա կո բդի հրամ անի տակ ճչում են Հլիսորհրդային ծաւալման՝^ վտանգի մա ՜– Շատափյ գաւաոակ Զ

ու նրա թիկունքում կանգնած են անգլիական բա– սին Արաբական Արեւելքում ։ Բայց միայն առողք ան ազան հ ո վիտներ ո վ

նակնեբբ։ «Աււա քա ւո ր Ասիայռւմ ստեղծոլեւ է մի բանականութեան վերքին նշոյլը կորցրած մարդիկ եւ ձորերով կտրուած լեռնային երկիր մըն է, քու­

տարօրինակ կացութիւն ւ Մի Կ""մից պետութիւն– կա բող են հաւատայ <ձխո րհ ր գա յին ծաւալմ ան^ յե– րերով ե լ անտառներով հարուստ : ժ՚ոզովոլրդի

ների մի Լարք Եգիպտոս , Աիւր իա , Լի բանան , բիւրանքներին , որոնց նպատակն է արդարացնել եւ զբաղումն էր շա լագո րծ^ո ւթ իլն եւ խաշն ար ած ու -

Աէոլգական Արաբիա , ք*րաք, ք՚րան , քՒուրքիտ ան­ տ ե ւա կան ա ցն ե չ բրիտանակաս աշխարհ ակա լու - թիւն, կը մշակէին պտղատու ծառեր, ընկուզենի ,

գամներ են Աիաց • Ազգերի կազմակերպութեան ։ թեան բռնադրաւում բ Արաբական Արեւելքի՝^ * .որթատունկ : Զգլանն էր թ ա գ կամ ՛Շա տախ :

Ն բան ց ինքն ի շխ ան ութի ւնն ո ւ ան կա իս ութ ի ւն՛ը ճ ա– «Միացեալ Ազգերի Կազմակերպութիւնը ժա - ՚ՆՈբդոՆզ գալաոակ Շատախէն հարաւ արե­

նա չուած են Մ ի*աց • Ազդերի կան ոն տգբ ո ւթ ե ա մ բ ։ մանակ է, որ արժեցնէ իր սկզբունքները եւ պա­ ւ ե լ ք ։ Նորգոլղի մէք կը սնուցանէիանն աւո ւ ընտգիիւրղն ոչէ­

Ա ի ւս կաչմից նրանց անկախութիւնը շարունակա­ տանքելով օտար զօրքերի հ եռացումը Արաբական՝ խՓիարրիրա,դալանԶըուո ա:յծԱիոյ՚Ա հգօատեւրա։ռա կ%ինշանմէք կը գտն՛ուէր

բար խ ա խ տ ւո ւմ է պե աո ւթ իւննե րից մէկի կողմ ից9 Ար եւե լքի ց , վեբահաստատէ ա յ՛ն ւո Լ զի ժողովուրդ^ Հոգեաց վանքը , ռր հեթանո՛սութեան ատեն «Անա–

որ Միաց* Ազգերի կազմակերպութեան ստեղծողն ների ինքնիշխանութիւնն ու անկախութիւնը^՝. Հիտի Աթոռ» կը կոչուէր . ըստ աւանդութեան

է ե լ ուրեմն պարտաւոր պաշտպանէ չու նրա սկըղ– ՀԱՅԿ ՍԱՐԳՍԵԱՆ Բարթոլղիմէոս առաքեալ հոն հիմնեց նոյն վան­

րունքնեբը ։ Եւ ի՞նչ ենք տեսնվում Ան գլի ան կամ քը, խոր ձորի մը մէք՝ չրիսպատուած– բարձր եւ

ամ բողք ո վին բռնագբաւած է Արեւելեան Աբաբիա– ՄԱՆՐ ԼՈՒՐԵՐ ապառաժ– լեռներով •

յի անկախ պետութիւնն եր ի հողերը , կամ պահում ՀԱՅԿ՛ ԿԵԱՆՔԷ ԲԱՂԷՇԻ (ՊԻԹԼԻՍ) ՚ե1ԱԱ1,Գ

է ա յետ եղ զինուորական առաքե լո ւթի ւնն եր ու ՀԱԼԷՊԻ առաքնոբդ Աարեհ՝® . վբգ . Աուբիա - Բաղէշի նահանդր կը տարածոլի Վան այ լիճին
չի արդարա­
ռազմակայաններ , որոնց գոյութիւնը կան Արժանեաց շքանշանը ստացած է Աեպտ. 23 - արեւմտեան եզերքներէն մինչեւ Տաւրոս եւ Րի՛–
ու ապահովոլ -
նում րնդհանոլր խաղաղութեան՝ ին , Հալէպի կառավարչատան մէք, Մո՚-հաֆըղ րակնեան (Պինկէօլ) լեռներէն մինչեւ ՏիգրԻ"՛

թեան շահ էրուի» ; Մ-ուսթաֆա սլէյ է լ Հքէհապի կողմէ։ Աբաբողու - Մեծ մասով կը համապատասխան՛է պատմա -

Ե*– ըստ «իզվեստ իա» յում այս աո զ եր բ գրող թեան ներկայ եղած են եկեղեցական գաս ր , Ադգ * կան Աղձնիք եւ Տուրուբերան նահանգներուն :

Վ* Լուցկիի , Անգլիան այսօր ունի Եգիպտոսում ի շիան ութ իւննե բու եւ մամուլի ներկայացուցիչ - Տաւրոս ի լեռնաշղթան կը բաժնէ նոյն նահան–

երկու հարիւր հազարանոց բանակ , Ա ուզանում, ներբ, ինչպէս եւ արաբ թեբթերոլ ներկայացոլ - ՚Է1՛ է՜.րՀոլ– մասերոլ՝ հիւսիսային եւ հարաւային ,

Եթովպիա յո ւմ եւ Լիբիա յ ո ւմ՝ հարիւր հազար , ցիչները, երեսփոխաններ , եւն՛։ Մուհաֆըզը գր ֊ հիւսիսային մասը տափարակ է, կը գտնուին ՍԼ" ՚

Պ աղեստինում՝ վաթսուն հազար ^ Անդրյոբդանա - ո ւա ա քոծ է Աոաքն.սրգին հայրենասիրական գո բ - եւ Մանազկերտ դաշտերը, որու մէՀէն կը Հոսի

ն.ում՝ հարիւր հազար , ֆրաքում՝ նո յնքան : ք1 բա­ ծունէութիւնբ եւ շնորհակալութիւն յա յան ած հայ Արածանին եւ անոր մէկ քանի վտակները։ Ար՛" ՜

նում , Ա ուր իա յում եւ Լիբանանում , հակառակ իր ժողովուրղղին , անոր անվերապահ աքակցոլթեան ծանին (Աարատ Աոլ) Արեւելեան Եվ՚րատն է : Հա­

խո ստումն երի , պահում է զօր ամ ասեր եւ զին ուո- եւ հ ա ւա ա ար մ ո ւթեան համ ար ; Զարեհ տէրդ • նո յն րաւային մասին մէք են Ա ասն Ոք լեռները– անոր

րական հիմնարկս ւթ իւններ ։ Նրանք դրաւած են իմաստով փոխադարձ շնորհակալութիւն է յայտ - մէ1է^ Կ՚Ը <ոսին Արեւելեան ել՛ Արեւմտեան Տիգ­

ք*Ոէ–ԼիրՐ<ւ ք*ա^րԷյ^Ր% իրանական ք*եհո՚Տ-քիստանը ե. նած յ րիսի կարգ մը վտակները։

Նահանգին տարածութիւնն է 17.100 քառ– քէ^

Fonds A.R.A.M