Page 27 - ARM_19-1946_04

ք Ա * Ա, Ք

ԱՄԷՆ ՄԷԿՈՒՆ ՄԵՂքԸ ՑԱ8ՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ «8ԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ

ԿԱՊՈՅՏ ԽԱՋԻ ՇՈՒՐՋ ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ՃԱՄ ԲՈՎ

(Բ– եւ վերյին մաս)

Ֆրէից Զաուքէլ, Աշխատանքի վարիչը որուն ՎԻԷ՚Ն • Մեբ գաղութի ամէնէն սիրուած

օ՜րագրին գլխաւոր կէտն Էր րռն ի ուժով աշխատա­ կազմ ա կերպութիւնն եր էն մ էկն է կապո յտ հաչի Երբ իրենց առջեւ բացին անոր գոլռնեբք,
կը յառա­
ւորներ Հաւաքել գրաւէ,ալ երկիրներուն մէ^։ Ինքն մասնաճիւղբ, որ իբ կազմութենէն է վռր կատա­ ընտանիքի բոլոր անգամները Հեռուէն գեղեցկութիւ­
ՀիւԱուածքան
էր որ Հրամայեց պարտաւորիչ աշխատանքի գրու^ րած է բազմաթիւ ազգօգուտ գրբծ՜եբ : Ա եբ մատաղ, ջանային , երկու կողմք ակնախտիղ

թիւնը՝ Գեմանիոյ Հա շլոյն։ Ամէնէն մեծ Հեղինա­ սե բունդը այլասերում էն փրկելու Համար ունի իր նով ղարդտրուած, ծաղիկներս լ մէջ

կութիւնն էր այս «զօրաշարմ֊ին» : Գիտէր թէ ինք մասնաւոր գպրո ց ր ւ որուն վերաբացումը այս տա– թէ շինուած ճամ րէ մը։

Քէ ՔէԼ մԼ\ ա է տ է ոլշանայ , ուսուցիչ Հ . Կ . Տէր"°ո– Եբկնտյին դրախտ մ ք՝ ՐԼՐ աբմւսլենիի ծա­
մեթոտներ ի գործ կը գրուին ել կը պաշտ պան էր յեանի Հիւանդութեան
պատճառով։ Ա՚ասնաճիւգին
ռաս ա ս/ննեբու տակ, նաբնջենինեքբ եւ լեմոնի ծ՚"~
զանոնք էինք խոստովանեցալ որ կ՚աշխատէր օտար Լուրջ սխմբուած են աւելի քան Հարիւր ան­

րյւՀնուորները շաՀագոըծե լ կարելի եղածին չափ գամ ուՀիներ , 1500 Համրանք ունեցաղ գաղու - ռերք զա ր գար ո ւա ծ եւ բեռնաւորուած , պանանի

արդիւնաւոր ձևով և. նուազագոյն ծախքով։ Փաս­ թի մք մէջ։ իր ամէն մէկ ձեռնաբկբ լայնօրէն կք ծառերը եւ ադամ ա թ զեն իներ ր կաւելցնէին պար­

տերը ցոյց տուին թէ ան կը Լանար Հինգ միլիոն քաջալերուի ժողովուրդի կոգմէ ։ տէզին փայէէՀէ արեւելեան ծաղիկներու եւ մարգե­

մարդկային էակներ իրենց երկիրներէն գերեվա­ Անցած Օգոստոս ին , մեծ պատքաստութեամ րՀ րու վրա յ Հակած I

րել աՀա լոր պայմաններու ենթարկելով զանոնք՝։ կամ ակեր պա ծ էր դա շտաՀ անդէս մ բ ։ Այս առթիւ, ՔօԹաքին ներքնամուտի գքան գիմացճ շատ -

Ալֆրէտ Եօտլ, նացի ս պա յա կո յա ի պետ, պա­ Հայ առեւտ բականնե ր բ բաղմ ա թ իւ նուէ բներ ըրած րուան մբ կը բարձրանար ,• աբեւի ցոլքերուն տակ

տերազմը սլ ա ա ր ա ս ա ո ւլ գլխաւոր անձ/, ր է ն մէկը ել էին, վիճակախաղին Համար* ^լ0^է^Լ\ կերպաս ,; ծիածանի գոյն՝ մբ նետելով դիմացի ապակիներուն

մեծ չափով սլա ա ա ս խ ան ա ա ո ւ գոր՛հ՜ո գո ւթ՛եան ո շա՝- գուլպայ, Հագուստի կտորներ եւ զանազան ուրիշ վրա յ , երբ բարակ անձրեւի մ ը նազանքով ու ցն–է

րունակութեան ։ ինքն էբ որ վարեց Հունաստանի առար կան եր ; ՛դժբախտ՛աբար օգբ աննպաստ քէէ** ց ո լզում ով վա ր կ ՝իջնէին իրենց սԼացիկ բարձրու­

եւ Ե ՛ւ ւկո ս լա ւի ո յ կռիւներ՛ը ել մասնակցեցաւ այն լով , տեղի չունեցաւ գա շտաՀ անդէս ը։ (ֆառաջի ֊ թենէն վաղանցուկ վայրկեանեբէն Հալածական՛։

խո րՀբդակցոլթեանց որոնց Հետեւանքը եղաւ Գեր– կային ուրիշ Հանդէս մը սարքելով, պիտի կատա­ Տան րակբ սալա յատակս ւած էր մարմարով ել

մ անիո յ յարձակումք (հո ւս ի ո յ վրա յ ; (Լն ստորա­ րեն վիճակախաղբ ; Հո՛ն ալ փոքր շա տ ր ո լան մ բ միւս ին մ ան ր ան կա–

գրեց գե,ր իներ ր սպաննելու Հրամանագիրք : Օտար Անցած կի ր՛ա կի , 29 Աեպտ • սարքած էին բն»– բբ, մեղմօրէն կոլլաբ Հաղիլ Լոելի դդչիլնով մը ։

աշխատաւորներ քերելու կրագբին մէջ Հազիւ թէ ա ան ե կ ւսո խնջո յք մք , ֆրանսական դպրոցին սրա– Պէաբի աղա եւ ,լՀէմիլէ Հանըմ կը գիտէին լուռ

պատասխանատուութեան քամ՜ին՝ ՛ունէր ; Հին մէջ ։ կաբեւո ր բազմ ութիւն մը Հաւաքուած եւ յափշտակուած , իսկ Իպնբ .լՀաֆաբ կբ պատմէր

Զ ա յ ս - Ինկվարա -— Ա ւս արիան գրաւելու նա– էր տաբէց թէ երիտասարդ ։ կապո յտ քՕաչի մեբ անոնց բոլոր ին մ աս իս յարակից մ ան բամ ասն ո լ -
լաւագոյնս Հիլրասի– թիւննե ոով ։
ց իա կան գաւագրո ւթեան մ ասնակից եւ ՚յետագա– Քոյրերբ ջանք Հէին իսնայած

յին Աւս ա ր ի ո յ վարչապետ ; Հրեաներուն ստաց - րելոլ Համար ներկանեբք առատ պտուզ ներ ով փօնաքին իաաԷս՞ԷԹ, իր ձեռքեբուն վրայ գրած

ուածքը գրաւելո՛ւ ծրագիրք իրն էք։ Իր իշխանու­ խմիչքներով եւ մսեզէնով. պատրաստած էին նաե արծաթէ ափսէով մը Հ իւր եր ուն բերաւ արմ աւի

թեան ատեն էր ոք սկսան Հրէ ական Հալածանքներն կարկանդակներ ։ հԻ ո զո վո լբ դին մ էկ մ ասը Հազիւէ քաղցրաւենի եւ վարդի օշարակ ։

ու աքսորները եւ քաղաքական Հակառակորդները տեղաւորոլած սեղաններու չուրջ, սրաՀին յատա­ ճէմիլէ Հանբմ սայիաի բսաւ, խմեց օշարակը
եւ առաւ, սուրճի
սպաննուեցան ։ԼեՀաԱտանի փո խ –կառավարի չ նշա– կը կամաց կամաց սկսաւ ի$նել , վերջ՛ին՛ ողողում– է/ոյնը ըրին նաեւ ԳԳաէո"Լ մը, քաղցրաւենիէն ։

նակուելով, Համաձայն էր գրաւումի խիստ քաղա­ ներէն վնասուած Րէէաէոլէ * Ա^միջապէս քեողովոլր՝– Պէարփ աղան եւ տանտէրերը

քականութեան ։ 1 939 Ղյոյեմբերին յա յա ա ր արեց թէ գը պար պո ւելով տեղաւո ր ուե ցաւ քո վըն տ ի նրբ -

ԼեՀաստտնը ա յնպէս - պէտք է կառավար ե լ որ իր անցքին մէջ ոբ չափազանց նեղ եկաւ, շատեր մնա–՛

տնտես . միջոցները ամրոոքբվին տրամագրուին ցին ոտքի վրայ ։ Հոն մնացին ա յ գ °Ր՝Ր եւ իրենց այցելու -

Գերմանիոյ ;. Հալածեց ԼեՀաստանի Հրեաներն ու կապհ յտ եք աչի քայլերգէն՝ վերջ րռո երգեցին, թիւնը իբրեւ յայտարա ր նշան իբենց Հաւան ու -
թեան,
սպաննել տուաւ շաա մբ լեՀ մտաւսբտկաններ ։ Ա– ԱանհլՀիներբ , §\իկ » Ա* Աաղաքեան քանի մք խօս– խօսքկապ մբ եղաւ &էրիֆէի եւ իպնբ հՀա1–

ւ֊ելի վեր^ր , Հոլան՚տայի կառավարիչ նշանակուե– քով սլա.բ՜զեց իրենց օղտակար գո ր ծ ո լն է ո ւթ ի ւն ը » ֆարի Հ ամար ։ Այգ փոխագարձ յանձնառութենէն^
Հակառա­
Լով) ՜շարունակեց իր անգթութիւենեբբ իր ձեռ­ տեղեկոլթիւններ Հաղորդեց անցած (Հունիսին դու- ետք, Համաձայնեցան, որ Գուրպան Պայ րամ^2ւ

կսրգնեբուն գէմ։ Երկրին տնտեսութիւնք պայմանագիրը մ տրուած Ֆր ՚ Կ՛Ա ՛դո յտ եք ա չի Պ ՛ս ա գամ աւո բական մէկ ամիս վերջ իրենց ղաւա ^ ^ ռ ^ ւ ն ՚ ի ք ե ա հ ^ բնեն։
այլեւս» ։
քք առաւ առանց յարգելու Հ^րնեւի (Ի ո գով՛ի ա շխյաաանքնեբոլ եւ բնդՀանուբ գործոլ - Պէար ի աղա եւ \ճէմիլէ Հան՛բմ ն ս ւո ան իբենց

որուն Համար քսաւ թէ Հարժէք չունէի նէ ութեան մ աս ին ։ ուղտ երք , եւ այգ մոգական աղգեցոլթեան տակ ,

կամ աւոբ մ ասնակից մ եծ եւ մ աբգկո ւթեան գէմ ինչպէս միշտ , ա յս անգամ ալ Օր * Մ տրի Տէր– ՜՛­ գացին Թէ լ Անֆբր , մ ի ւ շ է ր է ֆ եւ սախթէք բսելով,

գո րծուա ծ ո ճի բն եբո ւն ։ վի շեան ( Հ/ասէն ) , երկու ձ ա լ \ ո ր դա կան ե բ գե ր ուի բառեր՝ որոնց մէջ խտացուցին շնորՀակալոլթիլն,
Ֆսսաց Ֆօն Փաֆէս յափշտակութիւն
•)./, ւանագէտ ու նախկին՛ մ՛եծ տպաւորութիւն ձգեց ն ե ր կան ե ր ո ւ վրա յ ։ Եր՜­ ել յանձնառութիւն ։
Գուրպան
գեց նաեւ Տիկ * ՎաբդուՀի քիստիկեան , որ նոյնպէս, Պայրամք ա/գ ա ա ր ին , բոլորովին

դեսպան Աւստրիոյ ե. Թուր քիս յ : \932ին ե \933ին տպաւորիչ էբ ւԱրտասանեց Օր * Աիր"^աՐԳ Մաթոս–^ տարբեր անցաւ քան նախորդ տարինեբբ։

օգնած էր Հիթէէրի որ խառն կառավարութիւն մբ եան , Հայ Լեղուն ։ կ՛ատակերգութիւն ՞մք բբալ Օր * իսլնը աֆա ր եօթ ք խո յ մ ոքթեց եւ բրինձէ

կազմէ* յետոյ օժանդակեց Հէ՚թէէրի "Լ՝ վաբ՚չա ֊ Աաթենիկ կաբապետեան ՚ Ա՝եր գաղութի Հանրա - փ իլա ւո վ բաժնեց աղքատն ե քո ւն , ամ էն տաք ինե–

պետ ն շան ա կուի ։ Փոխ-վաբչապետ ՐԼԼա Լո փ մեծ ծանօթ վէոքրիկն Պէպիրեան այս անդամ ալ խբն– րու պէս ։ Ղ՚նաց Պ աղտ ատ եւ Հիմք դրաւ աղքա

գեր կատարեց ոբպէսղի կուսակցութիւնը տ է բ ու ճոյքին կը մասնակցէր իբ ջութակով։ Օրուան բա­ տանոցի մր ^"^ելով զայն ՚ԷյԷրիֆԷ ։ Աայրբ իրեն

տիրական գիրք ունենա յ \933ին ։ Աւստբիա գբա– նախօսն էր Տիկ* Փ ՛ուի աղե ան , որ յատկապէս Հրա­ կ՚ընկերանար։ Եէֆիյէ Հանըմ՝ նրբամիտ կին, կր­

նոլած մ իք-ոցին ) մ ասնա կցեցաւ նաց ի ական ցո յցե– ւիրուած էբ Տ էսին էն ։ Տի կինը դրաւո ր ճառով մ ր ցեր էր Հասկնալ Հքէրիֆէի մատին չափը։ Ա՝այր 1ւ

րուն ։ Ատես մբ տարակարծս ւթիւննեբ ունենալով, պա բզեց կապո յտ Խաչի գո րծ ո ւն է ո ւթ ի ւն բ , յիշե–^ տղայ մտան գոՀ արավաճառի մբ ի՛ ան ո ւթ բ * Հյ է–

ուզեց Հրաժ՜արիլ, բայց իբ Հրաժարականը մեր ՝ - էով Հին կարմիբ^ք&աչբ իբ կազմակերպութեան թբ– ֆիյէ Հանբմ գնեց ամէնէն ազնիւ քալճովմատա նին,

մուեցաւ։ Փաստ չկայ ապացուցանող թէ Համա– ւականէն սկսեալ, ու անոր տարածուն գոքծունէ— կէրաանլրիյ մբ, գոյղզոյն քարերով քնգելուզ -

ձայն էր Աւստրիոյ բռնի ուժով գրաւումին , ընգ– ութիւնբ դաղթաշխարՀի մէջ՛ Տիկ* Աարիցա Ագ–Հ ուած ՚ ա պա ր ան ջան՛ մ բ ել էլլքաս օղեր ։ *ինեց

Հակառակն աշխատած է տարՀամոզել Հի թ էէ Լ՛ Ր " Լ՛ պրյբդեան որ անցած տարի կապոյտ Խաչի մէկ աիշի^ սանտր մբ եւ բաղնիքի ամբողջական կազ­

այգ տեսակ քայլեր չառնէ ; (իամանակ մբ քազա­ խնճոյքին նուիրած էր կաշիէ պայուսակ մբ եւ մած մբ •.^Լերջին նորաձեւութիւնով մ աՀճակա լ մ բ,

քական կեանքէ քաշուեցաւ , բա յց երբ իրեն առա­ ափսէ մը թերթանոյշ, որոնք աճուրդի դրուելով ւսսպահլր ք կ ո չո ւա ծ Հարս ան եկան 1 Ս Ր Ր ի ա մր ՝

ջարկուեցաւ Թուրքիոյ գեսպանութիւնբ , ընղունե– գոյացած էբ 40 Հազար ֆրանք, այս անդամ ալ սի,Լ(լէն(ի/7յէ^ բան ո ւած եւ ն՛ոյն կերպասէն ալ զո յգ
՚ռՂ$. ոլֆ*աՐ ^Ր 1 նոյնպէսմը փապուն :
ցալ ։ ւճիշղ է որ գաւեր սարքեց ու սպառնալիքն եր նուիրած էր 52 քիէոսոց

բրաւ, սակայն ատոնք յանցանքներ չեն նկատուիբ աճուրդի գրուելու Համար ։ Ղ՝ոյացաւ 22 Հ՛ազար իպնք &աֆար ըսաւ \իբ մօրբ*

ներկայ պարագային։ Ղ՝աւ*արանբ չի կրնար Հաս­ ֆրանք։ Այս առթիւ կապոյտ Խաչի վար չութ իւն բ^ . Կյուղեմ որ Հյաթիւլ Արապի ճամ բով վերա­

տատել թէ խաղաղութիւնը վտանգելու գաւագրոլ– իր խորին շն ո րՀակա լոլթիւններ բ կը յա յանէ Տիկ * դառնանք ։

թեան մասնակցած Ր//այ ան։ Ագպըյչէգեան ի եւ իր ղալկին , Պ * Օնն ի կին (կօշ­ Մայրը Հ ամ ա կե ր սլե ց ա ւ , առանց Հարցնելու
իր ղալկին նպատակը ։
կակարէ , հր անձնական կառքով Հեռաւոբ գի՛– -

Ալպէրթ– Շ փ է բ Ապառա ղինԽ ւթեան նախա­ զէ մ բ փոխադրած էր ո չխաբ բ մինչեւ խնջո յքին, Երբ. Հասան– այն տեղբ ուր Շէյխ Ապտիւր

բար որուն Համար դատարանք չի կրնար րԱել ՛թէ վայքք։ ՀբնորՀակա լութ իւն նաեւ բոլոր անոնց որ
նիւթա­ ՈաՀմանի Հիւղակը կար , կանգ առին- : ԱայՐՐ ծա­
մ ասնա կցած է բն գՀ ան ո ւր գաւագրո ւթեան քանի իրենց ներկա յո ւթեամ բ քաջալերեցին , թէ
նօթ էր այգ վայրին եւ քանի մք անգամ եկեր էբ
Ար ւգաշտժնի գլուխ եկած է պատերազմի ծրագրին պէս եւ թէ բաբոյապէս ։
Հոն , մանաւանդ այն օրէն ի վեր , երբ կ\ուղէք իք

պատրաստութենէն վեբ^ ։ Մ էկն է այն՝ քիչե րէն Ո– Տ եղի ն ե զո ւթ եան պատճառով ա յնքան մեծ զաւակը ամուսնացնել ; Լսեր էր Հյէյխին Համբա­

բոնք քաջութիւնը ունեցան Հիթլէբին ըսելու թէ ջանքերով կազմակերպուած ի՚\ջ\ոձՔՐ է^ղաւ այն– ւը , ան– ո բ Հ բա շա գործ ո ւթեան մօտ գեր բ , չ՛՛ եր էբ

պատերազմը կորս ո ւած է, ել ամէն անձնական վբ֊ պէս * իւ՛ 1"1 է՛" " ՚՛ 1լր սպասոլէր ։ նաեւ որ ատկէց չորս տաբի առաջ Հյէյխը մեռեր

տանգ աչք առնելով, գիտմամբ միջոցներու գիմեց Պ– ՄԱՆՐԻԿԵԱՆ էր եւ իր Հիւղակին մօտիկ թ ի ւ ր պ է մբ շինած էին
ամբոգ– Հաւատացեալները, որուն ինք ալ մասնակցեր էբ Տ
ղագրեցնելոլ Համ աբ արդիւնաբեր ութեան

ջական քա յքա յումս ու աւերը , թէ Դերմանիո յ ել ՄԱՐԶԱԿԱՆ ԿԵԱՆ-Բ ^՚յԳ թիւրպէն Հիմակ ուխտատեղի մբ զարձեբ էր ;

թէ գրաւես/լ երկիրներու մէջ։ Օտար աշխատաւոր­ Պատմ եց ասոնք իբ զա լկին ։ իպնբ աֆ ար
զա լկին -
ներու շաՀ ագործո ւմին պատասխանատուներէն ՎԻԷՆ, 29 Աեպտ. (Յաււաջ) Շ. Տ. Օ. V.^ յուզուեցալ ու լացաւ X
ֆրանսական
մէկն է : Ա. եւ Բ . խումրե բ Բ փափաք յա յտնած Վյս լիտէ Հանըմ ը իր դիւրագգածոլ

կոնսսւանդին ֆոն Նէօյրար–, նա խորգ արտա­ էին մ քցելու Հ . Ա * Ը * Մ *// Ա * եւ Բ . խումբեբու թեա՛ն վերագրեց այդ յոլղումբ, որովՀետել չէր

քին նախաբար մբ որ Հիթէէրի" խորՀուբգ տուաւ Հետ; Հ . Ա . Ը , Ա . ի վաքչութեսՀն ֆութպոլի գիտեր ատկէց տասնեւեօթբ տարի առաջուան Իպ -

ՏԼինաթափումի խո րՀր դաժոզովէն Հ րաժաբելոլ Հ յաճէձնախում բբ , բն գա ռա ջ երթալով կազմ ակեր - նը ^աֆաբի գիմ ում բ այգ մարգարէի աշակերտինք

Հռենոսի ղրաւումին մէջ մեծ գեր կատարած է: սլ ա ծ Էր այս Հ ետաքրքբական մեծ մ բցումը , ո ր բրած Հարցումներուն , տուած սլա ւո ա ս իս ան ր , ինչ–,

ՊոՀեմիո յ եւ Ա ո ր ա վի ո յ կառավարիչ նշանակոլե - ւեղի մեե 9լ Հ. Մ– Ը– Մ– սեփակաաղնաս սմասրղա - պէս նաեւ իբր Հետեւանք • անոր գուշակութեան՝

լով ի գործ գբաւ նաց իական ցեղային օրէնքները , դաշտին վրայ։ Խաղը սկսաւ Հ. Ա* Ը* Մ*ի պա­ իսլնը ձաֆարի գործած ոճիրբ ։ Այս բոԼոբին ծա­

ոճիրներ՝ գործուեցան իբ իշխանութեան՝ օրով։ Ղ՝ա– տանիներու խումբբ րնդգէմ Տ. Օ. V.ի Բ* իւ ում– նօթ չէր Լ1 ա ք վ՛1Ո է Հանբմբ ։

տարան բ կ՚րնդունի որ \յէօ յրաթ փորձած է ազատ րին դէմ , դատաւորութեամբ Ա . Անկտեանի • Հա ք • իպնբ Հչս՚ֆար յո լզուած , եւ Եէֆիյէ Հանբմ

արձակել 1 939 Ա եպտեմ բեք \ էն առաջ ձերբակալ - մ աբ ղի կն ե ր ը բոլորն ալ պատանիներ էին \ 4 1 Ց աղգուած եւ թււռ, տուն Հասան , իւրաքանչիւրը

ուած՜ Չեխերը։ 1 9 4 1 ^ Հիթլէբ յանդիմանած է տարեկան ; իր Հակառակս րգներ բ Հսկայ ւոր - խորասուզուած մտածումներու մէջ, ան Հ աղ որ գ ի^
կար֊
զինքը որ իր փարչութիւնր պէտք եղածին չափ զաքներ էին , տրոնք Հպաբաօրէն դաշտ ելան բարու յուղումներուն յ

խիստ չէ : ծ ե ս յ յազթանակբ տաբած էին : Խ ո՛ ղ ր սկսաւ Հակա­

Հանս Ֆ բ ի ց չ է , ԿէօսւէլսԻ փոխանւո րդր որ պա - ռակորդին յաբձակողականով, բայց մեր պատանի Գուրպան Պայրամք վերացած էր : Երկու կոո–
թուականին։
տերազմի վերջին օրերը ձայնասփիւռի միակ վա­ մարզիկները գեղեցիկ եւ ճշգրիտ փասերով սկսան մէն Համաձայներ էին նիքհահ^

րիչն էր : Իր դիր՚Քոզ\ ^լ պաշտօնով շատ մեծ կարե­ յառաջանլ։Խաղը վեր ջացաւ Հ. Ա* Ը* Մ՛ի յազ–

ւորութիւն մը չունէր։ (ՇսւէՈՈՆնակււՆթիՆնը կարդալ դ. Էշ Ա. սիւնակ) ( 7 ) ՀԱՐԳԱՆ

Fonds A.R.A.M