Page 19 - ARM_19-1946_04
P. 19
6 Ա ®> Ա Զ
ԱՄԷՆ ՄԷԿՈԻՆ ՄԿ՚ԷԲւչ Ռուսիս յ վրա յ կատարուած յարձակումին տնտե - ւՑԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ
սումբ եւ ռուսական թղթադրամ տպեց պա տ ե ր աղ–
մէն առաք* Նախայարձակ պատերազմներու նացի–
ԽՄԲ \ւ1իւրըմպէրկի դասւ ա վա բո ւ թ եա ն վեր ական ծրագիբներուն մէք մասնակցութիւն չունէր։ ՃԱԿ՛ԱՏԱԳՐԻ ՃԱՄԲ/1Վ
էր Կէօ–
ջին օրը, անգլիացի,, ւաւս , ամերիկացի եւ ֆրան Տնտեսական գործեր ո լ մէք, ենթարկուած
սացի դաաասորնէրքը եեւոեւեալ կերպով ներկայա ֊ ըինկի Հակակշիռին : Բա յց մ ա սնա կցած է Հրեա
ցԱՆցին 21 ամբաստանեալներուն ոճիրները. ները տ՛նտեսապէս փճացնելու եւ գրաւեալ երկիր Երիտասարդ աղքիւ կը՝ քոլ~ը բերաւ եւ շուաց
Երեւա՛ն Հանուած փաստերը– ցոյց կուաան թէ ները շա Հ ա գո ր ծ ե լո ւ ծրագրին * Ռա յ խ ս պան քի նա անոր փոշոտ ոտքերը՝ որոնք թէեւ քիչ մը այրած
կէօրինկ Հիթլէքէն ետք, նացիական Գերմանի յ խագաՀ ըլլալով, անուղղակի յանցաւոր է աբդե - եւ փոչիէն ու աւագներէն աղտոտած ու վիրաւոր–
ամէնէն տիրական մարգն էր։ Հիթլէբի անմիքա - լա փակո ւածն եր ո՛ւն ա շխատանքը շաՀ ագո բծած ըլ ուած էին , բա յց ունէ ին մ ոմ երու մ աքրութիւն եւ
կան յաքորդը ըլլալով, ան էր որ շարժման մէք լալուն Համար հ պայծառութիւն ( իրենց քիչ մը խանձած եըեւոյ -
գրաւ նախայարձակ պատերազմները ։ Ան էր "ր Հիալմար Շախթ– գործօն օժանդակութիւն ցոյց թին տակ ;
**՜ՐաԳրեց ու֊ կազմակերպեց զինուորական ու գի - տուած է նացի կո ւս ա կց ո ւթ եան , պաշտօնի գլուխ \Բերին թան եւ արմաւ, ու թէեւ իրենք ճաշեր
պատ
ւանագիտական աշխատանքները այն պատերազմ - գալէ առաք եւ աշխատած է որ Հի թլէ ր վար շա– էին, ուզեցին նախ երկրին սովորութիւնովը յետս ք
ներուն զորս Գերմանիան մզեց * պետ ն շան ա կա ի : կարեւոր գեր կատարած է սպա ուել այղ անակնկալ այցելութիւնը , եւ,
Հ է ս տեղեակ էր ոլ Համաձայն՝ Աւստրիոյ , ռազինում ի ծրագրին՛ մէք՝ քհայխսպանքի Հասոյթ– դնել անոր Համար՝ յատուկ ճաշ :
Զեխոսէովաքիոյ ել ԼեՀաստանի վրայ գոբծուած ներբ տրամադրելով Նացիներուն : 1936 ԱպբI՛լ Չէն Եկան ն ա ե ւ բնտանիքին Հայրը եւ մշակբ , եւ,
յարձա կո ւմներուն ; Ա ինչեւ ի ր Ան գլի ա փա խուս ֊ ետք, Շախթ կորսնցուց իր Հ եդինա կութ իւն բ սպա այսպէսով լրացաւ տան անղամներու թիլՈ > ^էԼՂ
եր ուն մէք՛, իր աղդեցոլ–
աԲ՝> Հէլ^լէբէ ամէնէն մտերիմ բարեկամն էր։ Այն ռազինումի աշխատանքն իպնբ Հ$աֆաբի բացատրածին նման։
պէս էին իրենց յարաբերութիւնները որ Հէս ան թիւնը աւելի եւս տկարացաւ երբ Կէօրինկ սա անձ Շէֆիյէ Հանբմ էր, ճաֆարի կնոք անունը։
պատճառ ծանօթ էր Հէլէբէ յարձակողական՝ ՛ն ե ց քառամեայ ծրագրին պատրաստութիւնը։ Գա. Երբ ու ո լաւ իր ան՛ունը , զարմանք պատճառեց բո -
ծրագիրնեբուն ։ Ոչ մէկ բան ցոյց կուտայ թէ անոր տարանը Հաստատած է որ Հիթլէը Հյախթի ել չորինդ որոնք անոնց Համբաւը լսեր էին տարի -
խելքբ գլուխ բ չէր , երբ տեղի կ՚ունենային այն մտական քաղաքականութիւնը շատ տկար կը գա ներէ իվեր X *
դէպքեբբ որոնց Համար ամ բա ս տ ան ո ւած է Հ Թե - նէր։ &ախթ չէր պատկաներ Հիթլէը ի անմիքական Կբ խօսէին անոնց զաւակի բարեգործութիւն ֊
րեւս ճ իշդ է որ ներկա յ ղատ ավա բո ւթեան ՛ըն՛ - շրքապատին ուր թշնամ ան քով կը Հետեւէին իր ներու մասին , որո՛վ մայրը կ՚ուրախանար եւ ամէն՝
թացքին իր միտքբ խանգարուա՛ծ է ։ Կարելի չէ ը– շարժումներուն ; կնոք նման կը Հրճուէբ , անոր ձգած Համբաւին
սել թէ ան գիտակցութիւնը չունի իրեն գէմ եղած Ծովակալ փաբլ Տէօն|ից, նաւատորմին նա Համար *
ամ բա ս տ ան ո ւթ ե ան տարողութեան ; խորդ ընդՀ * Հրամանատարը։ Աովոբական՛ Հրամա Հյէֆիյէ Հանբմ ը մասամբ դիւրացած նկատեց
Րիպպընր֊րոփ , Լոնտոնի նախկին դեսպանը, ՛նատար մբ չէր , այլ դեկավարը ընդծովեայ պա - իր առաքելութեան պաշտօնբ յ եւ յարմար նկատեց
պա տ ա ս խ ան ա տ ո լ է պատերազմի ոճ ի բներ ուն ինչ տերազմին ; Վերքին պաՀ ուն Հէթլէբէ տեղը ս/ն– յայտնել որ երէկ իր տղան , ալ ձիով մը՝ որսի
ս/էս նաեւ մարդկութեան գէմ ղործուած ոճիլ/նե - ցալ ել յայտարարեց թէ արեւելեան ճակատ ի պա ընթացքին , անցեր էր իրենց գիւղէն եւ քուր էր
բուն՛ Համար , նկատի առնելով իր գո րծո ւն է ո ւթ իւ– տերազմը պէտք է շա ր ունակս լի : Փաստեր բ ցոյց խմեր տան աղբիւրէն ;
նբ գրաւեալ եւ արբանեակ երկիր ներու մէք։ Ան կուտան թէ նաիսա յարձակ պատերազմներու գա - .Ջուրը ճամ բա յ է երազի մէք , ել դարման
շատ կարեւոր գեր մը կատարած է՝ Հրեաներու ւադրութեան մասնակից չէր եւ ոչ աչ տեզեակ այդ ճամբորդին, ըսաւ Հ*էֆիյէ Հանըմ :
բն աքնքում ի Հ ի թլէ ր ակա՛ն ծրագբ ին մ էք ; Գա տա - մասին տրուած որոշումներուն : Բա յց ա՝ն յարձա Այդպէս է ըսին նաեւ տանտէրերը :
բա՛նը չընգունիր իր այն առարկութիւն ր թէ «վեբք– կս զա կան պատերազմ մ ղե ց ։ Ապացուցուած է որ, Իմ գաւակս այնքան է սիրեր ձեր տունբ ,
նական որոշումները կուտար ՀիթլէբԸ^ եւ թէ փֆք. Տ էօնից ընդծովեա յ պատերազմ ին մ ասին տ րո ւած
Հիացող մը ել Հաւատարիմ Հետեւորդ մը ր լ լալով. որո շս ւմնե բ ր ի գո՛րծ գրած չէ եւ Հ րաՀ անգած է այնքան է Գովաէլեր ձեր քուրով, որ զիս "Ր^էեց որ~
Առաջնորդին , երբեք չէր տարակուսեր , թէ էնք որ այգ կռիւը դագ ր ի : Թոյլ տուած է , սակայն , պէսզի կուժ մբ քուր առնեմ ձեր տունէն, եւ այդ
խաղաղութիւն 1լ ո լզէ ր եւ թշնամական արարքնե– որ «քոմ անտօ^նեբը եւ գեր՛իները ս պ անն ե լո ւ Հ բտ քոլրբ ճամբայ մր ըլլայ նաեւ իր երազներուն Հա
րու կողմնակից չէր ։ մանը ի դօրու մնայ իր Հրամանատար նշանակուե– մար ։
լէն ետք : Այղ բանին Համար յանցաւոր է : Հաս Ա յ դ խոբՀ բ դա ւո ր խօսքին իմ ասա ր կարելի էր
Վիլհւելմ փայթ^էլ , ընղՀ անոլր սպայակոյտի տատուած է որ բ րի տ անաց ի ծ ո վայ ին գե ր ինե բր Հասկնալ, բայց այդ Համեստ ընտանիքը չէր կրր՜
պետը , Հրամայած էր որ ռուս գերիները աշխատին Հիրնեւի պա յմ անագբին տրամազ բո ւթեան ց Համա նար խորՀիլ որ այդ Հարուստ եւ ակնյայտնի մայ
գերմանական գործարաններուն մէք ։ պատասխան վերաբերում ստացած են եւ այս պա րը, բուն նշանակութենէն տարբեր իմաստով կ՚ը
էբնաթ– Քալթ֊էնպրՈլնէր, ԱպաՀովութեան րագան «ւ/* եղմ աց ո լց ի չ դէպք յանցանաց՝^ մըն է ի– սէր այգ խօսքերը։
տեսչութեան փոխ վարիչը, պատասխանատու էր րեն Հ ամ աո * • Հանըմ էֆէնտ ի ըսաւ , տան տ ի րո լՀփն * վիա -
Աւստր ի ո յ գէմ կատարած դաւադրութեան ։ Ան՝ մանակ է որ ճաշէք , եւ մենք Հակառակ ճաշած
գիտէր թէ ի նչե բ տ եղի կ1 // ւն են այ ին ար գե լար ան - Ծովակալ էրիխ Ռասւէր, տասնըՀինգ տաբի բլլալնուս ^ մեզի րբաՆ ձեր այս պատիւը յարգե -
ներ ուն մէք ։ կաս կած չկայ որ այցելած էր Ա ա ութ– վարեց Գերմ անիոյ նաւատո րմ բ ; Նո րվեկիո յ ար լու Համար ձեդ Հետ պիտի մասնակցինք սե -
Հաուսէնի կայանը եւ ականատես եղած էր մաՀա–֊ շաւանքը ինքն էր որ յղացաւ , ոչ թէ ՀիթլէրԸ ՚՛ ղանին ։
պատիժներուն։ Անձամբ Հբտմայած էր ույդ արգե– Ա ասնակցած է յարձակողական պատերազմներու Աղ ու Հաց բլլանք , ըսաւ, Եէֆի յէ Հանբմ,
այս իրիկուն , եւ ալիւրը ձեր տունէն տանինք՝ մեր
Լաբաններուն մէք ի գործ գր ո լած պատիժները : ծրագրին ։ Աշվսատած է տարՀամոդել Հիթլէրը որ՚ փուռին Համար ;
ԱլՓրէա Ռոզէնպէբկ , նացիականութեան տե - փոխանակ քիո ւսի ոյ վրայ յարձակելու , Ա՝ իքեր կրա
սա բան բ, պետն՝ էր այն կազմակերպութեան՝ որուն կան ի մէք կռիւ մդէ * Պնդած է նաեւ որ պատերազմ Կասկած չկար ա յլեւս իր խօսքերուն մ էք , եւ
գո րծա կ աՀն երբ գա ւե բ կբ լար էին ա շիւ ար Հ ի բո լոր մղուի Անգլիոյ գէմ որ «Գերմանիոյ մեծագոյն թշ դոՀ ունակութեան ժպիտ մը կը շողար բոլորի աչ -
երկիրներուն մէք։ Գիտէր թէ ինչ վայրագութիւն– նամ ին է՚ֆ : իր ամ էնէն գլխաւոր յանցանքը ա յն է քեբուն մէք։
ներ կը գործուէին եւ ինչ սարսափ կը տիրէբ Աբե– որ Հրամայած է սանձարձակ ծովայի՛ն պատերազմ, — ինչ է ձեր ա յս նազելի աղք կան անունը ,
Հարցուց՝ Եէֆիյէ Վաչիտէ Հանըմը ։
ւեչեան Ե –֊բո պայի մէք ։ նո յնիսկ չէ զո քնե րո լ դէմ : քիատէր խոստովանած է
Հանս Ֆրանք, ԼեՀաստանի նախորդ կուսակա ո բ ինք Հրամ ա յած էր զնդակաՀարեչ դաշնակից Հէբէֆիյէ • ք= Ալլա<Բ շէրէֆնիդ աւելցնէ ։
լէ. * 1^էել ծանօթ չէր րնդՀ անուր գաւագրո ւթե ան , գերիներբ• Այո, նախաճաշ ենռ
բայց մ ասն ակից է բ պատերազմ ի ոճիրներուն : Պալառլբ ֆ ռ ն Շիրախ9 երիտասարդական շար Պէտրի ազան, այղ օրր իր բամպակի արտին՝
Վիլհէլմ Ֆ # ք . - ՊոՀեմիռյ ել Մոբավիոյ ժումին պետբ որ ,Նացիներու իշխանութեան գլուխ մէք չորս Հատ կաքաւ էր որսացեր Հ
նա խորգ կուսակալը եւ նախորդ ներքին նախարա - գալէն ետք , ֆիզիքական բռնաբար ո ւթեամբ Հ րա– - Շէֆիյէ Հանըմ, ձեր բախտին՝ ա յսօ ր կա
րը, պատասխանատու է գլխաւորաբար, գերմանա պա բակէն քշեց երիտասարդական ա յն բոլոր խմ– քաւ եմ որսացեր ւ Ա եր կաքաւնե րբ աւելի Համեղ
ցի ժողովուրդը նացի կուսակցութեան տիրասլե - բակցութիւններ ր որոնք կբ մրցէին Հիթլէրի երի են /ն Պ աո տատ Ւ կ II) ր IIII նե բը
Կր Հաւատամ , բսալ &էֆի/է Հանբմ : Եւ
աոլթեան ենթարկած ՐԱալուն Համար ։ Յանցաւոր տասարդական կազմակերպութեան ղէմ : &իրախ.
է արհեստակցական միութիւններր եւ մամուլր 1Լիէննայի Հրեաները աքսորելու ծրագրին Հ եղի - ես ալ եկեր եմ կաքաւ մ բ որսալու ձեր կտուրին
Հնձելու ինչպէս նաեւ Հրեանե ր ր րնաՀինՀ ընելու նակը չէ , բա յց մ ասն ակց եցաւ ա յ դ տ.արաղրոլ - տակ ու իմ տ ունիս շէ՜րէ՜ ֆր անգամ մ ըն այ աւել -
օրէնսդրութեան համար; Ան մասնակից չէր նա - թեան , թէեւ գիտէր թէ Հրեաները ինչ թշուառ բերել Հյնոդքը՝
խա յարձակ պատերազմներու գաւագրութեան : կացութեան պիտի մ ա ունուէին արեւելեան կէ՜թ՜Ո– իրենց աղքկան բսին զով լուր մը
եւ սկսան նայիլ Վ^ալիտէ Հանըմ ին։ Ըսին որ
Բայց գիտէր թէ խժդժ ո՛ւթ ի ւններ տեղի կ՛ունենա ներուն մէք։
յին արգելարաններուն մէՀ։ ՛Ծանօթ ըլլալով Հիմ– վաղը առաւօտ կը խօսին այղ մասին :
Հրաշէն ետք, գացին նստիլ իրենց Հովասուն
լէրի մեթոտներուն , իրաւունք աո լա (է Էր այս վեր՛ (Մնացեալը յաջորդով) ու-
ջինին զսպողական միջոցներ ձեռք առնել գրաւեալ ռիին տակ, եւ խօսեցան զանազան նիւթերոլ մա
երկիրներուն մԷՀ։ Յանցաւոր էր իբրեւ պատերազ սին ։ Խօսեցան Պ ա ղ ա ահ ա ի , իր խա լիֆանե բուն ,
մական ոճրագործ հ ՏԽՐՈՒՆԻ անցեալի փառայեղ պատմոլթիւններոլ մասին, ո–
Եա֊լիաւ է/թբայխէր , Հրէակեր եւ տէր եւ տնօ Օգոստոս \0ին Ագեքսանգբիո յ մէՀ մեռածէ Է րոնց քաքաՀմուտ եւ գրաւի չ դրուագները կը
րէն ՀակաՀրեայ Տէթ ՇթՈԼրմէր Լրագբին, Հիթէէ– ընկեր Աեդրաք Փափազեան , երկաբամեայ եւ տա պատկերացնէր Վյսլիտէ Հ ան ըմ ը՝ ընգՀ ան ո լր յա -
րի քաղաքականութեան կատաղի պաշտպաններէն ժանելի Հիւանդութենէ մը վերՀ։ փշտակո ւթեան տակ զնե լով իր ո ւն կն դ իրն եր բ *
մէկը եւ անոր մտերիմ բարեկամը։ Ան էր որ Հա - Ընկերը &նաձ– է Պոլիս \87եին , ուր ել ստա - Ս՝ ինչեւ սւ֊շ ատեն՝ նոտան երկնքի աստղե -
բուն լո յսով , յետո յ գացին պառկի լ երազներու
կաՀրէո ւթեան թոյնր ներարկեց Գերման ժողո - ցահ՜ է էր նախնական ել երկրորդական կրթութիւ
վուրդին եւ քաջալերեց այս վերքվքնէն ՀակաՀրեայ նը : Երիտասարդ տա րիքին մաահ է Հ. 3 ՚ Գա շ ՜ բոյրով լեցուած ։
Հալած՜անքներ ր : նակցութեան շարքեր ը , դառնա լով լաւ եւ ա I՛ Ի
ՎհլհէլԱ* Ֆունք Տ՛նտեսական նախարար եւ Հայրենասէր մը :
Աակայն զանազան քաղաքական դէպքեր ստի Առտուն՝ երբ արթնցաւ Վալիտէ Հանըմը, տե
քիայխսպանքի նախորգ նախարարը, ՀիթէէրԻ ան պած են վինք մեկնելու Պոլսէն եւ գալու Եգիպտոս : սաւ փոքր ի կ սլա ա ո ւ Հանէն , ո ր Հյէրիֆէն կե ր կո լ
տեսական խռբՀրդականն էր –.ինքն էր որ ծ՜բագրեց Սկզբնական շրջանին քանի մը տարիներ հաստատ տար Հալերուն։ ՊաՀ մր նայեցաւ անոր՝ գաղտնի,
ուածէ Է ԳաՀիբԷ , ուր ՛եւ ամուսնացած՜ 1912/՛՛^ եւ եւ զգուշաւոր • Տեսաւ անոր \ա"է\ի ոաքերը ։ Նա -
կան - բժշկական եւ թէ րնդՀանոլր գրականու - յետոյ վեր^նապէս Հաստատուած՜ Աղեքսան - յեցաւ անոր– կազապարուած մարմինին ՝ որուն
թեան, օ՜ա՚նօթանում նորոյթներ ի Հետ։ Զ, զտում գրիա : Հոս ելս շարունակած՜ է միշտ անդամակցիլ վրայ կարծես գաֆէ՜Ա մը գրած էին, մէքբ երկու
ունէր անդադար սովորելու յ մեր շարքերուն եւ նոյն՛պէս եռանդուն՛ եւ Հալա - ազաւնեակներով , որոնք պառկած կբ նիրՀէին \ի -
Ջերմ երկրպագու էր մեր ազգային մշակոյթի տա։ որ ընկերներէն մին եղած է : Սակայն վերջին բաբ գրկած ։
եւ այլ արժէքների : Շատ էր սիրում երաժշտոլ - քանի մը տարինեբու անՀանգստոլթիլնը զինք աբ–է Առա ո լան զեփիւռը կը խաղար էբիֆէ ի մ ա–
թիւնբ ,մասնաւորապէս Հայկականն \ո լռո ւս ա կկաան բ : գելափակաձ Էր իր տան. մէչ՝, ինչ որ իրեն շատ ու զե ր ո ւն Հ ետ ՝ նազանքով , ո րո ւն տակ իր մ ան րկեկ
Երկար տարիներ ապրած՜ լինելով (իուսաստանոլմ, շատ դառն եկաւ : ա չքեր բ կը պսպղա յ ին ինչպէս աստղե բը՝ երկն քի
ի մօտոյ ճանաչում էր ռուս ժողովրդին , որին Հա Ընկեր բ մաս՛նաւոր ա ՛զէս քա^ալերոդր եդած՜ է իսոբբ ։
մարում մեր ժողովրդի անկեղծ՝ բարեկամը, որի մարզիկ եր՛իտասարդութեան եւ իր Հրաշունչ ու ո֊ Շէֆիյէ Հանբմ լաւ զիշեբ մր անցուցեր էր *
օդնութեամր , Համոզոլահ՜ էր, պիտի ամբողջանա ք գելորիչ թղթակցութիւններով եւ գր ո ւթ իւննե րով Ուրախ էր եւ իսկո յն իր ան կո զին՛ին վրա յ դրուած
մեր եյյկիրբ եւ ստեղհ՜ոլի բոլորիս ցանկացած՜ Մի խրախուսիչ ոյժր եղած է անոր; Այսպէս ան տա պարսկական չ ա լ ը ոլսեբուն անցնելով ի քաւ վար ;
ացեալ Հայաստանը : րիներ շարունակ «կամք^ի մարզական թղթակիցը Ջ. ՎԱՐԳԱՆ
Մ– ՄԱՆՈՒԷԼԵԱՆ եղած՜ է «3 ուստ բեր՝»ի մէշ՝ եւ ներկայ գտնուած՜ (5) ... տ .
բոլոր մարզական մրցումներ ուն եւ խաղեր ուն :
Fonds A.R.A.M
ԱՄԷՆ ՄԷԿՈԻՆ ՄԿ՚ԷԲւչ Ռուսիս յ վրա յ կատարուած յարձակումին տնտե - ւՑԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ
սումբ եւ ռուսական թղթադրամ տպեց պա տ ե ր աղ–
մէն առաք* Նախայարձակ պատերազմներու նացի–
ԽՄԲ \ւ1իւրըմպէրկի դասւ ա վա բո ւ թ եա ն վեր ական ծրագիբներուն մէք մասնակցութիւն չունէր։ ՃԱԿ՛ԱՏԱԳՐԻ ՃԱՄԲ/1Վ
էր Կէօ–
ջին օրը, անգլիացի,, ւաւս , ամերիկացի եւ ֆրան Տնտեսական գործեր ո լ մէք, ենթարկուած
սացի դաաասորնէրքը եեւոեւեալ կերպով ներկայա ֊ ըինկի Հակակշիռին : Բա յց մ ա սնա կցած է Հրեա
ցԱՆցին 21 ամբաստանեալներուն ոճիրները. ները տ՛նտեսապէս փճացնելու եւ գրաւեալ երկիր Երիտասարդ աղքիւ կը՝ քոլ~ը բերաւ եւ շուաց
Երեւա՛ն Հանուած փաստերը– ցոյց կուաան թէ ները շա Հ ա գո ր ծ ե լո ւ ծրագրին * Ռա յ խ ս պան քի նա անոր փոշոտ ոտքերը՝ որոնք թէեւ քիչ մը այրած
կէօրինկ Հիթլէքէն ետք, նացիական Գերմանի յ խագաՀ ըլլալով, անուղղակի յանցաւոր է աբդե - եւ փոչիէն ու աւագներէն աղտոտած ու վիրաւոր–
ամէնէն տիրական մարգն էր։ Հիթլէբի անմիքա - լա փակո ւածն եր ո՛ւն ա շխատանքը շաՀ ագո բծած ըլ ուած էին , բա յց ունէ ին մ ոմ երու մ աքրութիւն եւ
կան յաքորդը ըլլալով, ան էր որ շարժման մէք լալուն Համար հ պայծառութիւն ( իրենց քիչ մը խանձած եըեւոյ -
գրաւ նախայարձակ պատերազմները ։ Ան էր "ր Հիալմար Շախթ– գործօն օժանդակութիւն ցոյց թին տակ ;
**՜ՐաԳրեց ու֊ կազմակերպեց զինուորական ու գի - տուած է նացի կո ւս ա կց ո ւթ եան , պաշտօնի գլուխ \Բերին թան եւ արմաւ, ու թէեւ իրենք ճաշեր
պատ
ւանագիտական աշխատանքները այն պատերազմ - գալէ առաք եւ աշխատած է որ Հի թլէ ր վար շա– էին, ուզեցին նախ երկրին սովորութիւնովը յետս ք
ներուն զորս Գերմանիան մզեց * պետ ն շան ա կա ի : կարեւոր գեր կատարած է սպա ուել այղ անակնկալ այցելութիւնը , եւ,
Հ է ս տեղեակ էր ոլ Համաձայն՝ Աւստրիոյ , ռազինում ի ծրագրին՛ մէք՝ քհայխսպանքի Հասոյթ– դնել անոր Համար՝ յատուկ ճաշ :
Զեխոսէովաքիոյ ել ԼեՀաստանի վրայ գոբծուած ներբ տրամադրելով Նացիներուն : 1936 ԱպբI՛լ Չէն Եկան ն ա ե ւ բնտանիքին Հայրը եւ մշակբ , եւ,
յարձա կո ւմներուն ; Ա ինչեւ ի ր Ան գլի ա փա խուս ֊ ետք, Շախթ կորսնցուց իր Հ եդինա կութ իւն բ սպա այսպէսով լրացաւ տան անղամներու թիլՈ > ^էԼՂ
եր ուն մէք՛, իր աղդեցոլ–
աԲ՝> Հէլ^լէբէ ամէնէն մտերիմ բարեկամն էր։ Այն ռազինումի աշխատանքն իպնբ Հ$աֆաբի բացատրածին նման։
պէս էին իրենց յարաբերութիւնները որ Հէս ան թիւնը աւելի եւս տկարացաւ երբ Կէօրինկ սա անձ Շէֆիյէ Հանբմ էր, ճաֆարի կնոք անունը։
պատճառ ծանօթ էր Հէլէբէ յարձակողական՝ ՛ն ե ց քառամեայ ծրագրին պատրաստութիւնը։ Գա. Երբ ու ո լաւ իր ան՛ունը , զարմանք պատճառեց բո -
ծրագիրնեբուն ։ Ոչ մէկ բան ցոյց կուտայ թէ անոր տարանը Հաստատած է որ Հիթլէը Հյախթի ել չորինդ որոնք անոնց Համբաւը լսեր էին տարի -
խելքբ գլուխ բ չէր , երբ տեղի կ՚ունենային այն մտական քաղաքականութիւնը շատ տկար կը գա ներէ իվեր X *
դէպքեբբ որոնց Համար ամ բա ս տ ան ո ւած է Հ Թե - նէր։ &ախթ չէր պատկաներ Հիթլէը ի անմիքական Կբ խօսէին անոնց զաւակի բարեգործութիւն ֊
րեւս ճ իշդ է որ ներկա յ ղատ ավա բո ւթեան ՛ըն՛ - շրքապատին ուր թշնամ ան քով կը Հետեւէին իր ներու մասին , որո՛վ մայրը կ՚ուրախանար եւ ամէն՝
թացքին իր միտքբ խանգարուա՛ծ է ։ Կարելի չէ ը– շարժումներուն ; կնոք նման կը Հրճուէբ , անոր ձգած Համբաւին
սել թէ ան գիտակցութիւնը չունի իրեն գէմ եղած Ծովակալ փաբլ Տէօն|ից, նաւատորմին նա Համար *
ամ բա ս տ ան ո ւթ ե ան տարողութեան ; խորդ ընդՀ * Հրամանատարը։ Աովոբական՛ Հրամա Հյէֆիյէ Հանբմ ը մասամբ դիւրացած նկատեց
Րիպպընր֊րոփ , Լոնտոնի նախկին դեսպանը, ՛նատար մբ չէր , այլ դեկավարը ընդծովեայ պա - իր առաքելութեան պաշտօնբ յ եւ յարմար նկատեց
պա տ ա ս խ ան ա տ ո լ է պատերազմի ոճ ի բներ ուն ինչ տերազմին ; Վերքին պաՀ ուն Հէթլէբէ տեղը ս/ն– յայտնել որ երէկ իր տղան , ալ ձիով մը՝ որսի
ս/էս նաեւ մարդկութեան գէմ ղործուած ոճիլ/նե - ցալ ել յայտարարեց թէ արեւելեան ճակատ ի պա ընթացքին , անցեր էր իրենց գիւղէն եւ քուր էր
բուն՛ Համար , նկատի առնելով իր գո րծո ւն է ո ւթ իւ– տերազմը պէտք է շա ր ունակս լի : Փաստեր բ ցոյց խմեր տան աղբիւրէն ;
նբ գրաւեալ եւ արբանեակ երկիր ներու մէք։ Ան կուտան թէ նաիսա յարձակ պատերազմներու գա - .Ջուրը ճամ բա յ է երազի մէք , ել դարման
շատ կարեւոր գեր մը կատարած է՝ Հրեաներու ւադրութեան մասնակից չէր եւ ոչ աչ տեզեակ այդ ճամբորդին, ըսաւ Հ*էֆիյէ Հանըմ :
բն աքնքում ի Հ ի թլէ ր ակա՛ն ծրագբ ին մ էք ; Գա տա - մասին տրուած որոշումներուն : Բա յց ա՝ն յարձա Այդպէս է ըսին նաեւ տանտէրերը :
բա՛նը չընգունիր իր այն առարկութիւն ր թէ «վեբք– կս զա կան պատերազմ մ ղե ց ։ Ապացուցուած է որ, Իմ գաւակս այնքան է սիրեր ձեր տունբ ,
նական որոշումները կուտար ՀիթլէբԸ^ եւ թէ փֆք. Տ էօնից ընդծովեա յ պատերազմ ին մ ասին տ րո ւած
Հիացող մը ել Հաւատարիմ Հետեւորդ մը ր լ լալով. որո շս ւմնե բ ր ի գո՛րծ գրած չէ եւ Հ րաՀ անգած է այնքան է Գովաէլեր ձեր քուրով, որ զիս "Ր^էեց որ~
Առաջնորդին , երբեք չէր տարակուսեր , թէ էնք որ այգ կռիւը դագ ր ի : Թոյլ տուած է , սակայն , պէսզի կուժ մբ քուր առնեմ ձեր տունէն, եւ այդ
խաղաղութիւն 1լ ո լզէ ր եւ թշնամական արարքնե– որ «քոմ անտօ^նեբը եւ գեր՛իները ս պ անն ե լո ւ Հ բտ քոլրբ ճամբայ մր ըլլայ նաեւ իր երազներուն Հա
րու կողմնակից չէր ։ մանը ի դօրու մնայ իր Հրամանատար նշանակուե– մար ։
լէն ետք : Այղ բանին Համար յանցաւոր է : Հաս Ա յ դ խոբՀ բ դա ւո ր խօսքին իմ ասա ր կարելի էր
Վիլհւելմ փայթ^էլ , ընղՀ անոլր սպայակոյտի տատուած է որ բ րի տ անաց ի ծ ո վայ ին գե ր ինե բր Հասկնալ, բայց այդ Համեստ ընտանիքը չէր կրր՜
պետը , Հրամայած էր որ ռուս գերիները աշխատին Հիրնեւի պա յմ անագբին տրամազ բո ւթեան ց Համա նար խորՀիլ որ այդ Հարուստ եւ ակնյայտնի մայ
գերմանական գործարաններուն մէք ։ պատասխան վերաբերում ստացած են եւ այս պա րը, բուն նշանակութենէն տարբեր իմաստով կ՚ը
էբնաթ– Քալթ֊էնպրՈլնէր, ԱպաՀովութեան րագան «ւ/* եղմ աց ո լց ի չ դէպք յանցանաց՝^ մըն է ի– սէր այգ խօսքերը։
տեսչութեան փոխ վարիչը, պատասխանատու էր րեն Հ ամ աո * • Հանըմ էֆէնտ ի ըսաւ , տան տ ի րո լՀփն * վիա -
Աւստր ի ո յ գէմ կատարած դաւադրութեան ։ Ան՝ մանակ է որ ճաշէք , եւ մենք Հակառակ ճաշած
գիտէր թէ ի նչե բ տ եղի կ1 // ւն են այ ին ար գե լար ան - Ծովակալ էրիխ Ռասւէր, տասնըՀինգ տաբի բլլալնուս ^ մեզի րբաՆ ձեր այս պատիւը յարգե -
ներ ուն մէք ։ կաս կած չկայ որ այցելած էր Ա ա ութ– վարեց Գերմ անիոյ նաւատո րմ բ ; Նո րվեկիո յ ար լու Համար ձեդ Հետ պիտի մասնակցինք սե -
Հաուսէնի կայանը եւ ականատես եղած էր մաՀա–֊ շաւանքը ինքն էր որ յղացաւ , ոչ թէ ՀիթլէրԸ ՚՛ ղանին ։
պատիժներուն։ Անձամբ Հբտմայած էր ույդ արգե– Ա ասնակցած է յարձակողական պատերազմներու Աղ ու Հաց բլլանք , ըսաւ, Եէֆի յէ Հանբմ,
այս իրիկուն , եւ ալիւրը ձեր տունէն տանինք՝ մեր
Լաբաններուն մէք ի գործ գր ո լած պատիժները : ծրագրին ։ Աշվսատած է տարՀամոդել Հիթլէրը որ՚ փուռին Համար ;
ԱլՓրէա Ռոզէնպէբկ , նացիականութեան տե - փոխանակ քիո ւսի ոյ վրայ յարձակելու , Ա՝ իքեր կրա
սա բան բ, պետն՝ էր այն կազմակերպութեան՝ որուն կան ի մէք կռիւ մդէ * Պնդած է նաեւ որ պատերազմ Կասկած չկար ա յլեւս իր խօսքերուն մ էք , եւ
գո րծա կ աՀն երբ գա ւե բ կբ լար էին ա շիւ ար Հ ի բո լոր մղուի Անգլիոյ գէմ որ «Գերմանիոյ մեծագոյն թշ դոՀ ունակութեան ժպիտ մը կը շողար բոլորի աչ -
երկիրներուն մէք։ Գիտէր թէ ինչ վայրագութիւն– նամ ին է՚ֆ : իր ամ էնէն գլխաւոր յանցանքը ա յն է քեբուն մէք։
ներ կը գործուէին եւ ինչ սարսափ կը տիրէբ Աբե– որ Հրամայած է սանձարձակ ծովայի՛ն պատերազմ, — ինչ է ձեր ա յս նազելի աղք կան անունը ,
Հարցուց՝ Եէֆիյէ Վաչիտէ Հանըմը ։
ւեչեան Ե –֊բո պայի մէք ։ նո յնիսկ չէ զո քնե րո լ դէմ : քիատէր խոստովանած է
Հանս Ֆրանք, ԼեՀաստանի նախորդ կուսակա ո բ ինք Հրամ ա յած էր զնդակաՀարեչ դաշնակից Հէբէֆիյէ • ք= Ալլա<Բ շէրէֆնիդ աւելցնէ ։
լէ. * 1^էել ծանօթ չէր րնդՀ անուր գաւագրո ւթե ան , գերիներբ• Այո, նախաճաշ ենռ
բայց մ ասն ակից է բ պատերազմ ի ոճիրներուն : Պալառլբ ֆ ռ ն Շիրախ9 երիտասարդական շար Պէտրի ազան, այղ օրր իր բամպակի արտին՝
Վիլհէլմ Ֆ # ք . - ՊոՀեմիռյ ել Մոբավիոյ ժումին պետբ որ ,Նացիներու իշխանութեան գլուխ մէք չորս Հատ կաքաւ էր որսացեր Հ
նա խորգ կուսակալը եւ նախորդ ներքին նախարա - գալէն ետք , ֆիզիքական բռնաբար ո ւթեամբ Հ րա– - Շէֆիյէ Հանըմ, ձեր բախտին՝ ա յսօ ր կա
րը, պատասխանատու է գլխաւորաբար, գերմանա պա բակէն քշեց երիտասարդական ա յն բոլոր խմ– քաւ եմ որսացեր ւ Ա եր կաքաւնե րբ աւելի Համեղ
ցի ժողովուրդը նացի կուսակցութեան տիրասլե - բակցութիւններ ր որոնք կբ մրցէին Հիթլէրի երի են /ն Պ աո տատ Ւ կ II) ր IIII նե բը
Կր Հաւատամ , բսալ &էֆի/է Հանբմ : Եւ
աոլթեան ենթարկած ՐԱալուն Համար ։ Յանցաւոր տասարդական կազմակերպութեան ղէմ : &իրախ.
է արհեստակցական միութիւններր եւ մամուլր 1Լիէննայի Հրեաները աքսորելու ծրագրին Հ եղի - ես ալ եկեր եմ կաքաւ մ բ որսալու ձեր կտուրին
Հնձելու ինչպէս նաեւ Հրեանե ր ր րնաՀինՀ ընելու նակը չէ , բա յց մ ասն ակց եցաւ ա յ դ տ.արաղրոլ - տակ ու իմ տ ունիս շէ՜րէ՜ ֆր անգամ մ ըն այ աւել -
օրէնսդրութեան համար; Ան մասնակից չէր նա - թեան , թէեւ գիտէր թէ Հրեաները ինչ թշուառ բերել Հյնոդքը՝
խա յարձակ պատերազմներու գաւագրութեան : կացութեան պիտի մ ա ունուէին արեւելեան կէ՜թ՜Ո– իրենց աղքկան բսին զով լուր մը
եւ սկսան նայիլ Վ^ալիտէ Հանըմ ին։ Ըսին որ
Բայց գիտէր թէ խժդժ ո՛ւթ ի ւններ տեղի կ՛ունենա ներուն մէք։
յին արգելարաններուն մէՀ։ ՛Ծանօթ ըլլալով Հիմ– վաղը առաւօտ կը խօսին այղ մասին :
Հրաշէն ետք, գացին նստիլ իրենց Հովասուն
լէրի մեթոտներուն , իրաւունք աո լա (է Էր այս վեր՛ (Մնացեալը յաջորդով) ու-
ջինին զսպողական միջոցներ ձեռք առնել գրաւեալ ռիին տակ, եւ խօսեցան զանազան նիւթերոլ մա
երկիրներուն մԷՀ։ Յանցաւոր էր իբրեւ պատերազ սին ։ Խօսեցան Պ ա ղ ա ահ ա ի , իր խա լիֆանե բուն ,
մական ոճրագործ հ ՏԽՐՈՒՆԻ անցեալի փառայեղ պատմոլթիւններոլ մասին, ո–
Եա֊լիաւ է/թբայխէր , Հրէակեր եւ տէր եւ տնօ Օգոստոս \0ին Ագեքսանգբիո յ մէՀ մեռածէ Է րոնց քաքաՀմուտ եւ գրաւի չ դրուագները կը
րէն ՀակաՀրեայ Տէթ ՇթՈԼրմէր Լրագբին, Հիթէէ– ընկեր Աեդրաք Փափազեան , երկաբամեայ եւ տա պատկերացնէր Վյսլիտէ Հ ան ըմ ը՝ ընգՀ ան ո լր յա -
րի քաղաքականութեան կատաղի պաշտպաններէն ժանելի Հիւանդութենէ մը վերՀ։ փշտակո ւթեան տակ զնե լով իր ո ւն կն դ իրն եր բ *
մէկը եւ անոր մտերիմ բարեկամը։ Ան էր որ Հա - Ընկերը &նաձ– է Պոլիս \87եին , ուր ել ստա - Ս՝ ինչեւ սւ֊շ ատեն՝ նոտան երկնքի աստղե -
բուն լո յսով , յետո յ գացին պառկի լ երազներու
կաՀրէո ւթեան թոյնր ներարկեց Գերման ժողո - ցահ՜ է էր նախնական ել երկրորդական կրթութիւ
վուրդին եւ քաջալերեց այս վերքվքնէն ՀակաՀրեայ նը : Երիտասարդ տա րիքին մաահ է Հ. 3 ՚ Գա շ ՜ բոյրով լեցուած ։
Հալած՜անքներ ր : նակցութեան շարքեր ը , դառնա լով լաւ եւ ա I՛ Ի
ՎհլհէլԱ* Ֆունք Տ՛նտեսական նախարար եւ Հայրենասէր մը :
Աակայն զանազան քաղաքական դէպքեր ստի Առտուն՝ երբ արթնցաւ Վալիտէ Հանըմը, տե
քիայխսպանքի նախորգ նախարարը, ՀիթէէրԻ ան պած են վինք մեկնելու Պոլսէն եւ գալու Եգիպտոս : սաւ փոքր ի կ սլա ա ո ւ Հանէն , ո ր Հյէրիֆէն կե ր կո լ
տեսական խռբՀրդականն էր –.ինքն էր որ ծ՜բագրեց Սկզբնական շրջանին քանի մը տարիներ հաստատ տար Հալերուն։ ՊաՀ մր նայեցաւ անոր՝ գաղտնի,
ուածէ Է ԳաՀիբԷ , ուր ՛եւ ամուսնացած՜ 1912/՛՛^ եւ եւ զգուշաւոր • Տեսաւ անոր \ա"է\ի ոաքերը ։ Նա -
կան - բժշկական եւ թէ րնդՀանոլր գրականու - յետոյ վեր^նապէս Հաստատուած՜ Աղեքսան - յեցաւ անոր– կազապարուած մարմինին ՝ որուն
թեան, օ՜ա՚նօթանում նորոյթներ ի Հետ։ Զ, զտում գրիա : Հոս ելս շարունակած՜ է միշտ անդամակցիլ վրայ կարծես գաֆէ՜Ա մը գրած էին, մէքբ երկու
ունէր անդադար սովորելու յ մեր շարքերուն եւ նոյն՛պէս եռանդուն՛ եւ Հալա - ազաւնեակներով , որոնք պառկած կբ նիրՀէին \ի -
Ջերմ երկրպագու էր մեր ազգային մշակոյթի տա։ որ ընկերներէն մին եղած է : Սակայն վերջին բաբ գրկած ։
եւ այլ արժէքների : Շատ էր սիրում երաժշտոլ - քանի մը տարինեբու անՀանգստոլթիլնը զինք աբ–է Առա ո լան զեփիւռը կը խաղար էբիֆէ ի մ ա–
թիւնբ ,մասնաւորապէս Հայկականն \ո լռո ւս ա կկաան բ : գելափակաձ Էր իր տան. մէչ՝, ինչ որ իրեն շատ ու զե ր ո ւն Հ ետ ՝ նազանքով , ո րո ւն տակ իր մ ան րկեկ
Երկար տարիներ ապրած՜ լինելով (իուսաստանոլմ, շատ դառն եկաւ : ա չքեր բ կը պսպղա յ ին ինչպէս աստղե բը՝ երկն քի
ի մօտոյ ճանաչում էր ռուս ժողովրդին , որին Հա Ընկեր բ մաս՛նաւոր ա ՛զէս քա^ալերոդր եդած՜ է իսոբբ ։
մարում մեր ժողովրդի անկեղծ՝ բարեկամը, որի մարզիկ եր՛իտասարդութեան եւ իր Հրաշունչ ու ո֊ Շէֆիյէ Հանբմ լաւ զիշեբ մր անցուցեր էր *
օդնութեամր , Համոզոլահ՜ էր, պիտի ամբողջանա ք գելորիչ թղթակցութիւններով եւ գր ո ւթ իւննե րով Ուրախ էր եւ իսկո յն իր ան կո զին՛ին վրա յ դրուած
մեր եյյկիրբ եւ ստեղհ՜ոլի բոլորիս ցանկացած՜ Մի խրախուսիչ ոյժր եղած է անոր; Այսպէս ան տա պարսկական չ ա լ ը ոլսեբուն անցնելով ի քաւ վար ;
ացեալ Հայաստանը : րիներ շարունակ «կամք^ի մարզական թղթակիցը Ջ. ՎԱՐԳԱՆ
Մ– ՄԱՆՈՒԷԼԵԱՆ եղած՜ է «3 ուստ բեր՝»ի մէշ՝ եւ ներկայ գտնուած՜ (5) ... տ .
բոլոր մարզական մրցումներ ուն եւ խաղեր ուն :
Fonds A.R.A.M
