Page 210 - \ARM_19-1946_03

« Ա Ր> Ա Ջ

ՊԱՆ* 0Թ01ԲԱՆԻ ԳՐԱՒՈՒՄԸ ՀԱՕԱՍՏԱՆԻ տ ո ւթ ի ւնն երը : մէչ, որու Հողին կեդրոնական
Հայաստանի

ՀաԱքափԱ ռարստաթիւԱՏեդ մասը ՆաՆկուաճ է երկրային կեղեւի բազմաթիւ
բերաննե -
ճեղքերէն ու Հարիւրաւոր Հրաբխային

բէն արտավի<հաՆ երիտասարդ լաւաներու Հզօր

Ւբբել ծրագիր , ասիկա չատ աւելի յանդուգն՛ Հ այ ասա ան ի ՚եըկբա բանական կ աղմ ո *֊>թի ւՀե\ը շերտերով, գլխաւորաբար Հիւսիսային ՛ել Հարա֊

էլ՛ քան անցեալ ամիս ԵրուսաղԷմի մՀ9 ((.Գաւիթ երկար պաամ ութիւն ունի ; Ա՝ իլիոնաւոր ա արիներ լային շր չանն ե րուն մէչ է որ կը մերկանան օգ­

թագաւորէ, պանդոկին օղլչ հ անՆւիլը Հրեայ ահ ա– անցեբ են յա ս օրէն ասդին, երբ ,Աալանաեան ով– տակար Հանաօ^ոնեբու ՚օչախնեբը , աՀա այգ շր–

բ՛եկի չնեբռթ. կողմ Է։ Այ* վիրքէն եղեդՖափթրձին կիանոսէն Հարաւթսյիֆ իւրք պայ ի , Փրքք Ասիրյ՝ւ Էաննեբոք-Կ մէչ կը գտֆքւլին միծ մասամբ այն Հան՛

ղդՀ գացին բազմաթիւ անմեղներ , որդնք ոելէ Լիբանանի, կովկաբի, Մի1ին Ասիոյ , Իրանի է քայԼայրերը, որոնք ծ՜աֆօթ են մեղի կամ ար՛դէն;

կերպով պատասխանատու չէէն Հրեաներուն Հան– Աֆղանիբաանի , Հնգկաչինի ու Մալաեան կոզե– իթկ կը շաՀառբըիուին :

Դ է ա գործուած անիրաւութեանց Համար; Արդիւն­ խումբին ՎբայոէԼ մինչեւ քԱ աղաղական ով1լիֆսնրսբ Հազարամեակներու ընթացքին շա,Հագօբհ– -

քը եղաւ ընդՀանոլր գժմգ՜ոգՀ ութիւն ել գւ ՚յդրւ եբկաբող Հին ծովուն մէֆէն ՀեաղՀեաէ վեր ուած են ու կը շաՀագորձուին տակաւին այգ Հան­

կան կազմակերպութեանց գէմ խիստ Հալածանք։ բարձրացան ցամաքի առածին չերաերբ : Հազարա­ քերը։ Սկիզբնեբր , օդտագորօ-ոլաՆ են Հանքային

Պանքան գրաւող Հայդուկները ՛ո՛չ ոքի վնաս ւոր դա բ եր ո լ բեթացքին °^ոՎէՀ հ-Սհ֊է՛^ Ո ՚՜ ^էԲ^Լէ^՛ այն նիւթեր ը միայն, ՛որոնք ղի լրին էին դուրս

Հասցոլցին , ո՛չ մէկ անմեղի արիւնը մտան։ Դրա­ Հր ւս մ ո յն բրած է զանոնք , բա յց ամէն անգամ ցա– Հանել Հողէն՝ առանց մեհ՝ աշխատանքի : Յետա -

մատան մէչ^ անոնք դրամներուն եւ պաշտօնէու - մաքր վեր բարձր աց ած է կուրէն , ի վեր^չո յ ա ե– դային, Անդրկովկասի դրամատիրութեան գար -

թեան Հետ վարուեցան իբրեւ իսկական «ճէնթըլ– ւականօբէն կազմելու Համար երկիրբ որ ծանօթ է դացման զուգընթաց , ՀետզՀետէ աւ՛ելի լայն՝ հ՜ա­

մէն»ներ , բոլորին յարգանքը Հրաւիրելով իրենց մեզի ւ Երկրաբանական այս գիմայեգութեանց ա—՚ լալ կը ստանայ Հ տնքա վայրեր՛ու շաՀադո բՆումը;

վրայ; Ա եղանի մը վբայ 10,000 Հնչուն ոսկի մոռ­ մ էնէն երիտասարդ կազմ ւս ւո ր ո ւմն ե ր ո ւ շրջանին Սակայն կը շա՚ՀագոբՆուէին ՛միայն ամ են աՀա -

ցուած՜ էր , իրարանց՛ումի պաՀուն : 3 եզավլ ոխ ա - է , որ կեր՛պարանք առած է նաեւ Հայաստանի բուստ Հանքավայրերը, այնպէս որ՛ Հետախոլղա -

կանները ապաՀով արկղի մէչ դնել տուին ղանոնք։ երկրամաս բ ; կան աշխատանքներու վրայ ուշադրութիւն դարձ­

թ՛ղթադրամներու դէզեր կային զանազան տեղեր– նող չկար գր՛եթէ ; Աննշան աշխատանքներ կը կա­

ղանոնք ալ մատնանիշ ըրին պաշա՚օնեաներոլն :. Ւսկ Տամ աքի կազմ աւո բումբ խաղաղ րն թաց ր չու­ տար՛ուէին նոր Հանքավայրեր որոնելու Համար ,

երբ Մաքսիմով յազողն ցաւ Համոզել տղաքը որ նէ ր անշուշտ : Ամէն անգամ , որ երկրագունդին որովՀետեւ կ՝ենթադրոլէր թէ Հայաստանի մէչ

պարպեն Գրամատուևը, անոնք առա չարկեցին ներքին եւ արտաքին ուժերու անբնդՀատ պայքա– պղնձաձոյլ գունաւոր մետաղներէ ել դուտ պղին­

մեկնելէ առաչ քննել դրամատան ամէն կողմերը րին Հեաեւանքովկբ մեծնար կամ կը պզաիկնաո , ձէ զատ ՛ուրիշ մետաղային օգւոակար Հանածոներ

եւ Հաստատել թէ մէկ փարայի ձեռք չէ տրուած, կր ճեոքուէր կամ կր միաձուլուէր , կբ բարձրա­ չկան :

ինչ որ կատարուեցաւ : նա ր կամ կբ ցածնար ցամաքբ , երկբային կեղեւին

Եըբ մէկ Կռզմէ տենդագին աշխատանքներ կը մէ^ կազմուած ճեզրէեբու , խարխուլ ու թոյլ շեր­ քՕ որՀ բդա յ ին իշխանութեան օ րով Հաստատ­

տարուէին ձեռնար՛կին զին՛ուորական—ռազմական տերու մէ^էն գուբս կբ ցայտէր\ ՀրաՀեղուկ դիր– ուեցաւ >որ սխալ են այգ կարծիքները :

պատ րաստ ութ իլննե ր ը լրացնելու Համար , միւս տբ եւ կբ փռուէր երկրին մակերես ին վրայ , ու Ո՛– Հսկա յական վարկեր գրուեցան պատ կան

կողմէ Հ. 3 • Գ– Պո լս՛ո յ կեդր . կոմիտէն կը խ ըմ– սառելով լաւային դաշտեր կբ կազմէր , կամ մնա­ •մաբմիններու ա րամ ա գրութեան տակ կանոնաւս—

բագբէր Հայկական պա՚Հ անչները ներկայացնող լով ՛որոշ խո բո ւթեան մէ^ կբ ստեզծէր լաւային V Ս՛՝ Համս յնքավայբեբք շաՀագործումբ ,
, բնա­ ճշտե լու Համ ար Հանքա յ էն
դրութիւն մը ^ֆրանս՛երէն , Հայերէն՝ եւ թուրքե­ մ՛իջուկներ ^որոնցմէ ժամանակի ՚բնթացքին նիւթե բու պա շարը ,

րէն լեզուներով) , մեծ պետ՛ութեանց դեսպաննե - գիտական—տա բբ ա րանա կան բարդ դո բծո գութիւն– երեւան Հ ան ե լո լ Համ աը նոր Հանքավայրեր եւ

րուն ներկայացնելու Համար ղայն՝Պանքայի գրա­ նեբոլ Հ ե տ ե լան քով , յառա^ կուգա յ ին տեսակ Հանքային ՛սոր տեսակներ՝ , այգ ամէնը ի սպաս

ւումէն վերի տեսակ Հանքային մար՛միններ։ դնե լու Համ ար ժողովուրդ ին վերելքին : Ա յս ծա­

Այս ԳԲոլթի1^1Բ^ ոբ ներկայաց՛ուեցաւ ճիշտ Տ ե ա աղա յ Հազարամեակներու .ընթացքին , ա– ւալուն աշխատանքնեբուն Հետեւանքով , Հա յաս -

մամ ան ա կին , առ ո՛ր անկ Հ , շատ Համ՛եստ էր բո— րեւի , շուբի եւ Հ՛ովի աշխատանքով , քայքայռւ1ե–– տ ա նի մէջ ներ կա յիս կը շաՀ ագ ո բծուին ոչ միա յն

վանդակութեամ բ ել շատ տար՛րական ի՛ր՛աւունք­ ցան կ ամ անՀ Լ տաց ան Հ անքա յին այդ մի^ո ւկ ները պգֆնճի Հանքավայրերը , ՛որոնցմէ զատ ոլ՚րԻլ

ներ կը պաՀանչէր թրքա՚Հայ մ՚ողովո՚լրդին Հա — ծածկող շերտերը, եւ այսպէս լոյս աշխաբՀ եկան՝ Հ ան քա վա յբեբ ծանօթ չէ ին ա" ա 9 1 այլ եւ բաղմ ա–

մար : եբկր ի ընդերքին մ է ջ պաՀ ուած բնական Հաբս– մ ետագ Հանքերու , գո ւն ա քա ր ի (շհւ՚Օւաէշ) , ծծմ բա–

ԱՀա՛ թէ ինչ կ^ուզէին Հայ յեղա՚փոխականնե– քարի , ածուխ ի եւ այլ Հանքավայրեր :

բը Պերլինի դաշնազ-իրը ստո րտդր ո ղ վեց մեծ

պե տ ո ւթ ի լեն երէն .

«Մենք անդուլ բողոքհցի|նք Եւրոպային թուրք 11. ԸնդճաՕքույւ Թերում հ ա յ ք ա ղ ա ք ակա 11 Հա յաս տան ի Հանքային Հ ա բ ս տ ո ւթ ի ւննեբ ը
բ ո ն ա պ ե տ ՚ ո ւ թ ե ա ն դ է մ , բ ա յ ց մ ե ր բ ո ղ ո ք նե/Դբ ո ր յաԹցաւոր(ւ1յուււս :
օրինակաւն է հ ն , ս ի ս տ ե մ ա բ ա ր մ ե ր ժ ո ւ հ ց ա ն : Սուլ­ կաբելի է բաժնել Հետ\եեալ խումբեբուն՝,–— I ) ՝Մե–
թ ա ն Հ ա մ ի տ արիւնահեղ վ ր է ժ ի ն դ ր ո ւ թ ե ա մ բ պա­ 12. Եւ֊րոպակաւնւ աէրւււթիւ-ԹււերոՆ ն ե ր կ ա յ ա ­
տասխանեց մեղ: ց ո ւ ց ի չ ն ե ր է ն ա ւ ւ ժ ա մ ե ա յ յ ա ն ձ ն ա շ ո ղ ո վ մ՛ը կաղաել, ա աղա յին Հանքավայրեր , 2 ) քիմիական նիւթե բ՛ու
որ Հայաստանի գլխաւոր քաղաք ներէն մէկուն մէջ
«Տեսաւ էւրոպան այս ահռելի ոնիբը ե լոեց : հասաաաուելով՝պիաի հսկէ վ^րոյիշ^ալ յօդուած­ Հանքավա յբեբ , 3 ) Հրա կա յ\ո ւն ն իւթեբոլ Հանքա -
Ո՛չ մ ի ա յ ն դ ա հ ն ի ձ ե ռ ք ը չ բ ո ն ե ց , ա յ լ ե ւ մ ե զ լրւ– ներու գռրծագրոլ-թ֊եան:
բարաբ համակերպութեան հարկադրեց : վայրտեր, 4 ) Վառելանիւթի Հանքավայրեր՚, 5 ) Հան­
«Կը կ ր կ ն ե ն ք / ո ՛ չ մէկ գոհողռւ^եան աոջեւ
«Մէզ նախատեցին՝ մեր մարդկային իրալոլն– կա1նգ պի՛աի ա ո ն ե ն ք մ ե ր նպատակին հ ա ս ն ե լ ո ւ հա­ քային աղբիւրներ։ *
քբ զլաւնալով մ ե զ ե ւ մ ե ր ա զ գ ա յ ի ն պատիւը ցմահ մար :
խոցեցին, մեր արեան մէջ մհբ բողոքի ձայնը Մ ե տ ա ղ ա յ ի ն հանքավայրեր. — Հ ա յաստանի
իեզդել ջանալով: « Ա յ ս ո ւ հ ե տ ե ւ աղատ կր հ ա մ ա ր ե ն ք ինք զի՛նք նիս
ամէն պատասխանատուութենէ : մէջ ներկայիս ծանօթ են պղինձի , աբճճաՀանքի*
«Մեր արիւնով սբբագործուած մեր պահանջ­
ներուն1 կուգայ հիմա միանալու եւ սրբազան վրէ­ «կանխաւ կ՚ողբանք ամէն անոնց կոբոլսաը — բագ մամետաղ Հանքի , գունաքաբի , երկաթի ,
ժի սեւեռուն գաղափարը , որ սեւ ուրուականի պէս տ ե ղ ա ց ի թ է օտարական, որո|ն,ք զ ո հ պ ի տ ի ը լ լ ա ն (&1աաո6),
արձանացած է մեր աչքեբուն առջեւ : «Իրաւունքը ը ն դ հ ա ն ո ւ ր շ փ ո թ ո ւ թ ե ա ն : Կը ց ա ւ ի ն ք , ս ա կ ա յ ն , Հ աո ուա՛ գիւ մեւ ՚ւզներւ. արզնիկի Հանքա -
զօրաւորինն է » ըսաւ մեծ Եւրոպան իր մահառիթ ընդհանուր դ ժ բ ա խ տ ո ւ թ ե ա ն աոջեւ մասնտւռբ սու­ մարգանեցի
անտաբթեբութեամբ , եւ մենք , տկարներս, հար - ղը իմաստ չունի : Հանքավայր՛եր։ Բ՛ոլոր այս
կադրոլած ենք գիտութեան դիմելու՝ որոնելով
ամէն միջաց, փշրելու համար սուլթանի գարշելի «Մենք կը մեոնինք , գիտենք, բայց յեղափռ - վայրերը երեւան Հ ան ո լա ծ են մասնաւորաբար
լուծը • ա՛լ չենք կրնար հանդուրժել : խութիւնը, ոբ հայ ժողովուրդի մինչեւ ոսկորնե–
Տրբ թ ա փ ա ն ց ա ծ է , պ ի տ ի շ ա ր ո ւ ն ա կ է ււ պ ս ա նալ վեր՚չին տասը տաբիներ՚ու ընթացքին :
« Դ ի ւ ա ն ա գ ի տ ա կ ա ն խ ա զ ե ր ո ւ ժ ա մ ա ն ա կ ը ա՚ւլ Սուլթաններւու գահին, ցորչափ մեր մարդկային
անցած է: իրաւու-նք Թերը ձ ե ո ք չբեիԽնք ե ւ ց ո ր չ ա փ կ ե ն դ ա ն ի Հայաստանի պղինձի Հանքավայրերը կը գտ­
մնայ վերջիս Հ ա յ ը ։
«Մեր հարիւր հազար նահատակներուն թս» - նուին երկրին Հիւսիսային եւ Հարաւ—արեւել^եան
Հ - 8 - Դ - ՛ ՊՈԼՍՈ8 ԿԵԴՐ • ԿՈՄԻՏԷ» :
շրչաններուն մէչ։ էՕորՀ* իշխանութեան Հտստա -

տումէն առա^ օ՜անօթ էին ե֊ կը շաՀագոբհ՞ուէին

միայն Ալավերդիի եւ Ղ^ավլանի Հանքավայբեր՛ը, ՚

այգ Հանքավա յ՚ր՚եբ՛ո լ պաշարը կը Հաշուէին ընդա­

մէնը մէկ քանի տասնեակ Հազար թոն։ ՛Ն՛երկայիս,

ոչ միայն գտնոլաՆ են նոր՝ Հանքավայրեր , այլ եւ

Համաձայն նոր գնաՀաա՚ոլթեանց՝ Հանքային պա–

չարը եւս աւելի կը Հաշուուի : Պղինձի Հանքի սլա–

չարին 95 առՀարիկրը կը գտնուի նոր գտնուաօ–

վւած արիւնը մեզի իրաւունք կուտայ ազատու - Այս տարրական պա Հ ան ^ն ե ր ո ւն ՛գո Հա ցում երկու Հանքավայրերտլ, ՚Բաչարանի եւ Ագարակի
թիւն պահանջելու : մէչ֊.
չտուին ղձեսպաննեբը % խաբեբայ խ,ոստոլմներով պղինձի ել արճիճի Հանքավայրերուն
«Մեբ թշնամիներուն տարածած բոլոր նենգա­
միտ զրոյցներուն հակառակ՝ մենք խնդրած ենք ե կործանում է փրկեցին ե ւր ո պա կան գրամ ատիրոլ - Պղինձի նոր ղտնուահ– Հանքավայր՛երը լայն
հիմա ալ նը խնդրենք մ ի մ ի ա յ ն անհրաԺհշտբ, Հեռանկարներ
այսինքն՝ թե ան միջնաբերդը : Ո*– երբ յեղափոխականները նաբեր՚ոլթեան կը բանան Հայաստանի պղնձարդիւ––

1. Նշանակել ծ ա գ ո ւ մ ո վ ե ւ ա զ դ ո ւ թ ե ա մ բ ե ւ ­ մ ի ամ տ օ՛ր՛էն՝ Հաւատալով ՛Ա* աքսիմովի խօսքերուն, առչեւ :
րոպացի բարձրագոյն կոմիսար մը Հայաստանի
համար, ընտրուած վեց մեծ պետութիւններուն պարպեց ին Պանքան , այս նոյն իք աքս իմովը փու - Խ ո րՀ . իշխանութեան Հաստատումէն առաչ
կոզմէն:
թաց Սուլթան Համիտի մօտ ^իր ձեռք բերած յաղ­ արճիճի Հանքավայրեր ծանօթ չէին մեզի։ Շնոբ ֊V
2. Վ ա լ ի ն ե ր ը , մ ի ւ թ հ ս ա բ ը Փ ն հ ր ը ե ւ գայմաւ -
գ ա մ ն ե ր ը ւզ|իտի նշանակէ բ ա ր ձ ր կոմիսարը ե ւ թանակէին աւետ իս բ տանելու Համար ՚Եըլաբգի Հիլ կատարուած Հետախուզութեանց , "Բա^բանի
սուլթանը պիտի վաւերացնէ :
մ եծմ ա բդասպանին , ՝ու , ր ս ա շատ Հաւաստի փաս­ ՛եւ Ագարակի Հանքավայրերը , պղինձի եւ արճիճի
3. Ե ւ ր ո պ ա ց ի ս պ ա ն ե ր ո ւ հ ր ա մ ա ն ա տ ա բ ո ւ -
թես-ն ներք եւ պիտի կազմակերպուի տեղական ազ– տերու, անոր ականցն ի վար փսփսաց * «1ԱՁ.ՏՏ9.Շ162, Հանքա ն ի լիք ի տեսակէտով, Հայաստանի կ ուա ան
գերէն միլիցւիա , ժանտարմա ե ւ ոստիկանութիւն:
յ\1^շտէշ, ածտտ&շւ՜6շ;»: Համամիութենական արմէքով Հանքային աշխաբՀի
4. Դ ա տ ա կ ա ն բ ա ր ե ն ո ր ո գ ո ւ մ ն ե ր ՝ ե ւ ր ո պ ա կ ա ն
սիստեմով : ՝ԱրգԻւսՔԼՀ յ ա յ ա ս է Է ՚՛ Պո լիսը ողողուեցաւ ար­ կարեւոր ո լ թ ի ւ ն է

5. Կրօնի, կ ր թ ո ւ թ ե ա ն ե ւ մ ա մ ո ւ լ ի կ ա տ ա բ - եան մէջ* * * : Ա՝աքսէմով ուրախ էր X Լոպանովի Բազմամետազներոլ (զէնկ, կապար, արծաթ
հալ ազատութիւն :
ցարական դիւանագիտութիւնը կը յաղթէր : իսկ եւ ոսկի) Հանքավայրերը Հայաստանի մէչ կը
6. Ե բ կ բ ի հ ա ս ո յ թ ն ե ր ո ւ ե ր ե ք ք ա ռ ո ր դ մ ա ս ը
պիտի յատկացուի տեղակայն պէտք հրուն: միւս մեծ պետութիւնները Պիղատոսի նման իրենց գտնուին պղինձի Հանքավայրեր՛ում մէչ֊. Այսպէս )

7. Յ հ տ ն ե ա լ հ ա ր կ ե ր ը ջնջել : ձեռքեբբ կբ լուային\ ներկայիս շաՀագո բծուող պղինձի Հանքավա յրե -
8. Հ ի ն գ տ ա ր ի հ ա ր կ է ա զ ա տ ե լ ե ւ հ ե տ ե ւ ե ա լ
հինգ տարիներու պետութեան վնարելիք հարկը ք՝ա յց նո յն Օգոստոս \ 4 / 2 6 ^ պաամ ական օրը , րէն շատերոլ մէչ պղինձի Հանքաքարի Հետ միա­
գործածել վերջին խռովութեանց պատնառած վը–
նասները վաւխաբինելու: ո ւրի շ յեղափոխական գործողութիւն մը տեղի սին 1լ արտադրուի նա՛եւ բաղմ ամ ետ աղներու խառ­
9. Հ ա յ ե ր է ն գ ր ա ւ ո ւ ա ծ ա ն շ ա ր ժ գ ո յ ք ե ր ը ա ն ­
միջապես վերադարձնել տէրերուն: կ՚քունենաը Գոլսոյ Հ եռալոր մէկ թաղէն մէ^ • նուրդ, աղկէ՝ մշակումով կր ստաոոլին յիշեալ

10. ք*ոլոր հ ա յ գ ա ղ թ ա կ ա ն ն ե ր ո ւ ն ազատ վ ե – Ա ամա թիոյ դէ**(ՔԷՀ1 մրե լ ղն<եր-ը ւ ;

ՀՐԱՆՏ-ՍԱՄՈԻԷԼ Գունաքաբի Հանքավայրերը կը գտնուին Աե–

ւանտյ լճին Հիւսիս֊արեւե լեան ափերուն երկա -

ՊԱՆՔ 0Թ0ՄԱՆԻ ԴԷՊՔԸ բոլթեամբ։ Վեր քէն տարին՛երս կ ա ա ա ււ ււ ւե մե–
Հոաժե
Նիւ Եոբք Հէրըլտի եբէկռւան թիւէն Հե ՚յզօտոլթիլնները, բայց շաՀագո ր -

Օգոստ– 31. 1896. Թուրքերու եւ Հայերու ծումը կը կատարուի միայն մէկ Հանքավայրի

խռովոլթիւններբ կր շարունակռլին Պո լսո յ մէչ՛. մէ1ւ ֆորմայի Հանքավայրը, որ Հում նիւթ կշ

Անգլիացի նաւաստիներ ցամաք ելան , խումանը մատակարարէ Երեւանի քրոմպիկի Ա– ՈՍԿգԱորՆծարԵաԱնՆին։

զսպելոլ Համար։ Մինչեւ Հիմա 2—3000 Հայեր

Լարգուահ– են; (Մնացեալը յաւջորդով)

Fonds A.R.A.M