Page 215 - \ARM_19-1946_03
P. 215
8 ԱՕ-Ա Ջ յ
Պուբկազէն 793 հոգի։ Գ . կարաւանով Պուբկազէն ՀքԷնքը երեսուն աղու Համար բնակելի դարձաւ պիտի յառաքգիմէր խաղաղ միքոցներով։ Մեր
$2,2. Հոգի ։ Ե . կարաւանով ՛Վառն այ էն մօա 6 0 0 անմիքապէս։ Մեր ընկերուՀինեբբ լն՜ուեցան աշ - նպատակին չՀասանք– Ասիկա պատճա0ռ մըն է որ
Հոգի ; խտտանքի ամ էն էն Համ եստ գո րհ՜բ կա տ ա բ ե լո վ ի– գա տ ա պա ր տ է ք ա յն մ արգի կը , ո րոնք վեր բարձ
Իսկ երգ կարաւանը պիտի մեկնի Աեսլտեմըեր ի բենց սեփական ձեռքերով ։ Պէաք չէ մոռնար ընկ * րացուցին Հաւատքի դբ°Հբ եւ պա յքարեցան ան–
կէսին » փրխագըելոլ Համար ըացադաըար յոլնա– Ա* Պեաիկիանբ սակայն որ իր լաւադռյֆը բբալ Հաւատ ութի աֆ ղէմ ։
* ՝ ա յ գաղթականները , որոնք , Գերմանիս յ պարտու– աղոց ճամբորդո ւթեան , տեղաւո րմ ան եւ անրնց Զայս իԹքոՆարթ Հիթլէր էԿ.(*Լ1ա*– բմբսնել
թիւնէն ետքը , Տ ո ւն ա ս տ ան էն փախչելով ասլաս - սնունդի Հայթայթման Համար։ (\ւ րԼմն Հոն ալ ա– օրուան կտցոլթիւնբ։ Ե՛^ սակայն , ինծի Համար ք
տան, գտած էին Պուլկարիա : Զ. . կարաւանին մաս Հա արեւբ կեանք կուտա յ մեր Հա յո բդի ներուն յ Հիթլէր այն մարգն է որ ստեղլծեց Ա եծ Գերմա
սլիտի կազմեն նաեւ "արհեստակցական միութեանց երգ՝ անոնց շրթունքին ։ Հ ա յ բարբառը կը Հնչէ լեռ նիան։ Ե** ի բեն Հեաեւեցայ :
անգսւմնեը; գերձէսկնեը , կօչ/լւսկաըներ ՚, ատաղ - ու ձոբ , աղաք Վաաւվռաաւն 1ւ ուրախ կր ցաակռաեն
ձտղյւրծնիր , ձրւլաՆոներ (էոէօքԱ՚է/ոի) , որոնք ուչխբու ֆման հ երջանիկ ։ կբ^խւնիկ եՀա նաեւ Կ • քՕա– է օ ա լ • շՀա/չաայյ լտւրձբ լլքլրչւ ^գիաի եէնի՚Բ
վերջերս Հոս կազմակերպս ւելով կ՝ ո լզեն ներգաղ չրւՀինեբը տեսնելով իրենց աշխատանքին արղիւն– այս դատարանէն ։ ՔՎ ոբ գի» դաւաճան կ՚անուա՞
թել խմրովին : քբ ,ե րքան իկ են մանաւանգ անոր Համար որ իրենց նէ , ինքն է որ կբ դաւաճանէ ^ձ1^ոտբաութեան
՝Փհ Յուլիսի կիսոլն , Պուլկարիա յէն Հայտս - անձն ո լէ ր հանքեր բ դնաՀ ատողն եր սլիաի չպակսին դէմ ։ Հպարտ եմ ոբ ծառայեցի իմ Հայրենիքիս ։
տան մեկնած են Վաոնայի ճամըով՝ 300 ^ ո գ Ւ գաղութին մէք , որ գիտցած է միշա իր ա րժ՜ան ի է/Ափյշ) իմ սխալս այն եղ ալ , ոք ակ–
Ռուսճոլքէն , 300 Հոգի Վառնայէն, 50ական հոգի տեղբ տալ )Ֆր* կապոյտ (Ա ա չին ։ Ա* Ա* Ս՚սյ թէ Հիթէէբ ոճըագոըծ մըն էր։
Տոպրիչէն , Շ ^ ս ^ ծ ^ ւ , Սիլիստրայէն, ՜Օթ. ՏԼակո– ՏԷ՜՚Օ Թի (յ • Ա ո ւզանա ւերո լ կռի Լը ւօ բինա լոր է բ
րայէն : Պ ուր կազի ճամըով՝ 250 հոգի 1»ասքովո– եւ արդարանալի ։ Ես Հեաեւեցայ իմ խղճիս: Աի–
յէն , 150 հոգի Եամպոլէն, 50ական հոգի Փաղար– Ի Ալ կ՚ըսէւԱ ՀիթւԽի ըԱկհէԱեւը եւնոյն բանը պիտի ընէի այսօր ալ :
ճըքէն , ՜Բրճալիէն , Գազանլըքէն , Հարմանլըէն, ք* աաէ՜ր՛ • Գաշնա կ ի ցնե բու ծով ա կ ալ ութի ւն -
Նովա - Զ՚սկորայէն , Այթոսէն : ս^ԲԼՀ "էէ՛ս հ-Ա Հուոկ^ոյն՛ եւ անոնք դիտեն որ ոճրա
Պուլկարիս յ ներգաղթի կեգ ո • կռմիտէին Հաշ– Իբրեւ պատմութեան Համար նիւթ՝ կբ Հրա - գործի մը դէմ չէ ոբ կբ կռուէին ։ Ա*իա յն Աստ
ուական զեկոյցէն կը տեղեկանանք, որ մինչե. 1946 տարակենք այն յայտ արաբ ութ իւննեբբ , զորս ըրած ուած կրնա յ դատել դխ>* •
յ ո ւ լ ի * 2 5 , ներգաղթի Համար ծախսուած է 6.999– էն Ղ,իւր ըմպէ բկի դատարանին առ^եւ՝ Գերմանիոյ Շթ^րայխէլււ, Աանպ-ուա&ային քաբգեբու Հբա^
մ տայնը արձակեց Հէք^եէբ1 ՚
455 լեվա , որմէ 6.591.266 լեվ ան շոգենաւերուն Հա– երբեմնի միաՀեծան տէրերը^ այսօր պատերազմի
մար։ Իսկ ներգաղթի հանգանա՛կութենէն գո յա - ոճրագործի աթոռին վբայ։ Ֆունյք • Ե" իմ պարտականութիւնէ կա տա՜
բեցի ։ Այստեղ էր ոբ իմ ացա յ թէ քար գեր տեղի
ցած է մօտ 6,5 միլիոն լեվա , ներգաղթողներէն ԿԷօշփԹկ • Պարտք կը զգամ յայտարարելու ունեցեր են ։ Տ անցաւոր եմ ։
գանձուած՝ 3,372,256, հարցարաններէն՝ 219.897, ոբ խստօրէն կբ դատապարտեմ այն ղաբՀուբելի
«էրեւան» կազմակերպութեան ձեռնարկներէն՝ քյոբդերբ որոնք պատաՀած են։ Ես ոչ մէկ մամա -
նակ, ոչ ոքի մարդ սպաննելու Հրաման չեմ տը - Շփէ՜բ. Տասը տար ի էն մէկ Հ իւլէական ռումբ
2957463: ուած։ Երբեք Հրամայած կամ թոյլատրած չեմ որ մը մէկ միլիոն՜ մարգպիտի սպաննէ *\յիւ Եորքի
ԳանձապաՀ բ Վ. Հ) ար գի սով կր յայա ա ր ա ր է թէ խմգմ ո ւթի ւնն եր կատարուին ։ Ամէն ՛քսանք թափած մ էք : իմ Վերքին պարտքս է յիշեցնել որ աՀաւոր՝
ամ էն Հայ , ռ/ւ կ՛ անգամ ակս ի «Ե ր Լ ւ /«*//» կազմա՛
եմ արգիլելու Համար այն կոտորածնեբբ, որոնց պ ատ երազմ մ բ քար ո լքան դ պիտի բնէ աշխաբՀ բ Հ
կեր պո ւթեան , կրնայ քննել այս Հաշիւները։ մասին տեղեկութիւն ունեցած եմ ։ Եթէ այն բոլոր Ֆ ր ա ն ք — • Ա սաուծմէ Հ եռացանք ել պատ -
բաներ բ զորս յաղթականները ի գործ կբ դնեն մուեցանք։ Աիայն զէնքերու կամ միքոցներու նբ–
այսօր Գերմանիոյ մէք թոյլատրուած են միքաղգա– ւաղութեան պատճառաւ չէբ Ար՛ կորսնցուցինք՛.
Ֆբ. ծ. է°աչի, օդափոխոդեաԱ յին օրէնքով այն Հիման վրայ թէ այդ պետութիւն– Աստուած էր՛ որ՝ իր վճիռը արձակեց Հիթէէբ ի եւ
նեբբ տակաւին– պատերազմի մէք են Գերմանիոյ իր Վարչաձեւին դէմ ։ Հիթէէբ ուրացաւ Աստուածն
կսպաԱՃԽր Հետ եւ այս վեր քինին անձնատուո ւթիւնբ պա բղա - ալ, Տի սուսն ալ՛.
պէս զինադադար մբն է , ուրեմն այն ատեն Գերմա
նիան ալ կբ գտնուէր միեւնոյն գիբքին մէք -— պա
Այլեւս աւանդութիւն Է , մեր Ա՝իութեան Հա - տերազմի բնթացքին $)բ անսայի, Հո լան տա յ ի , ԼԵՀԱԱՏԱՆԻԻ ԵՒ ՋԵԽՈԱԼՈՎԱ-ԲԻՈՅ ղան -
մար ունենալ իր կայանբ ամէն ամառ։ Հայ Ա ա — Պելճիքայի , ՚Լյոբվեկիոյ , 6 ՚ ո ւ կ ո ս լ ա ւ ի ո յ ել Ցու - դո լած այ ին Գագթ՝Բ Կբ խախտէ Գեր մ անն ե րո ւ
ն ո լկներ ո լ խումբեր տան իլ քեռ կամ ծոՎ , տալ ա - նաստանի Հանդէպ։ Եթէ այսօր Հի,ընեւի պայմանա– կրօնական կառուցուածքբ։ քՒիւրինկէն, որ 50000
նոնց մաքուր օգին ու աբեւին Հետ, առողք սնունդ Գ է՚Բ ԷՀ Ւ ղօբու չէ Գերմ ան ի ո յ Համ ար , եթէ ա յ"օբ կաթոլիկ ունէր պատերազմէն առաք, Հիմա ունի
ու Հայ ոգի ։ Պատերազմը բնգմ՚իքա՚ծ էբ զայն, վեր– Գեբմ անիո յ արդիւն արեր ական մ իքոցները գրաւ - 730.000։ Աաքսռնիոյ մէք ԼԼայփցիկ եայլն^ անոնց
քինբ եգաւ ] ՉՅՉին երբ (\––ուայետնի դեդածիծաղ ա– ուած են , եթէ միլիոնաւոբ Գեբմաններու Հաբս - թիւբ 250.000^5/ բարձրացած է 500.000^։ Հոլտս–
վւեբուն վրայ իր սեփական կարգուսարքով ու կա աո ւթիւնբ անոնց ձեռքէն կը խ լո լի , եթէ ամէն Հայմի թեմբ որ 300.000 կաթոլիկ ունէր Հիմա մէկ
հաւորումով յատուկ շէնքի մբմէք, 120 երախաներ արժ–էյ>աւռր առարկայ կը փոխագրուի յաղթական միլիոնէն աւելի ունի, եւ այլն։ Վերոյիշեալ շբ–
երեք ֊–խումբերով վայելեցին բնութեան լիառատ ե ր կիր ները , եթ է ազատ ո ւ֊թի ւնն ո ւ սեփա կ ան ո ւ - քաննեբը ռուսական գօտիին մէք են , 1լ բսէ անգ–
պ արգեւն եր բ ։ Ափսոս որ ծովեզերեայ ռմբակո - թիւնը բռնաբար ուած են ուրեմն Գերմանիոյ կոզմէ լերէն կաթոլիկ պաբբերաթերթբ ^.ԹէյպլէթՖ % Կրօ
հումները կործանեցին (հո լա յեան բ եւ մեր շէնքը , դբաւեալ երկիրներու մէք, ձեռք՝՝ առնուած մ իքոցնե նական տեսակէտով Հտեղափոիսուած անձերում
վաշիի վեբածե լով ամ էն բան ։ րը չեն կրնար ճիշտ նկատուի լ մի քաղդ . տեսակէ Հոս անքը մի ե ւն ո լն արգի ւնքբ տ ո ւած է ամեր իկ -
անմեղ է ։ Ե" պատե - եան եւ անգլիական գօտիներուն մէք ալ։
Պէաք էր սակայն ստեղծեք նորը ել շարունակել տէն ։ Գերման ժ՜ողովուրդը
ԼեՀ աստ ան եւ Զեխո ս լովաքիոյ մէք կան տա
աւանդութիւնը : ի^ն չպէս կարելի է լռոլթեամբ բաղմ չուզեցի ; Ամ էն ինչ բբի պատերազմ ը Հ եռա–
սկբ– կաւին կաթոէիկ Համայնքներ որ կբ սպասեն մեկ
անցնիլ այդքան դիմումներու վրայէն ։ Ընթացք ցնելոլ Համ ար ։ Ե*~ սակայն երբ պատ եբտգմբ
Հայրենիքս նելու։ Հիմակուընէ յայտնի է որ գերմանական
պէտք էր տ բուէ ր գործին որքան ալ գմո լար բլրա սաւ , ամ էն մի քոց ձեռք առի որ իմ
էին իմ Հայրե ա յն գաւառներ ը որ ամբոգքո վին բողոքական էին,
յին պայմ աններ բ , փորձով գիաէինք գլխաւոր խո– յաղթէր։ իմ միակ շարժ-առիթնեբս
նիքիս սէրը , անոր ե բ քան կո ւթ ի ւն բ , անոր աղա - ապագա յին շատ կարեւոր թիւ մբ կա թո լի կ փոք
ԷԲ^ԴոաԲ լԷ՚^Ք^ գանելու անյաղթելի արգելքները, խօսքերուս րամասնութիւն պիտի ունենան ։֊
տութիւն բ եւ անոր վերապրում ը ։ Այս
մ անաւանդ որ պէտք Հէբ՝ պատաՀ ա կանո ւթեան
Վկայ թող բԱան Աստուած ու գերման ժողովոլր -
ձգել այսքան մ եհ՛ պւա տ ա սւախիւաանս.ա ա ո լո ւթիւն 1ը։
դբ։
Ուզեց ինք երկու բամնե լ խմբաւորում բ , Ա * Մ ար–
«ԳԱՒԻԹ ԲԷԿ» ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ԹԱՏԵՐԱԽԱՂԸ
"Հմէ Է՝Ր շրջականերով, ք՝ • Փարիզ իբ արուար ՐռլւոՕլՓ Հ Է Ա Այս դատաւորութեան "կիզ -
ձաններով ։ բէն ի վեր, նոյնիսկ աւելի առաք, գիտէի .թէ ինչ Երեւանի արուեստի Վաստակաւս ր գործիչնե
ՀթնոբՀակալութեամբ պէտք է յիշենք ֆքան - պիտի պա տ աՀ էր : Գիտէի թէ ա յն վկաները որոնք րէն երգաՀան Աշոտ Աաթան , զԳաւիթ Բէկք» անու
սակ ան արձակուողի ազդ * կ™միտէին ընծա յած ճշմարտութիւնը բոին , իբրեւ ստախօս պիտի ամ– նս Վ ե բամշտա կ ան տրամ մբ պա տ բա ստելո լ վրայ
դիւրութիւները, որոնց շնորՀիլ կաբելի եգաւ ք1՛՛ բաստանուէին եւ պաշտօնապէս վաւերաաոց ուտէ է Համերգային ն ո ւա գա իա ո ւմբի , ե բդեց ի կ խումբի
լագ, ոյն պայմ աններով գտնել երկու Հաստատոլ - գրաւոր յա յտ ա բա ր ո ւթ ի ւննե ր ո լ Հաւատք պիտի եւ սոլիստներոլ Համար ։ ՛Լ,ի՚֊թբ խ՛*՝ բագ ր ած է
թիւն մ անչեբոլ ե. աղ^ի կնեբ ու Հ ամ ա ր, ղատ զատգ չբնծայոլէր։ Օտարներ ր իրաւունք չունին Գերմա բանաստեղծ Աւետիք իսաՀակեան Հ
Փարիզ - Օրլէան գիծին վբայ՝ Աոնլեբի գեղեցիկ նիոյ ներքին գործերուն միքամտելու։ Ես Ֆի՚֊րէբի Երաժ՜շտական տբամբ 4 մ ասէ բաղկացած է.
բարձունքին։ քյբկռլ խումբեր 65 երախայ 2$ական ամէնէն անձնուէր ծառան էի։ Հիթէէբ գերման ժ՜ո– ՛Լյախարան , առաքին եւ երկրո րդ մ ասեր ու վեր ՚
օր, մի միայն Փարիղէն եւ արուարձաններէն վա - ղովոլրգին ււլ ա ա մ ո ւթ ե ան ամ էնէն արտակարգ քստբան ։ Ի ւր ա քան չի ւբ մ աս բ բաղկացած է երեք
յելեցին Ֆ • Կ * ե ա չի խնամքբ , անմ իշական Հսկո֊ գէմքն էր. ։ Ես երբեք պիտի չոլրանամ կեանքիս Հատուածէ ։ Նախաբանին մէք Հայ ժ-ողոՎոլրդին
ղոլթեանբ տակ Օր՛ Ա՛ Զէյթ"^կեանի եւ Պ • ՝Բէ - այդ շրքանբ ։ Ջեմ ցաւիր, բնաւ երբեք , եթէ կա ծանր վի,ճակբ եւ տառապանքը կը ներկայացուի
չեանի որոնք մեծ նուիրումոՎ շր^ապատեցին– ազա խաղան բարձրացնէք զիս , գիտեմ որ Յյի^բէ՜Րին պարսկական տիրապետութեան շբ քանին։ Առաքին
բը եւ զբաղեցան առաւելապէս անոնց ներշնչել Հայ ներկայութեան պիտի ելլեմ ։ Եթէ կեանքը վեր - Հ ատ ո լած բ կբ ներկա յա ցնէ Հերոս Ա տեփաննոս
բ լ լա լո լ Հ պա բա ո ւթի ւնը ,խօսի լ իրենց գեգեց իկ լե սկսէի , նո բէն պիտի բնէի միեւնո յն բանը ։ ՀյաՀումեանի Հ ար սն ց ո լ Գա յ ի ան է ի սպասողական
զուն եւ երգել այն սիրուն երգերը որոնք օտաբն՚ե– Ր՚իպ՚ըյն^րքռփ Ամ բողք չարիքբ ծնաւ Վէր - վիճակբ ։ Եր՛կր՛ո րգ Հատուած բ Գաւիթ ք*էկի եր -
բուն իսկ Հիացում պատճառեցին ։ սա յ լի մէք ։ ՝ք^սան տարի շարունակ աշխատեցայ դումն է եւ երբորդ Հատուածբ քայէերգ , Գաւիթ
Աեպտեմբ * 2ին վերադարձաւ վերջին խումրբ վտանգը Հեռացնել ։Պաաաս խանատոլ կը նկատ ո ւ իմ ք՝էկբ կբ ձ^՚Ր^ւ՛ դԷ*ղԷ Զէվոլ– ամ բոցը ։ Երաժշտա
կա զգուբ ուած , շէնշող իրենց ա ռա^ն ո բ գին բնկե - Հիթէէբ ի արտաքին քաղաքականութեան ։ Ա՝ եր կան տրամ ին երկրորդ մասին առաքին Հ ատ ո լած ր
րակցութեամ բ ։ Տ>ր * կ . քյ ա չ ի Եբ^ • Վարչութեան նպատակը աշիւաբՀը գրաւել չէր ք այլ քնքել տալ կվարտա յա յտէ Վ^արդավառ , երկրորդ Հատուած բ
անգամոլՀիներ , ծնողքներ եւ բարեկամներ բնգոլ– ՆԼէրսայքլի դաշնագիրը ։Երբ Մ " ս կա ա գացի՝, Ա թա քՒամարայի ատեան բ ։ ։ Անիկա Թիֆէիս > Գաւիթ
նեցին զիրենք ^\ստէ^^1^է2 կա յարան ին մէ^, այնպիսի լին ինծի Հետ չխօսեցաւ գերմանեւլեՀ վէճր Հաշ Բէկի վե ր ա դա ր ձին կբ սպասէ , եւ երրորդ Հատ -
գոՀունակութեամբ որ յատուկ է լաւ գործ մբ կա տաբար ձե ւով կարգադրելու մասին* բնգՀակա - ո ւած ր ՝ գրոՀը ԶեՎու ամ րոց ին վրա յ ու Գաւիթ
տարած բ լ լ ա լ ո լ – վստաՀոլթիլնբ, ունեցողին։ Ա* ռակն Հ ասկցոլց ո ր ե թէ չՀ աւան է ինք ԼեՀ ա ս տ ան ի ք՝էկի յագթանակր։ Վերքաբանը պիտի արտայայ
խումբր եւս Օգոստ *ի առածին շաբաթը նոյն ձեւով կէս ը իրեն տալու , կրնայի վերադառնալ : Անգլիան տէ Հայ մողովոլրգին կամքը՝ ամրտպնդել Գա -
դիմաւորսւած էին, բոլորն ալ տռող^ ու կայտառ։ եւ Ամ ե րի կան ա յԱ0.ր մ իեւնո յն կացութեան մ էք կր *՜իթ ք՚էկի ձեռք բերած յաղթանակը ։
Ոչ մէկ անախոբմ Հիւանգութիւն կամ արկած չէր գտնուին՝ (հուսիսյ Հ անդէպ ։ կբ մաղթեմ որ այս Ա ա թեան արդէն աւարտած է իր ա յս գործին
խանգարած կայաններու ներդաշնակութիւնբ : եր կոլ ե րկի բներ ը աւելի բախտաւոր ըլլան քան առաքին եւ երկրորդ մասերը։ Այժ՜մ նախաբանը
$)րւ* կապոյտ Խաչբ մի միայն այս ձեռնարկին մ ենք Հ կբ ցաւիմ մէկ բանի Համ ար որ իմ ար կբ Դէ՚է* շո ւա ո վ էլ աւարտէ նաեւ վեր քա բանը։ հ
Վրայ ծախսեց 150.000 ֆրանք ։
տաքին քաղաքականութիւնս ձախողեցաւ ։
Քայթ-Է՜լ • կ՚ընգո ւն իմ պատ աս խանաաուո լ - ՄԵՐ ՇՐՋԱՆԱՒԱՐՏՆԵՐԸ
կայանը կազմուեցաւ աւելի ուշ, Օգոս– թիւններս ։
2\ին Մարսէյէն, Տինեըի մօտ (Պաս Ալփ) ՓսւփէԹ Եթէ \933ին Հաւանեցայ գործակ Գ ր ի գ ո ր Տ ի ր ե ա ն Տէօյլ (Տ. 6է 0.) աւարտած
1250 մէթր սարձրութեան վրայ, լեռնային գեղե - ցիլ նոր աէարչաձեւին Հետ , պատճառ^ը այն է, որ է 1ոտէհսէ ձշ ՕոՄոշ ժտ Բտւոտի ւոարեշրքանբ , առաքին
ցիկ դէբքի մը մ է ^ ։ Փոքրիկ գիւղակի մը պետական ես պարտականութիւն կբ նկատէ ի ազգային-բն՝– մրցանակով ։ Իբր յառաքագէմ ուսանող արժ՜անա
Դ*ԴԲոռԲ ա րամադրուած էր մեղի Պ * Ե՛ ՝Բո չո ւնեա– կերվաբական շտրմում ը բնականոն ճամբու մ էք ցած է ֆրանսական կառավարութեան կ ււդմ է
նի հանքերով, որ իր կարելին չխնայեց օգտակա^ր պաՀել ։ $ոյս ունէի քժէ քրիստոնէական սկզբունք– ՏօԱէՏշի մը , Աթրաղպոլբկի Համ ա լսարան ի քա–
ըլլալու մեր Ա իութեան այս ձեռնարկին յա^ողոլ - ներբ պիաի կրնա յին լաւադո յնս Հակազդել ար - բ ի ՚ ֊ դ ի մասնագիտութեան ճի՚֊ղին Հետեւե լու Հ ա–
թեան Համար : մ ատ ական քաղաքականութեան մ բ գէմ, ու ^րկք՚Հ՚Ը մ ար է
Fonds A.R.A.M
Պուբկազէն 793 հոգի։ Գ . կարաւանով Պուբկազէն ՀքԷնքը երեսուն աղու Համար բնակելի դարձաւ պիտի յառաքգիմէր խաղաղ միքոցներով։ Մեր
$2,2. Հոգի ։ Ե . կարաւանով ՛Վառն այ էն մօա 6 0 0 անմիքապէս։ Մեր ընկերուՀինեբբ լն՜ուեցան աշ - նպատակին չՀասանք– Ասիկա պատճա0ռ մըն է որ
Հոգի ; խտտանքի ամ էն էն Համ եստ գո րհ՜բ կա տ ա բ ե լո վ ի– գա տ ա պա ր տ է ք ա յն մ արգի կը , ո րոնք վեր բարձ
Իսկ երգ կարաւանը պիտի մեկնի Աեսլտեմըեր ի բենց սեփական ձեռքերով ։ Պէաք չէ մոռնար ընկ * րացուցին Հաւատքի դբ°Հբ եւ պա յքարեցան ան–
կէսին » փրխագըելոլ Համար ըացադաըար յոլնա– Ա* Պեաիկիանբ սակայն որ իր լաւադռյֆը բբալ Հաւատ ութի աֆ ղէմ ։
* ՝ ա յ գաղթականները , որոնք , Գերմանիս յ պարտու– աղոց ճամբորդո ւթեան , տեղաւո րմ ան եւ անրնց Զայս իԹքոՆարթ Հիթլէր էԿ.(*Լ1ա*– բմբսնել
թիւնէն ետքը , Տ ո ւն ա ս տ ան էն փախչելով ասլաս - սնունդի Հայթայթման Համար։ (\ւ րԼմն Հոն ալ ա– օրուան կտցոլթիւնբ։ Ե՛^ սակայն , ինծի Համար ք
տան, գտած էին Պուլկարիա : Զ. . կարաւանին մաս Հա արեւբ կեանք կուտա յ մեր Հա յո բդի ներուն յ Հիթլէր այն մարգն է որ ստեղլծեց Ա եծ Գերմա
սլիտի կազմեն նաեւ "արհեստակցական միութեանց երգ՝ անոնց շրթունքին ։ Հ ա յ բարբառը կը Հնչէ լեռ նիան։ Ե** ի բեն Հեաեւեցայ :
անգսւմնեը; գերձէսկնեը , կօչ/լւսկաըներ ՚, ատաղ - ու ձոբ , աղաք Վաաւվռաաւն 1ւ ուրախ կր ցաակռաեն
ձտղյւրծնիր , ձրւլաՆոներ (էոէօքԱ՚է/ոի) , որոնք ուչխբու ֆման հ երջանիկ ։ կբ^խւնիկ եՀա նաեւ Կ • քՕա– է օ ա լ • շՀա/չաայյ լտւրձբ լլքլրչւ ^գիաի եէնի՚Բ
վերջերս Հոս կազմակերպս ւելով կ՝ ո լզեն ներգաղ չրւՀինեբը տեսնելով իրենց աշխատանքին արղիւն– այս դատարանէն ։ ՔՎ ոբ գի» դաւաճան կ՚անուա՞
թել խմրովին : քբ ,ե րքան իկ են մանաւանգ անոր Համար որ իրենց նէ , ինքն է որ կբ դաւաճանէ ^ձ1^ոտբաութեան
՝Փհ Յուլիսի կիսոլն , Պուլկարիա յէն Հայտս - անձն ո լէ ր հանքեր բ դնաՀ ատողն եր սլիաի չպակսին դէմ ։ Հպարտ եմ ոբ ծառայեցի իմ Հայրենիքիս ։
տան մեկնած են Վաոնայի ճամըով՝ 300 ^ ո գ Ւ գաղութին մէք , որ գիտցած է միշա իր ա րժ՜ան ի է/Ափյշ) իմ սխալս այն եղ ալ , ոք ակ–
Ռուսճոլքէն , 300 Հոգի Վառնայէն, 50ական հոգի տեղբ տալ )Ֆր* կապոյտ (Ա ա չին ։ Ա* Ա* Ս՚սյ թէ Հիթէէբ ոճըագոըծ մըն էր։
Տոպրիչէն , Շ ^ ս ^ ծ ^ ւ , Սիլիստրայէն, ՜Օթ. ՏԼակո– ՏԷ՜՚Օ Թի (յ • Ա ո ւզանա ւերո լ կռի Լը ւօ բինա լոր է բ
րայէն : Պ ուր կազի ճամըով՝ 250 հոգի 1»ասքովո– եւ արդարանալի ։ Ես Հեաեւեցայ իմ խղճիս: Աի–
յէն , 150 հոգի Եամպոլէն, 50ական հոգի Փաղար– Ի Ալ կ՚ըսէւԱ ՀիթւԽի ըԱկհէԱեւը եւնոյն բանը պիտի ընէի այսօր ալ :
ճըքէն , ՜Բրճալիէն , Գազանլըքէն , Հարմանլըէն, ք* աաէ՜ր՛ • Գաշնա կ ի ցնե բու ծով ա կ ալ ութի ւն -
Նովա - Զ՚սկորայէն , Այթոսէն : ս^ԲԼՀ "էէ՛ս հ-Ա Հուոկ^ոյն՛ եւ անոնք դիտեն որ ոճրա
Պուլկարիս յ ներգաղթի կեգ ո • կռմիտէին Հաշ– Իբրեւ պատմութեան Համար նիւթ՝ կբ Հրա - գործի մը դէմ չէ ոբ կբ կռուէին ։ Ա*իա յն Աստ
ուական զեկոյցէն կը տեղեկանանք, որ մինչե. 1946 տարակենք այն յայտ արաբ ութ իւննեբբ , զորս ըրած ուած կրնա յ դատել դխ>* •
յ ո ւ լ ի * 2 5 , ներգաղթի Համար ծախսուած է 6.999– էն Ղ,իւր ըմպէ բկի դատարանին առ^եւ՝ Գերմանիոյ Շթ^րայխէլււ, Աանպ-ուա&ային քաբգեբու Հբա^
մ տայնը արձակեց Հէք^եէբ1 ՚
455 լեվա , որմէ 6.591.266 լեվ ան շոգենաւերուն Հա– երբեմնի միաՀեծան տէրերը^ այսօր պատերազմի
մար։ Իսկ ներգաղթի հանգանա՛կութենէն գո յա - ոճրագործի աթոռին վբայ։ Ֆունյք • Ե" իմ պարտականութիւնէ կա տա՜
բեցի ։ Այստեղ էր ոբ իմ ացա յ թէ քար գեր տեղի
ցած է մօտ 6,5 միլիոն լեվա , ներգաղթողներէն ԿԷօշփԹկ • Պարտք կը զգամ յայտարարելու ունեցեր են ։ Տ անցաւոր եմ ։
գանձուած՝ 3,372,256, հարցարաններէն՝ 219.897, ոբ խստօրէն կբ դատապարտեմ այն ղաբՀուբելի
«էրեւան» կազմակերպութեան ձեռնարկներէն՝ քյոբդերբ որոնք պատաՀած են։ Ես ոչ մէկ մամա -
նակ, ոչ ոքի մարդ սպաննելու Հրաման չեմ տը - Շփէ՜բ. Տասը տար ի էն մէկ Հ իւլէական ռումբ
2957463: ուած։ Երբեք Հրամայած կամ թոյլատրած չեմ որ մը մէկ միլիոն՜ մարգպիտի սպաննէ *\յիւ Եորքի
ԳանձապաՀ բ Վ. Հ) ար գի սով կր յայա ա ր ա ր է թէ խմգմ ո ւթի ւնն եր կատարուին ։ Ամէն ՛քսանք թափած մ էք : իմ Վերքին պարտքս է յիշեցնել որ աՀաւոր՝
ամ էն Հայ , ռ/ւ կ՛ անգամ ակս ի «Ե ր Լ ւ /«*//» կազմա՛
եմ արգիլելու Համար այն կոտորածնեբբ, որոնց պ ատ երազմ մ բ քար ո լքան դ պիտի բնէ աշխաբՀ բ Հ
կեր պո ւթեան , կրնայ քննել այս Հաշիւները։ մասին տեղեկութիւն ունեցած եմ ։ Եթէ այն բոլոր Ֆ ր ա ն ք — • Ա սաուծմէ Հ եռացանք ել պատ -
բաներ բ զորս յաղթականները ի գործ կբ դնեն մուեցանք։ Աիայն զէնքերու կամ միքոցներու նբ–
այսօր Գերմանիոյ մէք թոյլատրուած են միքաղգա– ւաղութեան պատճառաւ չէբ Ար՛ կորսնցուցինք՛.
Ֆբ. ծ. է°աչի, օդափոխոդեաԱ յին օրէնքով այն Հիման վրայ թէ այդ պետութիւն– Աստուած էր՛ որ՝ իր վճիռը արձակեց Հիթէէբ ի եւ
նեբբ տակաւին– պատերազմի մէք են Գերմանիոյ իր Վարչաձեւին դէմ ։ Հիթէէբ ուրացաւ Աստուածն
կսպաԱՃԽր Հետ եւ այս վեր քինին անձնատուո ւթիւնբ պա բղա - ալ, Տի սուսն ալ՛.
պէս զինադադար մբն է , ուրեմն այն ատեն Գերմա
նիան ալ կբ գտնուէր միեւնոյն գիբքին մէք -— պա
Այլեւս աւանդութիւն Է , մեր Ա՝իութեան Հա - տերազմի բնթացքին $)բ անսայի, Հո լան տա յ ի , ԼԵՀԱԱՏԱՆԻԻ ԵՒ ՋԵԽՈԱԼՈՎԱ-ԲԻՈՅ ղան -
մար ունենալ իր կայանբ ամէն ամառ։ Հայ Ա ա — Պելճիքայի , ՚Լյոբվեկիոյ , 6 ՚ ո ւ կ ո ս լ ա ւ ի ո յ ել Ցու - դո լած այ ին Գագթ՝Բ Կբ խախտէ Գեր մ անն ե րո ւ
ն ո լկներ ո լ խումբեր տան իլ քեռ կամ ծոՎ , տալ ա - նաստանի Հանդէպ։ Եթէ այսօր Հի,ընեւի պայմանա– կրօնական կառուցուածքբ։ քՒիւրինկէն, որ 50000
նոնց մաքուր օգին ու աբեւին Հետ, առողք սնունդ Գ է՚Բ ԷՀ Ւ ղօբու չէ Գերմ ան ի ո յ Համ ար , եթէ ա յ"օբ կաթոլիկ ունէր պատերազմէն առաք, Հիմա ունի
ու Հայ ոգի ։ Պատերազմը բնգմ՚իքա՚ծ էբ զայն, վեր– Գեբմ անիո յ արդիւն արեր ական մ իքոցները գրաւ - 730.000։ Աաքսռնիոյ մէք ԼԼայփցիկ եայլն^ անոնց
քինբ եգաւ ] ՉՅՉին երբ (\––ուայետնի դեդածիծաղ ա– ուած են , եթէ միլիոնաւոբ Գեբմաններու Հաբս - թիւբ 250.000^5/ բարձրացած է 500.000^։ Հոլտս–
վւեբուն վրայ իր սեփական կարգուսարքով ու կա աո ւթիւնբ անոնց ձեռքէն կը խ լո լի , եթէ ամէն Հայմի թեմբ որ 300.000 կաթոլիկ ունէր Հիմա մէկ
հաւորումով յատուկ շէնքի մբմէք, 120 երախաներ արժ–էյ>աւռր առարկայ կը փոխագրուի յաղթական միլիոնէն աւելի ունի, եւ այլն։ Վերոյիշեալ շբ–
երեք ֊–խումբերով վայելեցին բնութեան լիառատ ե ր կիր ները , եթ է ազատ ո ւ֊թի ւնն ո ւ սեփա կ ան ո ւ - քաննեբը ռուսական գօտիին մէք են , 1լ բսէ անգ–
պ արգեւն եր բ ։ Ափսոս որ ծովեզերեայ ռմբակո - թիւնը բռնաբար ուած են ուրեմն Գերմանիոյ կոզմէ լերէն կաթոլիկ պաբբերաթերթբ ^.ԹէյպլէթՖ % Կրօ
հումները կործանեցին (հո լա յեան բ եւ մեր շէնքը , դբաւեալ երկիրներու մէք, ձեռք՝՝ առնուած մ իքոցնե նական տեսակէտով Հտեղափոիսուած անձերում
վաշիի վեբածե լով ամ էն բան ։ րը չեն կրնար ճիշտ նկատուի լ մի քաղդ . տեսակէ Հոս անքը մի ե ւն ո լն արգի ւնքբ տ ո ւած է ամեր իկ -
անմեղ է ։ Ե" պատե - եան եւ անգլիական գօտիներուն մէք ալ։
Պէաք էր սակայն ստեղծեք նորը ել շարունակել տէն ։ Գերման ժ՜ողովուրդը
ԼեՀ աստ ան եւ Զեխո ս լովաքիոյ մէք կան տա
աւանդութիւնը : ի^ն չպէս կարելի է լռոլթեամբ բաղմ չուզեցի ; Ամ էն ինչ բբի պատերազմ ը Հ եռա–
սկբ– կաւին կաթոէիկ Համայնքներ որ կբ սպասեն մեկ
անցնիլ այդքան դիմումներու վրայէն ։ Ընթացք ցնելոլ Համ ար ։ Ե*~ սակայն երբ պատ եբտգմբ
Հայրենիքս նելու։ Հիմակուընէ յայտնի է որ գերմանական
պէտք էր տ բուէ ր գործին որքան ալ գմո լար բլրա սաւ , ամ էն մի քոց ձեռք առի որ իմ
էին իմ Հայրե ա յն գաւառներ ը որ ամբոգքո վին բողոքական էին,
յին պայմ աններ բ , փորձով գիաէինք գլխաւոր խո– յաղթէր։ իմ միակ շարժ-առիթնեբս
նիքիս սէրը , անոր ե բ քան կո ւթ ի ւն բ , անոր աղա - ապագա յին շատ կարեւոր թիւ մբ կա թո լի կ փոք
ԷԲ^ԴոաԲ լԷ՚^Ք^ գանելու անյաղթելի արգելքները, խօսքերուս րամասնութիւն պիտի ունենան ։֊
տութիւն բ եւ անոր վերապրում ը ։ Այս
մ անաւանդ որ պէտք Հէբ՝ պատաՀ ա կանո ւթեան
Վկայ թող բԱան Աստուած ու գերման ժողովոլր -
ձգել այսքան մ եհ՛ պւա տ ա սւախիւաանս.ա ա ո լո ւթիւն 1ը։
դբ։
Ուզեց ինք երկու բամնե լ խմբաւորում բ , Ա * Մ ար–
«ԳԱՒԻԹ ԲԷԿ» ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ԹԱՏԵՐԱԽԱՂԸ
"Հմէ Է՝Ր շրջականերով, ք՝ • Փարիզ իբ արուար ՐռլւոՕլՓ Հ Է Ա Այս դատաւորութեան "կիզ -
ձաններով ։ բէն ի վեր, նոյնիսկ աւելի առաք, գիտէի .թէ ինչ Երեւանի արուեստի Վաստակաւս ր գործիչնե
ՀթնոբՀակալութեամբ պէտք է յիշենք ֆքան - պիտի պա տ աՀ էր : Գիտէի թէ ա յն վկաները որոնք րէն երգաՀան Աշոտ Աաթան , զԳաւիթ Բէկք» անու
սակ ան արձակուողի ազդ * կ™միտէին ընծա յած ճշմարտութիւնը բոին , իբրեւ ստախօս պիտի ամ– նս Վ ե բամշտա կ ան տրամ մբ պա տ բա ստելո լ վրայ
դիւրութիւները, որոնց շնորՀիլ կաբելի եգաւ ք1՛՛ բաստանուէին եւ պաշտօնապէս վաւերաաոց ուտէ է Համերգային ն ո ւա գա իա ո ւմբի , ե բդեց ի կ խումբի
լագ, ոյն պայմ աններով գտնել երկու Հաստատոլ - գրաւոր յա յտ ա բա ր ո ւթ ի ւննե ր ո լ Հաւատք պիտի եւ սոլիստներոլ Համար ։ ՛Լ,ի՚֊թբ խ՛*՝ բագ ր ած է
թիւն մ անչեբոլ ե. աղ^ի կնեբ ու Հ ամ ա ր, ղատ զատգ չբնծայոլէր։ Օտարներ ր իրաւունք չունին Գերմա բանաստեղծ Աւետիք իսաՀակեան Հ
Փարիզ - Օրլէան գիծին վբայ՝ Աոնլեբի գեղեցիկ նիոյ ներքին գործերուն միքամտելու։ Ես Ֆի՚֊րէբի Երաժ՜շտական տբամբ 4 մ ասէ բաղկացած է.
բարձունքին։ քյբկռլ խումբեր 65 երախայ 2$ական ամէնէն անձնուէր ծառան էի։ Հիթէէբ գերման ժ՜ո– ՛Լյախարան , առաքին եւ երկրո րդ մ ասեր ու վեր ՚
օր, մի միայն Փարիղէն եւ արուարձաններէն վա - ղովոլրգին ււլ ա ա մ ո ւթ ե ան ամ էնէն արտակարգ քստբան ։ Ի ւր ա քան չի ւբ մ աս բ բաղկացած է երեք
յելեցին Ֆ • Կ * ե ա չի խնամքբ , անմ իշական Հսկո֊ գէմքն էր. ։ Ես երբեք պիտի չոլրանամ կեանքիս Հատուածէ ։ Նախաբանին մէք Հայ ժ-ողոՎոլրդին
ղոլթեանբ տակ Օր՛ Ա՛ Զէյթ"^կեանի եւ Պ • ՝Բէ - այդ շրքանբ ։ Ջեմ ցաւիր, բնաւ երբեք , եթէ կա ծանր վի,ճակբ եւ տառապանքը կը ներկայացուի
չեանի որոնք մեծ նուիրումոՎ շր^ապատեցին– ազա խաղան բարձրացնէք զիս , գիտեմ որ Յյի^բէ՜Րին պարսկական տիրապետութեան շբ քանին։ Առաքին
բը եւ զբաղեցան առաւելապէս անոնց ներշնչել Հայ ներկայութեան պիտի ելլեմ ։ Եթէ կեանքը վեր - Հ ատ ո լած բ կբ ներկա յա ցնէ Հերոս Ա տեփաննոս
բ լ լա լո լ Հ պա բա ո ւթի ւնը ,խօսի լ իրենց գեգեց իկ լե սկսէի , նո բէն պիտի բնէի միեւնո յն բանը ։ ՀյաՀումեանի Հ ար սն ց ո լ Գա յ ի ան է ի սպասողական
զուն եւ երգել այն սիրուն երգերը որոնք օտաբն՚ե– Ր՚իպ՚ըյն^րքռփ Ամ բողք չարիքբ ծնաւ Վէր - վիճակբ ։ Եր՛կր՛ո րգ Հատուած բ Գաւիթ ք*էկի եր -
բուն իսկ Հիացում պատճառեցին ։ սա յ լի մէք ։ ՝ք^սան տարի շարունակ աշխատեցայ դումն է եւ երբորդ Հատուածբ քայէերգ , Գաւիթ
Աեպտեմբ * 2ին վերադարձաւ վերջին խումրբ վտանգը Հեռացնել ։Պաաաս խանատոլ կը նկատ ո ւ իմ ք՝էկբ կբ ձ^՚Ր^ւ՛ դԷ*ղԷ Զէվոլ– ամ բոցը ։ Երաժշտա
կա զգուբ ուած , շէնշող իրենց ա ռա^ն ո բ գին բնկե - Հիթէէբ ի արտաքին քաղաքականութեան ։ Ա՝ եր կան տրամ ին երկրորդ մասին առաքին Հ ատ ո լած ր
րակցութեամ բ ։ Տ>ր * կ . քյ ա չ ի Եբ^ • Վարչութեան նպատակը աշիւաբՀը գրաւել չէր ք այլ քնքել տալ կվարտա յա յտէ Վ^արդավառ , երկրորդ Հատուած բ
անգամոլՀիներ , ծնողքներ եւ բարեկամներ բնգոլ– ՆԼէրսայքլի դաշնագիրը ։Երբ Մ " ս կա ա գացի՝, Ա թա քՒամարայի ատեան բ ։ ։ Անիկա Թիֆէիս > Գաւիթ
նեցին զիրենք ^\ստէ^^1^է2 կա յարան ին մէ^, այնպիսի լին ինծի Հետ չխօսեցաւ գերմանեւլեՀ վէճր Հաշ Բէկի վե ր ա դա ր ձին կբ սպասէ , եւ երրորդ Հատ -
գոՀունակութեամբ որ յատուկ է լաւ գործ մբ կա տաբար ձե ւով կարգադրելու մասին* բնգՀակա - ո ւած ր ՝ գրոՀը ԶեՎու ամ րոց ին վրա յ ու Գաւիթ
տարած բ լ լ ա լ ո լ – վստաՀոլթիլնբ, ունեցողին։ Ա* ռակն Հ ասկցոլց ո ր ե թէ չՀ աւան է ինք ԼեՀ ա ս տ ան ի ք՝էկի յագթանակր։ Վերքաբանը պիտի արտայայ
խումբր եւս Օգոստ *ի առածին շաբաթը նոյն ձեւով կէս ը իրեն տալու , կրնայի վերադառնալ : Անգլիան տէ Հայ մողովոլրգին կամքը՝ ամրտպնդել Գա -
դիմաւորսւած էին, բոլորն ալ տռող^ ու կայտառ։ եւ Ամ ե րի կան ա յԱ0.ր մ իեւնո յն կացութեան մ էք կր *՜իթ ք՚էկի ձեռք բերած յաղթանակը ։
Ոչ մէկ անախոբմ Հիւանգութիւն կամ արկած չէր գտնուին՝ (հուսիսյ Հ անդէպ ։ կբ մաղթեմ որ այս Ա ա թեան արդէն աւարտած է իր ա յս գործին
խանգարած կայաններու ներդաշնակութիւնբ : եր կոլ ե րկի բներ ը աւելի բախտաւոր ըլլան քան առաքին եւ երկրորդ մասերը։ Այժ՜մ նախաբանը
$)րւ* կապոյտ Խաչբ մի միայն այս ձեռնարկին մ ենք Հ կբ ցաւիմ մէկ բանի Համ ար որ իմ ար կբ Դէ՚է* շո ւա ո վ էլ աւարտէ նաեւ վեր քա բանը։ հ
Վրայ ծախսեց 150.000 ֆրանք ։
տաքին քաղաքականութիւնս ձախողեցաւ ։
Քայթ-Է՜լ • կ՚ընգո ւն իմ պատ աս խանաաուո լ - ՄԵՐ ՇՐՋԱՆԱՒԱՐՏՆԵՐԸ
կայանը կազմուեցաւ աւելի ուշ, Օգոս– թիւններս ։
2\ին Մարսէյէն, Տինեըի մօտ (Պաս Ալփ) ՓսւփէԹ Եթէ \933ին Հաւանեցայ գործակ Գ ր ի գ ո ր Տ ի ր ե ա ն Տէօյլ (Տ. 6է 0.) աւարտած
1250 մէթր սարձրութեան վրայ, լեռնային գեղե - ցիլ նոր աէարչաձեւին Հետ , պատճառ^ը այն է, որ է 1ոտէհսէ ձշ ՕոՄոշ ժտ Բտւոտի ւոարեշրքանբ , առաքին
ցիկ դէբքի մը մ է ^ ։ Փոքրիկ գիւղակի մը պետական ես պարտականութիւն կբ նկատէ ի ազգային-բն՝– մրցանակով ։ Իբր յառաքագէմ ուսանող արժ՜անա
Դ*ԴԲոռԲ ա րամադրուած էր մեղի Պ * Ե՛ ՝Բո չո ւնեա– կերվաբական շտրմում ը բնականոն ճամբու մ էք ցած է ֆրանսական կառավարութեան կ ււդմ է
նի հանքերով, որ իր կարելին չխնայեց օգտակա^ր պաՀել ։ $ոյս ունէի քժէ քրիստոնէական սկզբունք– ՏօԱէՏշի մը , Աթրաղպոլբկի Համ ա լսարան ի քա–
ըլլալու մեր Ա իութեան այս ձեռնարկին յա^ողոլ - ներբ պիաի կրնա յին լաւադո յնս Հակազդել ար - բ ի ՚ ֊ դ ի մասնագիտութեան ճի՚֊ղին Հետեւե լու Հ ա–
թեան Համար : մ ատ ական քաղաքականութեան մ բ գէմ, ու ^րկք՚Հ՚Ը մ ար է
Fonds A.R.A.M
