Page 202 - \ARM_19-1946_03

ՀԱքհԱՔ

պաամիչը աեսահ՝ չէ Հա յասաան ը , սակայն ճամ-

ՏԵՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ՄԸ ՀԱՅ էին Ծ Ա Գ Ո Ի Մ Ը ըոըգելուի Առակաւոր Ասիոյ շարք մը երկիրները յ

Ե գիպա ո ս եւ Հի-֊-ո • Սափըիկէ » գըած՝ է իս>Ը Գէ ՍՔ^՚Ր*

Աէտաւազդ Ա ր ք փ էւնտ որոնց 7րգին (լ(Է ի*Բսի Հայերու մասփն ;

Ինչպէս բոլին ու մեծ աղգերու ծագման Համ աճա յն Հերբգոաոսի , Հա յեր ը մէկ ճիւղն

Յսւււաջ^ք խմբագրութեան յանձնարարոլ - պատմութիւնը ւներոլ մԷՀ կը կորսուի , երե­ են Հն գե ւ ր ո պա կան այն մ եհ՝ գա գթա կան ո ւթեան ,

թեամբ, տեսակցութիւն մր խնգրեցի Արաաւագգ ւակայական դէսոլ եւ դիցաբանական իրոզու– որ ան յա յա Ժամանակն եր ո լ մէ^ ո աքի ելան Հնգռյւ

աըքք Օբ֊֊ըմէեանյէն, ՛որ սիրայօժար պատասխա­ թիւննեըբւ ծնոլնրյնպէ» Հայ ցեղի ծագումը ^^^Ժ Լեդնադաչ^ոեըէն եթ. եկաւ. Հասաաարււեցաչ֊

նելով Հարցումներուս՝ տեղե կութ ի լեներ տուաւ շատ վաղ^°ակա՝ւլալուն Հ ամ ար ՝ կոբսուած է 1/եթ– հ՝բվրկ Հի ւո ի ոա՝յին աւսփասաաններ ը; քիամա–

.Աոլրիոյ եւ Լիբանանի գաղութին , ինչպէս ել &«-- առասպելներու իուրդին մէշ՝ : նակ մը ՎերՓյ այգ գաղթականութեան մէկ ճիւ֊ղը

զոպայի թեմին կազմակերպութեան մասին։ Պատմական –տնասիրական կարգ մ շ յայտ֊ անցաւ Փռիւգիա , Մակեգոնփոյ շրջանները , եւ

Ս ո ւ ր ի ո յ գ ա ղ ո ւ թ ը . — Աոլրիոյ եւ Լիբանանի նութիւններ այսասին , որ այսօր ունինք մեր ապրեցաւ Փ֊ո֊իւգիացիներ անունին աակ : Ըստ Հե՜

մ է լ մօտաւո րապէս 180,000^ Հասնող Հայութիւն տչքի առլցել, չե՚սմաձայնիր իրարու։ Այսու­ րոգոտոսի , Հայերը ա յգ Փո֊ի-֊֊գ^՚երն էին, որ

մր ունինք՝ Հայ—կաթողիկէ ել Հա յ—աւեաա բանա­ հանդերձ , յօգուէեր ընթերցողներուն , կարեւոր ւիռիւգեան 4&եւոփ Հ ագո ւաձ՛ ՛ու գինուած՜՝ ասիական

կան Համայնքով, որոնք կր վայելեն իրենց կրօ­ կը Համարեմ Հալօտակի ներկայացնել զանոնք։ •1<Ւրակիացինեբուն Հեա՝ *Լոսփորի վյրայէն գաղթե–

նական եւ մշակութային ազատութիւնը։ Անթի - Մեր պատմածը, խորենացի , Աստուածա - ցին Փոքր Աս իա : Շր^ան մը , ղոբ երբ իրենց ցե­

լեասի կաթողիկոսարանը ու էչբէֆիէի Հա յ—կա– շունչի նկարագրլ չկլՀեղեղԷն աղատ ո լած Նոյի ղակիցները Ե ա ր ո ւս կն ե ր , Լի կո լր ի ացին եբ եւ

թոզիկէ պատրիարքարանը կը վարեն իրենց Հա­ մէկ զալկին սերձը կը Համարի մեր նախաՀայ– Պասքեր անուններովդ Ե՚֊ըոպան նուաՏաձ՜ են , Հա՜

մայնքներուն եկեղեցական ու կրթական, բարեսի­ րը՝ Մեծ Հայկ, անոր վերադրելով դիւցազնա­ յեըն աչ լեցուցած՜ են այն պարապները, ղոբս գՂ՜

րական գործերը : կեդրոններու և չբչաններու աղ– կան Հզօր քա քուքն մը՝ բռնակալ Բելի դէմ > յացուցահ՝ էիս Սկի*–թացիներու. գո բհ՜ան՝ աւեր -

ԴայՒս մեր բոլոր վարժարանները աւելի քան քսան "Կ.ԸԳՐ Կ.Ը Գ ֊ ՚ է Հ-էՒողովուրդի պատմութեան։ ները :

Հազար աշակերտութեամբ կը ծառայեն տոՀմային Մեր պատմուամբ Հետաքրքրուող օտար եւ Հերոգոտոս չէ յիշեր ) թէ Հայեբը առածին

դաստիարակութեան : Արաբերէնը պարտաւորիչ է հայ գիտնականն։ ու բանասէրներ, Հայերուս անգամ , ուր բնակեցան , սա կա յն իր ժամանակին ,

ել ամէն տեղ կ՝ուսոլցուի պետութենէն վճարուած ծագման մասին, շո րգա բար , այլ եւ այլ կար­ Հ այ եր ու բնակո ւթեան ա ե գը կը ցուցնէ Աս ո բ ես *

֊ուսուցիչներով։ ծիքներ ունեցած 4 Ա եղ կոչած են Հփթիթներու աանի Հիւսիսային կողմը, Ալիս եւ Տիգրիս գետե­

գաղթականներ, Ալթացիներու արշաւախումբեր, ր՛1 եղերքը, մինչեւ ^իէիկիոյ սաՀմանները։ Տ ե–
Պ է յ բ ո լ թ փ իայՆժաոաւԹը Աղունի է ի Ազգային Կիմմերներ
, Հնդեկպական գաղթականներ , Սու­ աոյ , ք*աբելոնի Հ րաշալիքնռ րը նկարագրելու կար­
Բուժարանը իրական բարիք մըն է ոչ միայն Լի­ մերական
գաղթաֆներ , Ի)ալտեր, Բետացինեբ , գին , իբրեւ ուրիշ Հբաշալիք մը կը պաամ է Հայե­
բանանի, այլեւ Աուրիոյ ել իրանի, իր աքի, Պա–
ն: րու նաւարկութեան մ ե թ ո ան ե ր ը ՏիգՀ*ԻսԻ ւԼսԱ՛
ղեստինի եւ Եգիպտոսի Համար , ուրկէ մեծ թիւով
Վճռական խօս– արտասանելու համար, պէտք մինչեւ Բ աբելոն :
Հիլանղներ կ՝,ըն ղո ւն ո լին : ՛Ներկայիս բուժարանին
է ըսել թէ Հայաստկը տակաւին չէ ուսումնասիր­ Հ եր ո գո ա ո ս էն քանի մը աասնամ եակ եաքը
մէչ՝ ու՛նինք 134 Հիւանդներ , որոնք առարկայ են
ուած։ Այնուամենյնիւ, շատոնց գտնուած են ապրող ոլբփ շ նշանաւոր յո յն պաամի չ մը, *ք՝սենո–
խնամակալութեան 1ւ բժ չկա պետին՝ Բարդէն Մկը–
Պարսից Գար ԷՀ Վշասպեանի Հրամանաւ, Բրի լ՛­ փոն , նաիյորգէն քիչ մը աւելի լայն կը խօսի Հա–֊
տիչեանի դնաՀատելի Հողած ու թեան : Հակառակ
՛՛՛ոս Լ առա՚լ, 606 թ՚ականին , Բիրմանչահի մօտե– յեբ՚ոլ մասին է
պատերազմի դժուարութեանց, բուժարանը միշտ
\ՐԸ, Բիսոլթոլնի ժ յ ռ ի ն վրայ կատարուած փո– Անուանի ԱոկբաաԷսի աշակերտ այս ւիիլիսո–
բաց մնաց եւ փրկեց բազմաթիւ կեանքեր։ Ունե­
րագրոլթիւնները, ոոնց մէչ\ յիչատակուած է փայ մատենագիրը եղա-հ՜ է, միեւնոյն ատեն, կարող
ցանք անգլիացի ել յոյն սպաներ, որոնք բոլժուե–
Արմենիա անունր: գօրավար մը, որ Հագարաւոր յոյն վարձկան գի*ե—
ցան եւ երախտագիտոլթեամբ մեկնեցան։
Լեման-Հաուպտ մեզի ցոյց ուՀորներոլ Հետ մասնակցահ՜ է , 404//^ յ կրասեր

Գ ր ա կ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ը ՝ Ս ո լ ր ը ա ե լ Լ ի բ ա ն ա ն • — տուաւ Ա ր մ ե ն ի անոնը երկու դար աւելի կանուխ Կիւրոսի իբ աւագ եղբօր \Լբ տ ա քս ե ր քս ե ս ի գէմ

Գ՛րական՝ ել գեղարոլեստական զարմանալի եռան - շրջաններուն , իսկ Լարքվարտի տեսակէտով, Հո­ մղած՛ կռիւներուն : Հայրենական գաՀը եղբայր եղ֊

գուն շարժում մը կայ տարիներէ ի վեր Պէյրու– մերոսի ղործերուն ղ չ յիշուած Ա բ ի մ օ է անուան բօ ր ձ եռքէն իւլելո լ առա Փաղը ո ւթեամ բ յա ր ո լց -

Բ/՛ > Հաչէպի եւ Դամասկոսի մէչ : Ութը օրաթերթ տակ արմէն կամ Հսյ ժողովուրդ Հասկնալու է : ուած՜ ապստամբութիւնը ձախողելուն պատճառաւ–.

ունինք, քսանէ աւելի պարբերականներով։ Ու­ Մ– Մինասեան , մասնաւորաբար Մերձաւոր ՚ք՝սենոլիոն տասը Հագար յոյն ղին ոլորներու Հետ

՛՛ի՛նք նմանապէս բազմաթիւ Հրատարակութիւն - Արեւելքի, երկիրներէ ուսումնասիրող օտար պատ– կը ստիպոլի Հայրենիք վերագառնալ , անցնելով

ներ; ժողովուրդը ընթերցասէր է եւ կը լեցնէ բա­ մա բանասէրներու կատարած նոր յայտնութիւն - Կորգուաց երկիրներէն եւ Հայաստանէն :

նախօսութեանց , գասաիսօսոլթիւններոլ ել երաժշ­ ՚ևերուն կռթնելով^ «Հայրենիք» ամսագրին մէ^ Այս առթիւ, ականատես պատմիչ ՝Բսենոփոնը

տական ունկնղոութեանց սրաՀները։ կանաչեանի , Հրատարակեց շ՚՚՚րՀ մր Հմտալից ուս ո ւմնասի բու­ կը ճանչնա յ Հա յասաան ը իբրեւ մ ե& ու օբՀնուած՝

Պատմագրեանի , Պէըպէըեանի, Գէորգեանի սար­ թիւննե ր, որոնցմով իյնաց ապացուցանել մեծ երկիր մը, եւիր գրած֊ Նահանջ ք ^ խ ֊ ր ռ ց ^ մէչ, ան,

քած նուագաՀանդէսները շատ մեծ ընդունելու - քաղաքակրթութիւն մը ունեցող Հայ ժոգո վու-րգին գեղեցիկ տողերով կը նկարագրէ Հայաստանի ա՛

թիւն գտան։ Անթիլեասի կաթողիկոսարանը սար– գոյութիւնը Սումերական եւ Բաբելոնական մոգո– յրեբ եւ աասնտառ նե բու ըն դարձա կութ ի ւ
կենսա֊
րոնք մեծապէս օգտակար էէղաս I ^ ՚ -- ՚ վուսգեերոլ տարեկից : րօտավա "՚ած՜քեն չնորՀները,
մթերքներու
Տպաււորութիւննհր էջմիածինէն Ես իբր ե– ֆրիստոսէ ա ո ա V . կՀ^ չ չ..,.^ ^ »է ոո ֆ՚սաձ է առատութիւնը, րնւ ՜
, էջմիածին
կեղեցական պատգամաւոր Լիբանանի մասին, մինչեւ Հիմա, ամէնէն շաււ, պա շա պանն է– II՛ է .-

Հասայ անցեալ տարուայ &ո ւնիս 14ի% ե ամրող1 ԲԸ "՚՜սեցաձ է; ՜Ծագումով Փոքր Ասիացի այգ յոյն

երկու, շաբաթ իմ պա րւոա կան ո ւթ ի ւննե րս 1լաւոա - մի մ է չ ընգՀ անուր Համ եր ա շիս ո ւթ ի ւն եւ Հ ամ ա - լ ֊լ-ւրգի ոլչիմութիւնը

րաւծ՜, երբ կբ պ ատ բա սա ո ւէ ի այոելել Եըե ւան ի ե ւ ձայնութիւն ստեղծ՜եին է, որով կաբելի պիտի "մ գեղ^կոլՀիները Հայերէնէն ղատ օտար լեզու­
նոբոգուած՜ ներ ալ գիտէին՝) :
շրջաններու, կարեւոր Հիմնարկները, դառնա յ մ իա յն ապաՀովել թեմ ին կաղմ ակերպոլ–

մ ալար իա յուի մ ր յան կարօ" Հ ի սան դա ց ա յ եւ 21 օր թիւնը եւ յառաչգիմութիւնը ։ ՚)՚ժ ը ա խ սւ ա ր ա ր , Բսենաիոն Հայերու ծագման մասին Հերհգո–

մնացի թի՛ւ 3 պետական Հիւանդանոցը : Հայաս­ ինչպէս քիէ "՛՞ԷՀ ամէն տկղ, Ց)րանսայի մէչ ա/ տոսէն տարբեր բան մը չըսեր, ընդՀակառակն ,

տանի իմ յուշերս եւ խոհերս 22 յօդուածներով փոքր չափով մր խանգարուած՜ կը տեսնեմ ադգա– և"։ յայտնէ թէ Հայերը վանեցին նաիյկին բնակիչ­

Հրատարակուեցան «Հայաստանի կոչնակվի մէչՀ եւ յին Համերաշխութիւնը; Ղ՝էպի Հայրենիք ամիս­ ները իրենց երկիրներէն , ռրոք լեռներ բ ապաստա–

.վերջերս ամփոփուեցան դրքոյկի ձեւով, որ շու­ ներէ ի վե ր շարունակուոգ ներ՛գաղթ ը պէտք է եցան եւ թալանելով ապրեցան : խալտերոլ Հետ,

տով կը Հասնի Փարիզ ալ։ Հայաստանի մէչ՛ պե­ ւոլբախոլթեամբ լեցնէ ըոլորիս սիրտը եւ ոչ թէ սակայն , փոխադարձ անվստաՀ ո ւթեան շրջանը

տական եւ եկեղեցական ի շիոս/նութիլննեբ ր զիրար առիթ տայ ուղղակի կամ կողմնակի ակնարկներու։ կարճ տեւեց։ Անոնք շուտով Համ՛ե րա շիե ցան , եւ

Հասկցած են եւ զիրար կը լրացնեն : Հայրենիքը ներգաղթի ձեռնարկը քա^սլերած՜ ըլ­ մինչեւ իսկ իրարու մէշ՝ ամ ո ւսնո ւթի ւննե ր կնքե -
լ՚՚վ՝ Հայերը ժառանգեցին այս վաղնջական ժողո­
Ն ե ր գ ա ղ թ ը ե ւ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ ի ւ ն ը • — Ներ - լալով յ ան շուշտ գա յն դրած՜ է Թեք՚նիք Հ իմերու վուրդին արիւնը •
պաշա՚օ–
դաղթը կը շարունակուի շատ կանոնաւոր պայ - վրա յ եւ ամէն տեգ ղրկուած՜ ներգաղթի

մաններոլ մէչ^։Ցարգ 150,000 Հ՚՚գի արձանագրուած նե աները կը Հ սկեն գործեին , տ ե գա կան յանձնամո– Անցեալ գարու վերշերը ապրող Տոքթ. Պէլքի,

են ամէն իսաւէ ու դասակարզէ , եւ ամէն ոք լււն֊ ղութէերոլ Հ ետ : Այսքան կարեւոր ել բնգարձակ որ Ուր ար ւաւ լ երկիրն ու անոր քաղաքակրթու -

Համբերութեամբ օր առաք Հայրենիք մ եկն ի լ կ՝ու– ծ՜րագրի մը իր ա գործ՛ման՛ շ ո ւր ^ ես ոչ մէկ աչքա­ իժիւնը ճանչցողներուն մէ^ ամէնէն պատկառելի

ղէ : Յարդ չուբչ\ տասը Հազար Հոգի մեկնած են ռու ղանցառութեանց ականատես եղայք ԸնգՀա– դէմքն է, կ՝ընդունի թէ Հայերը իբրեւ դաղթական

ու կը կարծուի որ մինչեւ աշուն մեկնողներու կառակձ՛ ոչ մ իա յն տեղական ի շխ ան ո ւթ ի ւնն ե բը ե եկան ել առածին առթիւ տեղալորուեցան Ուըար–

թիւը կրնայ երեսուն Հազարի Հասնի լ։ Հայաստան եր կրի բնիկ ա յ լա ղան մ ո գովո ւր գները գնաՀ ատե­ տոլ երկիրը։ Այս եկուորները, քաղաքակրթական

Հասնողներէն Պէ յրութ իրենց բարեկամներուն եւ ցին լաւ կազմակեբպուած՜ ներգաղթը այլ ե անոր չատ Հիանալի ճարպիկութեամբ , կարճ ժամանա­

ազգականներուն գրած նամակներուն մէկ քանին մ՛էչ տեսան Հայուն Համբաւեայ Հայրենասիրութիւ­ կամիջոցին նուաճէ ցին այղ երկրին սեփական քա­

կարդացի : Բոլորն ալ դոՀ են եւ կը յաձնարարեն֊ նը։ Ամէն Հայ, գլխաւորութեամբ իր մամուլին, ղաքակրթութիւնը, լեղուն եւ ամբող^ բնիկ ժո­

որ շուտով միանան իրենց։ Բոլորն ալ գործ են պէտք է իրատես եւ աննախապաշար ոգիով տեսնէ ղովուրդը ձուլեցին իրենց մ է ^ ։

գտած եւ կը վայելեն ամէն կերպ Հոգածութիւն : իրականութ,իւձնը ։ Ւնչպէս ամէն տեղ, առա ւ ելա - Սնունդով Ամասիացի Ատրաբռն աշիյարՀա -

Վերջին նաւով Հայաստան մեկնեցալ Հայ կաթո­ ըոյբ Ֆր ան սա յի մէչ,Հայ մ ամուլը Հզօրագո յն ագ­ գրագէտը, որ ապրած է Բրիստոսէ մէկ գար ա֊

լիկ մայրապետ մը։ դակ մ բն է գագո ւթին մէչ Համերաշխութեան պաՀ– ս աք , Պոմպէոսի , կիկերոնի եւ Կեսարի ժամանակ–

Ի՞նչ են ձեբ նոր պաշաօնը եւ տհսակէււաե|րբ պանումին ել վստաՀ եմ որ Հատուած՜ական ամէն ներուն, Հայ ժողովուրդի պատմական վերերելոլ–

թեմի կազմակերպութեան մասին Որպէս Մայը– նկատումներէ վեր ֊գիաի մնայ ֆրանսաՀայ մա– մը կը ներկայացնէ Արտաչիասի կամ րոտ ներքին

•Աթոռոյ Հայրապետական լիազօր ներկայացուցիք մ ո ւլըք մա սնաւոր ապէս ներկայ բացառիկ սա օրե­ պատմիչներուն՝ Արտաշէս Ա*ի օրով։

եւ \յԼրոպայի թեմի ժամանակաւոր առաջնորդ ե– րուն , երբ Հա յրենիք եւ եկեղեց ի , Հա յաստանի

կած եմ Հովուելու եւ կազմակերպելու ֆլրոպայի մէչ թէ դուրսը, շատ մը ակն կա լութի ւնն եր ու - Ա արա բոն ի առածին պատմական աչիյատու —

թեմը։ ժամանակ մը Փարիզ մնալէ տքը , Հետզ– նին՝, որոնք կրնան աւելի շուտ եւ աւելի լաւ պայ– թիւնը կորսուած է : Բարեբախտաբար , ժամ տնա­

Հետէ պիտի ա յցելեմկ ւր ոպա յի բոլոր շրջանները, մ աններով ա բ դի ւն ա ւո բ ե լ , եթէ եր բեք մ ենք ա– կին մաշեցնող ժանիքներէն բոլորովին ղերծ մնա­

ծանօթանալու Համար զաղութներու վիճակին եւ ւելի մօտ ապրա\ծ՜ է\էէասՔ 1՚1՛աՐՈԼ– » եւ մեր անՀա– ցեր է Ա շ խ ա ր հ ա գ ր ո ւ թ ի ւ ն անունով տասնեօթը

տեղեկանալու ժողովուրդի կարիքներուն : Պիտի տա կան եւ Հ ամ ա յնա կան ումեըը կարենանք ղօգեյ ՚ԳԻՐՔ^՚Ր՚Է բաղկացած իր Հռչակաւոր գոր՛ծը, որուն

աշխատիմ եկեղեցական չունեցող կեդրոնները օժ­ ի ր ա բու՛. տասնեւմէկերորդ գրքին մէՀն է որ աւելի։ շատ

տել պարտաճանաչ վարդապետներով եւ քաՀանա– Տարիներու երկարատեւ մե բ .ընդարձակ կը իսօսի Հ ա ւ աս սլանի եւ Հ, Ժոգո–
տառապանքները վոլրգի
ներով, միշտ զործակցոլթեամր տեղական Հոգա - մասին;

րարձութեանց և ժողովուրդին : ՚1,որսւՀաո սեր՛ուն­ վեր չ գտած՜ Հ ամ արե էով , մ եր ուժերու Համ ագրոլ– Ս •լ՛Ա՛ր՛՛ն իր աչքով տեսած է Հ ա լաստան ը ,
պտտած է ուրիշ
դին եւ երիտասարդութեան մայրենի լեզուի ու­ թեամ բը ղօ ը ա ցն ենք մ եր եկեղեցին ու Հա յրեն իքը ռեսւ ՛ծ է Հարեւան երկիրները,
մատենադարաննե
սուցումն ալ Հայագիտական ծանօթութիւներով եւ անկարելին չէ Որ կը պաՀանչենք։ Ֆրանսա եւ չատ մը երկի ըներ , այցելած է

անոր գեղեցիկ աւունգութիւնները կրնան բոլորս

պիտի գրաւէ իմ առանձին ուշադրութիւնս : Պիտի ալ դէպի այգ "լո/1ՈԼթիլ–ԼՀ առա^որդել մեզ , ու

փափաքիմ Հսկե լ նաեւ ամ ուսն ական ա ր տօն ու - ես իմ ժողովուրդիս Հետ սիրով պիտի գնա Հատ է ի

թեանց : փրանսաՀայ մամուլին բերելիք թան՛կագին օժան­
:
<1)խոի կ ր ն ա ՞ ք հ ա մ ե ր ա շ ի ո լ թ - ի ւ ն աււեղծել - — դակութիւնը ւI / / ր 7 / / • Ս՝յԱարսո.ղ, աս– ~,աստր–

Եկեղեցականներուս գլխաւոր ուշագրտլթիւնը թե– խ– Վ Շ Տ Ո Ի Ն Ի - յոյն–Հռոմէական գիտական տշիւարՀի ա–
Հմուտ պատմիչը
մէնէն ել ճանչցուած կատարեաք

Fonds A.R.A.M