Page 194 - \ARM_19-1946_03

ւճճտւ

Գեդֆսըգի ամենամ-եհ– վիմափոր տաճարներէն մին է

ԸՆԿԵՐՀԱՐԱԿԱՆՆԵՐՈԻ Գ Ե ՛ Լ ԱՒ Գ Ք՝Է այս վայրեբբ ջ ո ՚ ֊ ը ի պաշտամունքի Հեւո. կապ­

ԱգգափԱ ճաէէագումադ ԿՈԹՈՂ ՀԱՅ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ուած– էին) ատիկա կը Հաստատուի Գեդա մա ւ լեռ–

ներ ուն լանջքին վրայ գրու-ած՜ ջոլրի աստ ո լածնե­

րու՝ Հվխքապ%ք,բրւֆ գոյութեամբ ; Այգ վիշապները

Ամսոյս 29ին , Փարիզի մէ^գ կը դումարուգի Հին գարերու մէ^ Հայաստան այցելող ամէն յկը մնան տակաւ֊ին մինչեւ, այսօր :

Ֆրանս * Ընկերվար ակքաններու. Բ* Միջազգայինի մարդու Համար գ .որ կը փափաքէ ր տեսնել նաեւ. Անշուշտ Հնագոյն շրջաններու մէջ Այրիվանքի

Ֆրանս • Հ ատո լած^ին (Տ.ք.1.0.) ՅՏրգ ազգային Հա– Հայ ժոզովոկրգին պատմական յուշարձանները^ շինութիւննեբը շատ Հասա բակ ու պարզ քա րա յ.բ~

մագոէ֊մաըը^ ուր աիաի քննոք֊ին ընգՀ » քաղաքա - առածին Հետաքրքրութեան առարկաներէն մէկն է ներ էին միայն, ադկէ՝ վայրն ալ կոչուած՛ է Այ>֊–

կաֆրիթ^թսն "Ր-դքԼՐք-թի^քԼ ւ յք՚ՈՀքքյիկէսյ \1^աԸոհ ՜ ըեըուՀ վաֆք կամ էԱյջիվ*»սք՚, Ցխտագայթկ^ փի .

թեանց ձեւերն ու յայտագիրը ^ սաՀմանագրա^կան ուաի՜ են Հայառ յո ա՛ս այցելող գրեթէ բրլոր եւ.ր՝ո՚~ եւ, ԺքԻ է ղ^րԻրԲՓ* Է % «Ր Ք^Ր^յբ^երթւ. կթղքիֆ ,

Հանրաքուէն , եւն • եէ֊ն • պացի ճամբորդները։ կամ անոնց մէկ մասին մ՛էջ կառաւցրւած՝ են այժ­

Այսօր ալ Գեզարդն ու Գառնին կր մնան Խ * մու եկեղեցիները , ու շրջապատուած՛ առանձին

՛էյ ախ քան Համագումարը ^ իրր ընկերվարական ամէնէն ուշագրաւ պարիսպներով ։
ան բոլո բ իրա­ Հայաստանի եւ Հոյակապ յու­
կամ ա՚կեբպ ո ւթիւն յ ապակեդբոնացմ Գեղարդի արձանագըբւ-թիքԼսնիրէն ամենահինը
ազատ շարձանները^ աշխատաւորներու, եւ զբօսաշրջիկնե­
ւունքները կշ յարգուին եւ. տեսակէտներու կը կրէ 1165 թուականը X Ս իւս արձանագրութիմն–
յիի ճ արան ութի ւնն եր ր արա օն ո ա ծ՜ են մինչեւ. Հ ա–, րու Համար՝՛ ամէնէն "իրելի վայրերըէ
նեըոլն մեծ՜ մասը կը պատկանի ԺԳ . գարուն X ինչ–
Ո^րն Է Ղ՝եզարգի այս արտակարգ Հմայքին եւ
մ ագում արին վերջնական որոշումները , որոնք այյ պէս Հայաստանի բազմաթիւ այլ վանքեր ու եկե­
ստեզծ՜ած՝ Հետաքրքրութեան գազտնիքը ; \յախ
եւս պարաագի ր կը գառն ան բոլորին ղեցիներ , այս յուշարձաննե րն ալ կա ռո ւցո ւած՜ են
Այս անգամ րաց առի կ Տ ան գա մ անք աո ած՜ է յուշարձաններո՛ւ բնական գիրքը * Ս^ն՚ոնք կը դըա–
վանէ եւ Զաքար է իշխաններու մամ ան ակա շ էէւ–.
: էթաաեր կը տեսնեն \արգէն ան^ա– նուին ըար*քր սարերու Էաս$յքիս եւ ապառամներոլ
Համագումարը նին X Վանքի բո՛լոր եկեղեցիները անՀերքելի կեր­
գժգոՀութիւձն– Վրայ , եւ անանցանելի կիրճերուն մէ^^ շրջապատ­
աո զա կան շարժում մր եւ ներքին պով կը կրեն ՏԷաքաբեան շրջանի Հայ ճարտաբա -
յանձ– ուած՜ Հ ա ր ուստ բո ւս ակ ան ո լ թ ես։ մբ ^ օէետուած՜՝
ներ հԱանաւանգ քանի մր օր առաթ մամուլին պետութեան եւ որ մնա քանդակներու խոր կսիքը ։
ր Գեղամայ լեռներուն պաղ ^ուՀրԽրովՀ
•Նու.ա& \ընգՀ • քարտուղարութեան Հրաժարական Ա յգ ժամ անակա շրջանին ծաղկեր Է Այրիվան^

ա յ չ ագան ենթագրութիէՏններու ծնունդ լռուած՛ Է , Ղ*եզարդի միւո ուշագրաւ կողմն է յուշարձան­ քը եւ ունեցեր իր միաբանութիւնը : Հաւատացեալ^֊

Հիմնուելով Ազգ .խորՀոլրդի (0օՈՏ€ւ1 Ի)շ1է10Ո3.1) քու– ներու մե՛ծ՜ մասին քարափոր , բայց ճաբտ\արապե֊– ները աւելի կապելու Համար ուխտատեղիին Հետ,

Էարկութեանց քննութիւններուն վրայ ( 2 4 0ո*–էիս աական ճշգրիտ Հաշիւներով կառոլցուած՜ քԱ^քՐ • այնտեղ բերեր ու պաՀեր են աւանդական այն գե–

1946)։ \ԱՀա ա յ գ պայմաններն են, որ կը գրաւեն այ­ ղաբդր կամ տէգը , որով իբր թէ խոցուեր է ՝քՀրիս~
առս , եւ ագկէ՝ վանքը ստացեր է իր անունը , Ղ*ե–
* կեդրոնական կոմիաէն կը բաղկանայ 31 Հ "–~ ցելուին Հետաքրքրութիւնը * Ե**կ ի^չ է որ գրա­ զարդավանք ;

գիէ ք որոնց մէ^ կը գանուին նաեւ նախարարներ ՚. ւած՝ է մ եր նախնիքը , որոնք ^ թ ո զա&ճ Հայաստա­

$՝յս ՝վհրթյւնները թէ՚ե֊ սաիպուած՜ չեն մասնակցելու նի ծ՜ազկուն գաշտավայրեըը ել սարալանջերը , ե— Վանքր ՀետզՀետէ դարձեր է մշակութային
Այրիվանեցին
V ՚^յ •ի՝> Աշխատանքն ե բուն , բայց իրաւունք ունին կե՛ր ապա ս տ ան եր են այս անմատչելի ծերպերուն , կեդրոն X Այդտեղ է որ Մ խիթար է որ Մխի­

որեւէ .^ամանակ ներկայ գանուելու ժողովներուն : ժ ա յ ո ֊ ե րո ւն ոլ խոր կիրճեր ո՛ւն 1 ուր յ ինչպէս դրեր է իր արժէքաւոր գիրքը,այդտեղ

V * ( / *ի ԲՈԷՈՐ անգամներն ալ ինքնաբերաբար Հրա֊ հ՝Ա ԳԼ՛Է Ալի շանը ^ ՛ո րսո րգնեըը մ իա յն կրնան թա­ թար Տ օրին ո զ քան գա կեր է իր Հ՛ո յա կապ խա չքա–

ժ ա ր ած կը նկատ ո լին ^ մամուլին տրուած՜ ընղՀ • փանցել X Մ եբ նախնիքը Հետաքր քրո լած՜ են երկու բը , որ մինչեւ Հիմա կը մնայ Հիացման առարկայ X

քարտուղարութեան Հ բաժ՜ար ականով՛, Այգ Հրա — բւսնով* նախ անով որ վայրերը անառիկ , թշնա - Ասկէ զատ՝ ()՛ ե դ արդ լւ ապաստանի տեղ ծ՜ա­

մ՛արականին մէ^ կը շեշտուէին ընգՀ • քարտուզա– •միին Համար անմատչելի Հանգամանք ունինկ ի"ք ռայած՜ է օտար ասպատակութեանց պատճառով

րին տարած՜ աշխատանքները յ մասնաւորաբար որ շատ կարեւոր է օտար յարձակո ւմնե բ ո լ ժ ամ ա– փախած՝ կամ պալատ՛ական սագրանքներէ խո լսա–

Աք լւ ան սայի գրաւման շրջանին , եր բ ան կուսակցու­ նակ ( երկ՚րորգ անով որ առատ է ջուրն ՛ու բուսա­ փած՛ բազմաթիւ Հոդեւորականներոլ *

թեան վերականգման կազմակերպիչն էր ; կան ո ւթիւն ը9 ին չ որ նախապայմ ան կը կազմեն ապ­ Ստեփանոս 0րբէլեան կը պատմէ (էջ 2 6 6 ) ,

Տանիէյ Մայէըի Հ,բ րելու Համ ար , մ անաւանգ ^ուրը ^ ո րոմն պաշտա­ թէ (յ)՚ովՀ . կոաայեցի կաթողիկոսը ^ տարակարծ՜ու­

աժարմամբ , շատեր կը մունքը մեծ՜ տեգ կը գրաւէ Հայաստանի Հին բնա­ թիւն ունենալով Հայոց ք*ագրատ իշխանին Հետ,

տեսնեն ընգՀ * քաղաքականութեան փո փոխ ութիւն՝ կիչներուն մօա : քաշուե բ է Այր ի վան ք ՛եւ այնտեզ ապրեր մամ ա–

մը եւ ընկերվարական լիտր՝ Լէոն Պ է " ՚ ֊ մ ի վաՐա՝°^ Աչի շանգ ՛իր <ձԱյրարատ՝$> աշխատող թեան մ էշ, նակ մը X Արաբական արշաւանքներու ել մասնաւո­

քագաքականութեան քննադատութիւնը : շօշափելով վանքին Հնութեան Հարցը ել կռթնելո\վ րաբար արիւնարբու էյուսոլֆ ՛ոստիկանի յաբձա -

էյ սւ ա կանուխ է տակաւին ա յ սպիս ի որոշ եզ­ մե՛ր պատմիչներուն ԼՎարդան ^կատմիչ, ՏովՀ* կումներուն ժամանակ՝ վանքը կը դառնայ ապաս­

րակացութիւն մը Հանել * Ազգ * Համագումարն է Գ րաս խանակե րաց ի ել .ուրիշներէ վկայութեանց տան նաեւ ՏովՀաննէս Ղ՝ր ա ս խան ա կե ր տ ցի կաթո­

՝ոբ պիտի ճշաէ իր ուղղութիւնը : ճիշտ է ^ թէեւ Վրայ , թէ գեո-եւս քրիստ՛ոնէութեան առածին գա­ ղիկոսին X

բար՚ո յա կան տ եզե կա գր ի շոլր^ ՈՐՈ՛Հ քննադատ ո լ – րերուն՝ այստեղ գոյութիւնն է ունեցեր աղօթա - Օտաը ասպատակներ բ սա կա յն Հանգիստ չեն

թիւններ պիտի ըէէա*ե յ ԲաձՑ աձԳ էէ նշանակեր թէ տեղի մը , կ1եզրակացնէ թէ նոյնիսկ քրիստոնէու­ ձդած՛ մեր նախն իքը ոչ մ իա յն քաղաքն եր՚ո ւն ու

կուսակցութեան քա գաքա կան ո ւթ ի ւն ը Հիմնական թենէն առաջ, Հեթանոսութեան շրջան՛ին, Աք Ր՛ի ~ գիւղերուն , այլ եւ անմերձանալի այս ապաստան—

վանքը ծառայեր է նման նպատակի մըՀ նեբուձ մ էի Մեր 11լ ա ա մ ա գր ո ւթ ե ան մէջ բագմ ա֊

շեզում մը պիտի կրէ է Ակներեւ Է սակայն ,ոբ գո– Վերջերս Գառնիի մէջ երեւան Հան֊ոլած՜ յ ո ւ ~ ~ թի՛– յ ի շատակոլթ իւննե ր կան այն աւե րած՜ութեանց

յութի ւն ո ւնին կարդ մը ինքն աքնն ագատ ութ ի ւն ՝- նար էն արձանագրութեան մէկ տողը աւելի եւս կր եւ կոտորածներու մ ասին , ՛որոնք կատարուած՜ են

ներ % Հ իմն ա լոր է \այս կարծ՜իքը ; \,ոբա յայտ արձանա - արաբ ոստիկան Եուսուֆի մարգոց , Լէնկթեմուբի

Այո առթիլ զանազան տեսակէտներ կը յա յա­ գրութեան Հեղինակը՝ Հայոց Տրզաս* թագաւորը Հրո՛սակներուն , ՀՀաՀաբասի զօրքին եւ ուրիշ թշ­

նուէն , ///. ին էպէս 1լ երեւի այգ կարգ մը փնքնա– թեքղինք կը Համարի ՀՀագօթակալ մեծ՜ քտբայր1ի։ն» : նամիներու կողմէ X

քննա գա տ ո ւթի լ%ւն ե րը Հ ի մնա ւո ր ո զ մ՜ ո զովական - Արձանագրութիւնը վերծանող փր՚ոֆ * Սա * Լ՝իսի°~

ներ պիտի գտնուին Համ ագում արին մ է^ ; Կը կար­ եանի կարծ՜իքով , քարայր ա կն ա ր կո ւթ ի ւնը կը վե­ Գ– Ս Տ Ե Փ Ա Ն Ե Ա ՚ ե

ծ՜ուի թէ ատոնց մէ^ կր գան ո լին նախկին նախա–~ րա բերի Այրիվանքին ։ Ե՛– ոբովՀետեւ Տրգատի այս (Մնացեալը յաջորդով)

բարներ Տէֆէր եւ քիամատիէ^ ինչպէս նաեւ կի տողերր դրուած՜ են քրիստոնէութեան առաջին տա­

Մ"վլէ եւ Ժիէ-լ Մօք ։ րիներուն, ուստի ^Լարեէի է ենթադրել, որ ո՛ յ դ

1ւՐՅնչ են Հիմնական գժդոՀ ո ւթեանց շարժա - շրջան իւն այստ՛եղ գոյո՛ւթիւն ունէր քարայր մը, ՆՈՐ ԴՊՐՈՑ Մ Ը

ո իթներ ը X Պա բզենք Համ աո֊օտակի : ՝ուր մեր նախնիք 1լ\աղօթէին իրենց աստուած՜նե - ՚

Հիմնուելով 2 Տ ուն իս՝ի ընտր ո ւթ ե անց եւ 21 բուն X Ե՛– ա յ գ ա է թեր եւս այն ջոլրին Համար , որ Ռղ\ ՚ո\ր Հևտեւ-ի խորՀոլրղներ.ուս՝ կբնայ ամե­

Հոկտեմբերի քոլէաբկոլթեանց ( 1 9 4 6 ) վր յե ւուալ ա յին , քրիստոնէութեան շրջան ին 1 ^սրբա­ նագէտ ՛ըլլալ առանց յոգնելոլ , բաւական է որ գոց
սորվի
ա յ յ 1Լ Ժ—՜ զան՝ ջո ւ֊ր՚ֆ Հ ամ արուե ցաւ եւ վրան Հ ի մնուե ցաւ Հայկական մականունները % Կ՝ուռէ՛"ք ու­

գո\Հ տարբերը , Լեթէ այսպէս կարելի է անուանել) սումնասիրել արՀեստագիտւութիլնը , սերտեցէք

կհուզեն քննել եւ կասեցնել այդպիսի անուանական Հետեւեալ անունները, 4 ի մը ա՚֊ելցուցէք՝ փոխ

պարտութեանց դրդապատճառները ^ ոչ թէ միայն օտար երկիրներ՛ու Հետ , ծ՜անրանալով անտեսական առնելով բարբարոս լեզուէ մը . չ ո բ պ ա , վՓլԱՈ– ,

առա^որդուե լով անցեալի վարած՜ քագաքականու­ գետնին եւ առա ջն ո\րգո ւելո վ իւր ո պայ ի վերակա­ թ ա ֆ լ է , թաափյսաա , զ՜էւաւէ , ք է շ կ է կ , լօգմտւ, լ ո ­
ռուցում ով X խում , ս ի մ ի թ , սոմուԹ յ իշկէմպէ, փաաորւմա,
թեան մը անիմաստ դատապարտութեամբ ք ք( Հա խէւքէր, փսւչա:

պաՀան^եէով յստակ դիրք –ոլ ճշտում ^ Համայնա­ Հաւանական չէ , որ Համագումարը ^ԼՐ^Ի՛"

վարներու եւ Հանրապետական Ժոգովքրգ * Հյարք/՝– զբաղի կազմ ա կե ր պոլթ են էն վտ ար ո ւա ծ՜ն երով , ո– Շարունակէ՞ լ հ ես իա Հ արար ըլլալու միտք
չունիմ :
ման Հանգէպ , ինչպէս նաեւ աշխատա - րոնց մեծ՜ մասը միշտ դիմումներ կը կատարէ ,

վարքերու եւ գիներոլ վերաբերմամբ X վերստ ին անգամ ա կց ե լո լ կուսակցութեան եւ ար­ .ՋուչՀակ կամ ո ստա յնա կո լթեան Համար՛–—

Ղ՚իըքերու յստակ ճշտումի առնչոլթեամբ 1 ժանանալու իրենց նախկին կոչումին ; Անցեայ Պասամա, թ ո լ գ ո ւ մ մ ա , իփէք , ք էնտիբ, ք էսէ,

կարւլ մը թերթեր , անտեզի կար&իքնեբ յայտնե - տարուան Համագումարը կրկի" Հաստատեց Յերդ խարաբ, չոլվալ, չ ի թ , սիճիմ , սրլքաք էշ , փէշաը–

9՚Ւս •ընկերվարականները կը տատանին Համայ­ Համ ագում ա ր ի վտարս 11 մ ա՛ն ,ո\ր ո շռ ւմՀ7ւ (Նոյ. 1944, մալ , ջորապ , չալոբ, էօբզաԹ :
Ա • Համ ագո ւմարը^ ՝
նավարներու ել Հանրապետ * Հ$*ոդովրգ . վարժման Ֆբանսայի առատա> մ ան հյախա , փալթօ , ԷԹբ֊րի , փոթտւբ , կէօմլէկ ,
, ՚ոբոնք քո լէ ա ր կ—
քաղաքա կ ան ո լթե ան ց մի ^ե ւ : կա բ ելի չէ ճ ի շա գտ­ Հանգէպ ւայն երեսփոխա՛նԳՐներուն ֆ ի ս թ ա ն , է ՚ լ է ՚ կ , իշւիկ • - Դերձակութեան կամ

նել այգպիս ի կար օձիքներ կամ քնն ա դա ա ո լ թ ի ւն - կաձ էին ի նպասա ՓԷթԷնի 1940 Յուլիս 1 Օթ : զարմանազան արՀեստներու Համար։ .

ներ , քանի որ րնկե բվա ր ականն եբու ծ՜անր աշխա­ Թէբղի, գ ո լ յ ո ւ մ , էսկի , գոոտուրսւ, հմէնւի,

տանքն ե ր էն մ ին եզած՜ է մ ի շտ ա յ դ երկու Հոսանք– Հ *Ց ՚Ղ՚աշնակց ոլթիլնը , որ մօտէն կը Հ ետ ելի

ները իրար մօտեցնել^ կատարելով տեսակ մը Հաշ­ Համագումարի աշլխաաանքներուն (Յճրդ Համագու­ ա ո զ բ ա մ ա , պ է ն ն է ս ա ր ա ֆ , դ ո ւ վ ս տ , պ ո ղ չ ա , չ բ Փ ~

տարարի գեր X մարին Հ *Ց *Ղ՝ա շնա կց ո լթեան կողմէ կը մասնակ­ Բ1ՒԿ> փ ո Ա յ պէքւքէզ, զ Բ ա , միչա աւելցնելով Դ,
կառավարական
տագնապի եւ ամենափափոլկ ցէր ըեկ * Շաւար շ Ա իսաքեան , էսկ անցեալ տարի ^ ու կրճատելով նաճը :

քաղաքական վա յրկեան ին քանիցս փ յա յտ եկաւ 37րդին կը մասնակցէ ին ընկերներ & * Ա իսաքեան ԱշխարՀագրագէտ փրոֆէսէոր կ՝ուվես ըԱԱ՚է է

ա յ Գ գէրՔՀԼ1 Եւ֊ թերեւս այս վերջին անուանական եւ \, * Տ ա կա ո ե ան ) , իբր ք՝ * Ա իջազգայթնի քոյր ինչո լ կր զարմանաս, մ ա ս ա ժ դ փրոֆէսէոր կ՝ԸՀ–

պարտութիւձններն ալ կարելի է ատոր վերագրեք կազմակերպութիւն, կը ցանկայ կրկիս աեսնեյ որ լայ, պարի փրոֆէսէոր ա, կ՝ըլլայ, քրէփի, ՎաՐ՜
պայ–
մասամբ հ եթէ մէկդի ձգենք քարոզչութեան Հ ամ ագում արը , \ըն կեր վա ր ա կան ս կզբոլնքներո լ սայարգարի–( նոյնիսկ ոտքի մատներու եղունգնե­
այնա -
մ անները ^ որ կար ե լի չէ Համեմ ատել Համ մի^ոցնե– Հիման վըա յ , տա յ իր արդար եւ յստակ որո շում– րը կարմ րցնելոլ վւրոֆէսէոր կա յ , խոշոր տիսԱՈ–

վարութՀեսան ել ^.^.ք5.^ Հսկայական լայն կ ո լ– նեբրՀ, Հորոնք պիտի դան անգամ մը եւս ամրապն– մ"վ ) շքանշանով •

Համա յնավարոլթեան՝ մէկ բանուորական ղել իրենց ներքին թէ արտաքին կապերը Հ Այս բանը գրեցի մէկ նպատակով, խնդրելու

սակցութիւն կազմելու նշանախօսքն ալ թէեւ որոշ Հակառակ դիտումնաւոր յոռետեսսւթեանց , Համար Հայաստան գտցողներէն , որ երբ մեր Հայ­

գետին մը զտած՜ էր ասկէ սա ա^ , բայց ՀետգՀետէ ^ ՅՏրգ Ազգային Համագումարը պիտի կրնայ յագ­ րենիքէն ներս մտնեն՝ նետեն իրենց վ բայէն այս

մանաւանդ 37րգ Հ ամագո\ւմաբէն ետքը , նուազած­ իք ա Հ արել ըոլոր գժուարո լ թե անց եւ ինքն աքնն ւ կարգի անունները, եւ մկրտուին Հայկական փա­

էն տ ո լեալն ե րն ու կա ր ելի ութի ւննե րը եւ Հ ա– դատ ո ւթի ւնն ե ր ո ւն ու կը յուսանք որ դուրս պիաի ռաւոր եւ իմաստալից մականուններով, աչքը Ր ՛՛՛­

լանական ալ չէ , այս վերջին Համագումարին մէ^ գայ՛ աւելի գօտեպնդուած՜ եւ յաղթական : նա լա/ այնտեղ բնակողներուն ալ, որպէսղէ Պ°~

ի նպաստ արտայայտուող կարծ՜իքներու Հանգի– զազքէսէն, ՚Լոլրդոլղուլոլ, ճէլալօղլու, Գանլը–

8աջոզո՛ւթիմն՝ եւ յարատեւ աշյխատա օվան բնակավայրերն աչ իրենց կարգին ազգայնա­

էք իշազգայքքե գետնի * Լ բ ա յ աԼ » աւելի սերտ րով կը ցանկանք 38րգ Ազգային Համագումարին– : նան :

յա բա բեր ութի ւնն եր ո ւ մշակում կը նախատես ո լի ՆԵՐՍԷՍ ՓՇԱԾԱԴ.ԻԿ

Fonds A.R.A.M