Page 167 - \ARM_19-1946_03

աատ • աաաաֆաաաաաթփՓ** ՝՝՝՝" ՝-

Տ Ա * ՈԻ ՊԱՂ բամբասան քներք փ՚երՀ մ ԷՀ գանեն , թՈքԼ ձա ս ուած գան գան առարկաներ * փայտէ քանդակա -

մեձ ւ"*"Գ գրակալներ ԺԳ * գարէն՝ որոնց վրա յի քան­

աթոռին վբ այ բաղմի պղտ ի կ ազգ ի մ բ ներ կ այ ա - դակները խաչեը , բոյսեր , ել կենդանիներ եւն*

ցուցիչք »։ Տաթելի վանքին դուռը շինուած ԺԳ • գարուն եւ

Գ՛ոռում գոչում ամէն կողմ : Վերջապէս օր - ո 1 է՛ ԻԼ եբիզաւոբ գուռ մը* Արզնիէն՝ մանեկաձեւ

Հաշտութեան խ որՀրդամոգովփն գունագեղ ո ւան նա խագաՀ ը քո ւէ ա ք կո լ թ ի ւն կ՝առաջարկէ , խաչեր . Գոլինի կաթողիկոսարանէն՝ քանդակա -

նկարագրութեանց մէջ , մ էկ բան ուշադրութիւնս վախնալս վ ոբ չա բ բա խտք կ րնա բ իբ են շնոբՀ ել *ԼաՐԳ բեկորներ* նոյն քաղաքի շէնքեբէն տնական

•գրաւեց , . լայնածաւալ բազկաթոռ մբ մնացած այգ պատ իլը : յարդարանքի ւր կաներ* կենցաղային իր՛եր
Հաց եւն թ
էբ * * * թափուր : թուաբանական կնճիռ մբ ա յ ս անգամ , պարղ խոփ, կացին, պայտ, դամ, ածխացած

ք՛ննութիւն մը կ ատաբելով, Հաստատեցի թէ մեծամասն ոլթիԲ ւն թէ երկու երբորդ։ Պայքարբ եկեղեցական զանազան սպասներ • աշտանակներ ,

աթոդբ մասնաւոր ապսպրանքի Վըայ շքւ% ո աւե լի կբ սաստկանա յ : Ա /սպիս ի վճիռ մ ր տալու րսյ-րվառ, խաչ , կանթեղներ եւն: Աեւանայ Վան­

ուած է եղիր, նախկին զտեւական նախարար՝ \ * Համար շաա քիչ ենք* կբ պոռան ա^էն թէ ձախ էն, քէն փայտակերտ խո յակն եր թռչուններու պատկե­

Հքկբօնի Համար ; Այս վեր^իւնն ալ կուրաղիի վի* ՝Բլրիչ աԳԳ^Ր >***ճ սչէաք է Հրաւիրել իւ միաձայնտլ– րաքանդակներով, շինուած 874 թոլին եւ ՏովՀան–

բա բում ական գործողութեան մ ամ ան ակ , կեանքը * թեամբ որոշում մք տալ։ Հ" ւր ր ա՛ : Երեք լեզունե­ նայ Վանքէն փորագիր պսակ յ Հրապուրիչ է Գե–

վբայ է տուեր Հ Ոչ թէ աթոռին վրայ, այլ զոր - րս լ թ՜արգմ աններն ալ կբ ձայնակցին : ղաբդայ Վանքին մօա1ւլՀւ ռ ո Ր Գուրգէն Արեւշաա -

ծողոլթեան սեղանին վբայ է Ատկէ ի վեր իր ՛Ա­ Ղ/եբս կբ մ անէ յան կա-ր ծ , յղփացած երեւո յ - եան յօրինած է : հանգաբանի մէջ կայ նաեւ Մ չ ո յ

թոռբ մնացեր է որբ եւ կբ խորհրդանշէ արդա­ թով ներկա յա ցուց ի չ մ բ, ոբ ա յլեւս յողնած էր Ս * Աո֊աքելոց Վանքին փայտեայ զ ուււր՝ ճակատին

րութիւն բ% Աւանդութիւնք կ՝ըսէ թէ անոր վր՚սյ դա Հ լիճի նրբանցքներ՛ուն մէջ արդարութիւն եւ պատերազմի տեսաբան ել կողերուն կենդանիներու

նստողբ արդար՛ութեան մ արդը կբ դառնա յ ։ Աւ իյագաղութիւն քաքողելէ : Հաղի լ ներս մտած՝ ՚ կր պա տ կե ր ա քան գա կն ե ր ո վ եւ ե ր կր ա չա փ ա կան զար­

արդարութիւնք ներկայացնելով, կրնայ իր տղղին խոյանայ անտէր ա թո ռ,ին վրայ բացագանչելով* դաքանդակներով շր ջան ա կո ւած : Հյ ինո-ւած է ԺԲ *

Հիմնական շաՀ երբ անտեսել՝ յանուն ոնգՀանոլ - 1 « Ես ք Թոլրքիոյ պատուիրակք , ե՛ս եմ ոբ

րին շաՀ ե բուն ։ պիտի գրաւեմ այգ լայնածաւալ բազկաթոռը էՈ^՚֊ր գարուն ել Հա յ փորագրութեան արուեստ ի գէուխ

ԽորՀրդամողովի բացումէն տռաՉ , այդ աթո– Է տեսնուած խաղաղութիւն առանց քՒուբքի : Այ՜ գոբծոցներէն մին է յ

ռբ նա խտտես ո ւած էր Անգլիո յ նախարար Պ * Պէ– սոլՀետել երեք լեղունե բով չէ որ պէտ ք է թարգ­ Ա յս բամնին կը յաջորդէ ո ւր ի շ ս ր աՀ մը, ո ւր

վինի Համար : Բայց յանկարծ ան ալ Հիւանդ կ^իյ՜ մանուին ճառեբբ , այլ մէկ լեզուով՝ իս աղա դո ւ - դարերու Հնութիւննեբ կը ցուցադրուին %

նայ : ՛Աթոռի նախապաշարումէ^ն թէ քաղաքական թեան լեզուն, ա յ սինքն թուրքեր էն բ Հ Այս աթոռբ Ասոնցմէ կարեւորագո յեներն են * Հին եւ *հոը

կա ց ո ւթե ան փափկութենէն , չեմ գիտեր , բայց միայն մեգի յարմար է ել արմանի : ԱշխարՀի վ բ՜ Կտակարաններու ձեռադիըներ ապակիէ ցուցափեղ­

փաստ բ այն է որ աթոռբ կրկին մնաց պարապ ։ բայ չեմ տեսներ մեզմէ զատ ուրիշ մէկը որ այդ կերու մէջ* Եկատաբինէ Բ* կայսբուՀիին Հրովար­

խօսուեցաւ Պ ըրնզի ել Ա ո լո թ ո վի մ ասին։ ^ որոնք բացառի կ պատ իլին արմանի ըէէայ : Եթէ դուք չրն– տակք *1յո ր \,ախի ջե լան ի Հա յա քաղաքի Հիմնա բ -

կրնային կորս ո լիլ այգ խոշոր թիկնա՛թոռի ծաւա– գունիք, ես կբ պարտագրեմ ինքզինքս՝ խաղաղու­ կումին Համ աբ գր ուած * Ս ե ւան ա յ Վանքին երկու

լին մէլ՝։ Ցեաոյ Պեչճիքացի Պ –Ափաքի՛մասին , Այս թիւնը : Եթէ լեզուս չէք Հասկնար, գտցէք եւ սոր­ դուռները, մին շինուած \ \ 7եին, իսկ միւսը \552ին,

վերջինք սարսափած, մերմեբ է բացաբձակապէգ, վեցէք, եթէ ոչ արմանի ի՛սկ չէք խաղաղութեան իւրաքանչիւրին վ\րայ քանդակուած է խոշոր զար­

տուար կ ելո վ թէ չի կբն ար ա րգա րութի ւնը ներկ ա– անունր տալու : խաղա զո ւթի ւնբ լաւ֊ ուս՛ումնասի­ դագիծ խաչ մ բ , որուն շուր՛ջ կը տեսնուէին Բըիս–

յացնել ; րած ենք մ ենք ել մէկ մ արմ ին դարձած : Փոքրա– տոսի, սո՛ւրբերու, առաքեալներու եւ թո չո ւննե -

Ի վեր^ո յ խնդրո յ առար կա յ Հ^թիկնաթոռլդ մ ա սնո ւթ ի ւն, մ եծամ ա սն ո ւթ ի ւն չկա յ ա յլեւս, կա լ ր ււ ւ պատկերաքանդակներ : Բաբի մը վրայ քան -

չկայ միաձայնութիւնն– է որ կր տիրապետէ։ Բ՛ո - դակուած է Իշխան Պո-ոշեան Ամ իք Հասանք որսի

Հ րատապ Հարցի մ բ Հ անգամ անքը կ՚առնէ եւ կր լորդ ալ պէտք է Համակերպիք այս գրութեան, ե– մամ տնակ, ԺԳ * դար։ Այո բամնին մէջ ցուցա­

դառնայ օրակարգի առածին խնդիր, ^ Ի ^ Ի թէ ոչ ... Տարաանէլր կբ գոցեմ : խ ա զա զո ւթ ե ան դրուած են նաեւ Իշխան Երկայնաբազուկի թիկնա­

նստի կամ ո՞վ պիւռի նստեցնեն։ շո ւ րջ պէաք չէ ն ա խ ա պա շար ո ւմ ո ւե են ալ : խաղա­ թոռը, էջմիածնի Տաճարին զոյգ սատափէ դռնե­

Աթոռբ խոշոր ԼՀլլալով, Աեծեբէն մ է կբ ղութիւնը կը պարաադրոլի եւ ոչ քքէ վիճաբանու­ րը՝ շինուած

պէտք է նստեցնենք , կր պոռան պղտիկներբ , այս­ թեան նիւթ կը դառնայ : Այս այսպէս է եւ ուրիշ 1 Հ ա յ ո ց Կաթողիկոսի գաՀը

ինքն փոքր ադգերու ներկայացոլցիչները ։իսկ Մե– ոչի՛նչ »: սատափով ընդելուզուած Ժէ * ԳաՐ * Ա՛՛՛ո ո ւած ա -

ծերբ Հ ան գի ս ա ւո ր ա պէ ս կր յա յ տարա բեն, « Մ եր Հա շտ ո ւթ ե ան խ՚ոբՀ րգամողովր մտած էր իր տուր կ տ թ ո զի կո ս ի (1 715 1 725) սատափէ Հ^Աաք–
իսկական փուլին մէջ։
մէջ խտրութիւն չկայ փոքրի եւ մեծի, բոլորս ալ մաճան՚ֆ։ Հոս նոյնպէս ի ցոյց գրուած են Հայկա­

Հաւասար ենք այս մոգռվին *մէջ՚. Ե*– որպէսղի ՄԵՂՈԻ կան Հ ին Հ բատարակութեանց նմո յ շհե ր. Աստ -

տուածաշունչի Ա . տպագրութիւնը \ եճեին , Մ խ Ի՛

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԹԱՆԳԱՐԱՆԸ րած Ամենափրկիչբ , Ա*այր Տ աճարը , պարիսպնե­ թար ՚ԱրբաՀօր ՜Հբատաբակած Աստուածաշունչը

րու մէկ կարեւոր մասը ՚ե֊այլն Երեւանի՝ այ մմ 1 733ին , տպագիր գիրք մագազաթի վրա յ 1 704ին ,

քանդուած եւ տեղը «Մ ո ս կո ւա^> սինեմա շինուած կաթուգիկեա յց Եօթը թուզթերու մեկնութիւնը

Պօզոս-Պեարոս եկեղեցիէն Ա * Գրիգոր Լուսաւորչի 1 744ին : Առաջին տպագիր Հայ գիրքը որուն վեր–

Չ Ո Ր Ր Ո Ր Դ Ց Ո Ւ Ց Ա Ս Ր Ա Հ • — Կի ներկայացնէ կեանքը ցուցնող պատկերներ : Ցուցադրութեան ն ա դիր ն է ՏՀՏ ՛՛Յ դա րան , Ո *֊ը բա թագի րք եւ Պ ար զա–

քրիստոնէութեան ամենավաղ շրջանի յուշարձան­ գրուած են նոյնպէս Անի էն՝ սնդիկի ամաններ, III։։մար» , տպագրուած Վենետիկ 1 5 1 2– 1 3^»5> ) Մ11 ՛ի՜

ներու բեկորները։ քառակուսի բարձրաքանդակ Գուինէն՝ խոշոր կարաս Ժ * ՀԻԳ * գաբ , Երեւա­ ււ է ս խորենացի ի Հայոց Պատմութիւնը \752.ին տպ­

պատկերներով կոթողներ կան Հոս քրիստոնէական նէն՝ ջրատար խողովակներ Տ՝Բ * Ժ՛Գ * գար , ք*ազ– ուածք Պատմութիւն Տարոնոյ Տլենոբ Գլակի 1719–

շրջանի սուրբեր պատկերացնող։ Մեր քրիստոնէ­ ւ ա ա ո ւ Նեաց Զինանշան բ՝ ոբ վագր մըն է քարի ին , Պատմութիւն Առաքել Վրդ. Գաւրիմեցւոյ
Հագուստներ
ական Հայկական արուեստի Հնագոյն նմոյշներն * է ր ա յ քանդակուած եւ մանկական 1 669ին , Գրիգոր Նար եկաց ի ի Գիրք Աղօթից 1701–

են ասոնք։ Ոչ միայն՜ երկրաչափական դհ՜ա կան Անիի պեղումներէն։ Վերջինս Հ աւանօ քէն Տիգրան ին, Գաւիթ Անյաղթի Գիրք ԱաՀմանաց 1731^,

մ օ թ փ - Փ ^ / ՛ կան քանդակուած– անոնց վրայ , այլ և Հոնենց՚ի աղջկանն է ։ Մովսէս իյորենացիի Աշխա րՀագրութիւն \668ին,

բուսական և մարդկային։ Ասոնք Հայկ .պատկերա­ Շարական 1669, Հրատարակութիւն Ոսկուն Վար­

գրութեան ամէնէն Հին երեւոյթներն են եւ կապ– ՄԻՋՆԱԴԱՐԵԱՆ Հ Ա Յ ԱՐՈՒԵՍՏԻ ՑՈՒ8Ա- դապետի ^տպագրուած– Ամսթերտամի մէ^։

ուաօ՛ են Արեւելեան քրի ս տոն է ական արուեստի ՍՐԱՀ* Այս՚սրաՀբ ուշագրաւ է իր ն ի ւթե բո՛ւ ԴԵՐԵՆԻԿ ՎԱՐԴԱՊԵՏ

Հետ։ զանազանութեամբ։ Հոս ցուցադրուած են բաբձ– (Մնացեալը, յաջորդով)

Այս նոյն բաժնին մէջ ցուցադրուած են Հայ՛­ ր ա քանդակն եբ, այգեկութք ր Գ ո ւ ին էն ՝ է, գար , ՆԽպաղթի խայտառակ արինճը

կական ճարտարապետութեան Հնագո յն նմ ո յշնե– կին մը խազող կը Հաւաքէ , սիրամարգ մը վա–

ըը, ՛՛որպիսին է Տեկորի տաճարը գծագրութեամբ ձ. յելչօրէն քանդակուած , հի՛՜րիկէ ել Ամ բատ Բագ­ Աոսխս ԼիրաԱաԱի մկ

լուսանկարներով , Եր եբո յք , եւ մ եր ճարտարապե­ րատունի թ ա գա ւո րն ե բ ո լ բարձրաքանդակին ձու­

տութեան ամէնէն Հո յակապ նմո յշնեբէն մէկը՝ լածո յ պատճէնը ԱանաՀ ին ի վանքէն՝ * դար : օ

Զ ո ւ ա բ թ ն ո ց ը ՝ որմէ կան բեկորներ եւ գծագրոլ - Զաքաբէ Ամ ի ր ս պա ս ա լա ր ի կանգնած յա գթուիմ եան 1սՄԲ . - Անհատական ն ա մ ա կ է մ ը կ ը քաղենք

թիւննեբ : կոթողը Ամբերդի մ էջ 1200 թուին որ նո յնպէս հետեւեալ տեղեկութիւնները (10 Օգաոո–)

Տ ուցաՀանդէս ին մէջ կբ տեսնուին քան գա կա- ձուլածո յէ՛ Նր րաքանդակ խաչքարեր 991 թ * եւ ... Գալով մեր կեանքին, դմոխք դարձսքծ է,

ղաքդ քարեր գեգեցիկ շուշանածազիկնեբով, իսա– ԺԳ * գար * Ա խիթար Գոշի մանեկաձեւ Հիւսուած­ շնորՀիւ «յառաչ^դիմական–» կոչուած խմբակին ա–

ղողի ողկոյզներով, տերեւներով, ել կենգանա - քով խա՚ՀքարԷՀ Ժ՝Գ * ԳաՐ ՚հոՐ՛ Գետեկի Վանքէն նոպայ պայքարին։ Տարիներէ ի վեր երաղուահ՝

կան պատկերներով։ Կայ նաեւ կոթողի պատուան­ ( Գո շա վան ք^ բերուած , երկու մ եթ ր բարձրոլ - ներգաղթի սրբազան խոբՀոլրգր վերածեցին շու­

դան թալինի գերեզմանէն, Ե *-է * դար, ոբ պա շ– թեամբ եւ մէկ մեթր լայնքով : $ուցաո՚րաՀին մէջ կայիկ արկածախնգրոլթեան : Ոչ միայն գաղու

տամ ունքի քանդակներով զա ր դա ր ո ւած է ։ Հոս է կայ նաեւ Ե ՛՜Զ * գարուն շինուած քառակուսի կո­ թին, •յլ եւ ընտանեկան կեանքը դարձուց ին
դժոխք, յաճախ
նո յնպէս Եզք Կաթոգիկոսի (631 –642) եբկլեզուեան թողի պատուանդանը գտնուած Փարոս գի11լոին մէջ, եղբայր եղբօր դէմ, Հայրը գաւկին

ծածկագիր արձանագրութիւնը Աւանի տաճարին որուն ՛վրա յ առիւծ քանդակուած է ։ \թո յնպէս Հո– դէմ գրգռելով իրենց դաբշելի Հաւատա քենու

պատին վրա յէն առնուած ։ Ծածկագիր արձանա– նենց Ա * Գրիգորի որմանկարներու արտանկարու– թե> ՚յնց Հեււ եւանքով։ Պայքարբ Հասած է գագաթ­

դրութիւնբ Հետեւեալն է * ՋՌԼԿԶ որ կը կարդաց­ թիւևնեբ իսկական մեծո ւթեամ բ եւ գոյնեբով , ոբ նակէտին եւ կրնայ շատ լուրջ Հ ետեւանքնեբ ՛ունե­

ուի , <ձՏ է ր Եղը Հ ա յ ո ց Կաթոգիկոս ճշմարիտ ծա­ պատրաստել տուեր է Գաբեգին կաթողիկոս , երբ նալ այս երբեմնի խազադ գագութին մէջ՛, խտրու­

ռայ Աստուծոյ՝^։ Ասով 1լ ապացուցուր է . գարուն ան Հնութեանց ՊաՀպանո ւթեան կոմիտէի անգամ թիւն չեն գներ միջոցներու մէջ։ .քՀաՀիճի վեր ած­

ծածկագրի գո յութիւնը Հայաստանի մէջ ։ Ա ո յն էր։ Լուսաւորչի կեանքէն՝ ըստ Ադաթանգեղոսի ուած մ ամ ո ւ լր ամէն օր ի՛ր էջերբ կը գ ա ր գ ա ը է

արձանագրութիւնը առաջին անգամ կա բ դա ց ած է ո րոնցմ է , կարեւոր ագո յնն է Տ րդատ ի րնդ առաջ լեգո ւա գա բ՛ութ ի ւնն եբո վ * մեսրոպեան սրբազան

Պ * կարօ ՚Լաֆագարեան ։ գնալը Լո ւս ա ւո ր չի կեսարիա յէն վերադարձին իր տառերը դարձած են դոբծիք Հրապարակային

Ա՛ՆՐԻ Ց Ո Ւ Ց Ա Ս Ր Ա Հ Ը — Հոս կը գտնուին Ա– դաշնակից Վրաց եւ Աղուանից թագաւորներու եւ մ ատնութեանց ։ Բիչ-շատ խելքբ դլոլխ մ արդիկ

ն իի եւ Ղ՝ոլին ի պեղո ւմներէն բեր ուած Հնագիտա­ Հայ նախարար ներու Հետ։ Այստեղ է կեչառոյքէն խորապէս գանած են ա յս մ արգոց դո րծե լակեր -

կան ղանաղան իրեր։ Յուցաւիեղկերոլն մէ^ կբ բերուած արծուի քանդակք, որուն նմանը ունինք պէն : \թ\երգազթի կոմիտէ կո չուած՝ խմ րա կին շուր­

տեսնուին Գոլինի յախճապակի՚ , ՀԻ . ԺԳ • գար, նաեւ ուրիշ վանքերու պա տեր ուն վրա յ ։ Տ՝ ՛՜ԺԳ • ջը Հաւաքուած են Հարիւըաւոր նախկին դատարկա­

Անիի մ Լ V պատրաստուած տեղական յախճապակիի դարերէն Գոլինի ջրատար իյողովակներ * կտուր­ պորտներ, գոգեը, մինչեւ ի ս կ ոճրագոբ ծներ ո ր՛ո ն թ

նմոյշներ Փոքր կոլ<եեր , պտուկներ , ափսէներ ներ ը ծածկելու Համար կղմինտր Գոլինի կաթողի­ կը կեղեքեն խեղճ մոգովոլըգը9 ներգաղթի արաօ–

եւ ուրիշ ամաններ , •որոնց վրա յի ղարդարուեստր կոսարանէն եւ Զոէ–արթնոցէն , է* գար։ Այո կբղ– նադի ր մբ սակարկելով մին չեւ Հ ազաբ լի բան ան -

նուրբ է եւ գեղեցիկ։ Այս րնդարձակ սրաՀին մէշ մինտրներուն վրայ կան շեղագիր եւ ոչ թէ երկա­ եան ոսկիի : Նա՚խապէս անօթոլթենէ բեբանբ Հո -

կբ գտնոկին նաեւ Զինական իսեցեղէն՝ Անիի պե­ թագիր, ինչ որ ցոյց կուտա յ թէ է* գարուն շե­ տած մարդիկ ոբ փոգոցնեբը կը չավւ չփէին ծակ

ղումներէն երեւան Հ ան ո ւած : Պ • Գուրգէն Արել– ղադիր գոյոլթիւն ունէր : Պատերէն պատկերներ տա բատով, կամ իրենց ազտոտ դո յ ութ ի ւնը կը

շաաեանի պատրաստած «Անիի Աւերակներու Ընղ– կախուած են, որոնք կբ ներկայացնեն Գոլինի կա­ քաշքշէին սրճարաններու մէջ^ դարձած են մէկ -

Հանուր Տեսաբաներ՝ որ ցուցասրաՀին մէ^ կր գտ­ թողիկոսարանը եւ բնակութեան շէնքեր ՀԻԲ * ԺԳ մէկ աէոէաէ՜յ^՛, Հագոլած սքուած, մինչեւ իրիկուն

նուի՝ շատ գեղեցիկ է ։ Պատմական Անիի մանրա­ դարէն մնացած • նաեւ գինիի մառան եւ ուրիշ զարեջուրի սեղաններու առջեւ կ՚ուտեն կը խմեն։
Հնութ ի ւննե րու
նկարն է ան. պարիսպներ, եկեղեցիներ , ճամբա­ ներկայացուած տեսարաններ : Լուսանկարներով Ներգաղթի գործը դարձած է մեղրի կարաս ե սյ,քԳ

ներ , րերղեր , Ախոլրեան գետը եւն • լաւագոյն են Գոլինի պեդումներբ կատար - մ արդիկը օրն ի բուն կը թափառին կարասին

կերպով գծագրուած են : ուած 1937 39 թուականներուն % շուրջըք իբրեւ միջնորդներ »:

ի տես դրուած են նաեւ Անիի ն * ան ա ւո ր եկե­ Միջնադարեան ցուցասրաՀի կից սենեակին %ամսւկագ|ւրը այստեղ կը յիշէ չ արա շահու -
մէջ ի տես գրուած Հան - թեան պժգափ օրինակ մը3 ըայց կը յետաձգենք,
ղեցիներուն լուսանկարները Ֆէթվաճեանի նկա­ են Անիի պեղումներէն

Fonds A.R.A.M