Page 111 - \ARM_19-1946_03
P. 111
Սոոաոպ Իուկօ Ա*ամ Յ հ է ե Լ Ո Հ ՍՒՋեքԱ^ԱԿւա– ԱՓեՐԸ ՁԱՑՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ
(Տսւրօնի Հերոսամարտին աոթփւ) Կը մըււըլտան ա լ ի ք օհրն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ռ վ ն ո ւ ափերն. ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ԳԱՇՏԱՀԱՆԳԷՍԸ
Երկնի բացէն ասպերն են կ՚անցնին հանդարա ու
֊—0
մսայլ •
(իա մ ան ա կա կից պատմութիւնը փառքով կը յի Հորիզոնէ հռրիզոն փայլատակոՆւք ու գեհեն– ՎԱԼԱՆՍ Անցեա, կէրակէ, 21 Ցուլիս, պայ–
կեան Կը մ ը ռ ը լ տ ա ն ա լ ի ք նեբն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն :
շատակէ բոլոր այն Հերոսները որոնք իրենց ու մ֊ո– ծառ առաւօտով մը Հասանք որոշուած վ ա յ ր ր , գե
քի գնով պայքարեցան իրենց Հայրենիքին ղատեսիլ անտառ մը ։ք*ս կապէ ս էք ա չո ւՀ ինե րբ ժրա
ղովուրղին ազատագրութեան Համար : ջան աշխատանքի լծ՜ուած– են ։ Հայկակներն ու Հա յ–
Գյ֊բաիտարար մինչեւ այսօր անծ՜անօթ կր կանգնած ժայոի կաաարին կ՚ըլքբոշխնեմ պահս այս կ ոլՀ ինե բը վե ր վա բ կր ճռուողեն մա յբի կն ե բո ւն
աննենգ–
մնայ ճշգրիտ կենսագրութիւնը շատերուն. քաշեր լոլրէր :
Ներսըս կ՚ռւււի ներշնչլքանց բարձունքներուն վրրայ
որոնք կռուեցան առանց կուսակցական խտրու լոյծ • Կէս օրը անց, պատառիկ մբ կբ սկսիմ ծ՜ամել
թեան, միայն ու միայն Հայ մ֊ոգովոլրգին փրկու %սրգէ՚, սիրտ իմ, քերթ-ուր-եա՚նդ աոագաստներւն 2ւ11^2. °Գով ո լ արելի Համն ըմըոշխնելով, Հանգի -
հովին դէմ,
թեան Համար։ Այգ Հայդուկներէն ինչո՞ւ չյիչել սլա կաց բլրակներու կշտին կ՛որոնեմ յաւէտ– ող -
Կը մ ը ո ը լ տ ա ն ա լ ի ք ներն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն :
Աորտարայ Խոլկօ Արամը։ բացեալ գիւղի ս ճամբան •
1 9 1 5 / * Տարժնի աշխաբՀը հրդեհի մէչ\ էր– (իա–մը 2,էն վերջ արդէն կոկիկ բազմութիւն մբ
թուրք բռնակալս ւթիւնր վճռած՝ էբ մի անգամ Հաւաքուած՜, վայիի Հաւքերու պէս Լուք կէ\ գրա
ընգ միշտ բնաքնշԴլ Հա յո ւթիւնրւկ ոտո րած՜ր սկս ած Գըլուիա առած կը շրջիմփոր-որկինմէջ –աւագուտն՝ ւեն խումբ խումբ։ Բարձրախօս՛ը բոէոքիս տրտրամ մ ա՛ա–
Հ ո վ է ն ս ա ր ս ռ ե ա լ ՝ կը փ ա խ չ ի գորշ օ դ ի ն մ է ջ – ա. դրութեան
էր արդէն , ել Վանի շրջանէն ռուսական յառաջա տակ է, եւ մեծ՜ ու աԳտիկ մինչեւ երե–
մէն կողմ
ցող բանակներէն յաղթուած՛ թրքական բանակնե Ո գեվաբում ու կոտտանք ողբերգական եւ հըգօր: հ"ձ՝> մինչեւ ուշ գիշերին, իրենց շնորՀներր ցոյց
րը ու քիւրտ ել չէրքէզ խոլէեանբ եկած՜ էին Ա՝՛շոյ տուին կա ր գա պա Հա լթեամբ , ա ր տ ա ս անո ւթի՚լնն ե–
դաշտը, իրենց գազանութիւնը ի գործ– գնելու ան րով , մանաւանգ երգերով : « 0 ա ռ " ՚ ^ » ր չ ա ա ճիշգ
զէն Հայ յ-ողովոլրղին վրայ։ Կը ս ո ւ լ է հովն– ջ ո ւ ր ե յ ա ւ ն բանակներն են շարժ - էր 1 երբ կբ շեշտէր, իր մէկ խմ՛բագրականին մէջ
ման մէջ •
ԱյԳ օրհասական օրերուն Ս որտար գիւղացի– բաց գա շտ ի առաւելո ւթիւններ ը • /* ս կապէս՝ Գոռ
Ու դ ը բ օ շ ն ե բ օդն ի վեր որոտմա© մ է ջ փողփողուն–
ները նախատեսելով գալիքը, մ֊ոզով գումարեցին Կը մ ը ռ ը լ տ ա ն ա լ ի ք նեբն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն : սրաՀնեբու մէջ տՀաճութեամբ լսուող ձայներ ,
Աբամի գլիսաւորութեամբ եւ միաձայնութեամբ ո– բնութեան ծ՜ոցին մ էջ կարծ՜ես կեր պար անափ ո խ -
րոշեցին Ա . կարապետի չեռր ապաստանիլ // սպա ՛ո ւաօ՜ են ֊, Հ ամ արձակութիւն, սաՀունութիւն • ՂյՈ–
սել ճակատագրին : Ուզողը Աբամի ղեկավար ո լ - Միլան ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱՆ րավա՚րժներոլ Համար որքան օգտակար են բա ց
թեամբ լեռր բարձրացաւ, իսկ չուզողը թրքական դաշտն ու բարձրախօս ը ։
«քաղաքակրթութեան» ղոՀ դարձաւ. •• Ա՛Խ դ ա * ը եւ ՚Աձճք Աիրելի <Հ($աոս՚ջ՝Հ> թոյ\ պիտի տաս անշուշտ
Լեռր վւախած եկաՆ էին նաեւ Կվարսէն
, Պոկ– որ անուններու շարք մր թուեմ առ ի քաջալերու —
լան էն , Բազուէն , Աեղրիէն, ՏԼիարէթէն բաւա թիւն դերակատարներուն ։ (Iա 9ուլ աոտասասոլ
կան թիւով Հայեր , զէնքով կամ անզէն; Որոշուե–
Ա ակաւախօս ենք մ ենք , բայց ո չ խուլ֊Համ ր թիւննեբ ըրին՝ Ա* Ո՚շաունի իր գրած՛ներէն , ՜ Տ՛*
ցաւ զինուորական մարմին մր կազմել, ու բոլորբ կամ անտարբեր մեր Հայրենիքի եւ մեր ժողովոլբ~ Ա՝ատթէոսեան՝ Աիամանթո քէն ել Զարենցէն ,ՀքաՀ֊
միաձայնութեամբ Արամբ ղեկավար ընտրեցին, գի կենսական պաՀան^ներուն մասին : Մ եր անցեա պազեան՝ ԱՀարոնեանէն , Վ^իէնէն երիտասարդ մբ
լաւ ծ՜անօթ Ըէէաէով անոր անցեալին ; Արամր եր՝– լը եւ ներկան մեզ կբ ստիպեն մ եր պա բ տ ա կան ո ւ– (անունը չեմ յիշեր) Տ * Թումանետնի «թ՚մբկա -
կա ր մամ ան ակ ո ւսո ւց չա կան սչաշտօն վարած՜ է ր թիւններուն ել անժխտելի իրաւունքներուն էիա - բերդի առումբ^էն կտոր մը , կօշկա կարեան քո յ–
Ս . կարապետի մէ^ եւ Վարդան վարդապետին կատաբ, յստակ գի տա կց ո ւթ իւն բ ունենա լ, չեշտել բեր, փոքրիկն քՍաչերեան, եւայլն։
Համ ա կր ո ւթ ի ւն ր վա յելած՝ , Հետեւաբար օրուան թէ՝ է^՚^է. 1է ուզենք եւ ինչու էլ ուզենք , եւ ըստ Երգոզներէն յիշենք այրի տիկին Փերզիկեան
մարդն էր։ (իողովուրդր Ար ամ ով զտած՜ էր իր այնմ գործ՜ի լիուիլ։ եւ Զ * <հ՚՚ւս Լ ան , որոնք մասնաւոր գնաՀատան քի
արման ի ղեկավար բ ։Այգ պա յմ աննե բուն մ էջ Հրա Մեր Հազազներ ուն լման ուժովբ կ ազաղա– արժանացան , Տ իկիններ Լուսինեան եւ Բալա ե ան ,
մանատար ԷՀԼԼաէն ալ շատ Հեշտ չէր : Այնտեղ կա կ ենք եւ ար գա ր ութիւն կը պ աՀ անջենք ։ &լ պի տի Օրիորդներ Եզիկեան , Տօնիկեան եւ ուրիշներ ։
յին կիներ , ծերեր ու երախաներ , որոնց ուտելիք չլռենք, ո ր ովՀ ետեւ չենք կրնա ր լռել, չենք կրնար Տի՛կին Կօշկակարեան խանդավառ մթնոլորտի
պէտք էր : Ա* շո յ դաշտր խռնուած՜ Րէէա ԷՈՎ քիւրա , անշարժ կեցուածք մը ունենալ, միայն սպասել, մէջ, տեղեկութիւննեբ սէուաւ Փարիզի պատգմ. ժո–
^էրքէգ ել թուրք Հ՛որդան ե րով , անկարելի էր Համբերել ոլ տոկալ, սպասել որ ուրիշներ, օ– զովէն , յիշեց Կապո յտ հ)ա չի կատարած գործվեր ը ,
՛՛Ի աշտ իջնել եւ ուտելիք բերել * Ըւրեմն ի®ն չպէս տարներ գործ՜են ի նպաստ մեր իրաւունք նե րուն ։ պատերազմի շրջանէն մինչեւ Հիմա* ՛սոյնպէս Վ^ա–
կարելի էր այդ թշուառ ու անպատսպար ժողո~ Ա՝ տա բերեց էք պաՀ մբ ԹբքաՀ ա յա սա ան բ լանսի մասնաճիւղի 8 ամսուան գո րծ՜ո ւնէո ւթեան
վու^րդբ կերա կրել ։ <Հ թշուառ ՛անտէր ^ մեր թշնամեաց ոտնակոխ Հ ամ առօտ պատկերբ ներկա յա ցուց ։ \, եր կան եր բ
Ար ամ ատոր *^ի^ք $ ԷՀ շուտ գտաւ ։ Ամէն իրի՜ « անմ ա ր գա րն ա կ եւ ամայի , միշտ լքուած եւ ա– ծ՜ափերով կը գնաՀատէին։
կուն քանի մբ զինուած տղաքներ Հետր առնելովդ լերակ » ԼՏ ողան \,ատի) յ. Փնտռեցէք պատճառնե Շիշ մը շամփանեը ել խորոված՜ նապաս-տակ
Կ՚երթար քրտական գի*–"եըը, կր թալանէ ր կով, րը եւ եթէ կրնաք , ղսպեցէք ձեր ցասումը, "(ԷՀ^՜՜ մբ աճուրդի դրուելով , կէս ժամ ո լան մէջ գոյացաւ
ոչխար , ալիւր, կարագ, ամէն տեսակ ուտելիք կր գանքը, երէ կո լան ջար դ տ րա րն երր ան պա տի ժ տասը Հազար ֆրանքէ աւել ի գումար մը : Ա՝աս -
բերէ ր : Ան ա ս ո ւնն եր բ մ ո րթե լով Հաւասարապէս ձգողներոլ երեսին ։ նա լոր գնաՀ ատո ւթեան ա րժան ի է Պ * Զ իէինկիր -
կր բաժնէր բոլոր ժողովուրդին ։ Այսպէս մէկ եր Սակայն կը թուի թէ այսօր արեւելեան եւ ա– եան Ո՚օմանէն ՚ որ աճուրդի բացում ր կատա
կու ամիս՝ ; Երբ ամ բող^ էի ուշի դա շտ ին գործ^բ րեւմտեան կողմն աշվսարՀի բան մբ փսխուած է ։ րեց 1 500 ֆրանք միանուագ վճարելով : Ակամա ք
վեր ջացա ւ , թբքա կ ան կ առավա ր ութիւն բ իր ո լշա՚ա Փ աստ՝ ՚քյիլրէնպէ բ կի գղրգագին դատավարու ֊ բացակայողներ ալ նոլէրներ ղրկած՜ էին ։
գբ ո ւթ ի ւն ը կեդրոնացտ ւց Ա . կարապետ ի լեր ան թիւնր ուր կր դատուին նոր Հրէշներ։ ք*մ ացիր, ազնիւ ընթերցող, դաշտ ին 1ճ\աամԱ բթւ ան
վրա յ , քաջ գիտնալով որ Հոն զինուած– Հայեր Ոճ րա գործն եր էէի^՚ե թ 1ու 1 ը ջարդարարները , 7Գ 3 ուռ ատ տի՚ւխտատա կներ ր աւր ուա ծ՛ էէն
կան ։
քաղաքներ֊ ել գիւղեր Հրկիզողները, դաւառներր •յ յղ պատճառաւ շատեր ՚յլ ետ վ եբ ա գա ր ձ ա ծ՜ են ֊.
Առտու մբ , երբ արեւբ նոր էր սկսած՜ իր ճա– ա ւե բո զն երր, Հա բիւր Հազար աւ որ եր իտ աս արդն եր, էՍ ու շ ո ւՀ իները աւելո րգ ն կա տ ե ր Էին պաՀնո րգ
ռագա յթներով մեր ն ի Հա րց ած ՛ու տանջուած՜ ո ս~~ ծ^եբունիներ, կիներ , մանուկներ , ծածկեր երախա դնել ։ Տեղին չԷՈ յէլ\եէ ծ՜անօթ առած՜ը, լՐ՝էԼէ*
կորնեբը տաքցնել, լուր Հասալ թէ էռո՜(* լ\" Ր11 ներ գազան ա յին մ ի ցց՛երով բնաջնջողներ , ։ Ա էկ իքն չսլէ ս գիտես , սրտիդ պէս ։
կոզմէն պաշաբուած՜ էէ Ժողովուրդին յանձնարարէ* ու կէս միէիոն ժողովուրդ , Հ ողի ու մ աքի շինա կապոյտ ք(է ա չո ւՀ ին եր ը սակայն առանց վՀա–
աւեցալ որ իրար՝ չանցնին ու քաջ կենան , իսԿ րար մ շակներ, բնա ջնջուած՜, ծ ո ւիամ ո յն, Հ ո լրով, տելու միշտ նոր թափով կ՚աշխատին , րՕգլայեելով
զինուած՜ տզաքը , Աբամի ղեկավարութեամբ , դիր՜ սուրով, երկաթ ի կտորներով, քա բերով, քա ղա քն ե– Համակիրներու շրջանակր ; ԶգՕԱ
քերոլ բաժնուեցան ։ Հոն Էին նաեւ Զ իար ա թա / բու մէջ , քաղաքներէ դուրս , ճամ բաներ ու եզեր
էհբա Է ե ան Աւետ իս ր ու Ս արգիս բ , ու Պա զլոց ի 0— քը , դաշտերալ վրայ , անապատներու մէք* • • Տէր ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ՀԱՆԳԷՍԸ
օ
վօն , իրենց գիւզաց ի քան ի մբ զինուած տզան Հ>– ,Զ°Ր * * • Տա՛կաւին Հոն չթաղուած՛ ոսկրակոյաներ
րով Հ ՕրՀասական կռիւ տեղի ունեցաւ մեր բուռ կան * ան տ ա ր ա կո յս իմ Հօրս , քու եղբօրդ , ուրիշի ՄԱՐՍԷՅԼ, 29 Յուլիս կապոյտ Խաչի \0բգ
մբ քաջերուն եւ բազմաթիւ թշնամի զինուորներոլ ՚^ԼՀ ՔԲոլ\ կամ մ է կ Հա րաղատին ։ Բ ոպէ մր մտած՜է Պատդմ . Ժողովէն վեք՚ջ , աոաջին ձեռնարկն էր
^•Ւշյ**– ։ ՚՚հրիկոէ-նբ կռիւը դադրեցաւ ։Աենք բաւա եւ եթէ կրնաս՝ սանձէ ցասումդ * ոV ^ ԷՀ^Էր Պօմոնի վարչութիւնբ, գոբծ՜ի մղելով
կան կորուստ ունէինք , ի"կ թշնամին տուած՝ էր Մենք, արիւնի սերունդ , կը Հաւատանք խօսքի իր անզամուՀիները , որոնք օրերէ ի վեր տենդա
կրկնապատիկը ։ ուժին եւ խոՀեմ գործի բեզնաւորութեան ։ կ՛ու գին աշխատանքի լծուած՜ էին ։ Հանդէսը տեղի ու–
Այսպէս քանի մը շաբաթ։ կռիւը առտուն կր զենք ըլլալ զգաստ եւ պատեՀ առիթ ին ա րժեցնե ք նե ցաւ Տ ուլիս 2,7ին, բացօթեայ ։ *ի՚ե զարուեստ ա–
սկսէր ու իրիկունբ կր վերջանար ։ ԱաՀու եւ կե մեր իրաւունքները, որովՀետել մեր սիրտերուն կան բաժ ինբ պ ատ բաստ ուած՜ էր Կ • Խ ա Լ\ի Դ ա Ր " $ Ի
նաց պայքարն էր որ տեղի կ՛՚ունենար։ Այս երկար մ էջ , մեր բռնագր աւուած՜ ան փ ո խա ր ինեք ի Հ այ ր ե– երկսեռ աշակերտութեան կողմէ , որու յ ա ^ ո զո ւ —
տագնապը ազդեց ժողովուրդին վրայ * Ո փաելիքի սիքի կորուստին կսկիծէ1 կբ °դա<սՔ* Մեր նաՀա– թեան Համար ջանք չէին խնայած՝ Տիկիներ Բ.րմո–
նեղութիւնր սկսաւ, ռաղմամթերքր նուաղեցաւ։ տակները , Հ ե ր ո ս ա մ արաները եւ Հ երոսներ ը մ եղի յեան եւ Տէօքմէճեան , Համեմելով յայտագիրը
Պէաք էր ելք մը գտնել։ կը Հ րաՀ անդեն ըէէալ պարտաճանաչ ։ զանազան գեղեցիկ կտորներով խմբական պարեր ,
իրիկուն մը , ոզջ մնացող ժ ողով ուր զ ր Հաւա Ուխտեցինք եւ երբեք պիտի չդաւաճանենք տրամ աիսօսոլթիւն , ար տ ա ս ան ո ւթ ի ւն , ուղերձ, են :
մեր ուխտին Հ
քեցին ՇէՀետ կոչուա՛ծ անտառին մէջ։ Աբամի զե Պատրաստուած՝ Համեղ կա՛ր կանգա Էլն եր ը , ո–
կուցումէն Հասկցանք որ մեր ունեցած՛ փամ Ոճիբր կր գագրիք ոճիր ըլլալէ երեսուն տարի րոնց բաղկացուցի չ մասերբ (ա լիւր , շաքար, կաթ,
փուշտներով անկարելի էր երկար գիմադրել, ուս վերչ՝ր : Ի՞նչպէս կարելի է արգարացնել ոճիրով իւղ, Հաւկիթէ ն ո լիր ո ւած՜ է ին անդամ ոլՀ իներռւ
տի որոշուեցաւ (հբպէեաններբ ու Օվօն, իրենց բռնագրալուած– մեր Հայրենի Հոզերուն վրայ մեր կոգմէ, դարդը կը կազմէին պիւֆէին։ ԱնՀատ ըն
զինուած տղաքներով , գրկել Ս ասուն , կոմ սին եւ էեոզովօւրգի գաՀիճներուն տիրապետոլթիլնր : կերներ եւս գործեի լծ՜ուած՜ է ին , դիւրացնելու Հա–
իիուբէնին իմացնելու մեր ճգնաժամը , ռրպէսզի ԱրտասաՀմանի եւ 1\1 • Հայաստանի անբաժա մ ար րն կե ր ո ւՀ ին ե ր ո լ ծանր աշխատանքը Հ ս կե լո վ
կարելի եզաձին չափ շուտ օգնութեան Հասնին ։ նելի Հայ յ֊ողովուբղր միակամ կր պաՀանչ^է որ կա ր գա պաՀ ո ւթ ե ան եւ Հա յթա լթե լով գա՛ւաթներ ,
Ալդ գիշերն իսկ անոնք ճամբայ ինկան։ Ու՜ (ծ՝րքաՀայաստանր կցուի այսօբուան Հայաստանին, աթոռ , սեղան, ել ա յլն ։ \թ ե ր կան ե բ էն շատեր դնտ–
եւ վեր1 տրուի Հալ էեոզովոլրգի ՀանգԷպ գոր& - Հատական խօսքե ր ըր ին կապո յտ Խաչի գոր ծխու
բեմն մնացինք մենք, ժոգովուրգը եւ Արամբ իր ուած– քստմնելի անարդարութեան : նէ ութ եան Համար ել փա փա քեց ան յաճախ վայե–
քանի մը կտրիճներով։ Բոլորս ալ սրտատրոփ օգ ՕՇԻ՚օ ԵՐԱՆԳՈՒՆԻ էել նման
նութեան կբ սպասէինք։ Ոչ մէկ մխիթարական իթներ ։
լուր։ Գտցողներ ր կոմ սին եւ Ո՚ուբէնին Հետ ապա– Գե զարուեստական ճոխ բաժինէն վերջ , ՎԻ՜
Հով կ՚անցնին ռուսական բանակբ, իսկ մենք ակըն– աո կան թնդանօթի ձայներ։ Ո՛ Հ , էն չ երքանկոլ– ճ ա կաՀ աֆ ո ւթ ի ւն մը կազմ ա կեր պ ո ւե ց ա ւ Լնուիր–
գէտ կբ սպասէինք։ Այգ յոյսն ալ մարեցաւ։ թէւն : « ՛Բեռէն եկաւ » ըսելով , ուրախոլթենէն ա– ուած՝ գեղեցիկ խմորեղէն մ բ) ղո ր շաՀեցաւ Պ*
կտրուած աշխարՀէն ու մարդկութենէն , մաՀը կը մէն մարգ կբ Համբուրուէր : Իսկ Արամր խորՀե– Ա իմ ոն ^իասպարեան : Բո լո ր ներկոտները անխտիբ
վ/նտռէինք , այդ ալ կ՚ուշանար ։ լով որ ռուսական րանակբ կրնար գետէն աս դէն մ սւսնա կցեցան , ա յն խոր գիտակցութեամբ թէ ի<–
Արամ իր բուռ մբ քաջերով սկսաւ աՀ ու չանցնիլ, որոշեց իր քանէ մր տզոց Հետ երթալ եւ րենց տրամ ադրած՝ գում ար%եբով պիտի դարմ ան
սարսափ ձգել շրջանիս քիւրա գիւղերուն վրայ։ իմաց տալ, որպէսզէ օր առաչ^ օգնութեան Հաս– ուին Հ ի լանգն ե ր ո ւն վէրքերը , պիտի ս բրուին որ
Ծերերն ու մանուկները ուտելիք կը պաՀանջէին : նէն : ԳէՒբախտաբար , Աոլլուխ գէւգրն քով, կռուէ բին ա րցունքբ , պիտի ս փոփոլին ո ր բե ւա յ ր ին եր ը ։
ՀնորՀիւ Արամին, այդ քաջ ռազմիկին, շատ անօ բռ%ոլելով բոլորն ալ կր նաՀատակուէն : Հանդէստ Կ՛ հէաչխ վարչութեան Հ բաւէ րով խօսեցաւ ըն
գերբ
թի չմնացինք։ Այս վիճակը շարունակուեցաւ մին էրենց տանշ\ււաՆ ոսկորներուն եւ յարգանք իրենց կեր ո ւՀ ի Բիպրիթճեան, պարզելով Հայ կնոջ Հայ
չեւ. 1916 Յունուար , ու աՀա օր մը լսեցինք ռու– յէչատակէն։ ՍՈՐՏԱՐ8Ի Հ ա յ ա պա Հ պան մ ան գործ՜ին մէջ ։ &եշտեց թէ
Fonds A.R.A.M
(Տսւրօնի Հերոսամարտին աոթփւ) Կը մըււըլտան ա լ ի ք օհրն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ռ վ ն ո ւ ափերն. ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ԳԱՇՏԱՀԱՆԳԷՍԸ
Երկնի բացէն ասպերն են կ՚անցնին հանդարա ու
֊—0
մսայլ •
(իա մ ան ա կա կից պատմութիւնը փառքով կը յի Հորիզոնէ հռրիզոն փայլատակոՆւք ու գեհեն– ՎԱԼԱՆՍ Անցեա, կէրակէ, 21 Ցուլիս, պայ–
կեան Կը մ ը ռ ը լ տ ա ն ա լ ի ք նեբն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն :
շատակէ բոլոր այն Հերոսները որոնք իրենց ու մ֊ո– ծառ առաւօտով մը Հասանք որոշուած վ ա յ ր ր , գե
քի գնով պայքարեցան իրենց Հայրենիքին ղատեսիլ անտառ մը ։ք*ս կապէ ս էք ա չո ւՀ ինե րբ ժրա
ղովուրղին ազատագրութեան Համար : ջան աշխատանքի լծ՜ուած– են ։ Հայկակներն ու Հա յ–
Գյ֊բաիտարար մինչեւ այսօր անծ՜անօթ կր կանգնած ժայոի կաաարին կ՚ըլքբոշխնեմ պահս այս կ ոլՀ ինե բը վե ր վա բ կր ճռուողեն մա յբի կն ե բո ւն
աննենգ–
մնայ ճշգրիտ կենսագրութիւնը շատերուն. քաշեր լոլրէր :
Ներսըս կ՚ռւււի ներշնչլքանց բարձունքներուն վրրայ
որոնք կռուեցան առանց կուսակցական խտրու լոյծ • Կէս օրը անց, պատառիկ մբ կբ սկսիմ ծ՜ամել
թեան, միայն ու միայն Հայ մ֊ոգովոլրգին փրկու %սրգէ՚, սիրտ իմ, քերթ-ուր-եա՚նդ աոագաստներւն 2ւ11^2. °Գով ո լ արելի Համն ըմըոշխնելով, Հանգի -
հովին դէմ,
թեան Համար։ Այգ Հայդուկներէն ինչո՞ւ չյիչել սլա կաց բլրակներու կշտին կ՛որոնեմ յաւէտ– ող -
Կը մ ը ո ը լ տ ա ն ա լ ի ք ներն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն :
Աորտարայ Խոլկօ Արամը։ բացեալ գիւղի ս ճամբան •
1 9 1 5 / * Տարժնի աշխաբՀը հրդեհի մէչ\ էր– (իա–մը 2,էն վերջ արդէն կոկիկ բազմութիւն մբ
թուրք բռնակալս ւթիւնր վճռած՝ էբ մի անգամ Հաւաքուած՜, վայիի Հաւքերու պէս Լուք կէ\ գրա
ընգ միշտ բնաքնշԴլ Հա յո ւթիւնրւկ ոտո րած՜ր սկս ած Գըլուիա առած կը շրջիմփոր-որկինմէջ –աւագուտն՝ ւեն խումբ խումբ։ Բարձրախօս՛ը բոէոքիս տրտրամ մ ա՛ա–
Հ ո վ է ն ս ա ր ս ռ ե ա լ ՝ կը փ ա խ չ ի գորշ օ դ ի ն մ է ջ – ա. դրութեան
էր արդէն , ել Վանի շրջանէն ռուսական յառաջա տակ է, եւ մեծ՜ ու աԳտիկ մինչեւ երե–
մէն կողմ
ցող բանակներէն յաղթուած՛ թրքական բանակնե Ո գեվաբում ու կոտտանք ողբերգական եւ հըգօր: հ"ձ՝> մինչեւ ուշ գիշերին, իրենց շնորՀներր ցոյց
րը ու քիւրտ ել չէրքէզ խոլէեանբ եկած՜ էին Ա՝՛շոյ տուին կա ր գա պա Հա լթեամբ , ա ր տ ա ս անո ւթի՚լնն ե–
դաշտը, իրենց գազանութիւնը ի գործ– գնելու ան րով , մանաւանգ երգերով : « 0 ա ռ " ՚ ^ » ր չ ա ա ճիշգ
զէն Հայ յ-ողովոլրղին վրայ։ Կը ս ո ւ լ է հովն– ջ ո ւ ր ե յ ա ւ ն բանակներն են շարժ - էր 1 երբ կբ շեշտէր, իր մէկ խմ՛բագրականին մէջ
ման մէջ •
ԱյԳ օրհասական օրերուն Ս որտար գիւղացի– բաց գա շտ ի առաւելո ւթիւններ ը • /* ս կապէս՝ Գոռ
Ու դ ը բ օ շ ն ե բ օդն ի վեր որոտմա© մ է ջ փողփողուն–
ները նախատեսելով գալիքը, մ֊ոզով գումարեցին Կը մ ը ռ ը լ տ ա ն ա լ ի ք նեբն,կը շ ա ր ժ ի ն ծ ո վ ն ո ւ ա փ ե բ ն : սրաՀնեբու մէջ տՀաճութեամբ լսուող ձայներ ,
Աբամի գլիսաւորութեամբ եւ միաձայնութեամբ ո– բնութեան ծ՜ոցին մ էջ կարծ՜ես կեր պար անափ ո խ -
րոշեցին Ա . կարապետի չեռր ապաստանիլ // սպա ՛ո ւաօ՜ են ֊, Հ ամ արձակութիւն, սաՀունութիւն • ՂյՈ–
սել ճակատագրին : Ուզողը Աբամի ղեկավար ո լ - Միլան ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱՆ րավա՚րժներոլ Համար որքան օգտակար են բա ց
թեամբ լեռր բարձրացաւ, իսկ չուզողը թրքական դաշտն ու բարձրախօս ը ։
«քաղաքակրթութեան» ղոՀ դարձաւ. •• Ա՛Խ դ ա * ը եւ ՚Աձճք Աիրելի <Հ($աոս՚ջ՝Հ> թոյ\ պիտի տաս անշուշտ
Լեռր վւախած եկաՆ էին նաեւ Կվարսէն
, Պոկ– որ անուններու շարք մր թուեմ առ ի քաջալերու —
լան էն , Բազուէն , Աեղրիէն, ՏԼիարէթէն բաւա թիւն դերակատարներուն ։ (Iա 9ուլ աոտասասոլ
կան թիւով Հայեր , զէնքով կամ անզէն; Որոշուե–
Ա ակաւախօս ենք մ ենք , բայց ո չ խուլ֊Համ ր թիւննեբ ըրին՝ Ա* Ո՚շաունի իր գրած՛ներէն , ՜ Տ՛*
ցաւ զինուորական մարմին մր կազմել, ու բոլորբ կամ անտարբեր մեր Հայրենիքի եւ մեր ժողովոլբ~ Ա՝ատթէոսեան՝ Աիամանթո քէն ել Զարենցէն ,ՀքաՀ֊
միաձայնութեամբ Արամբ ղեկավար ընտրեցին, գի կենսական պաՀան^ներուն մասին : Մ եր անցեա պազեան՝ ԱՀարոնեանէն , Վ^իէնէն երիտասարդ մբ
լաւ ծ՜անօթ Ըէէաէով անոր անցեալին ; Արամր եր՝– լը եւ ներկան մեզ կբ ստիպեն մ եր պա բ տ ա կան ո ւ– (անունը չեմ յիշեր) Տ * Թումանետնի «թ՚մբկա -
կա ր մամ ան ակ ո ւսո ւց չա կան սչաշտօն վարած՜ է ր թիւններուն ել անժխտելի իրաւունքներուն էիա - բերդի առումբ^էն կտոր մը , կօշկա կարեան քո յ–
Ս . կարապետի մէ^ եւ Վարդան վարդապետին կատաբ, յստակ գի տա կց ո ւթ իւն բ ունենա լ, չեշտել բեր, փոքրիկն քՍաչերեան, եւայլն։
Համ ա կր ո ւթ ի ւն ր վա յելած՝ , Հետեւաբար օրուան թէ՝ է^՚^է. 1է ուզենք եւ ինչու էլ ուզենք , եւ ըստ Երգոզներէն յիշենք այրի տիկին Փերզիկեան
մարդն էր։ (իողովուրդր Ար ամ ով զտած՜ էր իր այնմ գործ՜ի լիուիլ։ եւ Զ * <հ՚՚ւս Լ ան , որոնք մասնաւոր գնաՀատան քի
արման ի ղեկավար բ ։Այգ պա յմ աննե բուն մ էջ Հրա Մեր Հազազներ ուն լման ուժովբ կ ազաղա– արժանացան , Տ իկիններ Լուսինեան եւ Բալա ե ան ,
մանատար ԷՀԼԼաէն ալ շատ Հեշտ չէր : Այնտեղ կա կ ենք եւ ար գա ր ութիւն կը պ աՀ անջենք ։ &լ պի տի Օրիորդներ Եզիկեան , Տօնիկեան եւ ուրիշներ ։
յին կիներ , ծերեր ու երախաներ , որոնց ուտելիք չլռենք, ո ր ովՀ ետեւ չենք կրնա ր լռել, չենք կրնար Տի՛կին Կօշկակարեան խանդավառ մթնոլորտի
պէտք էր : Ա* շո յ դաշտր խռնուած՜ Րէէա ԷՈՎ քիւրա , անշարժ կեցուածք մը ունենալ, միայն սպասել, մէջ, տեղեկութիւննեբ սէուաւ Փարիզի պատգմ. ժո–
^էրքէգ ել թուրք Հ՛որդան ե րով , անկարելի էր Համբերել ոլ տոկալ, սպասել որ ուրիշներ, օ– զովէն , յիշեց Կապո յտ հ)ա չի կատարած գործվեր ը ,
՛՛Ի աշտ իջնել եւ ուտելիք բերել * Ըւրեմն ի®ն չպէս տարներ գործ՜են ի նպաստ մեր իրաւունք նե րուն ։ պատերազմի շրջանէն մինչեւ Հիմա* ՛սոյնպէս Վ^ա–
կարելի էր այդ թշուառ ու անպատսպար ժողո~ Ա՝ տա բերեց էք պաՀ մբ ԹբքաՀ ա յա սա ան բ լանսի մասնաճիւղի 8 ամսուան գո րծ՜ո ւնէո ւթեան
վու^րդբ կերա կրել ։ <Հ թշուառ ՛անտէր ^ մեր թշնամեաց ոտնակոխ Հ ամ առօտ պատկերբ ներկա յա ցուց ։ \, եր կան եր բ
Ար ամ ատոր *^ի^ք $ ԷՀ շուտ գտաւ ։ Ամէն իրի՜ « անմ ա ր գա րն ա կ եւ ամայի , միշտ լքուած եւ ա– ծ՜ափերով կը գնաՀատէին։
կուն քանի մբ զինուած տղաքներ Հետր առնելովդ լերակ » ԼՏ ողան \,ատի) յ. Փնտռեցէք պատճառնե Շիշ մը շամփանեը ել խորոված՜ նապաս-տակ
Կ՚երթար քրտական գի*–"եըը, կր թալանէ ր կով, րը եւ եթէ կրնաք , ղսպեցէք ձեր ցասումը, "(ԷՀ^՜՜ մբ աճուրդի դրուելով , կէս ժամ ո լան մէջ գոյացաւ
ոչխար , ալիւր, կարագ, ամէն տեսակ ուտելիք կր գանքը, երէ կո լան ջար դ տ րա րն երր ան պա տի ժ տասը Հազար ֆրանքէ աւել ի գումար մը : Ա՝աս -
բերէ ր : Ան ա ս ո ւնն եր բ մ ո րթե լով Հաւասարապէս ձգողներոլ երեսին ։ նա լոր գնաՀ ատո ւթեան ա րժան ի է Պ * Զ իէինկիր -
կր բաժնէր բոլոր ժողովուրդին ։ Այսպէս մէկ եր Սակայն կը թուի թէ այսօր արեւելեան եւ ա– եան Ո՚օմանէն ՚ որ աճուրդի բացում ր կատա
կու ամիս՝ ; Երբ ամ բող^ էի ուշի դա շտ ին գործ^բ րեւմտեան կողմն աշվսարՀի բան մբ փսխուած է ։ րեց 1 500 ֆրանք միանուագ վճարելով : Ակամա ք
վեր ջացա ւ , թբքա կ ան կ առավա ր ութիւն բ իր ո լշա՚ա Փ աստ՝ ՚քյիլրէնպէ բ կի գղրգագին դատավարու ֊ բացակայողներ ալ նոլէրներ ղրկած՜ էին ։
գբ ո ւթ ի ւն ը կեդրոնացտ ւց Ա . կարապետ ի լեր ան թիւնր ուր կր դատուին նոր Հրէշներ։ ք*մ ացիր, ազնիւ ընթերցող, դաշտ ին 1ճ\աամԱ բթւ ան
վրա յ , քաջ գիտնալով որ Հոն զինուած– Հայեր Ոճ րա գործն եր էէի^՚ե թ 1ու 1 ը ջարդարարները , 7Գ 3 ուռ ատ տի՚ւխտատա կներ ր աւր ուա ծ՛ էէն
կան ։
քաղաքներ֊ ել գիւղեր Հրկիզողները, դաւառներր •յ յղ պատճառաւ շատեր ՚յլ ետ վ եբ ա գա ր ձ ա ծ՜ են ֊.
Առտու մբ , երբ արեւբ նոր էր սկսած՜ իր ճա– ա ւե բո զն երր, Հա բիւր Հազար աւ որ եր իտ աս արդն եր, էՍ ու շ ո ւՀ իները աւելո րգ ն կա տ ե ր Էին պաՀնո րգ
ռագա յթներով մեր ն ի Հա րց ած ՛ու տանջուած՜ ո ս~~ ծ^եբունիներ, կիներ , մանուկներ , ծածկեր երախա դնել ։ Տեղին չԷՈ յէլ\եէ ծ՜անօթ առած՜ը, լՐ՝էԼէ*
կորնեբը տաքցնել, լուր Հասալ թէ էռո՜(* լ\" Ր11 ներ գազան ա յին մ ի ցց՛երով բնաջնջողներ , ։ Ա էկ իքն չսլէ ս գիտես , սրտիդ պէս ։
կոզմէն պաշաբուած՜ էէ Ժողովուրդին յանձնարարէ* ու կէս միէիոն ժողովուրդ , Հ ողի ու մ աքի շինա կապոյտ ք(է ա չո ւՀ ին եր ը սակայն առանց վՀա–
աւեցալ որ իրար՝ չանցնին ու քաջ կենան , իսԿ րար մ շակներ, բնա ջնջուած՜, ծ ո ւիամ ո յն, Հ ո լրով, տելու միշտ նոր թափով կ՚աշխատին , րՕգլայեելով
զինուած՜ տզաքը , Աբամի ղեկավարութեամբ , դիր՜ սուրով, երկաթ ի կտորներով, քա բերով, քա ղա քն ե– Համակիրներու շրջանակր ; ԶգՕԱ
քերոլ բաժնուեցան ։ Հոն Էին նաեւ Զ իար ա թա / բու մէջ , քաղաքներէ դուրս , ճամ բաներ ու եզեր
էհբա Է ե ան Աւետ իս ր ու Ս արգիս բ , ու Պա զլոց ի 0— քը , դաշտերալ վրայ , անապատներու մէք* • • Տէր ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ՀԱՆԳԷՍԸ
օ
վօն , իրենց գիւզաց ի քան ի մբ զինուած տզան Հ>– ,Զ°Ր * * • Տա՛կաւին Հոն չթաղուած՛ ոսկրակոյաներ
րով Հ ՕրՀասական կռիւ տեղի ունեցաւ մեր բուռ կան * ան տ ա ր ա կո յս իմ Հօրս , քու եղբօրդ , ուրիշի ՄԱՐՍԷՅԼ, 29 Յուլիս կապոյտ Խաչի \0բգ
մբ քաջերուն եւ բազմաթիւ թշնամի զինուորներոլ ՚^ԼՀ ՔԲոլ\ կամ մ է կ Հա րաղատին ։ Բ ոպէ մր մտած՜է Պատդմ . Ժողովէն վեք՚ջ , աոաջին ձեռնարկն էր
^•Ւշյ**– ։ ՚՚հրիկոէ-նբ կռիւը դադրեցաւ ։Աենք բաւա եւ եթէ կրնաս՝ սանձէ ցասումդ * ոV ^ ԷՀ^Էր Պօմոնի վարչութիւնբ, գոբծ՜ի մղելով
կան կորուստ ունէինք , ի"կ թշնամին տուած՝ էր Մենք, արիւնի սերունդ , կը Հաւատանք խօսքի իր անզամուՀիները , որոնք օրերէ ի վեր տենդա
կրկնապատիկը ։ ուժին եւ խոՀեմ գործի բեզնաւորութեան ։ կ՛ու գին աշխատանքի լծուած՜ էին ։ Հանդէսը տեղի ու–
Այսպէս քանի մը շաբաթ։ կռիւը առտուն կր զենք ըլլալ զգաստ եւ պատեՀ առիթ ին ա րժեցնե ք նե ցաւ Տ ուլիս 2,7ին, բացօթեայ ։ *ի՚ե զարուեստ ա–
սկսէր ու իրիկունբ կր վերջանար ։ ԱաՀու եւ կե մեր իրաւունքները, որովՀետել մեր սիրտերուն կան բաժ ինբ պ ատ բաստ ուած՜ էր Կ • Խ ա Լ\ի Դ ա Ր " $ Ի
նաց պայքարն էր որ տեղի կ՛՚ունենար։ Այս երկար մ էջ , մեր բռնագր աւուած՜ ան փ ո խա ր ինեք ի Հ այ ր ե– երկսեռ աշակերտութեան կողմէ , որու յ ա ^ ո զո ւ —
տագնապը ազդեց ժողովուրդին վրայ * Ո փաելիքի սիքի կորուստին կսկիծէ1 կբ °դա<սՔ* Մեր նաՀա– թեան Համար ջանք չէին խնայած՝ Տիկիներ Բ.րմո–
նեղութիւնր սկսաւ, ռաղմամթերքր նուաղեցաւ։ տակները , Հ ե ր ո ս ա մ արաները եւ Հ երոսներ ը մ եղի յեան եւ Տէօքմէճեան , Համեմելով յայտագիրը
Պէաք էր ելք մը գտնել։ կը Հ րաՀ անդեն ըէէալ պարտաճանաչ ։ զանազան գեղեցիկ կտորներով խմբական պարեր ,
իրիկուն մը , ոզջ մնացող ժ ողով ուր զ ր Հաւա Ուխտեցինք եւ երբեք պիտի չդաւաճանենք տրամ աիսօսոլթիւն , ար տ ա ս ան ո ւթ ի ւն , ուղերձ, են :
մեր ուխտին Հ
քեցին ՇէՀետ կոչուա՛ծ անտառին մէջ։ Աբամի զե Պատրաստուած՝ Համեղ կա՛ր կանգա Էլն եր ը , ո–
կուցումէն Հասկցանք որ մեր ունեցած՛ փամ Ոճիբր կր գագրիք ոճիր ըլլալէ երեսուն տարի րոնց բաղկացուցի չ մասերբ (ա լիւր , շաքար, կաթ,
փուշտներով անկարելի էր երկար գիմադրել, ուս վերչ՝ր : Ի՞նչպէս կարելի է արգարացնել ոճիրով իւղ, Հաւկիթէ ն ո լիր ո ւած՜ է ին անդամ ոլՀ իներռւ
տի որոշուեցաւ (հբպէեաններբ ու Օվօն, իրենց բռնագրալուած– մեր Հայրենի Հոզերուն վրայ մեր կոգմէ, դարդը կը կազմէին պիւֆէին։ ԱնՀատ ըն
զինուած տղաքներով , գրկել Ս ասուն , կոմ սին եւ էեոզովօւրգի գաՀիճներուն տիրապետոլթիլնր : կերներ եւս գործեի լծ՜ուած՜ է ին , դիւրացնելու Հա–
իիուբէնին իմացնելու մեր ճգնաժամը , ռրպէսզի ԱրտասաՀմանի եւ 1\1 • Հայաստանի անբաժա մ ար րն կե ր ո ւՀ ին ե ր ո լ ծանր աշխատանքը Հ ս կե լո վ
կարելի եզաձին չափ շուտ օգնութեան Հասնին ։ նելի Հայ յ֊ողովուբղր միակամ կր պաՀանչ^է որ կա ր գա պաՀ ո ւթ ե ան եւ Հա յթա լթե լով գա՛ւաթներ ,
Ալդ գիշերն իսկ անոնք ճամբայ ինկան։ Ու՜ (ծ՝րքաՀայաստանր կցուի այսօբուան Հայաստանին, աթոռ , սեղան, ել ա յլն ։ \թ ե ր կան ե բ էն շատեր դնտ–
եւ վեր1 տրուի Հալ էեոզովոլրգի ՀանգԷպ գոր& - Հատական խօսքե ր ըր ին կապո յտ Խաչի գոր ծխու
բեմն մնացինք մենք, ժոգովուրգը եւ Արամբ իր ուած– քստմնելի անարդարութեան : նէ ութ եան Համար ել փա փա քեց ան յաճախ վայե–
քանի մը կտրիճներով։ Բոլորս ալ սրտատրոփ օգ ՕՇԻ՚օ ԵՐԱՆԳՈՒՆԻ էել նման
նութեան կբ սպասէինք։ Ոչ մէկ մխիթարական իթներ ։
լուր։ Գտցողներ ր կոմ սին եւ Ո՚ուբէնին Հետ ապա– Գե զարուեստական ճոխ բաժինէն վերջ , ՎԻ՜
Հով կ՚անցնին ռուսական բանակբ, իսկ մենք ակըն– աո կան թնդանօթի ձայներ։ Ո՛ Հ , էն չ երքանկոլ– ճ ա կաՀ աֆ ո ւթ ի ւն մը կազմ ա կեր պ ո ւե ց ա ւ Լնուիր–
գէտ կբ սպասէինք։ Այգ յոյսն ալ մարեցաւ։ թէւն : « ՛Բեռէն եկաւ » ըսելով , ուրախոլթենէն ա– ուած՝ գեղեցիկ խմորեղէն մ բ) ղո ր շաՀեցաւ Պ*
կտրուած աշխարՀէն ու մարդկութենէն , մաՀը կը մէն մարգ կբ Համբուրուէր : Իսկ Արամր խորՀե– Ա իմ ոն ^իասպարեան : Բո լո ր ներկոտները անխտիբ
վ/նտռէինք , այդ ալ կ՚ուշանար ։ լով որ ռուսական րանակբ կրնար գետէն աս դէն մ սւսնա կցեցան , ա յն խոր գիտակցութեամբ թէ ի<–
Արամ իր բուռ մբ քաջերով սկսաւ աՀ ու չանցնիլ, որոշեց իր քանէ մր տզոց Հետ երթալ եւ րենց տրամ ադրած՝ գում ար%եբով պիտի դարմ ան
սարսափ ձգել շրջանիս քիւրա գիւղերուն վրայ։ իմաց տալ, որպէսզէ օր առաչ^ օգնութեան Հաս– ուին Հ ի լանգն ե ր ո ւն վէրքերը , պիտի ս բրուին որ
Ծերերն ու մանուկները ուտելիք կը պաՀանջէին : նէն : ԳէՒբախտաբար , Աոլլուխ գէւգրն քով, կռուէ բին ա րցունքբ , պիտի ս փոփոլին ո ր բե ւա յ ր ին եր ը ։
ՀնորՀիւ Արամին, այդ քաջ ռազմիկին, շատ անօ բռ%ոլելով բոլորն ալ կր նաՀատակուէն : Հանդէստ Կ՛ հէաչխ վարչութեան Հ բաւէ րով խօսեցաւ ըն
գերբ
թի չմնացինք։ Այս վիճակը շարունակուեցաւ մին էրենց տանշ\ււաՆ ոսկորներուն եւ յարգանք իրենց կեր ո ւՀ ի Բիպրիթճեան, պարզելով Հայ կնոջ Հայ
չեւ. 1916 Յունուար , ու աՀա օր մը լսեցինք ռու– յէչատակէն։ ՍՈՐՏԱՐ8Ի Հ ա յ ա պա Հ պան մ ան գործ՜ին մէջ ։ &եշտեց թէ
Fonds A.R.A.M