Page 110 - \ARM_19-1946_03
P. 110
ուորնեբշ կր մնան ձեր ոտքԼրո^ աաէլ, կրն,սք ա֊
€ Օ՚ԵԾՆ ՍՈՒՐԻԱ * Ի՚Թչպես կ՚աջակցհիԱ նոնց չաբյ֊ոսմներյլ տեսնել, ես կԴբկարիմ մ ին չես
Կագ Աորիկ– եթէ հոն զօրքեր չկան, թաշկինակս օ–
(Ի– եւ վերջին մաս) ղին մէ1 կ՝երերցնեմ, լոսաով ինձ եկէք,հռն Է ձեր
Վերջերս Արաբական Գաշնակցութիւնբ ա յս փրկոէ-թիէ-նր » տ
ԱպտուլլաՀի
խնդրո Վ բաւական խռովեցաւ եւ էմիր 1904^ ամառբ , Գուբ ան իքնող Ա ասնոյ ոլմ՜երը Ահա կ՚երերայ խանմոյի թաշկինակը, Ա աղաք
կարծես
Անդր - Յորդանանի թագաւոր Հռչակուիլբ իրենց վերքին Հաբուածբ տուին թուրք զօրքին կու– առանց ժամանակ կորսնցնելու, ձորակ կր Հասնին
աւելի արծարծեց Հ րաաասլ խնդիր բ : րավու գի՚՚֊դլՀ, սարսափ ազդելով թուրք զօրքին ։
<ձՄ եծն Ա ոլրիա^ն ո լաւն գաղափարի Հա ա ա ~ եւ Աղթամարի մէջ Զինուորական եք ո րՀ ուրդի որոշ ապաՀով %
գովներբ Անդր - Տ ո րգանանի կէս սլա շա օն ական ման Համաձայն * երբ Գէորգ Զավոլշ ուժեղ խում– Վերադարձին, քԱանմօն կբ Հանդիպի մարախի
շր^անակներբ կբ կազմեն եւ " ՛ յ ՛ ՛ նոր պետութեամբ բով մբ կր դառնար երկիր , հյանմոյի Համար նոր նման արշաւող
կբ կարծեն յառա2յլիմ ութ իւն մբ բրած ք*Լէաէ գէաէ պա տ ե Հ ո ւթ ի ւն մ բ կբ ներկա յան ար իր նպատակին զօրքին, ես կիյնա յ կրակէ կար.
Արաբական Աիութփւնբ ունի նաեւ իր Համակիր Հասնելու ։ կուտի տարափին տակ : ճարահատ կր նետով, Ջո
ներ բ Իրանի է Աուրիոյ ել ^աղեսաինի մէջ : ՛կոյն Անցան ամ իսնեբ, եւ մենք ալ էՕանմ ո յի Հետ րակ ես տղայոց ուղդոսթեան կր հետեսիւ Տղաքր
իսկ Լիբանանի մէ^ւ կայ քաղաքական կազմ ակեր - մտանք 1905 թուականբ, Աարէլ՛ Ջխուրայ շրջանին տեսնելով 10անմոյի վիճակը , դիրրերր կ՚ամրանան,
սչութիւն մբ՝ որուն ձգտումն է իրականաց նել ե - Գ,էորգ Ձավուշի .ոնկեբնեբէն հքասգիւղցի Մայելի կոուի կր բոնոսին զօրքին Հետ , սակայն չար գըն–
ՐաԳԲ Անդր Յորդանանի նորապսակ թագաւորին X Ա կրօն * եւ Աշո՛յ քաղաքացի Եղօն , լուսնալու մօտ դակ մր Խանմոյի ձախ զիստէն անցնելով, դըժ–
ք*այց այս ծրագիր ր նորութիւն մբ չէ Արաբա կբ մ անեն Ալվառինջ * եւ սովորականին պէս ք$ ան՜ րաիյտ կինր կ՚իյնայ զօրքին ձեռքը;
կան աշխարՀի փերթին քառորդ գարու պատմոլ - մոյի գո ւո ր կբ ծեծեն % կ*բնդունի եւ կբ կերակրէ դ Բաց գլոսիյր հերարձակ, արիւնաթաթախ վի
թեան Հետեւո րդնե բուն Համար : 1914 18 սլատե — անկողին կբ պատրաստէ ու անմ իքապէս կ երթա յ ճակով բերին հրամանատարին , պատմելով թէ ա–
ր էս ղմի վախճանին* երբ նշանաւոր դնդ* ԼօրԷնս զի՚֊զի Գործադիր Աարմնին անգամ Ար ամ Պետրոս֊ աահովաճ է ֆէտայիներոս փախոսստր։
Ար ա բա կան աշխա՛ր Հ ին «Անթագ քՒադաւո րը՝$> կապ* եանին լուր տալու , առ ի ապաՀովութիւն, անտ– Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ը — Ո՞սր փ"՚խոոսՏիր ֆետայի–
մ ակերպեց առածին արաբական լեգէոններ բ Հիճա– կընկալի մբ պարագա յ ին : ները, գ ա լ ր ֊ ա ք :
զի Հիւսէ յն էմիրին ել գաւկին՝ Աքայսալի գլխա լո Կէս օրուան մօտեր ր վաշտ մբ զօրք մտաւ գիւ Խանմօ Ես ֆետայիները չտեսայ, ես այս
րու թ ե ամ բ՝ արդէն Հ իմ բ գրուած էր ա յն ծրագրին ղը ։ Անմիջապէս բռնեցին գի֊֊դէ Ր՜"Լ"Ր անցքեբր , կողմերը հորթս կը փնտռէի ֊.
որ կր տբամադբէր Աուրիան * Լիբանանը , Անդր պաՀապաններ կարգեցին բարձր մարագներու տա Գիսղին աղաներ ր ես ՚Բիսրտերը որոնք հրա
Յորդանանն ու ^աղեստինբ միացնել Հաշիմեան նիքներուն վրայ * ի Հարկին գիւղէն գուբս փաիս– մանատարին շոսրԸ կր դառնային, ամէն քսոսթիսն
մականի տակ : չոզներբ արգիլելու , ել տ ե զա լոր ո ւե ց ան միջին ոս մատնոսթիւն կր յօրինեն Խանմոյի մոսխը մւս–
Աակայն նոյն ՛իսկ Ա+^Գէէոյ ա,քս Հաւատարիմ եւ թազի րնդարձակ կալին մէջ ։ րելոս համար։ . Պէյս , այս կինր տնով ոս տեղով
Հրաշալի քա՛ղաքական գործիչբ օր մր դառնօբէն Գիլզին Ա էճ լիս ին եւ "օբքի Հրամանատարին ֆետայի է, ես աքակից անոնց, անոր տղան աք
ողբաց իր փայփայած ծրագրին անտեսում բ Լոս - մ իջել եզած երգում ով Հ աստատելէ ՚Լեբջր * թէ ի բրես ֆետայի բանտարկոսահ– էր, ես մ եռաս
տոնի վարիչներէն եւ սրտին այնքան ծանր եկաւ գիլզին մէջ ֆիտայի ձչկայ> կազմուեցան յանձնա բանտին մէՀ։ Այս օբոսան ֆետայիներն ալ,իր
Հաբուածբ որ. Հրաժարեցաւ տաշտօն էն, զա՚բմ՛ան քի խումբեր եւ սկսան խուզարկութեան։ Գործադիր տոսնէն, գոսրս եկան, ես ինքը ասլահռվաօ֊ է անոնց
մատնելով քաղաքական աշխարՀբ եւ ողբի իր ա * Ա՝արմնի անգամներբ իրենց կարելին կբ փորձեն փախոսստր ՝•
բաբ Հ իաց ողներ ր ; թէ տզաքբ ել թէ ղիլղբ փրկելու Համար՛ Ոմանք Հ ր ա մ ա ն ա տ ա բ ր — Ի՞նչոս ես որո"ս հրամանով
Միւս կողմէ արդէն կնքուած էր Աայքս—Փիքօ էլ ա ռաջա ր կեն տզոց ծպտուիլ * զէնքերր վար դնել -, ֆետայիներր քոս տունը բերահ֊ էիր։ Ըսէ, խօսէ
գաշնագի բ ր՝ ներշնչոլելԳւվ Պ ա բֆ րր ի տեդեկադրէն բու մէջ * բա յց խո լզա ր կութ իւն բ կ^(ԼԼԼա յ անողոք ճշմարիտ , եթէ ոչ քեզ կը մեռցնեմ :
ել իբրեւ արդիւնք Աուբիանն ու Լիբանանբ ներ - եւ մանրակրկիտ ։ Իււկ տզաքբ կբ մեբժեն պաՀուիլ Խանմօն Ե" ֆետայինե ր չբերի, անոնք ե–
քին անկախութեամբ կր դրուէին Ֆ՚րանսայի Հոգա եւ. կբ նախբնտրեն զէն ի ձեռին մ եռն ի լ ։ Ուրիշներ կսւն : » .
տարութեան տակ՝ Անգր Յորդանանն ու Պաղես– կ աաջարկեն տգոց ծպտուիլ* ղէնքեբբ վար դնել* Հրամանաաարր Ինչո՞ս գոսռգ բացիր անոնց
տինբ ձգելով Անգչիոյ Հոգատարութեան • Հ ագնի լ գիւղացիներու նմ ան Հ ա սարակ Հ ագուստ առ^ես ես ներս առիր :
Ե*– աՀա տարիներէ ի վեր խոր քունի մէջ կար ներ եւ խառնուի լ գի ւղա ց ինե ր ո ւն : $ ղաքք կբ մ ե ր– Խաւնմօն Կամքէս անկախ էր անոնց իմ
ծուած այս ծբագիրբ նորէն ել աւելի ուժգին մէջ֊, ժեն եբկոլ առաջարկներն ալ նախատինք մ բ Հա տանս գս/լ,ը։ եթէ սլասւահի որ օր մը անոնք ձեր
տեղ ղրուեցաւ այս պատերազմի վերջին շրջանին * մար՛ելով իրենց յեղափոխական նկարագրին : աո սեր գան, գոսք ալ սլա րտասորո սահ՜ էք րնգոս–
միեւնոյն գերդաստանի Լ Հաշիմեան՝) տատ կանո ղ հքանմօն դարձեալ մէջ կբ նետոլի * « Ախալ նի/։ ինչպէս այս ագան (ցոյց կուտա յ Ոսսօն՝) , որ
Իրաքի եւ Անդր յորդանանի կողմէ : են ձեր առաջարկած երկու միջոցներն ալ . թաքբս– ամէն ատեն իր տունբ կ՝ընգունի ղանոնք , կը կե
Առ ա յժմ մ աքերն անորոշ եւ ծր ա գիրն ե ր բ բազ– տոցներու վրայ յոյս մ ի գնէք , խուզարկութիւնը րակրէ ես անոնց պակասները հոգալով , ճամրոս
արաբա ™
մազան են Ա՝եծն Աուբիոյ շուրջ եւ ամէն ա յգ սլիս ի շատ խիստ է * գան ո ւած պարագա յին մէկ փամ<- կը գնէ։
կան երկիր կր ջանայ իբ դիրքբ Րո ո Լ ռ լ վւուշտ վառելու միջոց չի տբուիր* ել կ ունենա յ քքսսօն, այս անակնկալ ամբաստանութեան
պետութեան մբ կաւլմ՚ութեան Հան՛դէպ : եզ երական վախճան մբ : Ծպտուելու պարագան ա– հանդէպ կը կորսնցնէ իբ պագարիսնը , կը յարձակի՝
ծ* ա յրա յեղներբ կհուզեն գործադրել Լորէնսի ւելի կասկածելի է՛ քանի որ մեր մէջ լեցուն օձեր դքեբախտ կալանասորին վրայ եւ Հ^խան^ար՝^ի բուռն
ծբագիրբ՝ 1 միացնել Աուրիան՚ * Լիրանանբ* Պա - կան * աւելի լա ւ է զէն ի ձեռին մեռնիլ * քան թէ հարուաօ՜ով մը կր ^արգէ ան ո ր ատ ամնե րը՛՛ ,\Տ ան
զեստինն ու ՛Անդր յո բղան ան բ * ապագային իրաքն ողջ թ շնամ ու ձեռքն ի յնալ : Գոլք բո լորդ ալ ց րբ՝" մ՛ օն մարաՆ՛ կ իյնայ :
ալ միացած տեսնելու յոյսով։ Աակայն արաբա - "՚-եցէք. ինչ ՛որ պիտի ըլլայ թոզ բլլայ ։ Ես ՚ / ր ո – Կրակ կտրաօ~ հրամանատարը իր արժանա -
կան մեծագոյն իշխան թագաւորր՝ Ւսլն Աէուտ , ա– տաՀ եմ որ տզաքբ պատ ո ւո վ դուրս պիտի– գան » : պատոսոսթիսնը վիրաւորուաօ՜ ՂՂաԼո1Լ Ոսսօն
ռա^ին Հակառակորդն է Հաշիմեաննեբու այս յա Փո Մինչ այս մինչ ա յն , աՀա խուզարկու յանձ– լալիներու հսկողոսթեան տակ առնել կոստայ։ -—՚
ւլ ո ւ թ ե ա ն ր Հլ իրեն Հետ ՝ո ւն ի Եգիպտոսի թագաւորն նախումրր կբ մտնէ ք&անմոյի բա կբ ; Կ^որո— « V ՛ " ՚ ՚՛՝ ի՞նչ համ ա րձակոսթեամ բ մարեչոս աստիճան
ոլ Լիբանանի Հանրապետութիւնբ՝ փոքրագո յն տան քաջերու մաուզէբ տասնոցներբ* երեք ան կը հարուաՆ՜ես կին մր, որ կր գտնոսի պետութեան
անգամր՝ Արաբական ՛դաշնակցութեան ։ շունչ եւ մ է կ վիրաւոր ձգելով * մնաց ածուերւբ վ։ա– հճսկողոսթետն տակ : Օ ա ա արդար էին կնո^ ամ–
Օւ֊րիշ խում բ մբ դուրս Կբ ձգէ Լիբանան բ ել ի/ուսւոի կբ դիմեն ^ դէպի միջին թաղ : բաստանոլթիւնները : քքիչա է նաես որ գոսք ըո–
վե ջապէս կր խորՀ ուի Պաղեստինի մ իա յն արտ -
բտկան՝ մ աս բ առնել նախատեսելով քՍանմօն ւսռիքժր 1ք*օդտագորհէ * կր բարձրանաք լորգ ալ ֆետայիներոսն աջակիցներն էք »:
բաժանում բ ը^դ^իջ Հրեայ եւ արաբ Պ աղեստինի
ցեղերու։ տան կտոլրբ * կր ստուգէ զէնս ւո րնեբու փախուս– Զինուորները երկոս ժ՜ամ քաԼեբը հետապնդե
տր եւ տզաքբ դուրս կբ կանչէ • լէ վեր^ ձեռնունայն ետ դարձան , ես իրենց գազա
Ամէնէն շատ դառհացողբ սակայն կբ մնա / « Զինուորներբ փախան * 2 3 աեղ մէկ-մէկ նութիւնը թափեցին անմեղ գիսղացիներոս վրայ։
Ա եծն Լիբանան ի վաքր՚իկ Հանրապետութիւնբ որ , սլաՀակներբ շուարած կեցեր են , մէկ մէկ գնգակ Ապաննեցին Գալէ Աօսժն, է) ա չէ Աճօն, Գա։ աո ց ի
Հազիւ թօթափած ֆրանսական Հ ո դատ ա ր ո ւթ ի ւն ր կր բաւէ զանոնք փախցնելու ւ Մտէք գերեզմաննոց* ՜հորէն, Գրղոյ Մուրատի ՝ կինր, Ամ ր է Տ ակօն, եւ
աւ ՛՛լի մ եծ վտանղի մ ր առ^ել կբ գտնէ ինքզինք X ալերեզմանի յըաոե-ւ ձեղր Համար դիրքեր են * դէ^՜ Ալիղռնան գիւղէն հիւր եկող անոր փեսան, Վար–
Լի բանան Մերձ աւոր Արեւելքի միակ երկիրն է ուր դանի Մ կրօն, վիրաւոր ձգելով Գասառցի Ա՝ ան ոս
քՐ • ս տոն է ո ւթի ւնբ մ եծամ ասն ութ իւն կբ կազմ է եւ գուբս ձգելով Լի բանան ր եւ ծրագրին անուն ր կի հայր Յակոբր;
իշխանութիւներ մեծ մասով քրիստոնեայ տարրերու Ի Ր էկո՚֊ան դէմ , երեք դիակ սայլի մը վրայ ,
Մեծ՛ն Անո ՐՏռՐԳ՚*՚նսյն կոչելով : (սպաննուած զինուորներ) ել է) ան մ օն գրկած՜ իր
ձեռքն է ։ Աանճաքի Թուրքիոյ կցման պատճառաւ ս բսինք է խսդի՝ր՝Ր խորապէս կր Հետա «–՚ երկոս տարեկան տղան՝ Տիգօն , նստած՜ դիակներու
գաղթոզ Հայերու մեծ մասր Լիբանան ապաստա քրքրէ շատ մբ կարեւոր քաղաքական դէմքեր արա կողքին , ձեռքերը ետեսէն կապոսած֊ : Գիսդի"
նեցաւ զօրացնելով քրիստոնեայ Համայնքի թիւր։ բական մ իւս երկիրներու մէջ՛, Ի բաքի Նուրի փա ք ի ա ր փ պ Ատեփանը իբրես մեղսակից Խ անմ օին \ կբ
իրաւական տատամսումով եւ իր անկախու - փա Լ/ ֊ Աայիտր* որ նախադաՀն է իր երկրի Արա հետեւէր սայլին։ Գերեզմանատան քո վէն անցած՛
թեան մ ասին Հաւաստ՛իքներ առնե յէ վեր^ մ իա յն բական Գա շնակց ութ եան , կր ջատագովէ զա յն : ատեն խանմօն կը պոռար գիւղացիներուն : «Իմ
Լիբանան ստորագրեց Արաբական ք) / իւ ա ր : Աակայն Ի բեն Հ ետ է իոաքի Հանրային կարծիքին այն մասր ուխտս կատաո՚ոսած֊ է, հանգիստ քնիր Տակոբ,
աՀա վ երգերս Ղ*աՀ իրէ ի մէջ դում ա ր ուած Արաբա որ կր խրտչի խոբՀրդային թափանցումէն ել Հզօր քու դիակիդ փոխարէն, անձամբ երեք դիակ կը
կան Ղ՝ա շնա կց ո ւթեան ժողովին Անդր յո րգանանի արաբական պետ՛ութիւն մր 1լուզէ տեսնել սովե աանփմ բռնակալին : ՝Բոլ վրէժդ լուծ֊ուած֊ է : Ահա
արտաքին գործեր ու նաէսարար բ շռնդա լէց յա յա - լուս կան ծաւալման դէմ : Նախկին Լմիբր շատ մբ կոլգամ քու գձաձ ճամ բով քեղ միանալու » :
նութիւն մբ բրաւ* բացէ ի բաց մէ^տեղ գնելով անձնական բարեկամներ կբ Հաշուէ շրջակա յ եր - Ամիսներ չարոսեակ, իբ հարցաքննութեան
« Ա* եծն Աուրիոյ » պաՀանֆր՝ Արաբական Ղ՛աշ— կիրնե բուն մ էջ * ուր անոնք աէր են մամ ուլի եւ տալիք պատասխանը մէկ եղաւ։ Ոչ մի տանջանք ոս
ն ա կց ո ւթ ե ան շր ֆա գիծ ին մ ԷՉ : Վրա յ Հասալ Ապ - քաղաքական դիրքերու յ Նո,քնիսկ Տի՚֊րզի իշխան չարչարանք չաղդեցին Խանմոյի վրայ։ Ան մնաց իր
աուլլաՀ թագաւորին նամակը՝ նոյն ժոգովին՝ իր ք)՝ալալ էլ Աթրաշ յայտնեց թէ Համակի՛ր է Մեծն բարձրութեան վրայ, ոչ ոքի չդաւաճանեց , ոչ մի
Հաւանութիւնր յայտնելով եւ այդ առթիւ ա յս Աուրիոյ կազմութեան : մեղսակից ցոյց չտուաւ :
ծրագ իրբ վ եր ջին Հ ան գր ո ւ ան բ նկատե յով ի՛ր Հ օր ր Կբ մնան Հակառակորդ՝ Հիճազի ու Եգիպաոսի Ամբողչ 4 տարի , իր երկոս տարեկան տզոսն
՛սարքած արաբական րմբոստութեան աո թիւ կազ թագաւոբներր* մանաւանդ ա ո աջին ր ֊ իրրեւ գեր— Տ1՚ԳոյՒ հետ, քամեց բանտի գառնութեան բա
մած նախագծին եւ 1920/՛ Ազգային Աւխտին՝ ( Ա ո ւ - դաստանի թշնամի ու երկրորգր՝ երիտասարդ վւա– ժակը մինչեւ վերըն մրուրը, մինչեւ Օսմանեան
բիա^ * միշտ նպատակ ունենալով Արաբական Աի * ււ ասէ ր 3>ա ր ո լքր որ մ իա յն ի րմ է փոքր պետոլ ֊ տխրահռչակ սահմանադրութիւնը 1 9 0 8 ^ , երբ
ութ եան մ ր իրականացում բ ։ Ո՚֊րեմն ա՛լ պարդ էր թիւններ էլոլզէ տեսնել ձոլ՜Ր^ո։ ^՚-ք" երկու մեձե– շատ մը դատապարտեալներու Հետ դուրս եկաւ
նպատակր Ամ մ անի նոր գաՀակալին ։ բուն քով կայ երկրով ոլ ժոզովուրգով փոքր, սա– բանտէն , ել գոհ գնաց \5ի աննախընթացնղեռնին :
Լիբանան խոր յ ո լ զ ո ւ մ ի մատնուեցաւ եւ իբ կայն Հ ոդիով եւ արդի քազաքակրթւթեամ ր Մ եծ ՄԱՐԳԱՐ ԲԱՐԽԵԱՆ
կառավարութեան պետբ՝ իսլամ՝ երեսփ . ժողովի Լի բանանի՛ Հանրապետութիւնբ * ցեղա յին ու մ շա– ՍՏԱՑԱՆՔ
փոթորկալից մէկ նիստին մէջ բնդդիմացալ Ա եծն կութային եւ րնկերային կեանքով բաւական տար
֊Աուրիոյ ղ աղա փարին ։ Բոլոր կո ւսակց ո ւթիւենե ր ր բեր իր դրացի արաբ ժողովուրդներէն։
մրացան այս բողոքին ել թե րթերր նո լնիսկ թե Հաշէմիներու այս նոր փորձր որքան ալ դըմ - « Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ի Ք » ԱՄՍԱԳԻՐ , 24րդ տարի, թ1֊"–
լադրեցին Հրաժարիլ Արաբական Դ՝աշնակցոլ թեան ուար նկատ ոլի * անկարեյի քենք դաներ։ Ամէն բան 3, Մ ա յ ի ս - Յ ո ւ ն ի ս – սոխ ե ւ ա յ ւ ա զ ա ն բ ո վ ա ն դ ա
անդամակցութենէն եթէ չգադրէր իրենց դէմ կախում ունի Մերձաւոր ել ՄիՋ^ն Արեւելքի ներ* կութեամբ։ (Նոր պատմուածէ մը՝ ՀամաաոեղԷ ,
ստեղծուած այս ջլամարտբ։ Ե*~ նորէն Աէուտի կալ տագնապներու ելքէն։ Անակնկալներ կան - «Երանաւ ազբարր») ։ Տարեկան բաժւնեզփն 3
Ա՛ աբրա եւ \յգհ<պտոս յայտարարեցին իրենց ընդ - վ ագո ւան Համ ար ու կ*ա րմէ որ մ ենք այ Հ ե տեւինք տ ո լ ա ր : Հասցէ.— Ւ՚Յետաե, 212 ՏէւտՈ Տէւ֊66է, 8օ$էօո
զ իմ ութիւն ր ա յս տեսակ պետութեան մբ։ ուշադբութե ամ բ այս դէպքերուն * չմոռնալով որ ա»տտ. (Ս. .տ ձ.). .
Անդր Յորդանան ա յս բնդՀանոլր բողոքի ցո յ– Հայերն ալ իրաւունքներ ունին այգ շրջանին մէջ։ ձ ա ա ձ յ ՛ 8 Ս Լ Լ 1 ՝ ™ , Հրատ– Հայկ– Դասփ
ցին գէմ մեղմացուցած (լերելի իր պաՀանջքբ
Լոնսան ԱՆԻ 3 ա ն ձ ն ա խ ո ւ մ բ ի , 1946 Յ ո ւ լ ի ս , թ ի ւ 6 ։
Fonds A.R.A.M
€ Օ՚ԵԾՆ ՍՈՒՐԻԱ * Ի՚Թչպես կ՚աջակցհիԱ նոնց չաբյ֊ոսմներյլ տեսնել, ես կԴբկարիմ մ ին չես
Կագ Աորիկ– եթէ հոն զօրքեր չկան, թաշկինակս օ–
(Ի– եւ վերջին մաս) ղին մէ1 կ՝երերցնեմ, լոսաով ինձ եկէք,հռն Է ձեր
Վերջերս Արաբական Գաշնակցութիւնբ ա յս փրկոէ-թիէ-նր » տ
ԱպտուլլաՀի
խնդրո Վ բաւական խռովեցաւ եւ էմիր 1904^ ամառբ , Գուբ ան իքնող Ա ասնոյ ոլմ՜երը Ահա կ՚երերայ խանմոյի թաշկինակը, Ա աղաք
կարծես
Անդր - Յորդանանի թագաւոր Հռչակուիլբ իրենց վերքին Հաբուածբ տուին թուրք զօրքին կու– առանց ժամանակ կորսնցնելու, ձորակ կր Հասնին
աւելի արծարծեց Հ րաաասլ խնդիր բ : րավու գի՚՚֊դլՀ, սարսափ ազդելով թուրք զօրքին ։
<ձՄ եծն Ա ոլրիա^ն ո լաւն գաղափարի Հա ա ա ~ եւ Աղթամարի մէջ Զինուորական եք ո րՀ ուրդի որոշ ապաՀով %
գովներբ Անդր - Տ ո րգանանի կէս սլա շա օն ական ման Համաձայն * երբ Գէորգ Զավոլշ ուժեղ խում– Վերադարձին, քԱանմօն կբ Հանդիպի մարախի
շր^անակներբ կբ կազմեն եւ " ՛ յ ՛ ՛ նոր պետութեամբ բով մբ կր դառնար երկիր , հյանմոյի Համար նոր նման արշաւող
կբ կարծեն յառա2յլիմ ութ իւն մբ բրած ք*Լէաէ գէաէ պա տ ե Հ ո ւթ ի ւն մ բ կբ ներկա յան ար իր նպատակին զօրքին, ես կիյնա յ կրակէ կար.
Արաբական Աիութփւնբ ունի նաեւ իր Համակիր Հասնելու ։ կուտի տարափին տակ : ճարահատ կր նետով, Ջո
ներ բ Իրանի է Աուրիոյ ել ^աղեսաինի մէջ : ՛կոյն Անցան ամ իսնեբ, եւ մենք ալ էՕանմ ո յի Հետ րակ ես տղայոց ուղդոսթեան կր հետեսիւ Տղաքր
իսկ Լիբանանի մէ^ւ կայ քաղաքական կազմ ակեր - մտանք 1905 թուականբ, Աարէլ՛ Ջխուրայ շրջանին տեսնելով 10անմոյի վիճակը , դիրրերր կ՚ամրանան,
սչութիւն մբ՝ որուն ձգտումն է իրականաց նել ե - Գ,էորգ Ձավուշի .ոնկեբնեբէն հքասգիւղցի Մայելի կոուի կր բոնոսին զօրքին Հետ , սակայն չար գըն–
ՐաԳԲ Անդր Յորդանանի նորապսակ թագաւորին X Ա կրօն * եւ Աշո՛յ քաղաքացի Եղօն , լուսնալու մօտ դակ մր Խանմոյի ձախ զիստէն անցնելով, դըժ–
ք*այց այս ծրագիր ր նորութիւն մբ չէ Արաբա կբ մ անեն Ալվառինջ * եւ սովորականին պէս ք$ ան՜ րաիյտ կինր կ՚իյնայ զօրքին ձեռքը;
կան աշխարՀի փերթին քառորդ գարու պատմոլ - մոյի գո ւո ր կբ ծեծեն % կ*բնդունի եւ կբ կերակրէ դ Բաց գլոսիյր հերարձակ, արիւնաթաթախ վի
թեան Հետեւո րդնե բուն Համար : 1914 18 սլատե — անկողին կբ պատրաստէ ու անմ իքապէս կ երթա յ ճակով բերին հրամանատարին , պատմելով թէ ա–
ր էս ղմի վախճանին* երբ նշանաւոր դնդ* ԼօրԷնս զի՚֊զի Գործադիր Աարմնին անգամ Ար ամ Պետրոս֊ աահովաճ է ֆէտայիներոս փախոսստր։
Ար ա բա կան աշխա՛ր Հ ին «Անթագ քՒադաւո րը՝$> կապ* եանին լուր տալու , առ ի ապաՀովութիւն, անտ– Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ը — Ո՞սր փ"՚խոոսՏիր ֆետայի–
մ ակերպեց առածին արաբական լեգէոններ բ Հիճա– կընկալի մբ պարագա յ ին : ները, գ ա լ ր ֊ ա ք :
զի Հիւսէ յն էմիրին ել գաւկին՝ Աքայսալի գլխա լո Կէս օրուան մօտեր ր վաշտ մբ զօրք մտաւ գիւ Խանմօ Ես ֆետայիները չտեսայ, ես այս
րու թ ե ամ բ՝ արդէն Հ իմ բ գրուած էր ա յն ծրագրին ղը ։ Անմիջապէս բռնեցին գի֊֊դէ Ր՜"Լ"Ր անցքեբր , կողմերը հորթս կը փնտռէի ֊.
որ կր տբամադբէր Աուրիան * Լիբանանը , Անդր պաՀապաններ կարգեցին բարձր մարագներու տա Գիսղին աղաներ ր ես ՚Բիսրտերը որոնք հրա
Յորդանանն ու ^աղեստինբ միացնել Հաշիմեան նիքներուն վրայ * ի Հարկին գիւղէն գուբս փաիս– մանատարին շոսրԸ կր դառնային, ամէն քսոսթիսն
մականի տակ : չոզներբ արգիլելու , ել տ ե զա լոր ո ւե ց ան միջին ոս մատնոսթիւն կր յօրինեն Խանմոյի մոսխը մւս–
Աակայն նոյն ՛իսկ Ա+^Գէէոյ ա,քս Հաւատարիմ եւ թազի րնդարձակ կալին մէջ ։ րելոս համար։ . Պէյս , այս կինր տնով ոս տեղով
Հրաշալի քա՛ղաքական գործիչբ օր մր դառնօբէն Գիլզին Ա էճ լիս ին եւ "օբքի Հրամանատարին ֆետայի է, ես աքակից անոնց, անոր տղան աք
ողբաց իր փայփայած ծրագրին անտեսում բ Լոս - մ իջել եզած երգում ով Հ աստատելէ ՚Լեբջր * թէ ի բրես ֆետայի բանտարկոսահ– էր, ես մ եռաս
տոնի վարիչներէն եւ սրտին այնքան ծանր եկաւ գիլզին մէջ ֆիտայի ձչկայ> կազմուեցան յանձնա բանտին մէՀ։ Այս օբոսան ֆետայիներն ալ,իր
Հաբուածբ որ. Հրաժարեցաւ տաշտօն էն, զա՚բմ՛ան քի խումբեր եւ սկսան խուզարկութեան։ Գործադիր տոսնէն, գոսրս եկան, ես ինքը ասլահռվաօ֊ է անոնց
մատնելով քաղաքական աշխարՀբ եւ ողբի իր ա * Ա՝արմնի անգամներբ իրենց կարելին կբ փորձեն փախոսստր ՝•
բաբ Հ իաց ողներ ր ; թէ տզաքբ ել թէ ղիլղբ փրկելու Համար՛ Ոմանք Հ ր ա մ ա ն ա տ ա բ ր — Ի՞նչոս ես որո"ս հրամանով
Միւս կողմէ արդէն կնքուած էր Աայքս—Փիքօ էլ ա ռաջա ր կեն տզոց ծպտուիլ * զէնքերր վար դնել -, ֆետայիներր քոս տունը բերահ֊ էիր։ Ըսէ, խօսէ
գաշնագի բ ր՝ ներշնչոլելԳւվ Պ ա բֆ րր ի տեդեկադրէն բու մէջ * բա յց խո լզա ր կութ իւն բ կ^(ԼԼԼա յ անողոք ճշմարիտ , եթէ ոչ քեզ կը մեռցնեմ :
ել իբրեւ արդիւնք Աուբիանն ու Լիբանանբ ներ - եւ մանրակրկիտ ։ Իււկ տզաքբ կբ մեբժեն պաՀուիլ Խանմօն Ե" ֆետայինե ր չբերի, անոնք ե–
քին անկախութեամբ կր դրուէին Ֆ՚րանսայի Հոգա եւ. կբ նախբնտրեն զէն ի ձեռին մ եռն ի լ ։ Ուրիշներ կսւն : » .
տարութեան տակ՝ Անգր Յորդանանն ու Պաղես– կ աաջարկեն տգոց ծպտուիլ* ղէնքեբբ վար դնել* Հրամանաաարր Ինչո՞ս գոսռգ բացիր անոնց
տինբ ձգելով Անգչիոյ Հոգատարութեան • Հ ագնի լ գիւղացիներու նմ ան Հ ա սարակ Հ ագուստ առ^ես ես ներս առիր :
Ե*– աՀա տարիներէ ի վեր խոր քունի մէջ կար ներ եւ խառնուի լ գի ւղա ց ինե ր ո ւն : $ ղաքք կբ մ ե ր– Խաւնմօն Կամքէս անկախ էր անոնց իմ
ծուած այս ծբագիրբ նորէն ել աւելի ուժգին մէջ֊, ժեն եբկոլ առաջարկներն ալ նախատինք մ բ Հա տանս գս/լ,ը։ եթէ սլասւահի որ օր մը անոնք ձեր
տեղ ղրուեցաւ այս պատերազմի վերջին շրջանին * մար՛ելով իրենց յեղափոխական նկարագրին : աո սեր գան, գոսք ալ սլա րտասորո սահ՜ էք րնգոս–
միեւնոյն գերդաստանի Լ Հաշիմեան՝) տատ կանո ղ հքանմօն դարձեալ մէջ կբ նետոլի * « Ախալ նի/։ ինչպէս այս ագան (ցոյց կուտա յ Ոսսօն՝) , որ
Իրաքի եւ Անդր յորդանանի կողմէ : են ձեր առաջարկած երկու միջոցներն ալ . թաքբս– ամէն ատեն իր տունբ կ՝ընգունի ղանոնք , կը կե
Առ ա յժմ մ աքերն անորոշ եւ ծր ա գիրն ե ր բ բազ– տոցներու վրայ յոյս մ ի գնէք , խուզարկութիւնը րակրէ ես անոնց պակասները հոգալով , ճամրոս
արաբա ™
մազան են Ա՝եծն Աուբիոյ շուրջ եւ ամէն ա յգ սլիս ի շատ խիստ է * գան ո ւած պարագա յին մէկ փամ<- կը գնէ։
կան երկիր կր ջանայ իբ դիրքբ Րո ո Լ ռ լ վւուշտ վառելու միջոց չի տբուիր* ել կ ունենա յ քքսսօն, այս անակնկալ ամբաստանութեան
պետութեան մբ կաւլմ՚ութեան Հան՛դէպ : եզ երական վախճան մբ : Ծպտուելու պարագան ա– հանդէպ կը կորսնցնէ իբ պագարիսնը , կը յարձակի՝
ծ* ա յրա յեղներբ կհուզեն գործադրել Լորէնսի ւելի կասկածելի է՛ քանի որ մեր մէջ լեցուն օձեր դքեբախտ կալանասորին վրայ եւ Հ^խան^ար՝^ի բուռն
ծբագիրբ՝ 1 միացնել Աուրիան՚ * Լիրանանբ* Պա - կան * աւելի լա ւ է զէն ի ձեռին մեռնիլ * քան թէ հարուաօ՜ով մը կր ^արգէ ան ո ր ատ ամնե րը՛՛ ,\Տ ան
զեստինն ու ՛Անդր յո բղան ան բ * ապագային իրաքն ողջ թ շնամ ու ձեռքն ի յնալ : Գոլք բո լորդ ալ ց րբ՝" մ՛ օն մարաՆ՛ կ իյնայ :
ալ միացած տեսնելու յոյսով։ Աակայն արաբա - "՚-եցէք. ինչ ՛որ պիտի ըլլայ թոզ բլլայ ։ Ես ՚ / ր ո – Կրակ կտրաօ~ հրամանատարը իր արժանա -
կան մեծագոյն իշխան թագաւորր՝ Ւսլն Աէուտ , ա– տաՀ եմ որ տզաքբ պատ ո ւո վ դուրս պիտի– գան » : պատոսոսթիսնը վիրաւորուաօ՜ ՂՂաԼո1Լ Ոսսօն
ռա^ին Հակառակորդն է Հաշիմեաննեբու այս յա Փո Մինչ այս մինչ ա յն , աՀա խուզարկու յանձ– լալիներու հսկողոսթեան տակ առնել կոստայ։ -—՚
ւլ ո ւ թ ե ա ն ր Հլ իրեն Հետ ՝ո ւն ի Եգիպտոսի թագաւորն նախումրր կբ մտնէ ք&անմոյի բա կբ ; Կ^որո— « V ՛ " ՚ ՚՛՝ ի՞նչ համ ա րձակոսթեամ բ մարեչոս աստիճան
ոլ Լիբանանի Հանրապետութիւնբ՝ փոքրագո յն տան քաջերու մաուզէբ տասնոցներբ* երեք ան կը հարուաՆ՜ես կին մր, որ կր գտնոսի պետութեան
անգամր՝ Արաբական ՛դաշնակցութեան ։ շունչ եւ մ է կ վիրաւոր ձգելով * մնաց ածուերւբ վ։ա– հճսկողոսթետն տակ : Օ ա ա արդար էին կնո^ ամ–
Օւ֊րիշ խում բ մբ դուրս Կբ ձգէ Լիբանան բ ել ի/ուսւոի կբ դիմեն ^ դէպի միջին թաղ : բաստանոլթիւնները : քքիչա է նաես որ գոսք ըո–
վե ջապէս կր խորՀ ուի Պաղեստինի մ իա յն արտ -
բտկան՝ մ աս բ առնել նախատեսելով քՍանմօն ւսռիքժր 1ք*օդտագորհէ * կր բարձրանաք լորգ ալ ֆետայիներոսն աջակիցներն էք »:
բաժանում բ ը^դ^իջ Հրեայ եւ արաբ Պ աղեստինի
ցեղերու։ տան կտոլրբ * կր ստուգէ զէնս ւո րնեբու փախուս– Զինուորները երկոս ժ՜ամ քաԼեբը հետապնդե
տր եւ տզաքբ դուրս կբ կանչէ • լէ վեր^ ձեռնունայն ետ դարձան , ես իրենց գազա
Ամէնէն շատ դառհացողբ սակայն կբ մնա / « Զինուորներբ փախան * 2 3 աեղ մէկ-մէկ նութիւնը թափեցին անմեղ գիսղացիներոս վրայ։
Ա եծն Լիբանան ի վաքր՚իկ Հանրապետութիւնբ որ , սլաՀակներբ շուարած կեցեր են , մէկ մէկ գնգակ Ապաննեցին Գալէ Աօսժն, է) ա չէ Աճօն, Գա։ աո ց ի
Հազիւ թօթափած ֆրանսական Հ ո դատ ա ր ո ւթ ի ւն ր կր բաւէ զանոնք փախցնելու ւ Մտէք գերեզմաննոց* ՜հորէն, Գրղոյ Մուրատի ՝ կինր, Ամ ր է Տ ակօն, եւ
աւ ՛՛լի մ եծ վտանղի մ ր առ^ել կբ գտնէ ինքզինք X ալերեզմանի յըաոե-ւ ձեղր Համար դիրքեր են * դէ^՜ Ալիղռնան գիւղէն հիւր եկող անոր փեսան, Վար–
Լի բանան Մերձ աւոր Արեւելքի միակ երկիրն է ուր դանի Մ կրօն, վիրաւոր ձգելով Գասառցի Ա՝ ան ոս
քՐ • ս տոն է ո ւթի ւնբ մ եծամ ասն ութ իւն կբ կազմ է եւ գուբս ձգելով Լի բանան ր եւ ծրագրին անուն ր կի հայր Յակոբր;
իշխանութիւներ մեծ մասով քրիստոնեայ տարրերու Ի Ր էկո՚֊ան դէմ , երեք դիակ սայլի մը վրայ ,
Մեծ՛ն Անո ՐՏռՐԳ՚*՚նսյն կոչելով : (սպաննուած զինուորներ) ել է) ան մ օն գրկած՜ իր
ձեռքն է ։ Աանճաքի Թուրքիոյ կցման պատճառաւ ս բսինք է խսդի՝ր՝Ր խորապէս կր Հետա «–՚ երկոս տարեկան տղան՝ Տիգօն , նստած՜ դիակներու
գաղթոզ Հայերու մեծ մասր Լիբանան ապաստա քրքրէ շատ մբ կարեւոր քաղաքական դէմքեր արա կողքին , ձեռքերը ետեսէն կապոսած֊ : Գիսդի"
նեցաւ զօրացնելով քրիստոնեայ Համայնքի թիւր։ բական մ իւս երկիրներու մէջ՛, Ի բաքի Նուրի փա ք ի ա ր փ պ Ատեփանը իբրես մեղսակից Խ անմ օին \ կբ
իրաւական տատամսումով եւ իր անկախու - փա Լ/ ֊ Աայիտր* որ նախադաՀն է իր երկրի Արա հետեւէր սայլին։ Գերեզմանատան քո վէն անցած՛
թեան մ ասին Հաւաստ՛իքներ առնե յէ վեր^ մ իա յն բական Գա շնակց ութ եան , կր ջատագովէ զա յն : ատեն խանմօն կը պոռար գիւղացիներուն : «Իմ
Լիբանան ստորագրեց Արաբական ք) / իւ ա ր : Աակայն Ի բեն Հ ետ է իոաքի Հանրային կարծիքին այն մասր ուխտս կատաո՚ոսած֊ է, հանգիստ քնիր Տակոբ,
աՀա վ երգերս Ղ*աՀ իրէ ի մէջ դում ա ր ուած Արաբա որ կր խրտչի խոբՀրդային թափանցումէն ել Հզօր քու դիակիդ փոխարէն, անձամբ երեք դիակ կը
կան Ղ՝ա շնա կց ո ւթեան ժողովին Անդր յո րգանանի արաբական պետ՛ութիւն մր 1լուզէ տեսնել սովե աանփմ բռնակալին : ՝Բոլ վրէժդ լուծ֊ուած֊ է : Ահա
արտաքին գործեր ու նաէսարար բ շռնդա լէց յա յա - լուս կան ծաւալման դէմ : Նախկին Լմիբր շատ մբ կոլգամ քու գձաձ ճամ բով քեղ միանալու » :
նութիւն մբ բրաւ* բացէ ի բաց մէ^տեղ գնելով անձնական բարեկամներ կբ Հաշուէ շրջակա յ եր - Ամիսներ չարոսեակ, իբ հարցաքննութեան
« Ա* եծն Աուրիոյ » պաՀանֆր՝ Արաբական Ղ՛աշ— կիրնե բուն մ էջ * ուր անոնք աէր են մամ ուլի եւ տալիք պատասխանը մէկ եղաւ։ Ոչ մի տանջանք ոս
ն ա կց ո ւթ ե ան շր ֆա գիծ ին մ ԷՉ : Վրա յ Հասալ Ապ - քաղաքական դիրքերու յ Նո,քնիսկ Տի՚֊րզի իշխան չարչարանք չաղդեցին Խանմոյի վրայ։ Ան մնաց իր
աուլլաՀ թագաւորին նամակը՝ նոյն ժոգովին՝ իր ք)՝ալալ էլ Աթրաշ յայտնեց թէ Համակի՛ր է Մեծն բարձրութեան վրայ, ոչ ոքի չդաւաճանեց , ոչ մի
Հաւանութիւնր յայտնելով եւ այդ առթիւ ա յս Աուրիոյ կազմութեան : մեղսակից ցոյց չտուաւ :
ծրագ իրբ վ եր ջին Հ ան գր ո ւ ան բ նկատե յով ի՛ր Հ օր ր Կբ մնան Հակառակորդ՝ Հիճազի ու Եգիպաոսի Ամբողչ 4 տարի , իր երկոս տարեկան տզոսն
՛սարքած արաբական րմբոստութեան աո թիւ կազ թագաւոբներր* մանաւանդ ա ո աջին ր ֊ իրրեւ գեր— Տ1՚ԳոյՒ հետ, քամեց բանտի գառնութեան բա
մած նախագծին եւ 1920/՛ Ազգային Աւխտին՝ ( Ա ո ւ - դաստանի թշնամի ու երկրորգր՝ երիտասարդ վւա– ժակը մինչեւ վերըն մրուրը, մինչեւ Օսմանեան
բիա^ * միշտ նպատակ ունենալով Արաբական Աի * ււ ասէ ր 3>ա ր ո լքր որ մ իա յն ի րմ է փոքր պետոլ ֊ տխրահռչակ սահմանադրութիւնը 1 9 0 8 ^ , երբ
ութ եան մ ր իրականացում բ ։ Ո՚֊րեմն ա՛լ պարդ էր թիւններ էլոլզէ տեսնել ձոլ՜Ր^ո։ ^՚-ք" երկու մեձե– շատ մը դատապարտեալներու Հետ դուրս եկաւ
նպատակր Ամ մ անի նոր գաՀակալին ։ բուն քով կայ երկրով ոլ ժոզովուրգով փոքր, սա– բանտէն , ել գոհ գնաց \5ի աննախընթացնղեռնին :
Լիբանան խոր յ ո լ զ ո ւ մ ի մատնուեցաւ եւ իբ կայն Հ ոդիով եւ արդի քազաքակրթւթեամ ր Մ եծ ՄԱՐԳԱՐ ԲԱՐԽԵԱՆ
կառավարութեան պետբ՝ իսլամ՝ երեսփ . ժողովի Լի բանանի՛ Հանրապետութիւնբ * ցեղա յին ու մ շա– ՍՏԱՑԱՆՔ
փոթորկալից մէկ նիստին մէջ բնդդիմացալ Ա եծն կութային եւ րնկերային կեանքով բաւական տար
֊Աուրիոյ ղ աղա փարին ։ Բոլոր կո ւսակց ո ւթիւենե ր ր բեր իր դրացի արաբ ժողովուրդներէն։
մրացան այս բողոքին ել թե րթերր նո լնիսկ թե Հաշէմիներու այս նոր փորձր որքան ալ դըմ - « Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ի Ք » ԱՄՍԱԳԻՐ , 24րդ տարի, թ1֊"–
լադրեցին Հրաժարիլ Արաբական Դ՝աշնակցոլ թեան ուար նկատ ոլի * անկարեյի քենք դաներ։ Ամէն բան 3, Մ ա յ ի ս - Յ ո ւ ն ի ս – սոխ ե ւ ա յ ւ ա զ ա ն բ ո վ ա ն դ ա
անդամակցութենէն եթէ չգադրէր իրենց դէմ կախում ունի Մերձաւոր ել ՄիՋ^ն Արեւելքի ներ* կութեամբ։ (Նոր պատմուածէ մը՝ ՀամաաոեղԷ ,
ստեղծուած այս ջլամարտբ։ Ե*~ նորէն Աէուտի կալ տագնապներու ելքէն։ Անակնկալներ կան - «Երանաւ ազբարր») ։ Տարեկան բաժւնեզփն 3
Ա՛ աբրա եւ \յգհ<պտոս յայտարարեցին իրենց ընդ - վ ագո ւան Համ ար ու կ*ա րմէ որ մ ենք այ Հ ե տեւինք տ ո լ ա ր : Հասցէ.— Ւ՚Յետաե, 212 ՏէւտՈ Տէւ֊66է, 8օ$էօո
զ իմ ութիւն ր ա յս տեսակ պետութեան մբ։ ուշադբութե ամ բ այս դէպքերուն * չմոռնալով որ ա»տտ. (Ս. .տ ձ.). .
Անդր Յորդանան ա յս բնդՀանոլր բողոքի ցո յ– Հայերն ալ իրաւունքներ ունին այգ շրջանին մէջ։ ձ ա ա ձ յ ՛ 8 Ս Լ Լ 1 ՝ ™ , Հրատ– Հայկ– Դասփ
ցին գէմ մեղմացուցած (լերելի իր պաՀանջքբ
Լոնսան ԱՆԻ 3 ա ն ձ ն ա խ ո ւ մ բ ի , 1946 Յ ո ւ լ ի ս , թ ի ւ 6 ։
Fonds A.R.A.M
