Page 171 - ARM_19-1946_02

6 ԱՌԱՋ

է 0 / » Տ ՛ք/՛ ԾԻԾԱՎ զուտ կրօնական հսւնգամա&քը. . . Անոր հաւասւաբ– Բաղեանի «Յակոր Պարոնեանֆ , Ա * ՚Լազարեանի

մ ո լ թ ի ւ ն ր էջմիածնի Մայր Աթոռին նկատմամբ • • • «Միջին Հայերէնի պատմութիւնը», Ռ* Մ ելքում -

Ի խ ա չ աաԱ զդաաաա կրօն|՝օաիբական (1) եւ ազգասիրական ( I ) նսփյաւն– եանի՝ ռուսերէնի եւ Հայերէնի Համեմատական քե­

6~ ձախնդրոլթենէ մզուած, իորապէս եւ վրդով - րականութիւնը» , *0 . Գաբաղեանի «ՅովՀ * թ՝ու -

3՛ 0Լական, ղա րտուղուիքեան ախոյեան մբ ուած– . • >> են եռես անոնյ* ։ ման եան» եւն • ;

գրականութեան մէչ, նէդրակբ ձեռքին, տարինե - Հբգե՚Հ կայ ։ ՆԱՐԵԿԱՑԻ ԵՒ ՇՆՈՐՀԱԼԻ

րով սչառյա տուածէ Հայաստանեայց գրականու­ Ժառանգաւորաց Վ.արժարանի Հա յեր էն ի գա - Համ ալսարանր արդիւնաւոր աշխատանքներ

թեան անդաստանին մէչ, պոկելով, յօտելով ճիլ– սախօս Տակոբ Օշական , Հալէպի «Ն այ ի րի» Հ ան­ կա ա ա ր ահ է Հայ գրականութեան ուսումնասիրու–

գեր, ձէ՚-՚Լեբ։ Եբրեմն ալ տապարելով Հաստաբուն գէսին մէջ Հրատարակած է տողեր , որոնք «Պատ­ թեան մէչ : Այս առթիւ կբ յ ի շ ո ւ ի Մ • Մ կրեան ի

ձ՛առեր : կարգ մբ գրական Համբալն՛եր , իրենց րիարքութեան կոչումր ար|ատաւորոզ • • • ժիտա - •"•ի՛ ա ւո ո ւ իմ ի ւ՚եր Գբիղոբ Նարեկացիի մասին։ Գոր–

պատուանդաններէն վար առնելով, գլանի տակ կան կեցուածք մր կր պահե(ս(» եղեր , հանդէպ Սո­ ծ՜բ կբ բաղկանա յ երկու դլուիսներէ , ա) «Հայ

Հարթահ՜ է ղանոնք ւ վետ - Հ՛այաստանի եւ էջմիածնի Մայր Աթոռին» : գր ա կան ո ւթ ի ւն ր Նարեկացուց առա ի) , բ ) «Նարե­

(իողովրղական դիւրամարս ոճի մեծագոյն ւ« Այդ խռովարարական ( 1 ) արտայայտոլ - կացու Ա՛ ատեան ողբերգռլթեանբ» : Հեղինակր
թիւննհրոլն ետին , կր տեսնուին , հայրենիքի վար­
թշնամի, չբչած է քհրականոլթիլւն կ ո չո ւած իչներովն եւ ն՚հրզաղթի դէմ անվստահութիւն եւ մխտելով այն սխալ կաբծիքբ որ Նարեկացիի բա -
ժողովուրդին միտքր պղտորելու դատապարտելի
խրտուիլակին կարգ ու սարքն ու օրէնքները * *• նիգ մր • • • եւ կարելի է հղեր «ազգադաւութիւն» նաստեղծոլթիւնր կր կապէ արաբական աղդեցու -
ալ որակել ա յ դ րնթացքր • . .» :
Ա տ եղծած է ոճ մր , որուն Համար զօրաւոր թեան Հետ, կբ 9անայ ապացուցանել ո է միայն

ակռաներու պէտք կայ հ՜ամ ելու Համար ։. մեր շարականներու, այլեւ պատմական ու ճառա^

իր ա յս քրտնածս բ ծ առա յութիւննե բուն փո - կան գրականութեան ակնբախ ինքնուրոյնութիւնր

խարժէք, Աաղիմական վանքին մէջ, սլաշաօնի Վա՜յ, վա՛յ։ Վա՛՛յ քեզՕշական , ի՚՚նէ աՀարկու "ր շատ աւելի կապուած է Հ Ա՛յ մոգովրգական

կո չուես աւ անսքեմ վանական 3 * Օշականր , ուր ազգակործան րնթացք : Այգ Համեստ ստեղծագործութեան , քան թէ որ ել է արտաքին

աարիներու ճգնումին ի պատիլ, մտածեցին յո - եբեւո յթիգ եւ բա ր ի վա բմապեա ի ղիմ ակիղ տակ , աղդեցոլթեան Հետ :

րելեանով մր մեծ՜արել զինք։ Տօնել իր քաուաս — Հերակլէսի .մր կամ Գողիաթի մր ում կր թագցնես «Մարդուն ողբերգութեանդ մասին խօսելով,

նա մ ես/ յ ա շիւ ա ա անքը 1 վեր աղա Հ ո ւթեամր Ե րուսւււ– եղեր ազգն ու Հայրենիքր կործանելու աստիճան : Հեղինակր կբ Հակաճառէ այն քննադատներուն ո–

դէմի Կիւրեղ պատրիարքին ։ Արղ , կր խնղրուի Ա * ՝Բազաքի Հայոց աթո– րոնք անոր մէչ ուրիշ բան էեն տեսեր բաց ե նեո

Անշուշտ ա յս Հ անգիս ո ւթ եան ս մ ի^ոցէն , իր ււակալէն , որ «անհոաժեշա լքիջոցները ձեռք աււԹԷ > մտքով բմբռնուածմ իստ իքականութենէ ղո ր կրկա­

շսէ֊ր^ ա է տ է րոլորուին , գրաբար մեծ՞արգոյ անձ — այս վաաւԹգաւոր ուսուցիչը լքե կուսա՛ցնե լու իր ւդ են «քայքայուող ֆէոդալիսմի Հետ» (աւատա -

ն ւս ւ֊ որու իժ ի ւ ն ն ե ր , որոնց մ էջ , յոբելեար Օշական , պաշաօ՚նէն ...» : - կ ան ո ւթ ի ւն ) եւ \,ա րեկաց ի ին ո դբր կր յա յա արա–

Պ ի զատոս ի առջեւ կանգնած՝ Տ ի" ՛՛ւս ի մր ս/էս » Ե1* կ^ ա ուա ջար կե մ պա տ ո լի բ ե լ քյ բ ո ւս,աո է մ ի րեն յետագիմական։ էնգէլսի վրայ Հիմնուելով ,
մտիկ պիտի ընէ իր ցուցակ լքեղացՏ#յ&^, ՝ լուս֊ ու
Հացագործներուն, որ Հաց չՀայթայթեն 3 * 0շա– Հեղինակը «ցոյց է տալիս որ միջնադարեան միս -

մունջ • * • Շատ բարի , շատ գեղեցիկ : կան ին , ազուոր գաս մր տալու Համար իրեն . . . տիցիզմր որոշ պայմաններում առաջաւոր մտածո՛­

Բայց , եկուր տես , որ Յոբելեանին իսկ նա - Այգ յոյսով, «պատկաււանքով կր մօտհնա|ն՛ մեր ղութեան բնոյթ է կրել։ Ակրեանն ապացուցում է

խանձող ել քուն փախցնողներ կան աշխարՀ ում֊ս : հայ եկեղեցւոյ հարազատ զաւակնհրր» ի համբոյր որ Նարեկացին իր երկի մէջ դովեբգել է մարդու

Ասոնք, իրարու մօտ, Հաւաքուած՜՝ սրտա - Ս՚՚Լբր Աջոյն» Արբաղան պատրիարքին , եւ «կ՛ստո­ յաղթանակը եւ դրանով ստեղծել Հ ումանիզմ Հրտ–

շար մ ու Հ աւատ ա բո յբ բողոք—՛աղի մ ումնաղիբ » մ ր րագրեն Ու կբ կնքե՛ն» այս քրիստոնէաբո յբ տո - Հբող մի կոնցեպցիա (ըմբռնում՝) յ ըստ որո ւմ

շա ր ա դ ր ա ծ՜ են «Ամենապատիւ եւ Արժանրնտրր ՚ԺՐԸ ։ մ արդ արարածը իրաւունք ունի երջանիկ լինելու
Պատրիարքն Հայոց ՍբուսաղԷմի , Տ • Տ • Կիւրեղ
Սրբացան Արքեպիսկոպոսին» կարելի է աւելցնել, ա յս տողերուն տակ, Հրէ— Համար Հ Բայց այգ երջանկութեան առաջ ծ՝առա -

ից Աան|ադրոնին Պիղատոսին ուղղած սա տողեբր , նո ւմ են խո չրնդոտնեբ , որոնք ե բ բեմն տ խրու -

ուղղեալ ։ «Ի խաչ հան զդա, եթ-է ոչ չես րարեկամ կայսեր» : թեամ բ են լցնում մարդու Հոգին– : Աակա յն \, ար ե՛­

Այս կրօնաբոյր խոր ագի ր ր , կեբեւա յ թէ՝ Ո՛՛վ սիրելի֊ Օշական , քու իԲն չ ղոբծղ էր ա ր ե ւե– կաց ին լաւատ ես ո ւթեամբ է նայում ապագային եւ

գործն էՏ մամ ու խունկի րնտելացած տէբտէրցուի լաՀա յ ա ր գի լո ւած գբա կան ց ան կա պա տ էն ն՛երս Հա ւա տում ժ ո դո վբ գի փր կութեանր» ։

մր, մասնաւոր կերպով վաբձուած՝ այս տ ո գ ե ր ր նիւլակ երկարել։ Ջէի՞ր գիտեբ որ Հոն, բոլոր գրր– Ակադեմական Ա՛ Տէրաէրեանի տեսութեամբ ,

կերտելու Համ ար , որ իր եռանդի շոգին մէջ , կա^ չա կաննե ր բ կատարելութիւն են եւ ան քնն ագատե– Մ * Մկրեանի գործին «գիտական մեծ արժէքն այն

թողիկոսական պա տ ո ւան ո ւն «Տ էր յ Տ է ր^>ով մր ա ք էի • • • Արգ » է^սէ. աիտի բանիս Հիմա ւԳոնէ արՀեստ է որ Հեղթքք&յկր կապում է Նարեկացուն իր պատ–

վարձատրած է ք* ս բա՛յէ լե ան Պ տա ր իարքր : մ ր ունենա յի ր ձեուքգ ։ մա կ ան էպոխ այի Հետ ( գաբ աշր ջ ան ) եւ նրա Հ ա–

• Այգ ԲոԳոՔագիր1Լ 1 որ միջին գարու Հաւա - X մակ ստեղծագործութիւնը գիտում է իբրեւ ար -

տացետլի մր մատ խածնել պիտի տար, կր շարու– սւ ա ց ո լո ւմ Հայ երկրռւմ տիրող ս ո ց իալ—քաղաքա -

նակուի այսպէս ։ ՝* Բայց չյուսաՀ ատ ինք : Կիւրեղ Պատրիարքր , կան պա յմ աններ ի Հ իր ժամ ան ակր ույֆեղ ասլրե ~

«Մհ^ք բ՛ոլորս , ներկայացուցիչ Պէյրութի յ ա – նր բամ իա անձ մ ր , պիտի ղիմ է էջ*^՛ի ածին , որ էով) ՜Նարեկացին դառնում է բոլոր ժամանակների

ոաջդիմակաւն (հաոաջդիմակա՜ն) կազմակերպոլ - «Լուսաւորչի ք)/ ա <» պատուանշանը շնոբՀուի Տ* 0— քաղաքացի» ։

թ՚հ|։ս,նց եւ հայ մամուլի, հարազատ զաւակներ Հա– շա կան ին՝ ի վարձ Հա յ ա ս տ ան ե ա յ ց քյ կեղեցւո յ ՛եւ ^*Ր^ԼՐ™ՐԳ կարեւոր աշխատութեան նիւթր առ -

յաստանհայց առաքելական Ս՛այր եկեղեցիին, ու– կրօնքի մատուցած ծառայութեան : նոլած է Հայ Հին պատմութենէն եւ կր կոչուի

լփսբյ ենք որ մեր երկու կաթողիկոսներու կողքին, Պէյրութի «Կրօնասիրակսւն եւ ա՚զգասւիրակսւ|ն ՚ձհերսէս ՀքնորՀալին եւ նրա սա եղծագ ործ ո լթեան

ունեցաւ իր արժանաւոր Պետր՝ յանձիէն՛ Ցերդ Սրրյ– նախանձախնդրութիւնէ Ա՞ղուած» այսօրուան անձե­ Հայրենասիրական մոտիվներս»։ Հեղինակ՛ը Ա*

բազնոլթեան • • • ւ՛/՛ ՚ ^րէ% էէ աո՜2։1՛ °Ր տակաւին , կրօնքր իբր Ա՞Որ– Ա կրտի չեան , կ՚ապացուցանէ Եղիշէի եւ Հյնոր —

Շարունակելով այս խնկարկութիւնբ իրենց ֆի՚ն եւ եկեզեցին ալ կոյր յետաղիմութեան օջախ Հ ա լիի Հ այրենաս ի րակւսն աշվսարՀա՚Հ այեացքին

գործին յաջողութեան ի Հաշիւ , անոնք , «^/™ 1լ որակէին։ Այսօր, շնորՀիլ 8* 0շա կանի , կուղ ան Համանմանութիւնը։ Երկունքն ալ կռիւ են յայտա­

ճան էնան Երուսաղէմի Պատ րիա ր քո լթիւս բ , /՛ԲՐ ծնրադրել « ի հալքբՈյր Աուրր Աջոյն» կիւրեղ պատ­ րարած օտար բռնակալութեան դէմ յ բարձր ոգե–

«կրօնական զգացումներու մաքուր եւ հայեցի դա­ րիարքին ։ ւոր ութ իւն ստեղծած Հայ րեն իքի ա զատութիւնք

րաւոր աղբիւրնհրէն մին» : Վաղր անշուշտ , իրենց մ է ջէն , վարդապետ ււլ աշտ պ ա նե լո լ Համ ար , ներբողած են ազատագրա­

Ալէլոլի|՝յւ օրթի : Եւ– բեդ Հոգւոյդ քում... տէրտէր ձ ե ոն ա դր ո ւո զներ ալ պիտի գտնուին , ի կան պայքարը, աբՀամարՀած՝ մաՀը եւ քաջերու

« Արդ, նկատի տանելով Պատրիարքութեան պարծանս Ա * է, կեդեցւոյ ։ Հերոսութիւնը Հռչակած են ան մ աՀ ո ւթ ի ւն Հ Յետոյ

կ. ՊԵՏՈՒՇ կը ցուցնէ ՀյնորՀալի ի սա եղծ ագո րծ ո ւթեան կապը

յետադայ սւ շիւ ա ր Հ ի կ գրականութեան Հետ, ՝եւ

Հայաստանի ՀաԱաբաոսՍի(I կան վաստակներր Հ մ ասն աւո րապէս կր ծանրանա յ անոր Հանելուկն ե -
քյբեւանի Համալսարանին
ԳՐԱԿԱՆ ԵՒ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽ ԱՏԱՆԿՆԵՐԸ կր կոչուէր Արեւելեան Բանասիրական բուն վրայ որ սերտ կապ ունին ժողովրդական
ճիւղր նախապէս ֆակոլլ -
ստեղծագործութեան Հետ * կը շեշտէ նաեւ ԼԱՐՔ

ւո կ տ» եւ ունէր 18 ուսանող։ ԲսանրՀինդ տարուան մր առա կն ե ր ո ւ Հա յ րենաս ի րական բո վանդակս ւ -

Հայաստանի Համալսարանի 25 ամ ե ակի տօնա՜­ մէջ այս թիւր ՀեադՀետէ աւելցաւ եւ այժմ առա­ թ ի ւնւր ։ Հյնոր Հ ալին արժեւոբած է նաեւ Տո բքի ե ւ

կատարութեան առթիւ , երեք նիստեր աեդի ունե­ ջին դասընթացքին կր Հ ետեւին \ 80 ուսանողներ , Տ րգատ ի տիպարներու օգտագործում ր : Հեղինա -

ցան , կարեւոր զեկուցումներով ։ Վերջին նիստին իսկ բո լո ր դա ս րնթ աց քն ե բ ո ւն ( կուրս ) ու սան ո զ նե­ կին կարծիքով ,«թէ՛ աշխաբՀաբար լեզուի դործա—

մէջ (ապրիլ 26) Գիտութեանց Ակադեմիայի ան - րու թի՚֊ր կր Հասնի 450/՛։ ծութիւնր եւ թէ յիշուած Հայրենասիրական տեն­

գամն եր էն Ա* Տէրտէրեան ներկա յացու ց «Լէնինր Հայ լեզուի եւ դրականութեան բաժնին շրր — դենց իան (ձգտում) ՀյնորՀալոլ Հանելուկներն ու

իբրեւ գրակա՛ն քննադատ» ։ ջանաւարտնե րէն շատեր ր արդէն դարձեր են Հա - առակները դարձնում են ժամանակի էպոխաշէն

Պրոֆ * Ա* Ղ^արիբեանի զեկուցում ր կր շօշա– մա լսարանի դասախօսներ եւ դիտական աշխատող­ (դարաշրջան կազմող) եբեւոյթներից , պրոկրե -

փէր Հետեւեալ նիւթր , «կ^րբ է Հայ ժողովուրդի ներ ։ Ռ ո ւ ս լեդուի եւ գրականութեան բաժինը սիվ (յառաջդիմ՛ական) քայլերից մէկր, որ Հետա­

պատմութեան սկիգբր՝2> • ՏԼեկուցանողր ՚ ման բա - բացուաօ՜ է 1938^5/։ Այս բամնին մէչ բոլոր դա - գայում մեծ արձագանգ է գտել եւ Հէնց իր գա -

մասնօրէն խօսելով «Հայերու Հնդեւրոպական ծա­ ս ա խօս ո ւթ ի ւննե բ ր տեղի կ՚ունենան ռուսե րէն ։ բում ստեղծել յատուկ գրական շկոլա Լգպրոռ) )

գում ունենալու լե ո ո լա բան ա կան Հիմնաւորում — կ՝ ուստն ին ոչ միայն Հայեր , այլեւ Աո ւ սե ր , Ո*֊կ^~ անմաՀացնելով իր Հիմնադրին» :

ների խախուտ լինելու մասին», ցոյց տուաւ թէ րայնացիներ , սպիտակ /հուսեր եւ Ի) * Ա իութեան Առաջին անդամ է որ Հայ գրական քննադա -

Հայերէնի քերականութեան ամ բո զ^էկառո լցուած քր ուրիշ ժոզովուրղնեբոլ պատկանող մարդիկ։ Եւրո­ լռութեան մէջ Հեղինակը ^նորՀալիի Հրապարակա­

սեփական , Հայկական է, կազմաւորուած Հայ ժո– պական լեդուներու եւ դրականութեան բաժինն ալ խօսութիւնը կը կապէ իր ժամանակի քաղաքական

Գո վո ւբ ղ ի նախորդներու լեղուական դիտակցոլ - բացուած է \933ին , եւրոպական լեդուներու մաս­ կեանքի եւ տնտեսական խնդի րնե ր ո լ Հետ :

թեամբ։ Գասախօսր լսէյնօրէն խօսելով Հայ լե - նագէտ բանասէրներ պա տ ր ա ս տ ե լո լ Համ րա : Ա իւս երկու աշխ աւո ո ւթիւններէն մէկն է Ա՛

"ուի , բարբառներու եւ Հայ ժողովուրդի կա դմա - Արեւելեան լեզուն եբու եւ դրականութեան Բազեանի «Ստեփան ի\սկան»ը, երկրորդը Գ ՚\) տե­

ւոբման Հարցերու մասին, եզրակացուց թէ մեր բաժինը բացուած է պարսկերէն եւ արա - ւի ան ե անի «Արփիաբեանի ստեղծագործութիւնք »:

մ ո դո վո ւրդր ամբողջացած է արտաշէսեան ււլ ե ւո ո ւ– բերէն լեզուներոլ չրջանով : երկուքն ալ նորութիւններ , շատ մը տեսակէտնե -

թեան ժամանակ (189 ՝Բ • Ա • ) , Բանասիրական Համ ալս ար անին մէջ կր գոր - բով։ (Ա. Հ. 25 Ապբիլ)։

այս տեղէն ալ պէտք ծեն ութ ամպիոններ , մանկավարժական լաւագոյն
է ոկսիլ Հայ ժողովուրդի պատմութիւնր : «Այսպի–
պատմութիւնր ուժերով ։ ՝Բ ս ան րՀ ինդ տարուան շրջան աւա ոտ %ճ . ԱՏԱՑԱՆ՚Բ
մէջ
Ա ո վ Հայաստանի Հնագոյն շրջան ի բուն թ ի ՚ - ր կր Հասնի 500ի ։ Այո ամպիոններուն

պէտք է բաժանել երկու մասի, Հայերի նախ - բաց ի ուսումնական - մ ան կա վարժ ա կան աշխա - ՕՄԱՐ ԽԱՅԵԱՄԻ ԱՆՏԻՊ ՔԱՌԵԱԿՆԵՐԸ

նիքների պատմութիւն , որ սկսւում է անյիշելի տանքներէ , մղում կը արուի նաեւ դիտական - Հե– (թարգմանութիւն Հին ձեռագի րնե ր էն) Հ Պատկե -

ժամանակներից եւ Հասնում է հրկլյորՀէ դա ր ր եւ տ աղօտ ա կան ա շ իւ ատ ան քնե րու : բազարղո ւած պար ս կաՀ այ նկարիչ Սեկւուգինի

Հայ՝ ժողովուրդի պատմութիւնդ որ սկսւում է Շուտով կ՚աւարտին Հետեւեալ դիտական աշ - կողմ է (Գարվփշ) : Ա՝ աս մ րն ալ ֆրանսերէնի
երկրորդ գարի
"կիղրնկհ» ։ խատութիւններբ , որոնք իրենց Հեղինակներուն

՝^Հ ՚Լյոյն յոբելես/Տւին աո թիւ ցրւցւսՀանդէս մր կողմէ պիտի պաշտպանուին թարգմանուած X Հեղինակ՝ Արամ Զաբրգ - Վտա -

բացուած էր , 13 բաժիններով, որ կր ներ կա յա - դի սե բտաց ի ան եր ( աւարտաճառ) իբրեւ ղո կառ րական բանդի : Տպ* Փարիղ։ (

ցնէ ր Համ ալս ար անին Հ իմն ու ր կ ո ւթ իւն ր 1աՀ պատ - «ԱբեւալաՀայ •-— Գ • Ա ելակի ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆ ՄԸ , 3– 0 չականէ , յաւելուա­

աշխարՀաբարի պատմութիւնը» , Ռ՚ ծով մբ՝ Թուղթ աո. Սբհվտն , Ա .էքառուկեանի ։Մ"՚~
մութիւնր 1 9 2 0 ^ մինչեւ 1945։ Այս առթիւ մաս - 3.ովՀաննէսեան ի «Հայ
քննադատական միտքը տենաշար Նտյիրի թիւ– 2, Հալէպ, 1946։ Գէն 13
նալոր ուշադրութիւն կր գրաւէին ականաւոր.•գիտ­ ռուս դրականութեան
մ ասին» , է . Պ ե տ ր ո ս ե ան՛ի շիլէն։ Հասցէ— յ\. 0շ3աս1<1Ձո, 8. Ր. 372, ծ1«Բ

նականներ 3 * Աանանդեանի , Լէոյի , Հ . Աճաո՚եա– «Հալ - եւրոպական դրական կապերը», Ա • Արէշ" ( Տ յ ՚ Ո օ ) : Այ" ա յ ս գէ՚ՐՔ" Է ՈՐ անճոռնի պայքարի
մբ դուռ բացաւ 3 • 0Էականի դէմ :
նի % Ա. Տէրաէրեանի , Գր * ՚Լափանցեանի , Ա* %ա- եա\ի «քիուս - Հայկական դրական կապերը» , Ա •

րիրեանի , Խ* Աամուէլեանի եւ ուրիշներու գիտա­

Fonds A.R.A.M