Page 167 - ARM_19-1946_02
P. 167
ՀԱՑ ԱԱ ՏԱՆ Աեռֆսգիրներուն մէկ անսպառ նիւթեր
Ս՚ատեԱադաւաԱը նիւթերով
Հայ բժշկական գիտութեան մասին ։ Այգ մն ե ր էն Լ* ԸԱկեք 8ա ԱԱաաւԱիի
հ֊1Լ ՂՒարԼէ Ակագեմային իսկական ան գա
ԵբեւաԱի ՏովՀաննիսեան ։
(փաղռլած Երեւանի թ-երթ-երէն) Դարձեալ Ա ա ա են ա գա ր անին ձեռագիրներէն
օ
օ գա ո լելով գիտական կարեւոր ա շ ի ատ ո լթիւններ
կատարած է պբոֆ . Աշոտ ԱբրաՀամեան , որ այ Ֆրէգնոյէն (փալիֆորնիա) կը գրեն
Աշխա րՀ ի վր ա յ եղած Հա յ կա կան ձեռագի րնե– ուս ո ւմն ասի ր ո ւթ ի ւն մը կը գրէ <ԻԲ * գարու Հ ե գի Ընկեր 3 * Ամաաունիի յանկարծական մաՀը
բու բոչոր մ ա ա են ա գա ր անն ե ր ո ւ ամ ենամ եծ ը Երե նակ ՅովՀ . Աարկաւագի մասին : Այ" Վերկինը անակնկալ մըն էր բոլորիս Համար ։ ԱաՀէն օր
ւան ի պետական Ա՝ աա են ագար անն է ։ Այնտեղ պաՀ– (Աարկաւագ) մեծ Համարում կը վայելէ Հայագի մը առակ, Զատկի առթիւ եկած էր եկեղեցի եւ
ուած են 10.000 Հայերէն ձեռագի բներ ։ Հայկական տութեան մէկ։ իր անունին կապուած է Հայկական փեբկն ալ «Ասպարէզ»ի սրաՀը՝ բարեմաղթութիւն–
ձեռագիրնեբու էք ա ա են ա ղ ա րան ր մշակութային տոմ արը անշարժ գարձնելը ։ Պ րոֆ . ԱբրաՀամ եան ներ րնելու իբ ծանօթներուն եւ ընկերներուն ։
մեծ արժէք կր ներկայացնէ ո շ միայն ձեռագիրնե– Մ ատենագարանի ձեռագիրներուն մէկ գտած է Այս ա յ ց ե լո ւթ են էն վերկ՝ կը վերադառնա յ
րու քանակով, այլեւ ր ա ւլմա ղան ո լ թ ե ա մր : Ա ա բ կա ւա գ ին տոմ արական աշխատ ո ւթի ւնն երը , տուն , եւ կ՚ըսէ իր տիկնոկ որ լաւ չի զգաբ : ՎիճսՀ–
Մ աաենաղարանին մէկ պաՀ ուած ձեռագի րնե - փիլիսոփայական երկ մը, թուաբանական գործ մբ կր երթալով կը ծանրանա յ : Անմիկապէս կը կան՜
րու ամէնէն Հինը մագաղաթի վրայ գրուած Աւե եւ ուրիշ բազմաթիւ ա շիւ ա ա ո ւթ ի ւնն ե ր ը , որոնք չուին բժիշկներ , որոնց թելագրանքով կը փոիսա -
տարան մըն է որ գրուած է Վանանգի մէկ 887 բացառիկ արժէք ունին , նո յնիսկ Համա՚շխա րՀա - գրուի Հիւանդանոց ։ Բժիշկները կը դիմեն ամէն
թուականին ։ թուղթի վրա յ գրուած ամ էնէն Հին յ ին գիտութեան տեսակէտով ։ կարելի միկոցներոլ՝ փրկելու Համար .Ամաաունիի
ձեոագիր ր կր վերաբերի 972 թուականին : Ան գի Ա ատենագարանի նոր շէնքին կառուցում ով կեանքը, բայց, աւա^զ, անողորմ մ աՀ կ
տական եւ փիլիսոփայական նիւթերու ժ՜ողովածոյ մեծ ւ.ւ՚~1 ւ* յլյ .ք..Հ.« " – / ՚ ասոր
մ րն է ։ Նշանակելին այն է որ թուղթի վ ը ա յ ԳԷՀԲ~ Հեռանկարներ կր բաց ո լին Հայկական Հնա - կեանքին ալ վե բ կա կէ տ ը կը դնէ աաբիէ 2–2>ին ,
ո ւս ումնա սի ր ոլ -
ուած այգ ձեոագիրը Ե ւբոպա յի մէկ ալ ամէնէն գոյն ձեռագիրնեբոլ գիտական Պըբնէթ Հիւանդանոցին մէկ, խոր սուգի մատնելով
ՄԷՋ
Հ ինն է : Բացի Հա յ կա կան Հնագո յն ձեռագի րնե - թեան Համար։ Տիկին թ՚ագուՀի Ամատունին, իր ազգական բարե
քէն ,Մ ա տ են ա գ ա ր անին մէկ սլաՀ ուած են Հայ ման ԱՆԹԵԼԻ ՑԱՆՑԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ կամներ ր եւ բո լոր ըն կերնե ր ը՝ Արեւմ ո ւա քէն մ ին
րանկարչութեան Հարուստ օրինակներ ։ Ա*եծ ար -> Մայիս 7ին ամ բողկ Խ* Միութեան մէկ տօն չեւ Արեւելք ։
մէք կր ներկա յացնեն Հայ մ անբան կար ի շներ ու եւ ուեցաւ անթելի Լռատիօ) Օրը Տ Մյգ առթիւ փա - 3 ո լղար կա լո բ ո ւթ ի ւն ր տեղի ունեցաւ ապր ի ք
յատկապէս կ ԻւԻ^էեց ի տ ա ղան գա ւո ր մ անբան կա րի շ ււա բան ո ւե ց ա լ ռուս նշանաւոր գիտնական Ա* Ա • 2Տին , Ա . Ե բ ր ո ր դո ւթ ի ւն եկեզեցւո յ մէկ , ձեռամ բ
թորոս (հոսլինի գործերը որոնք \3րդ գաբէն մնա Պ ո պօվը որուն դոբե՜իքը առակին անգամ ՜ո ո լ 3 ուսիկ քաՀանա յ Նախնիքէ ան ի ե լ մ ա սնա կց ո ւ -
ցած են ; - ցադրուած է 1895 Մայիս *իին ։ թեամ բ Դա րե գին քա Հ ան ա յ 3 ա կո բեանի ։
Երեւանի Աատենագարանը մեծ Հռչակ ունի ից . Աիութեան մէկ անթելով Հաղոբդումներր կեանքիս մէկ առակին անգամ ԸԱսյ լո վ կը տես–
ամ բողկ աշխարՀ ի մէկ՛. քԼանագան ժամանակներ կը կա տ ա ր ո լին 70 լեզուներով , ա յնպէս ո ր ամ էն նեմ այդչափ Հայութիւն ի մի Հաւաքուած ։ Հազա
մատենադարան այցելած են արտասահմանէն նշա աշխատաւոր ո ատ իժն կր լսէ իր մայրենի լե զուով : րաւորներու բազմ ութիւն մ ր Ֆրեզն ո յէն ե լ իր
նաւոր գրողներ , պետական ու Հանրային գործիչ–՛ Ա՛ա ա ի օն աննախընթաց կերպով զարգացաւ Հա շրկաններէն , Հեռաւոր Լոս Անճէլէսէն եւ Ա ան
նե– բ եԼ.լ գիտնականներ որոնք չափազանց բարձր յաստանի մ էկ ։ Ա յժմ անթելի ցանցեր կան Հ ան բա– 5* բ ան չի ս քո յէն լեցուած էին եկեղեցիին ընդարձակ
գնտՀատած են Համ՛ա շխարՀային մշակութային պետութեան ըոլոր մասեբուն մէկ։ Հերկերս Հաս սրաՀը , վերնա յաԲ կեր ը * մ իկանցքը եւ դուրս , փո–
արժէք ներկայացնող մեր մատենադարանք։ 3)ը— տատուած է աւելի Հ զօր կարճ ալիքի կայան մր ո՛ զոցր վերէն - վար ։ Անոնք եկեր էին իրենց վերկին
բանսացի գրագէտ ե լ մ եծ Հա յ բ են ա ս է ր Հան րի րան շնորՀիւ ամենօբեայ զեկոյցները կը լսոլին յարգանքը տալու ընկեր Ամ ա աո ւնիին, ոյ, 45 եր–
ինչպէս Խ * Մի՛ութեան մէկ, նոյնպէս Հայրենիքի կար տարիներ շարունակաբար ե լ առանց գագար ի
Պ աբսլիւ ս \*)2,7ին այցելելով մատենադարան, ար սաՀմաննեբէն դուրս ։ աշխատեցաւ , աշխարՀ ի մէկ ծա յրէն մ ին չեւ միւս
ձանագրութեան գի բքին մէկ գրած է , « ծ « երկա– Հայաստանի մէկ ռատիօն գործել սկսած է ծ՜այր ր թափառեցաւ, •օգտակար ըէԼալու Համար իր
նիկ եմ եւ կր զգամ որ Հ բա շալի ձ եռա գի րն եր ո ւ \927ին, ՀեազՀեսՀէ զարգանալով մինչեւ 1937 : ժոզովուբդի ազատագրական պայքարի ճանապար–
գրադարանը դիտելէ վերկ իմ միտքս Հ արստա - Այժմ ունի կազմակերպուած խմբագրական կազմ ,
ցած է » : Հին կատարուելիք ա շխատանքնե բուն ։
Ա* շակոլթա յին մեծ արժէքներ կը ներկա յա - երաժշտական խումբ, երգեցիկ խումբ, մոգովբ - Դար ե դին քաՀանայ Յակոբեան կարդաց ընկեր
մինչեւ
ցնեն մատենադարանի մէկ եզած Հին ձեռագիր - գա կան գործիքներու խում բ , դա շնակի եռեակ Ամաաունիի կենսագրական ր , ծնունդէն Յուսիկ
Չուգուբ–
թարգմանութիւններր ։ Օրինակ , *երգ գարու ա - (տբիօ) , տասնէ աւելի երգիչ եւ եբգչուՀիներ մ աՀ ը ։ Յուզիչ գամ բանական մը խօսեցաւ Լուսի
ռակին կէս ին Հա յերր թաբգմ ան ած են էքղուիբոս եւն • : Պարբերաբար կր կազմակերպէ երգաՀան - քաՀանայ Նախնիքեան : Օրիորդ \ք իածան
Կե սա րաց ի ի «(/»/// ման ա կազ ր ո ւթ՜ ի ւն ր» ; գէսներ եւ նուազ ա Հ անզ էսնեբ : եան՝ օրկընի ընկերակցութեամբ օրիորդ
Այո ա շի/ ա տ ո ւթ ե ան բնագիրը կորսուած է եւ Ա րապեանի , երգեց ՀԻ վերին Ե բ ո ւս ա դէմ ը» ։ Ե*֊
մնացած է մ իա յն Հա յկական թարգմ անութիւն ը ։ ԿԻԼԻԿԵԱՆ ՄԻՈԻԹԵԱՆ ԹԷՅԱՍԵՎԱՆԸ երբ բոլոր յուղարկաւորները արտասուքն իրենց
Յետագային գԻբՔԷՀ Հայերէն ձեռագիրէն թարգ - ա՚չքեբուն կ՚անցնէին Ամաաունիի դագաղին քո -
մանուած է լատիներէնի։ Առակին գարու յոյն փի կ իրակի կէս օրէ ետքը Փարիզ , Աթենական վէն՝ .անգամ մր եւս տեսնելու այգ անձնուէր աղ—
լիսոփայ Փիլոն Ե բբա յեց ի ի ա շիսատ ո ւթ իւննե ր ո ւ ճաշարանին մէկ տբուեցալ թ է յ ա ս ե զ ա ն մը, Կ ի էի ~ գա յին գործիչին սառած դէմքը , Օրիորդ Ծ իածան
մեծ մ ասր պաՀպանուած է միայն Հայերէն թարգ– կիո յ Հա յր « Մ իութեան վե բ ա կազմ ութեան առ - Զուգուբեան՝ °Ր^Բ"Ի ընկերակցութեամբ Տիկի՛ն
մանութեամր։ Ա իա յն Հա յերէն թա րգմ անութեամ բ թ ի ւ ։ ՍրաՀը ամբողջովին լեցուած էր ք այնքան ոք Ա ուզան Վոլկասեանի , երգեց «Ազնիւ ընկեր , մ ե–
պաՀպանուած է նաեւ Յրգ ՛լ արու Հարկ եղաւ բանալ ճաշարանին կից սրաՀն ալ, ուր ո անա մ եմ» երգը Հ
նակ ՀԼենոն (՛Բ– Ա-)
հեզի - ա եզաւո ր ո լեց ան երիտասարդ Կի՚էիկեցիներր ել թէեւ կանխաւ յայտարարուած էր թէ փոիսան
Ա աո յիկի ա շիւ ա տ ո ւթ ի ւն ր ։
Հայկական երգեր երգեցին, մինչ ասդին մեծ ս րա– ծաղկեպսակի ն ո ւ ի բ ա տ ո ւո ւթ ի ւն տեղի պիտի ո լ –
^եռագիրներէն զատ գիտական մեծ արժէք կբ
Հին մէկ մեծեր ր կը ճառէին I նենւեյ ի նպաստ Վեթերաններու 3)օնաին , ^էԲ^ւ1՚ս
ներկա յալինէ Մ ա ա են ադար ան ին ^1թՀօ^\.Նն ե ր ո ւ բա -
բազմաթիւ ծաղկեպսակներ ղրկուած Էին իր բա
ժինը, որ ունի Հետեւեալ մասերը* կաթողիկո քնացման քանի մը խօսք ըսաւ Պ * Դբիդոբ Թէլ–
, րեկամներէն եւ ըն կե րնե ր էն : 3 ո ւղա բ կաւո բներ ր
սական դիւան , էկմիածնի Աինոգ , անուանի Հա - լալեան , որ պա բռեց ^1իէիկիոյ պատմութիւնը
բոլորն ալ, առանց բացառութեան , տոլին իրենց
յագէտնե րու անձնական դիւաններ ր , ն շան ա ւո ր •արժէքը եւ Հա յ ժողովուրդին իրաւունքները ։ Յե նուէ բները՝ յա բդելով Հանգուցեալ
ըն կեր ո կ յ իւ շա–
գրողներու գիւաններէն նիւթեր : Փաստաթուղթեր ւս ո յ ամ բողկ սրաՀը թնգաց ւ^; Ց ան կամ տեսն ել զի մ տակր ։ Նո ւի ըատուո ւթ իւն ը գեռ կը շա րունակուի ։
կան 1475 թուականէն , որոնք կր վերաբերին Հո - Կիլիկիա» երգով։ Հ/աբք մը բաժակաճառերէ ՚ի^րկ (իամր երեքոլկէսին մեռելակառքր շարժեցաւ
զ« այ.ին. լ ՜յա՛րաբ։ եր՚ ոլթեանց՚ 1 ՚ պարզաբանութեան Մ իութեան Հիմնադիր ր պատմեց իրենց առակա — գէպի «Արարատ» գե բեղմ ան ա տ ո ւն ր ։ Դիակառքին
V լ լ լ լ՜ / " 1 գրոլթիլնները, <տՍ եր պատմութեան մէկ՝ ամէնէն կը Հե տեւէին Հարիւրաւոր ինքնաշարժեր : Դեր եռ
տնտեսական մեծ Հարցեբու , դպրոցական , դատա քիչ կամ զէ չ ճան չցոլած Հ ո զամ ասն է Կի լիկիան , ման ատ ան մէկ եւս կրօնական արաբողոլթիւններէն
կան փաստաթուղթեր , պարսկական Հյ,աՀերուֆեր– ան Հ ր աժ ե շա է ուսումնասիրել եւ խո րապէս ճան չ– վերկ դամբանականներ խօսեցան ընկեր Տիգրան
մաններ (Հրովարտակ) , կալուածագիրներ , կոն - նալ - ճանչցնել այգ աշխարՀր , որ մեծ դ1՛բ կա - Տէր Աւե տ ի ս եան՝ Լոս Անճըլըս ի կոմիտէի , ընկեր
գակներ եւայլն ; տարած է մեր Պատմութեան մէկ։ ^իէիկիոյ ՀայԲ * Մելիք ՇաՀ՝ ՛Ա ան $)րանչիսքոյի կոմիտէի եւ ընկ*
ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ Մ իութեան գործը պիտի ըլէա յ քրքրել Հա յկական Աանոլկ Համ րա րձո ւմ եան «Ասպարէզ»ի խմ րա —
ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻՆ ՄԷՋ այգ աշխարՀ ին ա ւա ն զ ո ւթ ի ւնն երը , սովո րութիւն– գրութեան ե լ շրկանիս բոլոր կազմակերպութիւն -
«Սով* Հայաստան» կր գբէ թէ վերկին տարի ները եւ Հրատարակել »: նեբոլ կոզմէ ։
ներ ր մ եծ աշխատանքներ կը կատարուին Երեւան ի Օր* Իրի՛ս Պիլլպիւլե ան տ ա ղան գո վ երգեց
պետական Մատենադարանին մէկ։ Հայաստանէն, չարք մը Հա յերէն , ֆրանսերէն եւ սպանե րէն եր -
Մ ոսկուայէն , Լէնինկբաաէն , Վրաս ա ա ն է ն եւ Ա– գեր խանդավառելով ներկաները ։ ՁԱՅՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ
գրած
արբէկանէն շատ մր յայտնի գիտնականներ երգեց եւ ա ր տ ա ս ան ե ց Կ ի լի կե ան երգեր եւ ասաց– Հ ^ Գ Ն Ո Ր ԱԵՐՈՒՆԴԻ
, օգ - Հ ա յրենա -
են բազմաթիւ մեծարժէք աշխատութիւններ ։ ո ւած քներ : Պ * Մէշէֆէճեան եւս երգեց
Ակա– պարեց
տուելով Մ ա տ են ա գա բ ան ին Հարուստ նիւթե րէն բաղձիկ երգ մր, իսկ Օր՛ Կիւլպէնկեան ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
ԱՀա երկրորդ տարին է որ Դիտութեանց սպանական սքանչելի պարեր ։
դեմիա լին Դրականութեան կաճառէն դի ան ական - Յետոյ աճուրդի գրուեցաւ նկար մբ , ԳոՐ
ներու խումբ մը կր զբագի ձեռագիրնեբու ու - նուիրած էր ^^Լ^րիէ ՜ բանաստեղծ Պ * ք*իւզանդ ՊՈՄԱՆ– ՄԱՐԱԷ8Լ — Հ Յ Գ – Նոր Սերուն–
սումնաս իրութեամբ։ Ա յս խմբակր Հնագո յն ձե– թ ո փա լե ան , կէ" ժամ ուան մ էկ աճուրդը բարձ գի ՝Ր–րիսաավա ր խում րին Հանդէս շ "՛եղի ունեցաւ
ռագիրներէ կր Հանէ նմոյշներ միկնագարեան ար րացաւ 1 01 Հազար ֆրանքի եւ նկարը շաՀեցաւ Պ • Մայիս \3ին Ոօ1՚6Տւ1 Շաշռւ&ի մէի Այս առթիւ րե՛
ձակ գրականութեան , որոնցմով այնքան Հարուստ Պաքրճեան , որ աճուրդի մենամարտ մր կատարած մ ագրո ւե սալ մ եճ պատրաստութեամբ Երուանղ
է Մատենադարանը։ Նիւթեըը Հաւաքելէ ։Լ^*ըէ. էբ Պ * Նալպանտեանի եւ Տէր—Պալեանի Հետ։ Օտեանի «Զարչրլր Արթին Ագաֆն : Վարագոյրր
խմբակը Լբրիգագա) պիտի իսմբագրէ եւ Հրատա - Թէյի ւ քոնեակի եւ անուշեղէնի սպասարկու - բացուեցաւ էհամր Ղին խուռն բազմութեան ներկա՛
բակէ ժոզովածու մր, «Հա յ Միկնագարեան ար - թենէ մր ետքր, ժամր 7ին ցրուեցան Հայրենակից յութեամ բ եւ մինչեւ վերջին ուրար ր ձափերուի ե լ
ձա կ գրականութիւնը» ։ ները։ ի^այց վարչութիւնր վար դրաւ մօտ 40 Տ Ո— ծ֊ի&ազներովԼ մոգովուրգբ յա յտնեց իբ գոՀունա -
Երկար ատենէ ի վեր Մ աաենագարանին մէկ գի , «Հիլբեբ» , մտաւորականներ եւ սպաներ ե լ կութիւնբ ;1&՝Էել գե րակաաա րնե ր ր արուեստագէտ
տքնական աշխատանքներ կր կատարէ բանասէր Ե • դարձեալ սկսան երգերն ու ճառերը ։ Հազարապետ ներ չէ ին , բայց յաջողութեամբ կատարեցին իրենց
Տէր Մ ինասեան *Եզիշէի Վարդանանց պատմ ու - ձէրեան , Հարիւրապետ Փէլթէքեան եւ տեզակալ գերերը : Մ ասնալորասլէս փայլեցան Պ • Վ՛ Տ է բ–
թեան ակադեմական բնագիրը կազմելու Համար ։ ՀԻ է ո֊ ա ր ( 2) բանսացի ) պանծացուցին Հա յուն մ ա ր– տէրեան ԼԱրթին ազա) , Օր՛ Ա՛ Տէրտէրեան ԼԵւ–
Այս պատմ ութ իւնր պիտի ըլլայ լիակատար , պա՛ տական ոգին , յա ս Վերկինը , Ֆրանսացին , յու փիմէ) ե լ Գ՛ ՚Րրմոյեան (Տօքթոր Շալյարչ) , որոնք
րունակելով Վարդանանց պատմութեան բոլոր ձե– ղումով րսաւ թէ բազմաթիւ էին այն Հա յեր բո րոնք իրենց առոգանութեամբ եւ շաբմ՜ուձեւեբով^ գրա -
ռադիրնեբր ։ - ֆրանսական բանակին մէկ այնպիսի քակոլթիւն - լեցին ներկաներուն ուչագրութիւնբ : Փայլեցան
Ուրիշ գիտնական մբ, Պբոֆ* Արդար Յով - ներ կատարեցին , որ Հա յուն ռազմական կարողու նոյնպէս Օր– Մ– Շահինեան, Պ– Պ– Գարեգինեան ,
Հանն ի սեան Մատենադարանի ձեռագիրնեբու եւ թիւնն ու անձնաղոՀ ութ իւն ր առածի կարգ անցան ի . Գարբինեան , Հ . էմանէթեան , Ա .Տ՚իլանեան ,ժ .
՚՚ւրիշ նիւթեբու Հիման վբայ գրած է պատմական մինչեւ Զ°ը * ՛ո բ ^ օ լ ի ականկբ Հասնելով։ Տէօքմէճեան, կ. Բէլեան , ՛Հազարեան , կ .
ուսումնասիրութիւն մր, «Յովսէփ կմ ին» ։ Այժմ Ներկայ էին նաեւ Ագդէ քՀնյ * , Դասարճեան Կէրկէրեան։ Չմոռնամ փոքրիկն Լեւոն Գըլյլճեան
քՀն յ . , Պ* ՝թոչունեան գեբբւ
ձեռնարկած՜ է նոր աշխաաութեան մր,<^Հայ աւրս– եւ ուրիշներ Հապէշեան , Հարիւրապետ , որ արժ-եցուց Աիսակի
աագրական վարժումների սլաամա թիւնր նոր գա :
բերում» , օգաուելով Մ ատենագարանի դիւանա - Ուշ գիժերին ներկան երր բաժնուեցան եր գե իսկապէս յուզիչ էբ տեսնել ա յս ՛հեր–
թու՜ղթերէն X շով «Ցանկամ տեսնել զիմ Կիլիկիա»ն ։ 1/եբկայ կայացումը օտարութեան մէ^ Հասակ նետ աք)
խումբ մը երիտասարդներու կոդFմէoէ nds\Aւե.րRկա.յA.ւMքը
Ս՚ատեԱադաւաԱը նիւթերով
Հայ բժշկական գիտութեան մասին ։ Այգ մն ե ր էն Լ* ԸԱկեք 8ա ԱԱաաւԱիի
հ֊1Լ ՂՒարԼէ Ակագեմային իսկական ան գա
ԵբեւաԱի ՏովՀաննիսեան ։
(փաղռլած Երեւանի թ-երթ-երէն) Դարձեալ Ա ա ա են ա գա ր անին ձեռագիրներէն
օ
օ գա ո լելով գիտական կարեւոր ա շ ի ատ ո լթիւններ
կատարած է պբոֆ . Աշոտ ԱբրաՀամեան , որ այ Ֆրէգնոյէն (փալիֆորնիա) կը գրեն
Աշխա րՀ ի վր ա յ եղած Հա յ կա կան ձեռագի րնե– ուս ո ւմն ասի ր ո ւթ ի ւն մը կը գրէ <ԻԲ * գարու Հ ե գի Ընկեր 3 * Ամաաունիի յանկարծական մաՀը
բու բոչոր մ ա ա են ա գա ր անն ե ր ո ւ ամ ենամ եծ ը Երե նակ ՅովՀ . Աարկաւագի մասին : Այ" Վերկինը անակնկալ մըն էր բոլորիս Համար ։ ԱաՀէն օր
ւան ի պետական Ա՝ աա են ագար անն է ։ Այնտեղ պաՀ– (Աարկաւագ) մեծ Համարում կը վայելէ Հայագի մը առակ, Զատկի առթիւ եկած էր եկեղեցի եւ
ուած են 10.000 Հայերէն ձեռագի բներ ։ Հայկական տութեան մէկ։ իր անունին կապուած է Հայկական փեբկն ալ «Ասպարէզ»ի սրաՀը՝ բարեմաղթութիւն–
ձեռագիրնեբու էք ա ա են ա ղ ա րան ր մշակութային տոմ արը անշարժ գարձնելը ։ Պ րոֆ . ԱբրաՀամ եան ներ րնելու իբ ծանօթներուն եւ ընկերներուն ։
մեծ արժէք կր ներկայացնէ ո շ միայն ձեռագիրնե– Մ ատենագարանի ձեռագիրներուն մէկ գտած է Այս ա յ ց ե լո ւթ են էն վերկ՝ կը վերադառնա յ
րու քանակով, այլեւ ր ա ւլմա ղան ո լ թ ե ա մր : Ա ա բ կա ւա գ ին տոմ արական աշխատ ո ւթի ւնն երը , տուն , եւ կ՚ըսէ իր տիկնոկ որ լաւ չի զգաբ : ՎիճսՀ–
Մ աաենաղարանին մէկ պաՀ ուած ձեռագի րնե - փիլիսոփայական երկ մը, թուաբանական գործ մբ կր երթալով կը ծանրանա յ : Անմիկապէս կը կան՜
րու ամէնէն Հինը մագաղաթի վրայ գրուած Աւե եւ ուրիշ բազմաթիւ ա շիւ ա ա ո ւթ ի ւնն ե ր ը , որոնք չուին բժիշկներ , որոնց թելագրանքով կը փոիսա -
տարան մըն է որ գրուած է Վանանգի մէկ 887 բացառիկ արժէք ունին , նո յնիսկ Համա՚շխա րՀա - գրուի Հիւանդանոց ։ Բժիշկները կը դիմեն ամէն
թուականին ։ թուղթի վրա յ գրուած ամ էնէն Հին յ ին գիտութեան տեսակէտով ։ կարելի միկոցներոլ՝ փրկելու Համար .Ամաաունիի
ձեոագիր ր կր վերաբերի 972 թուականին : Ան գի Ա ատենագարանի նոր շէնքին կառուցում ով կեանքը, բայց, աւա^զ, անողորմ մ աՀ կ
տական եւ փիլիսոփայական նիւթերու ժ՜ողովածոյ մեծ ւ.ւ՚~1 ւ* յլյ .ք..Հ.« " – / ՚ ասոր
մ րն է ։ Նշանակելին այն է որ թուղթի վ ը ա յ ԳԷՀԲ~ Հեռանկարներ կր բաց ո լին Հայկական Հնա - կեանքին ալ վե բ կա կէ տ ը կը դնէ աաբիէ 2–2>ին ,
ո ւս ումնա սի ր ոլ -
ուած այգ ձեոագիրը Ե ւբոպա յի մէկ ալ ամէնէն գոյն ձեռագիրնեբոլ գիտական Պըբնէթ Հիւանդանոցին մէկ, խոր սուգի մատնելով
ՄԷՋ
Հ ինն է : Բացի Հա յ կա կան Հնագո յն ձեռագի րնե - թեան Համար։ Տիկին թ՚ագուՀի Ամատունին, իր ազգական բարե
քէն ,Մ ա տ են ա գ ա ր անին մէկ սլաՀ ուած են Հայ ման ԱՆԹԵԼԻ ՑԱՆՑԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ կամներ ր եւ բո լոր ըն կերնե ր ը՝ Արեւմ ո ւա քէն մ ին
րանկարչութեան Հարուստ օրինակներ ։ Ա*եծ ար -> Մայիս 7ին ամ բողկ Խ* Միութեան մէկ տօն չեւ Արեւելք ։
մէք կր ներկա յացնեն Հայ մ անբան կար ի շներ ու եւ ուեցաւ անթելի Լռատիօ) Օրը Տ Մյգ առթիւ փա - 3 ո լղար կա լո բ ո ւթ ի ւն ր տեղի ունեցաւ ապր ի ք
յատկապէս կ ԻւԻ^էեց ի տ ա ղան գա ւո ր մ անբան կա րի շ ււա բան ո ւե ց ա լ ռուս նշանաւոր գիտնական Ա* Ա • 2Տին , Ա . Ե բ ր ո ր դո ւթ ի ւն եկեզեցւո յ մէկ , ձեռամ բ
թորոս (հոսլինի գործերը որոնք \3րդ գաբէն մնա Պ ո պօվը որուն դոբե՜իքը առակին անգամ ՜ո ո լ 3 ուսիկ քաՀանա յ Նախնիքէ ան ի ե լ մ ա սնա կց ո ւ -
ցած են ; - ցադրուած է 1895 Մայիս *իին ։ թեամ բ Դա րե գին քա Հ ան ա յ 3 ա կո բեանի ։
Երեւանի Աատենագարանը մեծ Հռչակ ունի ից . Աիութեան մէկ անթելով Հաղոբդումներր կեանքիս մէկ առակին անգամ ԸԱսյ լո վ կը տես–
ամ բողկ աշխարՀ ի մէկ՛. քԼանագան ժամանակներ կը կա տ ա ր ո լին 70 լեզուներով , ա յնպէս ո ր ամ էն նեմ այդչափ Հայութիւն ի մի Հաւաքուած ։ Հազա
մատենադարան այցելած են արտասահմանէն նշա աշխատաւոր ո ատ իժն կր լսէ իր մայրենի լե զուով : րաւորներու բազմ ութիւն մ ր Ֆրեզն ո յէն ե լ իր
նաւոր գրողներ , պետական ու Հանրային գործիչ–՛ Ա՛ա ա ի օն աննախընթաց կերպով զարգացաւ Հա շրկաններէն , Հեռաւոր Լոս Անճէլէսէն եւ Ա ան
նե– բ եԼ.լ գիտնականներ որոնք չափազանց բարձր յաստանի մ էկ ։ Ա յժմ անթելի ցանցեր կան Հ ան բա– 5* բ ան չի ս քո յէն լեցուած էին եկեղեցիին ընդարձակ
գնտՀատած են Համ՛ա շխարՀային մշակութային պետութեան ըոլոր մասեբուն մէկ։ Հերկերս Հաս սրաՀը , վերնա յաԲ կեր ը * մ իկանցքը եւ դուրս , փո–
արժէք ներկայացնող մեր մատենադարանք։ 3)ը— տատուած է աւելի Հ զօր կարճ ալիքի կայան մր ո՛ զոցր վերէն - վար ։ Անոնք եկեր էին իրենց վերկին
բանսացի գրագէտ ե լ մ եծ Հա յ բ են ա ս է ր Հան րի րան շնորՀիւ ամենօբեայ զեկոյցները կը լսոլին յարգանքը տալու ընկեր Ամ ա աո ւնիին, ոյ, 45 եր–
ինչպէս Խ * Մի՛ութեան մէկ, նոյնպէս Հայրենիքի կար տարիներ շարունակաբար ե լ առանց գագար ի
Պ աբսլիւ ս \*)2,7ին այցելելով մատենադարան, ար սաՀմաննեբէն դուրս ։ աշխատեցաւ , աշխարՀ ի մէկ ծա յրէն մ ին չեւ միւս
ձանագրութեան գի բքին մէկ գրած է , « ծ « երկա– Հայաստանի մէկ ռատիօն գործել սկսած է ծ՜այր ր թափառեցաւ, •օգտակար ըէԼալու Համար իր
նիկ եմ եւ կր զգամ որ Հ բա շալի ձ եռա գի րն եր ո ւ \927ին, ՀեազՀեսՀէ զարգանալով մինչեւ 1937 : ժոզովուբդի ազատագրական պայքարի ճանապար–
գրադարանը դիտելէ վերկ իմ միտքս Հ արստա - Այժմ ունի կազմակերպուած խմբագրական կազմ ,
ցած է » : Հին կատարուելիք ա շխատանքնե բուն ։
Ա* շակոլթա յին մեծ արժէքներ կը ներկա յա - երաժշտական խումբ, երգեցիկ խումբ, մոգովբ - Դար ե դին քաՀանայ Յակոբեան կարդաց ընկեր
մինչեւ
ցնեն մատենադարանի մէկ եզած Հին ձեռագիր - գա կան գործիքներու խում բ , դա շնակի եռեակ Ամաաունիի կենսագրական ր , ծնունդէն Յուսիկ
Չուգուբ–
թարգմանութիւններր ։ Օրինակ , *երգ գարու ա - (տբիօ) , տասնէ աւելի երգիչ եւ եբգչուՀիներ մ աՀ ը ։ Յուզիչ գամ բանական մը խօսեցաւ Լուսի
ռակին կէս ին Հա յերր թաբգմ ան ած են էքղուիբոս եւն • : Պարբերաբար կր կազմակերպէ երգաՀան - քաՀանայ Նախնիքեան : Օրիորդ \ք իածան
Կե սա րաց ի ի «(/»/// ման ա կազ ր ո ւթ՜ ի ւն ր» ; գէսներ եւ նուազ ա Հ անզ էսնեբ : եան՝ օրկընի ընկերակցութեամբ օրիորդ
Այո ա շի/ ա տ ո ւթ ե ան բնագիրը կորսուած է եւ Ա րապեանի , երգեց ՀԻ վերին Ե բ ո ւս ա դէմ ը» ։ Ե*֊
մնացած է մ իա յն Հա յկական թարգմ անութիւն ը ։ ԿԻԼԻԿԵԱՆ ՄԻՈԻԹԵԱՆ ԹԷՅԱՍԵՎԱՆԸ երբ բոլոր յուղարկաւորները արտասուքն իրենց
Յետագային գԻբՔԷՀ Հայերէն ձեռագիրէն թարգ - ա՚չքեբուն կ՚անցնէին Ամաաունիի դագաղին քո -
մանուած է լատիներէնի։ Առակին գարու յոյն փի կ իրակի կէս օրէ ետքը Փարիզ , Աթենական վէն՝ .անգամ մր եւս տեսնելու այգ անձնուէր աղ—
լիսոփայ Փիլոն Ե բբա յեց ի ի ա շիսատ ո ւթ իւննե ր ո ւ ճաշարանին մէկ տբուեցալ թ է յ ա ս ե զ ա ն մը, Կ ի էի ~ գա յին գործիչին սառած դէմքը , Օրիորդ Ծ իածան
մեծ մ ասր պաՀպանուած է միայն Հայերէն թարգ– կիո յ Հա յր « Մ իութեան վե բ ա կազմ ութեան առ - Զուգուբեան՝ °Ր^Բ"Ի ընկերակցութեամբ Տիկի՛ն
մանութեամր։ Ա իա յն Հա յերէն թա րգմ անութեամ բ թ ի ւ ։ ՍրաՀը ամբողջովին լեցուած էր ք այնքան ոք Ա ուզան Վոլկասեանի , երգեց «Ազնիւ ընկեր , մ ե–
պաՀպանուած է նաեւ Յրգ ՛լ արու Հարկ եղաւ բանալ ճաշարանին կից սրաՀն ալ, ուր ո անա մ եմ» երգը Հ
նակ ՀԼենոն (՛Բ– Ա-)
հեզի - ա եզաւո ր ո լեց ան երիտասարդ Կի՚էիկեցիներր ել թէեւ կանխաւ յայտարարուած էր թէ փոիսան
Ա աո յիկի ա շիւ ա տ ո ւթ ի ւն ր ։
Հայկական երգեր երգեցին, մինչ ասդին մեծ ս րա– ծաղկեպսակի ն ո ւ ի բ ա տ ո ւո ւթ ի ւն տեղի պիտի ո լ –
^եռագիրներէն զատ գիտական մեծ արժէք կբ
Հին մէկ մեծեր ր կը ճառէին I նենւեյ ի նպաստ Վեթերաններու 3)օնաին , ^էԲ^ւ1՚ս
ներկա յալինէ Մ ա ա են ադար ան ին ^1թՀօ^\.Նն ե ր ո ւ բա -
բազմաթիւ ծաղկեպսակներ ղրկուած Էին իր բա
ժինը, որ ունի Հետեւեալ մասերը* կաթողիկո քնացման քանի մը խօսք ըսաւ Պ * Դբիդոբ Թէլ–
, րեկամներէն եւ ըն կե րնե ր էն : 3 ո ւղա բ կաւո բներ ր
սական դիւան , էկմիածնի Աինոգ , անուանի Հա - լալեան , որ պա բռեց ^1իէիկիոյ պատմութիւնը
բոլորն ալ, առանց բացառութեան , տոլին իրենց
յագէտնե րու անձնական դիւաններ ր , ն շան ա ւո ր •արժէքը եւ Հա յ ժողովուրդին իրաւունքները ։ Յե նուէ բները՝ յա բդելով Հանգուցեալ
ըն կեր ո կ յ իւ շա–
գրողներու գիւաններէն նիւթեր : Փաստաթուղթեր ւս ո յ ամ բողկ սրաՀը թնգաց ւ^; Ց ան կամ տեսն ել զի մ տակր ։ Նո ւի ըատուո ւթ իւն ը գեռ կը շա րունակուի ։
կան 1475 թուականէն , որոնք կր վերաբերին Հո - Կիլիկիա» երգով։ Հ/աբք մը բաժակաճառերէ ՚ի^րկ (իամր երեքոլկէսին մեռելակառքր շարժեցաւ
զ« այ.ին. լ ՜յա՛րաբ։ եր՚ ոլթեանց՚ 1 ՚ պարզաբանութեան Մ իութեան Հիմնադիր ր պատմեց իրենց առակա — գէպի «Արարատ» գե բեղմ ան ա տ ո ւն ր ։ Դիակառքին
V լ լ լ լ՜ / " 1 գրոլթիլնները, <տՍ եր պատմութեան մէկ՝ ամէնէն կը Հե տեւէին Հարիւրաւոր ինքնաշարժեր : Դեր եռ
տնտեսական մեծ Հարցեբու , դպրոցական , դատա քիչ կամ զէ չ ճան չցոլած Հ ո զամ ասն է Կի լիկիան , ման ատ ան մէկ եւս կրօնական արաբողոլթիւններէն
կան փաստաթուղթեր , պարսկական Հյ,աՀերուֆեր– ան Հ ր աժ ե շա է ուսումնասիրել եւ խո րապէս ճան չ– վերկ դամբանականներ խօսեցան ընկեր Տիգրան
մաններ (Հրովարտակ) , կալուածագիրներ , կոն - նալ - ճանչցնել այգ աշխարՀր , որ մեծ դ1՛բ կա - Տէր Աւե տ ի ս եան՝ Լոս Անճըլըս ի կոմիտէի , ընկեր
գակներ եւայլն ; տարած է մեր Պատմութեան մէկ։ ^իէիկիոյ ՀայԲ * Մելիք ՇաՀ՝ ՛Ա ան $)րանչիսքոյի կոմիտէի եւ ընկ*
ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ Մ իութեան գործը պիտի ըլէա յ քրքրել Հա յկական Աանոլկ Համ րա րձո ւմ եան «Ասպարէզ»ի խմ րա —
ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻՆ ՄԷՋ այգ աշխարՀ ին ա ւա ն զ ո ւթ ի ւնն երը , սովո րութիւն– գրութեան ե լ շրկանիս բոլոր կազմակերպութիւն -
«Սով* Հայաստան» կր գբէ թէ վերկին տարի ները եւ Հրատարակել »: նեբոլ կոզմէ ։
ներ ր մ եծ աշխատանքներ կը կատարուին Երեւան ի Օր* Իրի՛ս Պիլլպիւլե ան տ ա ղան գո վ երգեց
պետական Մատենադարանին մէկ։ Հայաստանէն, չարք մը Հա յերէն , ֆրանսերէն եւ սպանե րէն եր -
Մ ոսկուայէն , Լէնինկբաաէն , Վրաս ա ա ն է ն եւ Ա– գեր խանդավառելով ներկաները ։ ՁԱՅՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ
գրած
արբէկանէն շատ մր յայտնի գիտնականներ երգեց եւ ա ր տ ա ս ան ե ց Կ ի լի կե ան երգեր եւ ասաց– Հ ^ Գ Ն Ո Ր ԱԵՐՈՒՆԴԻ
, օգ - Հ ա յրենա -
են բազմաթիւ մեծարժէք աշխատութիւններ ։ ո ւած քներ : Պ * Մէշէֆէճեան եւս երգեց
Ակա– պարեց
տուելով Մ ա տ են ա գա բ ան ին Հարուստ նիւթե րէն բաղձիկ երգ մր, իսկ Օր՛ Կիւլպէնկեան ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄԸ
ԱՀա երկրորդ տարին է որ Դիտութեանց սպանական սքանչելի պարեր ։
դեմիա լին Դրականութեան կաճառէն դի ան ական - Յետոյ աճուրդի գրուեցաւ նկար մբ , ԳոՐ
ներու խումբ մը կր զբագի ձեռագիրնեբու ու - նուիրած էր ^^Լ^րիէ ՜ բանաստեղծ Պ * ք*իւզանդ ՊՈՄԱՆ– ՄԱՐԱԷ8Լ — Հ Յ Գ – Նոր Սերուն–
սումնաս իրութեամբ։ Ա յս խմբակր Հնագո յն ձե– թ ո փա լե ան , կէ" ժամ ուան մ էկ աճուրդը բարձ գի ՝Ր–րիսաավա ր խում րին Հանդէս շ "՛եղի ունեցաւ
ռագիրներէ կր Հանէ նմոյշներ միկնագարեան ար րացաւ 1 01 Հազար ֆրանքի եւ նկարը շաՀեցաւ Պ • Մայիս \3ին Ոօ1՚6Տւ1 Շաշռւ&ի մէի Այս առթիւ րե՛
ձակ գրականութեան , որոնցմով այնքան Հարուստ Պաքրճեան , որ աճուրդի մենամարտ մր կատարած մ ագրո ւե սալ մ եճ պատրաստութեամբ Երուանղ
է Մատենադարանը։ Նիւթեըը Հաւաքելէ ։Լ^*ըէ. էբ Պ * Նալպանտեանի եւ Տէր—Պալեանի Հետ։ Օտեանի «Զարչրլր Արթին Ագաֆն : Վարագոյրր
խմբակը Լբրիգագա) պիտի իսմբագրէ եւ Հրատա - Թէյի ւ քոնեակի եւ անուշեղէնի սպասարկու - բացուեցաւ էհամր Ղին խուռն բազմութեան ներկա՛
բակէ ժոզովածու մր, «Հա յ Միկնագարեան ար - թենէ մր ետքր, ժամր 7ին ցրուեցան Հայրենակից յութեամ բ եւ մինչեւ վերջին ուրար ր ձափերուի ե լ
ձա կ գրականութիւնը» ։ ները։ ի^այց վարչութիւնր վար դրաւ մօտ 40 Տ Ո— ծ֊ի&ազներովԼ մոգովուրգբ յա յտնեց իբ գոՀունա -
Երկար ատենէ ի վեր Մ աաենագարանին մէկ գի , «Հիլբեբ» , մտաւորականներ եւ սպաներ ե լ կութիւնբ ;1&՝Էել գե րակաաա րնե ր ր արուեստագէտ
տքնական աշխատանքներ կր կատարէ բանասէր Ե • դարձեալ սկսան երգերն ու ճառերը ։ Հազարապետ ներ չէ ին , բայց յաջողութեամբ կատարեցին իրենց
Տէր Մ ինասեան *Եզիշէի Վարդանանց պատմ ու - ձէրեան , Հարիւրապետ Փէլթէքեան եւ տեզակալ գերերը : Մ ասնալորասլէս փայլեցան Պ • Վ՛ Տ է բ–
թեան ակադեմական բնագիրը կազմելու Համար ։ ՀԻ է ո֊ ա ր ( 2) բանսացի ) պանծացուցին Հա յուն մ ա ր– տէրեան ԼԱրթին ազա) , Օր՛ Ա՛ Տէրտէրեան ԼԵւ–
Այս պատմ ութ իւնր պիտի ըլլայ լիակատար , պա՛ տական ոգին , յա ս Վերկինը , Ֆրանսացին , յու փիմէ) ե լ Գ՛ ՚Րրմոյեան (Տօքթոր Շալյարչ) , որոնք
րունակելով Վարդանանց պատմութեան բոլոր ձե– ղումով րսաւ թէ բազմաթիւ էին այն Հա յեր բո րոնք իրենց առոգանութեամբ եւ շաբմ՜ուձեւեբով^ գրա -
ռադիրնեբր ։ - ֆրանսական բանակին մէկ այնպիսի քակոլթիւն - լեցին ներկաներուն ուչագրութիւնբ : Փայլեցան
Ուրիշ գիտնական մբ, Պբոֆ* Արդար Յով - ներ կատարեցին , որ Հա յուն ռազմական կարողու նոյնպէս Օր– Մ– Շահինեան, Պ– Պ– Գարեգինեան ,
Հանն ի սեան Մատենադարանի ձեռագիրնեբու եւ թիւնն ու անձնաղոՀ ութ իւն ր առածի կարգ անցան ի . Գարբինեան , Հ . էմանէթեան , Ա .Տ՚իլանեան ,ժ .
՚՚ւրիշ նիւթեբու Հիման վբայ գրած է պատմական մինչեւ Զ°ը * ՛ո բ ^ օ լ ի ականկբ Հասնելով։ Տէօքմէճեան, կ. Բէլեան , ՛Հազարեան , կ .
ուսումնասիրութիւն մր, «Յովսէփ կմ ին» ։ Այժմ Ներկայ էին նաեւ Ագդէ քՀնյ * , Դասարճեան Կէրկէրեան։ Չմոռնամ փոքրիկն Լեւոն Գըլյլճեան
քՀն յ . , Պ* ՝թոչունեան գեբբւ
ձեռնարկած՜ է նոր աշխաաութեան մր,<^Հայ աւրս– եւ ուրիշներ Հապէշեան , Հարիւրապետ , որ արժ-եցուց Աիսակի
աագրական վարժումների սլաամա թիւնր նոր գա :
բերում» , օգաուելով Մ ատենագարանի դիւանա - Ուշ գիժերին ներկան երր բաժնուեցան եր գե իսկապէս յուզիչ էբ տեսնել ա յս ՛հեր–
թու՜ղթերէն X շով «Ցանկամ տեսնել զիմ Կիլիկիա»ն ։ 1/եբկայ կայացումը օտարութեան մէ^ Հասակ նետ աք)
խումբ մը երիտասարդներու կոդFմէoէ nds\Aւե.րRկա.յA.ւMքը
