Page 38 - ARM_19-1946_01

տ ա ա ա. ա ա

ԱԻԵՏԻՍ ԱՀԱՐՈՆԵԱ՛Ն աՇՆԱԿաեԿԱՆԻ ՏԵԱԻԼՆԵՐ Բարիին ու գեղեցիկին համար նուիրաբերով
ձգտում կատարելութեան ւ

(Իր ծննդեան 80ամհակին աոր֊իւ.) Զարին ու բռնութեան գէմ անողոքէ

ԽՄԲ "ևշՒ^Ր մր ողբացեալ Միհրան Փա– Ազնիւ ընկերոջ համար անսահման գուրգու­
փսպեանէ, որ 1944 Դեկաեմրեր 11ին ի ժ դ ժ օ ր է ն
Մարսէյլի բարձունքը , Պոման արուարձանին սպաննուեցաւ Աթէնքի մ՛էջ , իր կնոջը՝ ընկերուհի րանք։ Վատին ու դաւադիրին դէմ վյրէժխնգիր Հ
Արշալոյսի, զսւլկին՝ Սերգոյի ել ոանասաեւլծ–ոլ~
գա լա րախ իա պարտէզներէն մէկուն խորունկը սոլցիչ Մանուկ Մա֊նուկեանի հեա: Տաուած է Պայքար տգիտութեան գէմ Հ
1930 Հոկաեմրեր 1ին , Ար-էնքի Նոր Օրին մէջ, Հ.
աան մը մէջ, այս պահ ուս , ժամանակակից հայ 8 « Դաշնակցութեան ք աոասնամեակին աււթփւ -— Սէր ու գուրգուրանք լոյսի շողի մը Համար։

գրականութեան կաղնին՝ Աւ • Ահարոնեան կ՛՛ապրի Այս է իրենց շաղախը։

իր կեանքին ութսունամեակը։ (Ե՚նած է 1866 յուն­ Ու իրենք Հայ են, ու Հայը կը տառապի , կը

ուար Յին) ; չարչարուի , կը կեղեքուի։ Հայը կամքէ զուրկ է,

Միւս կողմէ, քանի մը շաբաթէն եւ 13 երկար Երեք երիտասարդ , փրիստափոբ , ՀԼաւարեան , կարգապահութիւն չունի , եւ շատոնց է որ լոյսի

աարիներ պիաի ըլլան , որ ա յս խօսքի եւ գրչի ան­ (հոս տոմ : Առանձին առանձին՝ երեքը մէկէն՝ գեր– շոզերը հայ աշխարհէն ներս չեն թափանցեր .. .

բաղդատելի վար պետ ր վեր^նապէս լռած մաեր է մ արդ ։ Ի^նչպէս համարձակեցան ստրկութեան , թըշ–

իր տկարութեան վերջին շրջանը , ու անշարժ , ուառութեան ու տզի աո ւթե ան ծա յ բագս յն աստի­

գամուած անկողնին , ակնարկը պարապին , կամ Մ արգելութեան պատմութիւնը օտար աշխարհ ճանին մէջ գտնուոդ այս ժողովուրդի աղատա–

աւելի ճիշդ նայուածքը կառչած ճանճի մը սերտած են , մ ա րդկո ւթեան մեծագո յն հանճարնե­ գրումը երբաաղ.ել

բգղիւնին , երախայի մը մաաղըաղութեամբ կբ րու կրակն են առած։ Ամբոզջ աշխարհն է իրենց ինչպէ՚ս երազե ցին ու ծրագրեցին ։ +

դիտէ՝ ու կարծէք մեղի Համար, անբացատրելի մտքի հորիզոնը։ Տիեզերական մեծ վիշաը իւրա­ Խ աացած իտէալ ՚ ա զդա յին անհատական
անկաիաւթիւն
ձայներ 1լ առնէ ; Աայներ՝ որոնք միայն իրեն հա­ ցուցած են ։ Ե ր ի ա ա ս ա ր դա կան կրակով կ* ուզեն ի– եւ ընկերային հաւասարութիւն ։

մար իմաստ մը կը ստանան ։ Ու այդպէս , հոդ, րենց բաժ ին բ բերել մեծ բողոքին ու մեծ կերտու– ՛Բրի ս տա վա ր , ՀՀաւարեան , Ո՚ոստոմ - մեծ

բացարձակ մինակութեան մը մէջ կը խօսի համր, մին։ Ո^ւրկէ սկսիլ՛՛

ինքնիրեն , միայն եւ միայն իր հ ոգիին՝ իր նեբաշ­ Արիւնի ձայնը, դարերւ աւանդութիւնը , խորհուրդ :

իւ ա ր Հ ին հ ետ ։ Ա յգ ողորմ ելի ճանճը իրեն համ ար բնութիւնը, սիրտը ցոյց կուտան ճամբան։ Հայ Տ եղափո խական դ՛աշնակցութիւն -- մ եծ

միակ ապրող կէտն է՝ որ իբրեւ փոսուռայ մր ան­ Մարգկային մեծ ողբերգութեան մէջ չկայ ա– խորհուրդի գեղեցիկ կաղապար , կամքի, կարգա­

հուն գիշերին մէջ զինքը տակաւին կը կապէ ա յս ւ֊ելի ահաւոր տեսա բան քան հայկականը, չկայ մե­ պահութեան ու նուի բարեր ումի ան խո րտակելիմ ե–

աշխարհ ին ուրկէ ներս մտա֊– Լ Լաօռք մը ել ուրկէ ծագոյն տառապանք քան Հա յո ւնը։ Համաշխարհա­ քենա յ :

դուրս պիտ ի գա յ Հ^վւո շ մ ան ած ամ էն առք ու վա­ յին մեծ բողոքին մէջ չկայ այնքան արդար ու այն­ Ա^ննման սերմնացաններ , որոնք մասնիկ առ
մասնիկ, գիշեր ոլ ցորեկ
ճառքից» : քան աղեխարշ ճիչ որքան Հայունը։ իրենց ուղեզր ցանեցին

ի՛նչքան ահաւոր է եւ անիմաստ կեանքին խա­ Ու իրենք Հայ ծնած են» * • հայաշխարհի խաւարին մ էջ : Տ արիներ շարունակ ,
ուռճացուցին
ղը ; կը յի շեմ շատ տարիներ առաջ , կիրակի առա՛­ ՛Բրիս տավար , ^աւարեան , քիոստոմ , երրոր­ կաթիլ առ կաթիլ, իրենց արիւնովը

ւօտ մը ՝\յարդունիին հետ այցի էլ երթա յինք Փաս ի ի դութիւն մ ա ր գար էն ե բո ւ ; ազատութեան եւ հ աւա սարութեան մ եծ սան քը ;
համար , տուին
իր յարկաբաժինը։ Ահարոնեան ոտքի Էր , ի ս կ միւս 8 ստակ միտք, անսասան կամք եւ անսահման Սձւողոք եւ անխնայ՝ իրենք իրենց

կողմն ալ հիւանդ ընկոդմանած՝ ուրիշ ւլաղավւու­ նուիրաբերութիւն X ամէն ինչ, ընտանիք, հարստութիւն եւ փառքէ

րական տիտան մը, Ա • Վարանդեանը ։ Ահարոնեան # Մարդկային էն գեղեցիկ եւ ամէնէն վսեմ Ոչինչ պահեցին իրենց համար է

իրեն յատուկ, այո՛ , միայն իրեն յատուկ գեղեց­ յատ կո ւթ իւններ բ իրենցն են : Ա Է կը առիւծի իր վեհապանծ ոստումին մէջ

կահիւս պատկերներովն ու դարձուածքներովը Շարժումի մէջ դասաւորութիւն , սփսիփլին : ինկաւ , երկուքբ անսահման նուիրաբերումէն

ակնարկելով իր կեանքի աշունին , էլ ըսէր ի^էՀ սպառեցան X

պէաք էր աճ ապա րէ ր աւարտելու ինչ որ ծրագիր Աս տ ո ւածա յին կրակ ու եթերա յին հ ոգի՝
չկրցան
կար իր մտքին մէջ, քանի մը հատորներ եւս ու Ահարոնեան գրականութեան եկաւ իր շատ ե - մարմնեղէն անօթներ ը չդիմացան իրենց ,

ադկէ վերջ հա յ գիւղացիին նմ ան երգիքը ծած­ ր ի տա սարդ տա ր իքին ։ ՝Բսան տարեկան էր երբ սլարվւակել գիրենք ։

կած , իր կեանքին ձմեռը պիտի ապրէր * * • «Մշակէի մէջ \&$7ին հրատարակեց Իգդիրի գաւա­ Ե*– եղեւ լոյս ։

Երբեմն ինչքան ղուր են Հոդիներուն այս շատ ռէն իր առաջին թզթակցոլթ իլնը ։ հաջորդաբար

համեստ, շատ չ^չին բաղձանքները։ Փոխանակ իր տուաւ թրքահայ դադթականներու կեանքէն առ­ Մոսկուայէն Կ ով կաս , Աասունէն Պոլիս, Տրա–

եր դիքը կարենալ ծա ծկելո ւ ահա միշտ ար գա հ ա– նուած իր այնքան յուզիչ Պուա՚ըմ կաթ, փշուր ՛րմ պիզոնէն Պալքան , ժընեւէն Ամերիկա , կաթիլ առ

աելի այդ ճանճը որ պտոյտ կո ւա ա յ իր նայուածք­ ի ա ց , ֆ ա լ ա ք վ ա Ր դ Ո ւ ն ի եւայլն , եւայլն վերնա֊ կաթիլ, երակէ երակ պտոյտ եկաւ հրեղէն արիւնը

ներուն վերել\ գ բ եր ով արձակ էջերը ։ Ուր եմն իր ակ ղբնաւո բո ւ– անմահներուն

Դ՛իտեմ, դառն է Ահարոնեանին տանջալի ա յս թեան նիւթերն ու բառերն էին Հ Հայոց ԱշխարՀ ը» ։ Ղ*աշակցութի*՚լն՝ միտքի վւաբոս դիւթական •

յամեցումը , բայց ո՛վ դիտէ , թերեւս կեանքին Ա յս զո յգ մ ը բառերով սկսաւ ել ատոնցմով աք «Գբօշակ» (յ֊բնել) , «Ռազմիկ» (Ֆիլիպէ) »<ձ8ա֊

տարբեր հ եղն ան քներ էն եւ տարբեր իմ աս տներ էն փակեց իր կեանք ստեղծող խօսքին ծիածանը : ռաջ» (Թիֆլիս եւ կարին) , «Ազատամարտ» (Պո­

մէկն ալ ամփովաւած է այսօր ո ւան յատուկ իր այս Իր ո ւթ ս ո ւն ա մ եա՛ կին ն ո ւի ր ո ւած ա յս յօդուա– լիս) • «Կովկասեան Առաւօտ» , «ք&արիսխ» :

քա յքա յուած դեղեց կութեանը մ էջ ։ Ան է ա1 պէս ծըս նպատակ չունի վերլուծութեան ենթարկելու ձ դ՛աշնակցութի՛ւն՝ ասպետական հոդի ի ու բա­

գաղափարական սերունդի մ ր վերջին մնացորդն է , ոչ իր հարուստ գրականութիւնը, ոչ իր հմայի շ զուկի բոցավառ քուրայ -—. կուկունեան , Աեբոբ

վերջին ս գե ղին ա ց ած խորհ ըգանիշը ։ է, լ կարծէք լեզուն ել ոչ ալ իրեն , մ իա յն իրեն յատուկ նիւթ Աղբիւր , ելան , Ա՝ ուբատ , Խէչօ , Ղ՛ումանգ Հրայբ ,

կը յամենայ Մարսէյլի բարձունքը՝ որպէսզի քանի մ ր ճոխացնելու արժանիքները ։ /*աֆֆ ի ա կան երե– Պետօէ Ղ՚էորգ Զավուշ, Հա մա զասպ , Գուբգէն , Ե–

խրին մ եր ոտքեր ր դէպի ճախճախուտ ը , ա յնքան ւակայութիւն մը պտոյա կուտայ իր գործեբուն զիպտացի , Վազգէն , Մանուէլեան , Անդրանիկ ,

բարձրանան մ եր նա յուածքնե ր ը գէպի մ ա քուր ը , մէջ՛. Այս ԸՈ1ՈԲր պարզաբանել՝ անշուշտ թէ յօդ– անհամար շարան ր ցեղին հերոսներուն

դէպի ի տ է ա լականն ու հայրենապաշտը։ ուածա շարքերու կը կարօտ ին : Մ եր ա յսօրուան ր

խո ըհ բգածութեանց պզտիկ շզթա յ մրն է մ իա յն : դ՛աշնակցութի՜՛ւն՝ անծայրածիր ճեմարան ա–

Իր ամէնէն գեղեցկահիւս վէպին «Լռութիւնը»֊ ռաքելոց * Արամ , Ակնունի , իքաժակ , Հյահրիկ–

ին մ էջ կը նկարագրէ երկու սենեակն եր , մ էկուն Զապէլ Եսայեան , Ա– Ահարոնեանին նուիրած եան , Արմէն Գարօ , Վռամեան , թ՝ովւչեան , իշխան,

մէջ նկարիչ մ ըն է որ նստած կը սպասէ՝ որպէսզի իր մէկ յօդուածին մէջ հետեւեալ միտքը 1լարտա– Հրաչ, ՀՀահպազէ

վառի քովի սենեակին լո յս ր եւ բանալիին ծակէն յայտէ թէ համբաւներ կան որոնք հեռու էն մեծ– Ղ՚աշնակցութի՛ւն՝ սբբավայր արուեստի քուր–

Լոյս ի ս շ ո յ Լ ո ՚ է ը իրեն երկարին իր դրացուհիին են» բայց երբ գըոգիս կբ մօտենան , այգ համբաւր մ ելաւ * Ա իամ ան թ օ , ՏԼարգարեան , Վարուժան ,

հ րապոյրներն ու քաղց բութ իւննե ր ը։ Դ*ետնին վ րա ք կ՚իջնէ կէս առ կէս ի ։ իսկ երբ Ահ ա ր ոն եան ին կր

խաղացող լո յս ի հ ետքն է ^Լաաը ա յգ զո յգ էակնե­ մ օ ա են անք , տ յգ արժանիքբ փոխանակ նուազելու Բ ա բ ս եղեան

րուն ։ <նդկա/»զ.առ#ա•էլ՚ն՚ , /< ա /լ աւելէր ւ զ/ ը զւրզէ Հն.ապատղուր է I ; ԱI.I– Ղ*ա *յ֊ն աե՚ս»ո ւթ՚ ՚ե՛ լն ՝ արւարեւքէ ւ աւի ա ան ե ան ոստում-

սիկա ճիշդ Է : Ահարոնեանին մօտ ինչ որ կախար­ նեբու* կովկաս , Վասպուբական , Ա ասուն, Պանք

Փոխաբերաբար , մենք ալ ազգով ին , ճիշդ դական մարգ մր նստած Էը ո լ ա ն չէ ը նմաներ մեր Օթոման, 1օ անաս որ , Եըլաըղ * » *

տասնեւերկու տարիէ ի վեր է որ պզտիկ ճեղքէ մբ ոչ մէկ գրոգին ։ Բաւ էր որ անհատ մրմօտենար ՛բ­ Գա շն ակց ո ւթի՛ւն՝ լրումին Հասած արարիչ

դէպի մ եղ հասնող Ահարոնեան ի կեանքի լո յս ին րեն • եւ ան իր բառե բուն ե բաժ շաականութեամ՚բր , ու աեւաեատբաեր մեծ արշալոյսին »-- Մայիս 28 -

ակնապիշ՝ հեաեւեցանք իր ամէն մէկ հպանցիկ նա յուածքին ջերմ ութեամ րը , յուղում ին շեշաովը , Մ իացեալ եւ Անկաք* Հայաստան , Ա արտարապատ ,

տատանումին, հարց տալով մենք մեղի թէ պիտի ինքնամ ոռացութեան հասնող հա յբենասիբու– Ղ արա քիլի սէ * . .

խօսի** արդեօք մեծ շքեղութիւնը , պիտի վերա– թեամբը ա յնպէս մ ը կը թրծէր , կր վարակէ բ իր

դտնէ** իր երբեմնի բացառիկ իմ ա ց ա կան ո ւթ ի ւն ր , Ծովէ ծով մէ՛կ լեզու •— Հա՛յ լեզուն է

պիտի րԱա^յ այն կաիսարդիչ Հաւատաւորը , որուն գիմ ա ց ին բ , ոբ ենթական իսքգիսքը տարբեր , սո­ \քովէ ծ՜ով մէ՛կ ազգ - Հա՛յ ազգ»՛*

նմանր, այո՛, գուցէ հայ կեանքը այլեւս անգամ վորականէն դուրս էակ մը կը նկատէ բ ; Տեսակ

մ րն ալ չկարենա յ արտադրել ։ Ափս ո՛ ս , այս Հար֊ մբ օրհնութիւն իջած կր կարծէր իր վրայ, ել այգ Դ՛աշն՛ակցութիւն՝ գ առա զ ե զ ի մէջ սանձուած
տուն ,
ցումները տակաւին մինչեւ քանի մը տարի առաջ օրը ուրիշի մ բ հ ետ խօսելէ իսկ կը խո ւսավւէ բ : առիւծ» քաղաքական Հակամարտ շաՀերու
անբախտ
մեզի յոյս կր ներ շն չէին, բայց այսօր երր Ահարոն­ Ահա այսպէս էր Ահ ա բոն եան ը ։ Եթէ "(էաք Հիւսիսային եւ Հարաւային խոր Լակ մեր

եան իր ութ սուն ամ ե ակս է թեւակոխեր , երբ հի­ կայ իրեն յատուկ ածական մր ճարել, պիտի ըսեմ երկրին վերեւէն » » .

ւանդութիւնը օրէ օր իր զարհուրանքը կը թափէ թէ Մարդակեբա մրն էր ան ։ Այս տպաւորոլթիւնր Դ՛աշնակցութիւն՝ ան պա ր տ ե լի կամք Հայոց

ենթակային վրայ, երբ*՛– Բայց լալ է ընդհատել յառաջ չի գար իմ զգայավառ բնաւորութենէս * ե– Ժողովուրդի , անսասան իտէալ ապրիլ ուզող աղ

այս խորհրդածութեանց կծիկը՛ Այո՛ , դժուար թէ բեւոյթը Հակառակն էր։ Կը յիշեմ ԱՀարոնեա– գի.֊–– Հայ մտքի դասաւոր ում, ուժեր

այլեւս վերադառնա յ մեր պերճապաշտ ոճին ստեզ– նի յոբելեանին օրր, ծերակուտական եւ անուանի ցում , Հ ասն ո զ սե բունդի դաստիարակութիւն -֊»

ծիէր* թէեւ իր պաշտած Հայոց Աշխարհ ը այսօր Հանրային զոըծիչ Պ* ժ ի ՚ ֊ ս թ է ն կոտաըբ իր նա– մտքի ու մարմնի պահ սլանում՝ սրբազան Եռագոյ­

ալ նոյնքան աղիողորմ եւ կարօտակէզ ալքերով իր խազ-աՀի պաշտօնովբ երբ Աորպոնի մէջ յոբելենա– նին ներքեւ, Հայ Դ՛ատի քազաքական Հետասլըն֊

ճամբուն, իր ճակատագրին կը նայիւ կան Հանդէս ը բացաւ , կ՚ըսէր * «Ազգերու Դաշ­ զում , ազգային ու ընկերային յեղափոխական ջի­

Ուրեմն 1934 փե արա ար 11^5* էր որ Մարսէյլի նակցութեան մէջ անՀամրե բ կը սպասէ ինք որ Պ * ղի զարգացում, յեղափոխական գործ , Պարսկաս­

մ էջ , երբ բաղմ ահ ազար ունկնգիրնեբու առջեւ ԱՀարոնեանբ բեմ բարձրանար , ոԸաէսզի մեզ, տանէն Աուրիա , 8 անաս տանկն Ֆրանսա , Եգիպ՛֊

խօսք կ առնէր , իր ճառի կիսուն կաթուածահար օտարներս կախարդէր իր խօսքին ել շաբժուձեւե– ասս էն Ամերիկա...

կ՚իյնար գետին։ \,ախ քան իր Մարսէյլ էք^ելը, ոուն Հմայքովը» % Գաչնակս ութիւն՝ երէկի ան մ ահ, ական Պան­

խումբ մ ըն էինք որ կբ պա շարէ ինք զինքը, ու կը Օտար ժ ո զով ուրդն եր եթէ ԱՀարոնեաններով թէոն, Հայ մտքի, արուեստի ու բազուկի , ապրող
Վաղուա%
տեսնէ ինք թէ Ահա բոն եան վերստին խո բաս ուղ* օժտուած Ըքէա յին , ատոնց ի ւր ա քան չ ի ւր կեան քի 1

ս^վէհ.այէ^Տ ա^Հ^^ ճրագր օեղին :

ուած էր մ եր մ ա տ են ա գի րն ե ր ո լ մ օտ ։ կր կարզ ար Հ անզրուաննե ր ր տօնակատաբութիւննե բով պ իա ի յււրւր Հայրենիքն ազատ ու մարգը Հաւասար :

Փաւստոս Բիւզանդը, Եղիշէն , Մ ՚ 1Աորենացին։ Կբ էքաւորէին ։ Ափսո՛ս որ մեր նո բահ աս սեբունդ ր Բարձրագոյն իտէալր մարգկութեան եւ ազգին

հիանար Վահան Մ ամիկոնեանի վ բայ ։ կբ կրկնէր , չ ի ճ ան շն ա ր անՀատ ԱՀ արոնեանբ եւ ոչ ալ կ րնա յ մեր Հոգիներուն մէ^ ու մեր կամքէն վե՛՛ր...

կր զարդարէր ան ո ր մէկ ն ա խա զա ս ո ւթ ի ւն ը թէ1 Հայերէն կարդալ,. Հետեւաբար չի կրնար րմբոշխ– ՚Բառասուն անգամ քառասուն տարիներ , եթէ

իտէալն էր եզած ւի ո իւ ան ա կ փափուկ մ ահ իճի մ բ՝ նել արուեստագէտ ին դո բծը , այլապէս , նկատ ի պէաք ր/յտյ , գուն պիտի մնաս, գուն պէտք կ

իյնալ գործի ընթացքին , իտէալի մբ ճամբուն առնելով այս շքեզութեան ներկայ ֆիզիքական վի– մնաս , մինչեւ որ կենայ եւ ազգը՝ անկախ եւ մար–

վրա ք ։ Անէացած եւ լեցուած այս ոգեղէն յավւշտա– ճաեը , իր կեանքի ութս ո ւն ամ ե ա կ բ իբրեւ առիթ՝ դր Հաւասար ։ -

կութեամբ, իջաւ Մարսէ յլ։ Անացեալբ բոլորս գի֊ կրնար վ։ առա տօն ե բ ո վ թնդացնել Հա յ կա կան Գաշնակոութի/ւն՝ թորՀուրգ սքանչելի , ա1ւ1

տենք * նախ քան գետին փռուիլը , իր արտասանած կեանքը ։ սիլ գիւթական *

•^եո^ին բառերն էին եղած– « Հ ա յ ո ց Աշխարհի՜.. • » ։ ՀՐ՛ ԲԱԼՈՒաՆ ՄԻՀՐԱՆ ՓԱՓԱԶԵԱկ

Fonds A.R.A.M