Page 64 - ARM_19-1945_04

6 ԱՌԱՋ

Կաա քաղաքը կա կից պատմ իքնեբ մ եղ կը տեղեկացնեն թէ Աշոտ Օր– Ա Ր Մ Ի Ն Է ՔԷՀ1յԱԵԱ1ւ ե ւ Պ– Ա Ր Ա Մ Ա Տ ի Ս
Ե ՐԱՊ եԱ՚ե , ա մ ո ւ ս ն ա ց ա ծ :
մ եռաւ 71 տարեկան , Շ իրակի մէջ , ճաՀբոբդու -
Միւսւնօ, 20 Հ ո կ տ ե մ բ ե ր 1945
ա ա տՒՐԱՊԵՏՈհԹեԱՆ ժ ա մ ա ն ա կ թեան մբ բնթացքին Հ Ա մ բատ թագաժառանգ ար -

քա յորդին գոյժի առնելուն պէս եկաւ & իրակա -

ւան : Փառաւոր յուդաբկաւոբութենէն Վերջ , Հաթւ մ ը /ւբաշքԱեդա։ա
ընկերացող
մ եռն ող թ ա գա ւո ր ին ճամբո բ գո ւթե ան

կարսը, որու մասին կր խօսուի ամիսներէ ի միւս երեք ոբդիներբ եւ ն ա խ ար ա րն ե բ ր երբ պատ­
մ բն է, եւ ունեցան՜ է
վեր, ամուր բերդաքաղաք րաստ էին Ամբատ բ իբրեւ թագաւոր ողֆունել , Աժանս Ֆրանս Փրէս կբ ՀաւԼորգէ ԹէՀրանէն
կարսի 14 թուականով* Հա յ
նշանաւոր անցեալ մը։ թիւնր Արաս սպարապետ բ, եղբօր ժառանգս ւ - Հոկտեմբեր Իրան կը խօսի Աւագ անունով

իրեն սեփական կբ կարծէ ր եւ ԻՍՔԳԻ^ՔՐ Ամ րողջ

կարս ր կբ գանուի Արաբա բտի Վան անդ գա՜ Հայոց թագաւս բ Հռչակելու կր ձեռնարկէր ։քյԼ ա– աղու մ ր մ ասին , որ Հ բա շալի բուժումներ կբ կա­

ւ ա բլին մէջ, Լենինկրաաէն կԱլե քսանդրապո լ) 70, ւոոբ Համար ալ , երբ Վրաց իշխան՝ ԱտբնեբսեՀ , տարէ , ցարդ անբուժելի ն կա տ ո լած պա ր ա գան ե -

Երեւանէն 130, իսկ Կա րին էն 200 քիլոմ. հեռու։ կարսէն անցնելու ժամանակ Աբասին յայանեց թէ բու մ էջ : ին չպէս ՜ ամ ր ո ղջ ա կան կամ մ ա սն ա կի

՛Քաղաքին սկզբնաւորութեան մասին, պատ - 1լուղէ Շ ի ր ա կա ւան երթալ շնոբՀ աւոբելո լ Հայոց Հ ա շմ անգամ ո ւթիւն ել խլութիւն, խենդութիւն Հ

միչներ որոշ տեղեկութիւն մբ շեն արձանագրած– : նոր թագաւս ր բ , ա յս վեր ջին բ արգելք Հանգիստ - անարիւնութիւն , եւայլն *.

Շատեր կբ կարծեն թէ Վան անդա ց ին երէն աւելի ցաւ անոր , ո րպէ սղի Ամ բատ իբրեւ թագաւս բ Կբ յիչեն նոյնիսկ պարագան խեգգամաՀ աղու

Հին ցեղի մբ մէկ գլխաւոր շինութիւնն է որ կբ չճանչցուի ; մբ, որ մեռած կր նկատուէբ, եւ զոր Աւագ վերա­

ճանչցուէ ր Վիրք անունով, եւ մեր մէջ թարգման­ ԱբտբներյւեՀ ո ա կ ա յն , ցաւակցական այցելու– կենդանացուցած էր :

ուեցաւ կ ա ր ի ս - ք ա ղ ա ք կամ բսա ուրիշներու իԺեան անՀրաժ՜եշտ պայմանբ լրացնելու պատճա - Հսկայ բազմութիւն կը Հաւաքուի , ամէն օր ,

Դրա 11– ք ա ղ ա ք ։ Սակայն, ով ոբ ալ բԱայ կարս ի ռաբանութւ^եմ բ , Աբասէն ա ր տ օն ո ւթ ի ւն ստացաւ ւ ա յն վա յրին շուրջ , ուր բուժի չր Հաստատուած է•

անծանօթ Հ իմնագիրը , գրեթէ բոլոր պատմ արան­ Վերադարձին , Արաս , տեղեկանալով այցելու - եւ ո ս տ ի կան ո ւթ ի ւն բ մեծ ճիգերով Հազիւ թէ կբ

ներ ո լ կողմ է Համարուած է ռազմ ական դԻրՔ թեան ա ր գի ւն քին եւ փո խա դարձաբաբ նուի բ ուած յս՚ջոզի, ցրուել ամ բոխը ;

ճանչնալու եւ բսա այնմ նպաստաւոր քաղաք մբ սիրոյ բնծանեբուն, «կալեալ կապէ զնա ե ր կ ա թ է իրանի Հոգեբուժական Ընկերութեան մէկ զե­

Հ իմնելռւ մեծ ուշիմ ութիւն ունեցող անձնաւորու­ շղթայիւք եւ դնէ ի բաստին ի բերդին կարուց» յ կս յց բ կ՝ Րսէ 1 Ի^է ներկա յիս Գիտական Հետաղօ -

թիւն մբ *. Ա մ բատ , լ՛՛ելով Ատ բներս եՀ ի բան ա ա ր կո ւթ ի ւն բ տուիժեանց Ա արմ ին բ դէպքերու ստուղում ին ձեռ­

կարս բ շինուած է Կ ա ր ո ւց կամ մ եղի աւելի սաստիկ զայրացաւ, անցաւ բանակին գլուխ ր եւ նարկած է , զանոնք պա շտ օն ա պէ ս արձանագրելու

ծանօթ Ախուբեան անուն գետին արմ ո լկին մ էջ : քալեց կարսի վրայ : Համար Հ (էն կե բութիւն ր մօտ ատենէն պիտի Հրա -

Գետին յատակէն ու եզերքէն բաւական բարձր այս Գէորգ /* . Գառնեցի կաթողիկոս բ միջամտեց , պարակէ արդիւնքը: Ա յս առիթով , Ընկերութեան

քաղաքբ ամ բացած է ւգա ը ի ս սլն ե ր ո վ , մ ա բ տ կո ց - բայց չկրցաւ Աբտսբ Համոզել, Ամ բատ նորէն քա­ քարտուղարը յայտարարած է*

ներ ով , բե բղիկներ ով եւ բլրակներով : Ո՚֊նի մօ - լեց կարսի վրա յ : Արաս ա ա յ^ անագբութեամբ վԿբնայ լ լալ որ Աւագ դաոնա յ մին ա -

տալս րապէս մէկ քիլոմեթր երկայնք եւ կէս քի - Հ ա շտ ութ իւն խնդրեց , ԱտբներսեՀն ալ թէեւ ա - մենամեծ բուժողներէն , գոբ աշխաբՀ ճանչցած

լոմեթբ լայնք, շրջապատուած Հրաբխային քա բե­ զատ արձակեց ,֊ սակայն չդաղրեցաւ իր եղբօրորդ­ ըլլայ երր ելից է» :

րեր է շինուած կրկնակի սլա բի ս պն ե բ ո վ եւ քառա­ ւ ո յ ն դէմ գո բծելէ , մինչեւ որ յուսաՀաաած կա– Աւագ, ոբ մօտ քսան տարեկան է , քՒաւրիզի

կուսի աշտարակներով : Անկիւննեբուն եւ դուոնե–, ՚ տարեալ Համաձայնութիւն գոյացուց % Արաս , իբ շրջականերէն Հայ գեղջուկ մբն է ։ Վերջերս, ԹեՀ–

բուն մօտ կանգնած են մեծագոյն աշտաբակներբ, Հ ա՛մ ա ձա յն ո Լ թենէն վեչվ երկար չապրեցաւ եւ րանի մէջ ոսկերիչի մբ օգնականն էր՛. Երիաասար–

որոնց վրայ տեսնուած են մեր նախնի իշխոզնեբու կաբսն ալ իբ շրջականերով արքունի սեփական ո Լ - դբ կբ յա յանէ , թէ ի բ ղօ ը ո ւթ ի ւն ը յա յան ո ւե ց ա ւ

ա բ ձանա ղբ ո ւթ ի ւնն եբ բ , եւ որոնք սա կա յն , հԻ(* * թիւն դարձաւ , ու սպարապետութեան պաշտօնը իրեն երազի մբ մէջ*.

գարէն անդին չեն անցնիր, այսինքն երբ կ արս բ յանձն ո ւե ց ա լ Ամ բատի եղբօր՝ ՀթապուՀին ;
այլեւս ւՒերինբ չէր I
^՚ԻԼ ՚Սր2.՝> Ա՚իշին Ոստիկանի յարձակում - Պ* ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒ արտաքին նախարարը

վՀ աղա քին՛ արեւմտեան կողմը կը բարձրանայ ներու ժամանակ, Հայ իշխաններու երկպառակու­ յա յտաբաբեց թէ լիովին կ՝ըմ ըռնեն (իուսիո յ «ա ֊

Գաբա - Տաղ անուն քաբալեռը , որուն վրա յ թ՛ուբ­ թեան եւ մասնաւորաբար Հրամանատար Գագիկ պաՀ ովութ եան մ ասնաւո ր պա յմ աններ ո՝% աբեւել -

քեբբ , իրենց տիրապետութեան մամ տնակ մ արտ - Ապումըըուանի գաւագրութեամբ Ամ բատ պար - եան եւ կեդրոնական Աւբոսլայի մէջ եւ երբեք պի­

կոց կանգնեցին եւ որուն շնորՀիւ քանիցս, (հուս - տուեցաւ եւ Տ այո ց նաՀ անգին մ Էջ քէ) ո րաիեաց տի չմիանան անոր դէմ ուղղուած դաւերու Հ <&Վըս–

ներու յաբձակումբ անյաջողութեան՛ • մտանեցին : կոչուած քարաժայռ ձոբբ ա սլա ս Ու ան ե ց ա ւ : . Այս աաՀ ենք թէ 1Ս * Միոլթիւնն ալ պիտի չմիանայ որ

Հիւսփսային կողմէ Չաքմաք քարաբլուրներ բ կբ մ իջոց ի" , ապտՀովո ւթե՜ւսն Համար , Ամ բատ , իբ եւ է թշնամական դաւադրութեան՝ մեզի դէմ , այս
թաղոլՀին , ՚Եգեբաց թագաւորին դուստր ր , ազա­
մի ան ան Հյօբակկյյ յ բլուրներուն եւ կբ Հասնին դէ՜ կիսագունդին մէջ$> ; Զ°Ր * ԱյՂ.ԼՀս^*աո*՜ՐՐ ՚"I "1սյ՜
տագունդ կիներբ եւ արքունական գանձեր բ կարսի
պի Հարաւ։ կարսը անառիկ կոչուած է նաեւ անոր տսւսիսանելով <ՀՆ * Ե * ՀէՐՐեա^Ի Հարցումներուն ,
բերդին մ^ջ ոետ եղեց եւ Հասան Գնթունի նախա -
Հ ամ ար որ այս բարձ ունքն եր էն զատ մ եբձակայ բսա՛՛ թէ գժգոՀ ութ իւնբ 1լ աճի դերմ ան ժողովուր­
բարն ալ սլա Հա պան կարգեց*.
"ԼՐԻւ Լ՛՛ո՛սեր չունի : դին մէջ եւ՛ կրնա յ կա ղմ ա կե բ պո ւած բմբո սա ու -

Մեր պատմ ութեան մէջ , կարս քաղաքբ կամ Ափ շին , տեղեակ այս իրողութեան, որոշեց թեան մբ յ՚ոնգիլ այս ձմեռ : «Գերման երիտասար­

բերդը Թ* գարու կէս էն առաջ չի յիչ՚՚ւիբ * թէեւ կ ա ր՛՛ բ գբ ա ւել * « մ ո լ ո ւ թ ե ա մ բ ե ւ ՛պատնէշ պա - դութիւն Բ խո րապէս դառնացած է ամ երիկեան

՛Վան անդ գա ւա ո. ր շատ կանուխ էն ծանօթ է : ՜Վաբ– շ ա ր մ ա մ բ պ ա տ է ր զ ա մ ր ո ց ն » ։ Պաշարում բ այնքան զին ոլորներ ո ւ եւ Գեր մ անուՀ ինե բու մ տերմ ացոլ -

գանանց ժամ՛անակ , Արտաշատի մէջ գումարուած՛՛ ս ա ս տ կացա ւ որ Հ աս ա ն Գն թ ուն ի պ ա րտաւո բուե - մէն, եւ այս դառնութիւնը ,միացած՝ բռնի անգոբ–

մ ո զովին ներկայ էին Ատ աւան՛ Վանանղեցի նախա­ ցաւ անձեբու ազատութեան պայմանով անձնա - ծութեան Հետ, աբղէն իսկ տեղի տուած է զանա­

րարն ու Գագ Վանանդայ եպիսկոպոս բ ։ Տե՛սոյ , տուր բլլալ։ րսկ բռնաւոր բ, Հակառակ իր պայմա­ զան դէպքերու՝»;

506, 554 եւ 648//Տ, Գուինի մէջ գումարուած եկե– նագրութեան, թագուՀին ու Հարսը, ազատ կի -

ղեցական ժգղովնեբուն մասնակցողներու ցանկե - ներբ , Հասան Հրամանատար ր արքոլնականգանձե–

բուն մէջ կր տեսնենք Վան ան գի ներկայացուցիչ - բուն Հետ առնելով Գոլին գնաց , ել այն տեգէն այ ԹԱ՛ԲՈՒՆ ԳԻՏՈՒԹՒՒՆՆԵՐ

նե, ու ա 1ւ ո ւ ննե ՐԸ = Պաբտաւի կողմ երբ անցաւ ; Ա մ բատ իմ անալով
կարս քազաքր մեզի
կարսի պաշարման վերցուելուն լուբր , փութաց Թաքուն գիաութիւննեբր (Տշ1€Ո06Տ ՕշՇսետտ)

ծանօթ կբ դառնայ Հայոց քաղաքբ Հասն՛ի լ եւ անձամբ տեղեկանալ թ շնա - շաա ծաւալած են Փարիզի մէջ% Տ&11շ <$€ ^^Օջ^^. -

իշխանապետ եւ ապա թագ աւ որ Աշոտ /> ագրատ ո լ– միին բոլոր յափշտտկածներր ։ Ե*– • ոըովՀետեւ թհւՇ , ամէն կիրակի ժամը, Յին, բանախօսութիւն

նիի ժամանակ, ոբ Հոն կեցաւ ատեն մբ*. Աշոտ ի ձմե որ Հասած էր , յուսախաբ քաշուեցաւ է,բաս - կբ սար քուի ֆրանսական կազմակերպութեան մր

թագաւորութեան ժամ տնակ , իբ եգբա յբբ , Ա,բաս խաձոբի կաղղուան բերդը, ձմեռբ անցընելու Հա– կոգմէ : Հո կտեմ բեր 2.$ին ալ Պ * ^Իրի*** ի$է է ր "՚ "

սպարապետ Վան ան զ ի կողմեր ր զնա զ - խազտղե - այն տեղէն սկսաւ Ափ շին ի Հեա բանակցոլ– ւի րո ւած էր ՚ խօսելու ե բազներու Հարց ին մ աս ին :

ցնելոլ եւ կառավարելու Համար : Ան Հաստատուե­ թե ան մ անել դեսպաններու մ իջոցաւ : Գ ե ս սլանն ե– ԱրաՀբ լեցուն Հր ֆրանսացի երկսեռ > բւսզմու -

ցաւ կարսի մ էջ եւ նորանոր շին ո ւթ ի ւնն ե բ ո վ ղօ - րուն եբթեւեկր բաւական եբկարեցաւ , բալզ վեր– թե՚ամբ , կային նաեւ Հայ բնտանիքներ ւ

րացուց եւ ծաղկե ց՛ուղ զա յն Հ ջապէս Հ աշտ ութ իւն մբ կնքուեցաւ , թագուՀ՛ին ու

Աշոտ ի մ աՀ ուան ժամանակ , Արաս , կարս ի տ ի կինն ե ր բ ա գա տ ե ց ան 897ին: Օրուան նաիսագաՀը , Պ * Անրի Վ՝աշօ ներկա -

յա ցնե լով Պ * Գր՛իմ՛իթէլը իրրեւ ՛ի ա ս ա արան եւ
մէջ մեծ Հեղինակութիւն կր վայելէր : ւիա մ ան ա - ԿԻԻՐԵՂ. ԽՐԱՅԵԱզՆրադէտ , դրուատական
իսօսքեբ արտասանեց Հայ

ժողովուրդի մասին եւ յիշեց իր ողբացեալ բաբե -

Կլլ կա բծուի թէ Հ բկի ղում էն վերջը բարեկամներ ՛ԲԱՆԻ ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ կամ ը , Մ՚եբուժան Պարսամեան %

ասդին անդին ցրուած են ոսկորներ բ , վար չապե - Պ * Ր Ի ԻԻք՜ էէ սաՀուն ֆրանսերէնով պարղեց

տարանի պարտէզին մէջ*. Անցեալ յուլիսին Ո՛ւ՛ ւ - ՁԵՐԲԱԿԱԼՈՒԵՑԱՆ գերմանական գրամս, - եւ բնդլա յնեց ե ր ա զա բան ո ւթ ե ան (ՕրՄՕաՁ-ՈՇւշ)

սերբ 1 60 մ արմիններ գտան ա յգ պարտէզին մ էջ ; տուննեբոլ 22 ականաւոր վարիչներ, ամերիկեան դիա ութ իւնբ , ջերմ սալէս գնաՀ ատ ո ւե լով : ե ա ո յ

Տեղեկագիր ր 1լբսէ թէ Հիիէլէր նախապէս կբ շրջանին մէջ : Ո՛՛լորն ալ ամ բ աս ա ան ո ւած են թէ իսօսք առաւ կազմակերպիչը , էտուաը Աապի, նիւթ
իսսրՀէբ Պէրխթէսկատբն
ապաստանիլ ապրիլ 20– նիւթապէս 1լաջտկցէին Հ իթլէ րական շարժում ին ։ ունենալով, «կեանքը մաՀէն վերջ»։

ին , եւ շարունակել պայքաբբ*. Երբ օբբ Հասաւ ,յե­ Աե ր բակա լո ւթի ւննե ր բ պիտի շարունակս լին : Պ* Գրիմ՛է՛ իք՜՛էէի գիրքերէ՚ս , ձԼոյսբ երազներու

տաձգեց իր մեկնումը։ Ասլբիլ 22-ին ժողով մբ ՄԵՌԵԼՈՑԻ ԱՌԹԻՒ անհամար բազմութիւն միջոցով» (Լ& 1սա1616 ԱՏ^ 1շՏ &^6Տ) ծախուեցաւ

գումարեց Ապայակո յտին Հետ, եւ յայտարարեց մ բ խռնուած էր Փարիզի դե ր ե զ մ ան ա տ ո ւնն ե րո ւն Հարիւր օրինակէն աւելի։ Թ*

թէ պատերազմ ր կոբսուած է , բա յց ինք Պ ե ր լին մէջ : Ա՝ ասնաւո րապէս տօնուեցաւ սլատե բազմի եւ
Գիմաղ րական Լ^ակատի զոՀերուն լիշաաակբ :
պիտի մնայ մինչեւ վեՀ՚^Հ» , եւ եթէ մա լրաքաղաքն Յ–ԺաՐՍԷՅԼ Հ– Դ– Վոտմեան ենթակո -

ալ իյնայ , անձնասպան պիտի րլլայ* Այգ ,յ՝Իլ\ոցիս ԻԲՐԵՒ ՀԱՏՈՒՑՈՒՄ իր կրած վնասներուն, միտէին բնդՀ . ժոզովբ այս կիրակի , ժամ ր Տին,

ջղային տադնապէ մբ բռնուած էր եւ ամէնքն ալ 3) բան սա կբ սլաՀանջէ զ եր մ ան ա կ ան 23 մ եծ զոր– . ս ով ս ր սքկ ան Հ ա լա քա տեղին ։

յանցաւոր կբ գտնէր , իրմէ ղատ : իր խո րՀ րդա - ծար աններ , ո բոնց մէկ մասին վրա յ ա < ք ունի

կաննե ր բ փորձեցին Համ ոզե լ ոբ Հեռանա յ . բայց նաեւ Իք * Միութիւնբ ։ ՄԱՆԿԱՏԱԾՈՒԹԵԱՆ գաոախօսութիւննե բ

անօգ ու տ : Ա՛՛լրի լ 23 24ին բարեկամի մբ րսաւ ՄՇԱԿՈ՛ՅԹԻ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԻՆ առթիւ , ո ր բԺշկուՀի Վաո֊իա Րէղզատեանի կողմէ ամէն շա­

թէ ամէն մ իջոց ձեռք առած է 1 անձնասպան ր չլա­ բացուեցաւ Լոնաոնի մէջ , Լէոն Պ՝լում Փարիղբ ա– բաթ իրիկուն ժամբ 6 7> Աթիւտիօ Ալէ մ շաՀ ի

լու եւ մ արմ ին բ ամրոզ^ովին Հ րկիգել տա լու Հա­ ււ ա ջ ա ր կ /ւ ց իբրեւ կեդրոն ապագայ կազմ ակեբպու– մէջ » 19& 1՚Ա6 ԸծԱռաւ՜էա , Փարիզ։ Առաջին դասախօ­

մար բարեկամներու մ իջոցաւ ւ թ.՛ե ան : Այս առթիւ ճառ մբ խօսելով , շեշտեց թէ սութիւնը ա յս իրիկուն։

անՀ բաժե շա է <ձվսաաՀ ութեան եւ իւ ա զ ազու թեան

ՆՈՐ ՀԱՆՎԵՐ սկսած են շաՀագոբծել Ագբբէ– մ իջտզգային մթնոլորտ մ ր ստեգծել՝^ ։ ԿԸ ՓՆՏՌՈՒԻ Գասպար Տէրմանեան ոբ 1933–

ջանի մէջ՛, Կբ յուսան մէկ միլիոն թոն Հանածոյ ին կր գանուէր Կրրնոսլլր ( 0)րանււա) , իսկ յետոյ

արտագրել որ 67 առ Հարիւր զուտ երկաթ կբ պա­ ՍԻՐՏԻՆ ՏԵ% ՍԻՐՏ ՄԸ տեղաւորելու կամ իմացանք որ մեկնած է Սուրիա : կր խնգրուի սոլ–

րունակէ : Վե բա շինութեան ա շիյատանքնե բ ր յա - Հի լան զ սի բաբ պա տ ո ւա ս տ ե լ ո լ Համ ար երկար ա– րիահայ թերթերէն արտատպել : Տեղեկացնել

սաջ կր տաբու ին ամբողջ Խ . Միութեան մէչ : աենէ ի վեր Հետաղօտութիւննե բ կր կատարէ բ ԱնղրանիկփՏէրմանեանին , 63 Ո16 0օ1Ո^ , Լ^ՕՈ

ԱՆԳԼԻԱ մինչեւ 1.250.000.000 ոթերչին փոխ ռուս դիտնական մը, Աինիցին։ Մ ոսկուա յի գոբ ՜ (Ոհօոշ) : ,

պիտի ստանայ Մ • Նահանգներէն , համաձայն վեր­ ծ ա կա լո ւթ ի ւն ր կբ ծան ո ւց ան է թէ մ ինչեւ Հ իմ ա

ջին լուրերու , վճարելի 50 տարիէն : Աթե ր լին ր կատարուած փորձերը յաջոզ են եւ կրնան յեղա -

սլիտի չարժեգր1լոլի եւ Անգլիա յանձն սլիտի առնէ շրՀու Ա՝ յառաջ բերել : Փորձերը կա տ ա ր ո ւած են • Լ.6 Շ շ ա ա : 9. ձՇՕԻ1Լ7ւ7ա
1ոՓ1–աւ6Ո6 0&Ո–ձ(ձՕՈձԻ1. 17 , &Ա6 0ձա6Տա6
որոչ գիւրութիւններ րնհ-այել, համաշխարհային զ ււ րա ե բու եւ ուրիշ անասուններու վրա յ * 13

առեւտուրի համար։

Fonds A.R.A.M