Page 173 - ARM_19-1945_04
P. 173
ւտ Ւ ՚ ո ա ւ ա ց ս օ ւ ա ւ ւ ^ & ա ա ա ւ ա քտձոշտ «Մհկ թիզ թէ՛քակ աճ Խղի ԽՎաէ
է 1 / \ է \ / \ I Կ*** 8.6.8, «76.26* պ ա տ Բ ս ւ ս Յ հևք կւակը ճևտուեւու»
0ս60է«սյ>ՐւօթՈ6է«ոտ : ՏՕմ. ա Տ Տ ա ձ 1 Տ
17, »ատ Ս ա ա ս » - 8ձ1ԱՏ ( 1 3 ° ) Սֆատոլուի գործակալութիւնը կը ծանուցանէ ®
ա ւ 008. 15-70 - Շ. € • ք. Բ&ոտ 1678-63
Գեկտ . 2 6 թուակիր զեկոյցով մը. «Վրացի ա–
^Աժ՞եԵԳԻն–– Տար. 150, 6աս*ս. 400, Յամս. 200 ֆրանք։
կաղեմ՛ականներուն յօգոլած՜ները կարդալէ վ^րԼ,
Տտա6ա 29 Օ&սահո֊ 1945 ~-Շ—ա բ ա,—թ 2֊9*Դ եկտ ե մբ ե ր փորձեցինք իմանալ երեսփոխաններու , լբայլրող–
֊-» - ------ , — ֊ – նեբոլ, եւ ձեռնհաս շրԼանակներու կարծ՛իքները :
Արդիւնքը կարելի է ամփոփել հետեւեալ կ^աբճ
Ժ Է – Տ Ա Ր Ի - 17° ձաա; Ւ1° 4496–՞սոր շրջան թ ի ւ 225 Խմբագիր՝ Ն • ՄԻՍԱ^ԵԱ՚ե ԳԻ՞Ն* 3 Ֆ ր նախադասութեան մէԼ . Հ.Մէկ թիզ թրքական
է կրա
Հո ՛լ ի համար ամբողՀ Թուրքիա պատրաստ
կը նետուելսլգ :
ՄԵՐ ԽՕՍՔԸ Ուղղագրութեան մասիԱ X Հէէքէ Ուրան, Թուրքիո յ ներքին գոբծերու
արեւել
նախարարը , Անգարայէն մեկնեցալ գէպի
1945 ֊ Բ ՈՒՐԻՇ ԳԱ՚ԼՈՒԹՆԵՐ եան նահանգները, քննական պտոյտ մը կատարե
Ար տասահմ՛անում ես Հանդիպեց այ զանգուա– լու Համար մասնաւորապէս կարսի ,Արտահանի եւ
ձ՜ային Հալածանքի ե լ յանդիման ո ւթե ա՛ե մեր լե՛ Արդուին ի նահանգներուն մէԼ։ ԱմբոդՀ թուրք մա
Արեւելեան Էլրոպայի մԷԼ, ապահովաբար ա– զուի նոր ուղղագրութեան գէմ ։ ՀՀանգուաՆ (մաս ՛մուլը կը պահանջէ մերժել ռուսական պահանջնե
մէնէն դմբա/սան եղաւ յ ո ւ ն ա ո ա յ գ ա ղ ո ւ թ ը ։ սա^ 1լ ըսեմ , վասն զի այստեղ քաղաքներում հան րը , իբրեւ Հծ~իծ~աղելի կատակներ» ։
Գրաւ յ՛ան սարսափներէն եւ զրկանքներէն րութիւնը րա զկա ո ահ՝ է գլխաւորապէս մշակոյթի Ամերիկեան թերթերը կը գրեն թէ II ա սհ 1 -
վերքն ալ, գաղութը, ինչպէս ամբողԼ երկիրը կր գորձ֊իչներից , լայն իմաստով՝ մ տաւո րականնե– Փ Բ Ո Լ Ր Ք յարաբերութիւները Հետզհետէ կը լար.
տապկուի աննկարագրելի թշուառութեան մը մ ԷԼ, րից Հ՛ւ գրագէտ կամ կ ի ս ա գ ր ա գ է տ առեւտրական– ուին
բակներան՛օթուեթւիւնքաղաք, ակՀան իւծախւանսէաուՂգոաւսթաիուան ն Համաճա– ՛սերից : Ս՛սասա , մողովուրգ մեր իմաստով դրմ– Մոսկուափ խ ա՚ռր դ ա (եւ ւթւ վը
չունի, որպէսզի
։ Հւ ՛գա–. բախտաբար այստեղ գոյութիւն
քաւորներ ծիւրած՝ են րառին բովանդակ նշէ ւնա– մեր լեզուի ժողովրդականացման անհրաժեշտու
կու թեամբ ։ Ա՝աՀերու Էժիւր անՀաշիւ ։ թիւնը խորապէս զգացուի Մոսկ ոլայի խոբՀբգաժողովր վերԳ՚ա,ցաւ Հինգ–
շ ա ^ թ ի առա ո ւ ։ Ա • ՆաՀանգնեբոլ
ֆ Եւ ոակայն կր աոկան , Աղդ * վ աԲՀո1–ք^ե ամ՛ք 1 Լեզուի ժողովրդականացում՝ նշանակում է արտաքինէՀ^ա–
,
դար ո ցնե ր ով եւ մար գա ոիբա կան Հ ա ս ա ա ա ո ւթ ի ւն նախ եւ առաք մօտեցնել լեզուն ժողովուրդին ժ իւարարբ յայաաբալլից թէ *եո զո վք Հշաւո շինարար
ներով։ Երբեմնի ՀակաՀայ Հոսանքը մեղմացած֊ է, մատչելէ դարձնելով անոր ուղղագրութիւնը եղաւ» :
եթէ ոչ գադբած եւ բաղմաթիւ անմեղ կալանա– ղովրդական լայն թալերին : Ամէն լեգուի ձեւական ( Սպասելով խոբՀբգամողովի պաշտօնական
լորնեբ արձակուած են բանա երկն ւա յա յա ում ր Հնէաբանութեան Լֆոնետիք) եւ զեկոյցին Հրատարակութեան , քէեբթերր զանազան
իՒիւբիմացութիւննեբր ծագած էին մասնաւ ո– ուղղաԳՐՓ*–թեան իմաստով յաճախ պաՀան^ու^մ է եաթադբութիւննեբ կ՚ընեն անոր իրական սւրգէււն–
րապէս (ծ՝բակիոյ ել Աակեդոնիոյ պուլկար ական Հիմնական ւէեբաւիոխում ել պարզացում : Այգ ան քի մասին ։
գբաւմ ան ՀՐ^ա"ի գէ"1քերէն 1 ի՝ ա բ ե բ ա իււո ա բ ուր խուսափելի պաՀւսնչ է^ եթէ լեզուէն օգտուող մ֊ո– Արդէն Հաղոբգա.ծ՝ էինք իտալիոյ ^ քիու-մա–
կառավար ո ւթի ւնր կրցաւ սանձել ամբո խավարա Գ վո ոլ ՐԴԸ կաՂ*ք ուած է ոչ մ իա յն մ շակո յ թ ի նե ր– նիո ք » ոէ՜ԼւաԲէ" մ 1 Հո ւնգւս րիւ ո յ եւ Ֆինլանտայի
կան ե լո յթնեբր գ թէեւ ունեցանք անմեղ ղոՀեր , կ՛"յացուցիչուերից կամ , ինչւզէս այստեղ * գաւլթա– Հաշտութեան դաշնադիրներու պատրաստութեան
մ ասնաւո բապէ ս \ 944 Գեկտեմբերի ներքին Հա յութ ե ան. յատուկ վեբո յիշեալ տարրերից , ա յէ մասին տրուած որոշումները։ 3)րանսա վերապաՀ
վո ւթե ան ց Հետեւանքով ; եւ աշխատաւո բութեան անՀրամեշտ խաւեր ի ց ^ ա– գիրք մը բռնած Է ա յդ մ ասին , քանի որ մ իա յն
Ե գ ի ս ր ա ա • Այս գաղոլ,թն ալ անցու ց Լոէա նոր երկու Հիմնական գասակարգերից , գիւ իտալական դաշնագրին մասնակցելու իրաւունք
ծ անր օրեր , երբ Գ^՛րմ անե լի տ ա լա կան ուժ երբ մօ՝*– ղացի ե լ բանուոր ; տրուած Է ։ ԱնՀամբեբ կր սպաս ուի իր ծանուցա
ա ե ցած Էին սաՀմ անին եւ կր սպառնա յին գրաւ ել Խօսք չ ի կ ար ո զ լ ի ն ե լ ^ որ այս ղմուարին գոր– գրին ։
Աղեքսանղրիան : Աբ շա ւանքր խափանուեցաւ Էլ ծբ կատաբողնեբբ , լեզուի իսկական բաբե կարգիչ Իրագեկներ կը Հաւաստեն թէ Համաձայնու
Ալամէյնի յաղթանակով (1942 Հոկտ.), ել ամ– ներ ր պէտք է լինեն մ ո զո վո ւ բ զ ի մ ա ս ն ա գ է տ նեբ– թիւն գոյացած է Հիւլէական ռումբի մասին եւ թէ
,ԲոՂ2. ^Սհբէ^* Հետ մեբ գաղութն ալ փբկու ւցաւ կայացուց ի չնե րյլ , նրա մտաւ ո բտկաններ ր: քննուած են նաեւ Ա՝ի%փն եւ Աօտաւոբ Արեւելքի
աՀ ա ւո ր մղձաԼանՀԷ մր ;
Յեզաշր^ման սլաՀանԳյւ լեզուի մէ^ առա^ է էսնգիրնե ր ր հ Ա՝ ոսկուա յի թե բթեր ր եւ անթելբ
Գաղութր կբ պաՀԷ իր.բոլոր ազգ՛ Հաստա գալիս յ գլխաւորապէս յեղափոխութեան վարզա– լայնօբէն կր յույլէին Ատբպատականի է^^գէԲԲ *
պաՀան^նե–
տութիւնն եր ր յ Հանգիս անա լով տոկուն փարոս մ ր զո յն պա յմ աններում ^ մողովբղական էւ շխանու– Հա յա՛ս տան Էլ եւ Վ^րաստանի Հո զա յին, անգլեւսաք–
ամբող^ Մի^ին Արեւելքի Համար։ Նախանձելի էր , ՝ թեան շրջաններում յ ուր լեզու ի ժո ղոփրգական տ ԲՐ^^՝ողոՎփ գումարման պաՀուն , իսկ
մանաւանդ , ներքին դոբծակցութիւնր հ թէ ՛՜Հո ցումր անՀրամեշտ գործքն Է Համաբւուս/ մոզովբ– սոն մամուլը կր գոՀանաբ *բր օրին սւրձանագբե–
ժողովուրդի ծածկելու
սանքէ Հոսանք ել թէ ազգ* իշխանութեանց Հ ետ , գապետութեան , պետութեան ա՛կ– լով տեզեկութիւննեբ Տ առանց սա կա յն
ինչպէս կր շե՚շաէբ առա՚^կորգր^ Հանգիսաւոբա– մ իգական պաՀանշնեբի Համ ար իւր տՀ ա ճ ո ւթի ւնր
մլէս : Գմբա խտաբար պաղ Հ ոՎեր փչել սկսան ԷՀ՜ Այս տեսակէտից , Էւնձ• թւում է յ "Բ մեր լ ^^ Կ^րսուի թէ Համաձայնութիւն գոյացած է
մ ի ածն ի պ ատ գամ աւ֊ո բներ ո ւն վե ր ա գա բ ձ էն ա%մհ– մ ա սն ա գիտ ա կա ն իմաստով դ ժ ո ւ ա ր ա մ ա ր ս ՛լեզու– է"՛" ճափոնի մասին, որ պիտի ենթարկուի բոլոր
2ապէս ,վեբ2յլձ ինչպէս Հարեւան գաղութներուն ներէւց մէկն է մի ժողովուրդին Համար , որ Գաշնակիցնեբու Հսկողութեան , ինչպէս կր պա–
•մէ^Հ Մաբգիկ բան-գործ րբած են արիւն պղտորել^ սա կան երկու մեծ յեղափո ի* ութ իւննե րէ ՛Ա՛քէ, Հանջէր Ա ոսկուա ։
սարէն - ձոր էն պա ա մ ո ւ թ ի ւնն ե ր ո լէ ; կեանքի Է Հրա ւի րո ւա ծ Ռու ո ա ս տա նի միւս ժո զ ո - է Մ* ՆաՀանգները Հաղորդեցին Անգլիոյ եւ
էհբանսայէէ թէ պատրաստ
Ս ո լ ր ի ա - Լ ի ր ա ն ա ս — Ամէնէն բազմ ա Հ ա յ եւ Վոլբղների Հետ միասին իր զանդուածային մաս– են մասնակցելու ոբ եւ է
^ " ձ Ւ ՚ ՚ յ ^ գաղութը Ս ի1Բ* Արեւելքի մ ԷՀ։ Նախ նակցութիւնր բերելու նոր պետականութեան էսորՀրդաժողովի , լուծելու Համար սպանիական
կին Պոլիսն է ոբ կր վերաձևեի յ բազմազան Հաստսւ– դժուարագոյն գործի կառուցման։ խնդիրը։ ինչպէս կը յ ի շ * " ~ ի ^ էերանսա ծանուցսւ–
աութիւննեբովգ դպրոցներով եւ գիրքռբով։ Այսօր Խ . Ա*իութեան , Հանրապետութիւննե– զիր մր ուղղած էր , առաջարկելով ոչ միայն իւղել
Ամէնէն տագնապալի օրերուն ուլ^ զաղութ ր րում մշակոյթի ներկայացուցիչները կամ առ Հա գ. ի լան ւս գի տ ա կան յաբա բերութիւննեբ ր Գ°Բ ՚
կրցաւ անվթար պաՀել արաբ ժողովուրդին բարե սարակ մ տաւո րականնե ր բ չեն , որ այդ ազգային Ֆրանքո յի Հետ , ա յլեւ ճանչնալ Ս պանի ո յ Հանրա
կամ ութիւնր : Տեղական իչվսանութիւններր , թէեւ Հան բա պետութիւնն եր Էւ կա ռո լցուածքի ուղնու պետական կառավարութիւնը^ որ կազմ ուած է
յ ա ր ա ւի ո ւի ո էս յ ան խա էսա կր պւսՀեն իրենց վստա– ծուծն են կազմում , աձ1 Բ Ցս ա ս Հետ միասին ժողո Մ ե քսի կայի մէչ–,
Հութիւնր) Հակառակ ներքին եւ արտաքին գաւե վրդական լայն զանգուածնեբբ ։, Ֆւ՚անքիԱ ւտ՚ժե(թկոնմը
րու՛, թ՛անկագին եքաչխիք ~^(Լ ՚" յ " իԸ թ 1ռ ո ո լ։լս լՀ 1 Ես Համոզուած եմ որ երէկ է լ «Գա շնա կցա
քանի որ գա ղութր ս աՀ մա նա կից է Թո ւբքի " յ ՚ կանդ Հա յ ա ս տան ո ւմ անՀ րաժե շտօբէն պիտէւ կս՚՜ հւ ոսփշ ռայԽ՝
Հանրային գործոլնէութեան Հետ զուգընթաց՝ տա բուէ ր նո յնա շխատանքրուղզագրութեանմ ասին ։
գրական - Հրատարակչական աշխատանք մը% ք)՛ք՛ Լիագութների Հա յութիւնբ այդ անմիջական
մասլէս գնաՀատելէւ : անՀ բաժեշտութիւնը
^ի րմ բոներ , ոբովՀետեւ օ– ԱաՀմ անագի ր ժողով ը դի շեր ա յ էւն նիստ մր
Երկու գաղութներուն մէ^ է"ձ" ^ԼԼՀ տեսնեն 1 5 տաբ ափեր էւ՛ վրա յ նա Հեռու է Համապետական դում աբելով ^դրեթէ մ իաձա յն ութ եամ բ քուէարկեց
թերթեր
Հինգ օրաթերթ , եօթը ամ սագի բ եւ գո րծ ունէու թիւնէւց , որով Հետ եւ նրա այսօր ո լ այ ֆրանքին աբժ ե զր կո ւմ ը եւ Պրէթըն (\ւուտսի դրա
մնացեալը պարբերական ; կաթողիկոսարանն ալ մշակոյթբ ու լեզուն շարունակում են մնալ մինչեւ մական գաշիսՔԼ\ * է* պատասխան զանազան քննա– |
ունի զանազան առաջադրութիւներ՝ ^՚Լա^էոյ^է €»րս այս տ եղի մտ ա ւո բակ ան ո լ թեան մ են ա շն ո րՀը * զատութեանց, ելմտական նախարարը^ Պ* ՓլԷվԷն
ճակատին լիրայ; Հւ ՛յ լՀեմայւանր կը շա ր ո ւն ա կ է Հ եռ ո ւ պ աՀ ե լո վ բո ւն ժոզո վր զակ ան էսաւե ր ր մեր յայտարարեց * ՚ «Ֆրանքին նոր դինր չէ՛ կբսաք
ղարգանալ : ազգային մշակոյթի լաւագոյն նուաճումներից ՝. վւոփոխել ապրուստի մակարզակր։ Պի^ի ջախջա
Ուրիշ մխիթարական պարագայ մ բ՝ Աանճաքի ք)ւղղագրութեան վերաքննութիւնր բնական ե– խենք բոլոր անարդարանալի բարձրացումն եր ըֆ
տաբադի բնե բուն տեղաւորումը Այն ճար ի *^Է2.Հ յ յ ե լ ո յ թ է , եթէ կը կատւսբո^ի դիտականօրէն , Նախարարը բացատրեց թէ ան խ Նաւափելի էր
փոխ.ան ակութ եան
Ղ՚մբաԷստաբտր մեծ Համրանք մը կորսա ած է, Հիմնուելով մեբ նորագոյն ու Հին գրականութեան ֆրանքին արժեզրկումը : «Աեբ , եւ
գաար ղինեբուն
շռւբէւ ^ ուտեստի եւ պատսպարման զմ ու արու ո լ ա յո օր ո լան ի րական ո ւթեն էն բխւած " ^ա ո ո պա֊ սակր չէր Համապատասխաներ
թեանց Հետեւանքով։ ՚իեռ նոր գլուխ Հանուեցան Հանջների վյւայ : Լիիուսաց լեզուն ուղղագրութեան մեր արտածումները կանգ առած էին՝ֆ։ Ազգ*
որոշ բարւոքումներ ։ տեսակէտից վաղուց՝ է որ անՀրաժեշտ եւ անվիճե տնտեսութեան նախարարն ալ , Պ* Պիյռ1– ( Տ ամա յ–
Պ ա զ ե ա ո ի ն հէ. Կ ի պ ր ո ս — Նիւթեր կը պակոին լիէ էէափոխման է ենթարկուել) : քՕԼա ւե շտ ա կան ր այն նավաբ^ անՀբաժեշա գտնելով աբժեզբկումր^ լա՛՛
այս երկու գաղութներէն : է , որ վերջին տարիների րնիժացքում մեր Հսւրուաո ւ աաէ, սաթնամբ արատ յա յա ո լեց աւ ապագայի մ ու
ԵրՈՆԱԱԱլԷ^ ս ր նոր ւո ա զնու պ ն եբ անց ո ւց ած է, եւ ս քան չե լի լեզուն մ թազնում է ել եւ ւի շ ե ր ո վ սին : «Աբժ եզր կումը երբեք պիաի չխանգարէ նա–
աեղի տալով գրքի մբ Հրատարակութեան : Լուսա– ծ ած կւում «նորե լուկֆ բառապաշարով , ոբի է՛ սկա իւանիւթերոկ, մասնաւո րապէս ածուխի եւ ցորենի
Բլ ո կէա մը Հ ր սւ տ աբ ա կչա 1լա ն ձեռնարկն/ ՛յ վւ ո խա– նե րածումնեբը։ Բայց , ամէնէն աւելի մեր աբ տա
յեւ ււկէտից
Հմ ասնաւո րապէս ՕՕշշակակ անի գր ա կ ա ն ո ւսո ւմն աV–I՛ կան արժկ քր գիտական ու նո յն է՚ո-կ գր ո ւթե անց աճ մ ան շն որՀիլ է որ պ իտ ի կ րն անք
կ ա ն ա շէս ա ւո ա ւո րո ւթ ե ւս ն Հերի
ոիրութիւննեբր) ։ ֊ Կիպրոսր ծանօթ է Մ ելքոն–
մ ի անգամ այն կասկածելի է եւ որ զանազան կւ ՛Բ՜ սլւսՀել զիներ ր եւ յետոյ սեղմել ղանոնք» ։ ձ"
եան կրթարանովդ որ կրցած է դիմանա լ պատ ե– գ աղ բութիւններ ի Հ ետ ելան քով շա ր ո ւնա կ ւում է Վ^իճ ա բան ո ւթ ե ան ց մասնակցեցաւ նաեւ ղօբ *
բազմ ի ելեւէջներուն ; մ էյն չեւ այսօր սրբապղծել մեբ լեկուի լաւագոյն ար Կօլ, ազդարարելով* «Ա՝եր անաեսութիւնր
Ի ր ա ք •—- Նոյնպէս կը պակսին՛ վաւեր ա կ ան եւ մեծագոյն դոՀաբնեբը։ Եւ զարմանալին այն Է կառուցանելու Համ աբ է պէտք է թափենք աաժ ա–
տեղե կո ւթիւննե ր ։ Գիաենք , միա յս , որ ազգ Իւ՛ որ , այգ բառերի մեծ մասր վերցուած Է առաւե նելի , շատ մեծ ել կարծեմ երկարատեւ ճիգ մր։
վեբաՀաս–
էս ան ո ւթ ի ւննե ր ը կը գործեն անխափան ւ լապէս մի ժողովուրդի լեզուից , որ իր պատմական ԱաՀմանադիբ ժողովը նոյն նիստին մէջ
իբաՕ..– Յաբաբեբութիւննեբր նոր անցեալով ո լ լեզուի քաղաքական բառապաշարով վաւեբացուց նաեւ օրինագիծ մը^ որուն Համա–
տատուած էին ել թերթեբբ Հազիւ Հ ասած , պայ (անկախ նրա Հարուստ մշակոյթից^ մեզնից աւելի ձայն պիտի բռնագբաւոլին օտար դրամներն ոլ
թեցաւ Ատբպատականի յեղափոխական շարժու սն եր իւ սբդ է* Նրա Համար գ ե ռ եւս քազւ ո սկիները գ աբժեթռւղթեբր ել ա ր տա աաՀ մ անի մէջ
մը։ Ազգ* գործուն էութեան ել մշակոյթի գլխաւոր քականօբէն նորածին Հքհեսպուբլիկաֆ , «սովետ» եղած սւոացուածքեեբր։ Վ^աւեբացուց նաեւ, ամե
վառարանը քՒաւբէւզն էր* որ Հիմա կը գանուի նոր եւ այլ Հարիւրաւոր խօսքեբին մեր չքնաղ ու Հա րիկեան ւի ո էս ա ռ ո ւթ ի ւն ը յ
կարգուսարքի մր տակ։ (1բոԼ բարւոքում՝ Հայկա րուստ լեզուն վաղուց պատասխանել է ՀՀանրապե–
կան դպրոցնեբու մասին որոնք զրկուած էին ամէն տութիւն՝^ , «խորՀուրդ» եւ այլ Հազար ու մ էւ թան– ԵՐԵ* ՄԻԼԻՈՆ ՕՏԱՐ ԲԱՆՈՒՈՐՆԵՐ պիտ ի
Հրաւիրուին
իրաւունքէ , աւելի քան տասը տա ր էէ է ի վեր : * ղարժէք ո լ իմաստուն բառերով։ Ա՝ * ԱԱԿԱՐԵԱՆ 3)րանսա , Համաձայն աշխս \ոանքի
էօԾԲ— Պիտի ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա ն ք : նախարարին յայտարարութեան։
Fonds A.R.A.M
է 1 / \ է \ / \ I Կ*** 8.6.8, «76.26* պ ա տ Բ ս ւ ս Յ հևք կւակը ճևտուեւու»
0ս60է«սյ>ՐւօթՈ6է«ոտ : ՏՕմ. ա Տ Տ ա ձ 1 Տ
17, »ատ Ս ա ա ս » - 8ձ1ԱՏ ( 1 3 ° ) Սֆատոլուի գործակալութիւնը կը ծանուցանէ ®
ա ւ 008. 15-70 - Շ. € • ք. Բ&ոտ 1678-63
Գեկտ . 2 6 թուակիր զեկոյցով մը. «Վրացի ա–
^Աժ՞եԵԳԻն–– Տար. 150, 6աս*ս. 400, Յամս. 200 ֆրանք։
կաղեմ՛ականներուն յօգոլած՜ները կարդալէ վ^րԼ,
Տտա6ա 29 Օ&սահո֊ 1945 ~-Շ—ա բ ա,—թ 2֊9*Դ եկտ ե մբ ե ր փորձեցինք իմանալ երեսփոխաններու , լբայլրող–
֊-» - ------ , — ֊ – նեբոլ, եւ ձեռնհաս շրԼանակներու կարծ՛իքները :
Արդիւնքը կարելի է ամփոփել հետեւեալ կ^աբճ
Ժ Է – Տ Ա Ր Ի - 17° ձաա; Ւ1° 4496–՞սոր շրջան թ ի ւ 225 Խմբագիր՝ Ն • ՄԻՍԱ^ԵԱ՚ե ԳԻ՞Ն* 3 Ֆ ր նախադասութեան մէԼ . Հ.Մէկ թիզ թրքական
է կրա
Հո ՛լ ի համար ամբողՀ Թուրքիա պատրաստ
կը նետուելսլգ :
ՄԵՐ ԽՕՍՔԸ Ուղղագրութեան մասիԱ X Հէէքէ Ուրան, Թուրքիո յ ներքին գոբծերու
արեւել
նախարարը , Անգարայէն մեկնեցալ գէպի
1945 ֊ Բ ՈՒՐԻՇ ԳԱ՚ԼՈՒԹՆԵՐ եան նահանգները, քննական պտոյտ մը կատարե
Ար տասահմ՛անում ես Հանդիպեց այ զանգուա– լու Համար մասնաւորապէս կարսի ,Արտահանի եւ
ձ՜ային Հալածանքի ե լ յանդիման ո ւթե ա՛ե մեր լե՛ Արդուին ի նահանգներուն մէԼ։ ԱմբոդՀ թուրք մա
Արեւելեան Էլրոպայի մԷԼ, ապահովաբար ա– զուի նոր ուղղագրութեան գէմ ։ ՀՀանգուաՆ (մաս ՛մուլը կը պահանջէ մերժել ռուսական պահանջնե
մէնէն դմբա/սան եղաւ յ ո ւ ն ա ո ա յ գ ա ղ ո ւ թ ը ։ սա^ 1լ ըսեմ , վասն զի այստեղ քաղաքներում հան րը , իբրեւ Հծ~իծ~աղելի կատակներ» ։
Գրաւ յ՛ան սարսափներէն եւ զրկանքներէն րութիւնը րա զկա ո ահ՝ է գլխաւորապէս մշակոյթի Ամերիկեան թերթերը կը գրեն թէ II ա սհ 1 -
վերքն ալ, գաղութը, ինչպէս ամբողԼ երկիրը կր գորձ֊իչներից , լայն իմաստով՝ մ տաւո րականնե– Փ Բ Ո Լ Ր Ք յարաբերութիւները Հետզհետէ կը լար.
տապկուի աննկարագրելի թշուառութեան մը մ ԷԼ, րից Հ՛ւ գրագէտ կամ կ ի ս ա գ ր ա գ է տ առեւտրական– ուին
բակներան՛օթուեթւիւնքաղաք, ակՀան իւծախւանսէաուՂգոաւսթաիուան ն Համաճա– ՛սերից : Ս՛սասա , մողովուրգ մեր իմաստով դրմ– Մոսկուափ խ ա՚ռր դ ա (եւ ւթւ վը
չունի, որպէսզի
։ Հւ ՛գա–. բախտաբար այստեղ գոյութիւն
քաւորներ ծիւրած՝ են րառին բովանդակ նշէ ւնա– մեր լեզուի ժողովրդականացման անհրաժեշտու
կու թեամբ ։ Ա՝աՀերու Էժիւր անՀաշիւ ։ թիւնը խորապէս զգացուի Մոսկ ոլայի խոբՀբգաժողովր վերԳ՚ա,ցաւ Հինգ–
շ ա ^ թ ի առա ո ւ ։ Ա • ՆաՀանգնեբոլ
ֆ Եւ ոակայն կր աոկան , Աղդ * վ աԲՀո1–ք^ե ամ՛ք 1 Լեզուի ժողովրդականացում՝ նշանակում է արտաքինէՀ^ա–
,
դար ո ցնե ր ով եւ մար գա ոիբա կան Հ ա ս ա ա ա ո ւթ ի ւն նախ եւ առաք մօտեցնել լեզուն ժողովուրդին ժ իւարարբ յայաաբալլից թէ *եո զո վք Հշաւո շինարար
ներով։ Երբեմնի ՀակաՀայ Հոսանքը մեղմացած֊ է, մատչելէ դարձնելով անոր ուղղագրութիւնը եղաւ» :
եթէ ոչ գադբած եւ բաղմաթիւ անմեղ կալանա– ղովրդական լայն թալերին : Ամէն լեգուի ձեւական ( Սպասելով խոբՀբգամողովի պաշտօնական
լորնեբ արձակուած են բանա երկն ւա յա յա ում ր Հնէաբանութեան Լֆոնետիք) եւ զեկոյցին Հրատարակութեան , քէեբթերր զանազան
իՒիւբիմացութիւննեբր ծագած էին մասնաւ ո– ուղղաԳՐՓ*–թեան իմաստով յաճախ պաՀան^ու^մ է եաթադբութիւննեբ կ՚ընեն անոր իրական սւրգէււն–
րապէս (ծ՝բակիոյ ել Աակեդոնիոյ պուլկար ական Հիմնական ւէեբաւիոխում ել պարզացում : Այգ ան քի մասին ։
գբաւմ ան ՀՐ^ա"ի գէ"1քերէն 1 ի՝ ա բ ե բ ա իււո ա բ ուր խուսափելի պաՀւսնչ է^ եթէ լեզուէն օգտուող մ֊ո– Արդէն Հաղոբգա.ծ՝ էինք իտալիոյ ^ քիու-մա–
կառավար ո ւթի ւնր կրցաւ սանձել ամբո խավարա Գ վո ոլ ՐԴԸ կաՂ*ք ուած է ոչ մ իա յն մ շակո յ թ ի նե ր– նիո ք » ոէ՜ԼւաԲէ" մ 1 Հո ւնգւս րիւ ո յ եւ Ֆինլանտայի
կան ե լո յթնեբր գ թէեւ ունեցանք անմեղ ղոՀեր , կ՛"յացուցիչուերից կամ , ինչւզէս այստեղ * գաւլթա– Հաշտութեան դաշնադիրներու պատրաստութեան
մ ասնաւո բապէ ս \ 944 Գեկտեմբերի ներքին Հա յութ ե ան. յատուկ վեբո յիշեալ տարրերից , ա յէ մասին տրուած որոշումները։ 3)րանսա վերապաՀ
վո ւթե ան ց Հետեւանքով ; եւ աշխատաւո բութեան անՀրամեշտ խաւեր ի ց ^ ա– գիրք մը բռնած Է ա յդ մ ասին , քանի որ մ իա յն
Ե գ ի ս ր ա ա • Այս գաղոլ,թն ալ անցու ց Լոէա նոր երկու Հիմնական գասակարգերից , գիւ իտալական դաշնագրին մասնակցելու իրաւունք
ծ անր օրեր , երբ Գ^՛րմ անե լի տ ա լա կան ուժ երբ մօ՝*– ղացի ե լ բանուոր ; տրուած Է ։ ԱնՀամբեբ կր սպաս ուի իր ծանուցա
ա ե ցած Էին սաՀմ անին եւ կր սպառնա յին գրաւ ել Խօսք չ ի կ ար ո զ լ ի ն ե լ ^ որ այս ղմուարին գոր– գրին ։
Աղեքսանղրիան : Աբ շա ւանքր խափանուեցաւ Էլ ծբ կատաբողնեբբ , լեզուի իսկական բաբե կարգիչ Իրագեկներ կը Հաւաստեն թէ Համաձայնու
Ալամէյնի յաղթանակով (1942 Հոկտ.), ել ամ– ներ ր պէտք է լինեն մ ո զո վո ւ բ զ ի մ ա ս ն ա գ է տ նեբ– թիւն գոյացած է Հիւլէական ռումբի մասին եւ թէ
,ԲոՂ2. ^Սհբէ^* Հետ մեբ գաղութն ալ փբկու ւցաւ կայացուց ի չնե րյլ , նրա մտաւ ո բտկաններ ր: քննուած են նաեւ Ա՝ի%փն եւ Աօտաւոբ Արեւելքի
աՀ ա ւո ր մղձաԼանՀԷ մր ;
Յեզաշր^ման սլաՀանԳյւ լեզուի մէ^ առա^ է էսնգիրնե ր ր հ Ա՝ ոսկուա յի թե բթեր ր եւ անթելբ
Գաղութր կբ պաՀԷ իր.բոլոր ազգ՛ Հաստա գալիս յ գլխաւորապէս յեղափոխութեան վարզա– լայնօբէն կր յույլէին Ատբպատականի է^^գէԲԲ *
պաՀան^նե–
տութիւնն եր ր յ Հանգիս անա լով տոկուն փարոս մ ր զո յն պա յմ աններում ^ մողովբղական էւ շխանու– Հա յա՛ս տան Էլ եւ Վ^րաստանի Հո զա յին, անգլեւսաք–
ամբող^ Մի^ին Արեւելքի Համար։ Նախանձելի էր , ՝ թեան շրջաններում յ ուր լեզու ի ժո ղոփրգական տ ԲՐ^^՝ողոՎփ գումարման պաՀուն , իսկ
մանաւանդ , ներքին դոբծակցութիւնր հ թէ ՛՜Հո ցումր անՀրամեշտ գործքն Է Համաբւուս/ մոզովբ– սոն մամուլը կր գոՀանաբ *բր օրին սւրձանագբե–
ժողովուրդի ծածկելու
սանքէ Հոսանք ել թէ ազգ* իշխանութեանց Հ ետ , գապետութեան , պետութեան ա՛կ– լով տեզեկութիւննեբ Տ առանց սա կա յն
ինչպէս կր շե՚շաէբ առա՚^կորգր^ Հանգիսաւոբա– մ իգական պաՀանշնեբի Համ ար իւր տՀ ա ճ ո ւթի ւնր
մլէս : Գմբա խտաբար պաղ Հ ոՎեր փչել սկսան ԷՀ՜ Այս տեսակէտից , Էւնձ• թւում է յ "Բ մեր լ ^^ Կ^րսուի թէ Համաձայնութիւն գոյացած է
մ ի ածն ի պ ատ գամ աւ֊ո բներ ո ւն վե ր ա գա բ ձ էն ա%մհ– մ ա սն ա գիտ ա կա ն իմաստով դ ժ ո ւ ա ր ա մ ա ր ս ՛լեզու– է"՛" ճափոնի մասին, որ պիտի ենթարկուի բոլոր
2ապէս ,վեբ2յլձ ինչպէս Հարեւան գաղութներուն ներէւց մէկն է մի ժողովուրդին Համար , որ Գաշնակիցնեբու Հսկողութեան , ինչպէս կր պա–
•մէ^Հ Մաբգիկ բան-գործ րբած են արիւն պղտորել^ սա կան երկու մեծ յեղափո ի* ութ իւննե րէ ՛Ա՛քէ, Հանջէր Ա ոսկուա ։
սարէն - ձոր էն պա ա մ ո ւ թ ի ւնն ե ր ո լէ ; կեանքի Է Հրա ւի րո ւա ծ Ռու ո ա ս տա նի միւս ժո զ ո - է Մ* ՆաՀանգները Հաղորդեցին Անգլիոյ եւ
էհբանսայէէ թէ պատրաստ
Ս ո լ ր ի ա - Լ ի ր ա ն ա ս — Ամէնէն բազմ ա Հ ա յ եւ Վոլբղների Հետ միասին իր զանդուածային մաս– են մասնակցելու ոբ եւ է
^ " ձ Ւ ՚ ՚ յ ^ գաղութը Ս ի1Բ* Արեւելքի մ ԷՀ։ Նախ նակցութիւնր բերելու նոր պետականութեան էսորՀրդաժողովի , լուծելու Համար սպանիական
կին Պոլիսն է ոբ կր վերաձևեի յ բազմազան Հաստսւ– դժուարագոյն գործի կառուցման։ խնդիրը։ ինչպէս կը յ ի շ * " ~ ի ^ էերանսա ծանուցսւ–
աութիւննեբովգ դպրոցներով եւ գիրքռբով։ Այսօր Խ . Ա*իութեան , Հանրապետութիւննե– զիր մր ուղղած էր , առաջարկելով ոչ միայն իւղել
Ամէնէն տագնապալի օրերուն ուլ^ զաղութ ր րում մշակոյթի ներկայացուցիչները կամ առ Հա գ. ի լան ւս գի տ ա կան յաբա բերութիւննեբ ր Գ°Բ ՚
կրցաւ անվթար պաՀել արաբ ժողովուրդին բարե սարակ մ տաւո րականնե ր բ չեն , որ այդ ազգային Ֆրանքո յի Հետ , ա յլեւ ճանչնալ Ս պանի ո յ Հանրա
կամ ութիւնր : Տեղական իչվսանութիւններր , թէեւ Հան բա պետութիւնն եր Էւ կա ռո լցուածքի ուղնու պետական կառավարութիւնը^ որ կազմ ուած է
յ ա ր ա ւի ո ւի ո էս յ ան խա էսա կր պւսՀեն իրենց վստա– ծուծն են կազմում , աձ1 Բ Ցս ա ս Հետ միասին ժողո Մ ե քսի կայի մէչ–,
Հութիւնր) Հակառակ ներքին եւ արտաքին գաւե վրդական լայն զանգուածնեբբ ։, Ֆւ՚անքիԱ ւտ՚ժե(թկոնմը
րու՛, թ՛անկագին եքաչխիք ~^(Լ ՚" յ " իԸ թ 1ռ ո ո լ։լս լՀ 1 Ես Համոզուած եմ որ երէկ է լ «Գա շնա կցա
քանի որ գա ղութր ս աՀ մա նա կից է Թո ւբքի " յ ՚ կանդ Հա յ ա ս տան ո ւմ անՀ րաժե շտօբէն պիտէւ կս՚՜ հւ ոսփշ ռայԽ՝
Հանրային գործոլնէութեան Հետ զուգընթաց՝ տա բուէ ր նո յնա շխատանքրուղզագրութեանմ ասին ։
գրական - Հրատարակչական աշխատանք մը% ք)՛ք՛ Լիագութների Հա յութիւնբ այդ անմիջական
մասլէս գնաՀատելէւ : անՀ բաժեշտութիւնը
^ի րմ բոներ , ոբովՀետեւ օ– ԱաՀմ անագի ր ժողով ը դի շեր ա յ էւն նիստ մր
Երկու գաղութներուն մէ^ է"ձ" ^ԼԼՀ տեսնեն 1 5 տաբ ափեր էւ՛ վրա յ նա Հեռու է Համապետական դում աբելով ^դրեթէ մ իաձա յն ութ եամ բ քուէարկեց
թերթեր
Հինգ օրաթերթ , եօթը ամ սագի բ եւ գո րծ ունէու թիւնէւց , որով Հետ եւ նրա այսօր ո լ այ ֆրանքին աբժ ե զր կո ւմ ը եւ Պրէթըն (\ւուտսի դրա
մնացեալը պարբերական ; կաթողիկոսարանն ալ մշակոյթբ ու լեզուն շարունակում են մնալ մինչեւ մական գաշիսՔԼ\ * է* պատասխան զանազան քննա– |
ունի զանազան առաջադրութիւներ՝ ^՚Լա^էոյ^է €»րս այս տ եղի մտ ա ւո բակ ան ո լ թեան մ են ա շն ո րՀը * զատութեանց, ելմտական նախարարը^ Պ* ՓլԷվԷն
ճակատին լիրայ; Հւ ՛յ լՀեմայւանր կը շա ր ո ւն ա կ է Հ եռ ո ւ պ աՀ ե լո վ բո ւն ժոզո վր զակ ան էսաւե ր ր մեր յայտարարեց * ՚ «Ֆրանքին նոր դինր չէ՛ կբսաք
ղարգանալ : ազգային մշակոյթի լաւագոյն նուաճումներից ՝. վւոփոխել ապրուստի մակարզակր։ Պի^ի ջախջա
Ուրիշ մխիթարական պարագայ մ բ՝ Աանճաքի ք)ւղղագրութեան վերաքննութիւնր բնական ե– խենք բոլոր անարդարանալի բարձրացումն եր ըֆ
տաբադի բնե բուն տեղաւորումը Այն ճար ի *^Է2.Հ յ յ ե լ ո յ թ է , եթէ կը կատւսբո^ի դիտականօրէն , Նախարարը բացատրեց թէ ան խ Նաւափելի էր
փոխ.ան ակութ եան
Ղ՚մբաԷստաբտր մեծ Համրանք մը կորսա ած է, Հիմնուելով մեբ նորագոյն ու Հին գրականութեան ֆրանքին արժեզրկումը : «Աեբ , եւ
գաար ղինեբուն
շռւբէւ ^ ուտեստի եւ պատսպարման զմ ու արու ո լ ա յո օր ո լան ի րական ո ւթեն էն բխւած " ^ա ո ո պա֊ սակր չէր Համապատասխաներ
թեանց Հետեւանքով։ ՚իեռ նոր գլուխ Հանուեցան Հանջների վյւայ : Լիիուսաց լեզուն ուղղագրութեան մեր արտածումները կանգ առած էին՝ֆ։ Ազգ*
որոշ բարւոքումներ ։ տեսակէտից վաղուց՝ է որ անՀրաժեշտ եւ անվիճե տնտեսութեան նախարարն ալ , Պ* Պիյռ1– ( Տ ամա յ–
Պ ա զ ե ա ո ի ն հէ. Կ ի պ ր ո ս — Նիւթեր կը պակոին լիէ էէափոխման է ենթարկուել) : քՕԼա ւե շտ ա կան ր այն նավաբ^ անՀբաժեշա գտնելով աբժեզբկումր^ լա՛՛
այս երկու գաղութներէն : է , որ վերջին տարիների րնիժացքում մեր Հսւրուաո ւ աաէ, սաթնամբ արատ յա յա ո լեց աւ ապագայի մ ու
ԵրՈՆԱԱԱլԷ^ ս ր նոր ւո ա զնու պ ն եբ անց ո ւց ած է, եւ ս քան չե լի լեզուն մ թազնում է ել եւ ւի շ ե ր ո վ սին : «Աբժ եզր կումը երբեք պիաի չխանգարէ նա–
աեղի տալով գրքի մբ Հրատարակութեան : Լուսա– ծ ած կւում «նորե լուկֆ բառապաշարով , ոբի է՛ սկա իւանիւթերոկ, մասնաւո րապէս ածուխի եւ ցորենի
Բլ ո կէա մը Հ ր սւ տ աբ ա կչա 1լա ն ձեռնարկն/ ՛յ վւ ո խա– նե րածումնեբը։ Բայց , ամէնէն աւելի մեր աբ տա
յեւ ււկէտից
Հմ ասնաւո րապէս ՕՕշշակակ անի գր ա կ ա ն ո ւսո ւմն աV–I՛ կան արժկ քր գիտական ու նո յն է՚ո-կ գր ո ւթե անց աճ մ ան շն որՀիլ է որ պ իտ ի կ րն անք
կ ա ն ա շէս ա ւո ա ւո րո ւթ ե ւս ն Հերի
ոիրութիւննեբր) ։ ֊ Կիպրոսր ծանօթ է Մ ելքոն–
մ ի անգամ այն կասկածելի է եւ որ զանազան կւ ՛Բ՜ սլւսՀել զիներ ր եւ յետոյ սեղմել ղանոնք» ։ ձ"
եան կրթարանովդ որ կրցած է դիմանա լ պատ ե– գ աղ բութիւններ ի Հ ետ ելան քով շա ր ո ւնա կ ւում է Վ^իճ ա բան ո ւթ ե ան ց մասնակցեցաւ նաեւ ղօբ *
բազմ ի ելեւէջներուն ; մ էյն չեւ այսօր սրբապղծել մեբ լեկուի լաւագոյն ար Կօլ, ազդարարելով* «Ա՝եր անաեսութիւնր
Ի ր ա ք •—- Նոյնպէս կը պակսին՛ վաւեր ա կ ան եւ մեծագոյն դոՀաբնեբը։ Եւ զարմանալին այն Է կառուցանելու Համ աբ է պէտք է թափենք աաժ ա–
տեղե կո ւթիւննե ր ։ Գիաենք , միա յս , որ ազգ Իւ՛ որ , այգ բառերի մեծ մասր վերցուած Է առաւե նելի , շատ մեծ ել կարծեմ երկարատեւ ճիգ մր։
վեբաՀաս–
էս ան ո ւթ ի ւննե ր ը կը գործեն անխափան ւ լապէս մի ժողովուրդի լեզուից , որ իր պատմական ԱաՀմանադիբ ժողովը նոյն նիստին մէջ
իբաՕ..– Յաբաբեբութիւննեբր նոր անցեալով ո լ լեզուի քաղաքական բառապաշարով վաւեբացուց նաեւ օրինագիծ մը^ որուն Համա–
տատուած էին ել թերթեբբ Հազիւ Հ ասած , պայ (անկախ նրա Հարուստ մշակոյթից^ մեզնից աւելի ձայն պիտի բռնագբաւոլին օտար դրամներն ոլ
թեցաւ Ատբպատականի յեղափոխական շարժու սն եր իւ սբդ է* Նրա Համար գ ե ռ եւս քազւ ո սկիները գ աբժեթռւղթեբր ել ա ր տա աաՀ մ անի մէջ
մը։ Ազգ* գործուն էութեան ել մշակոյթի գլխաւոր քականօբէն նորածին Հքհեսպուբլիկաֆ , «սովետ» եղած սւոացուածքեեբր։ Վ^աւեբացուց նաեւ, ամե
վառարանը քՒաւբէւզն էր* որ Հիմա կը գանուի նոր եւ այլ Հարիւրաւոր խօսքեբին մեր չքնաղ ու Հա րիկեան ւի ո էս ա ռ ո ւթ ի ւն ը յ
կարգուսարքի մր տակ։ (1բոԼ բարւոքում՝ Հայկա րուստ լեզուն վաղուց պատասխանել է ՀՀանրապե–
կան դպրոցնեբու մասին որոնք զրկուած էին ամէն տութիւն՝^ , «խորՀուրդ» եւ այլ Հազար ու մ էւ թան– ԵՐԵ* ՄԻԼԻՈՆ ՕՏԱՐ ԲԱՆՈՒՈՐՆԵՐ պիտ ի
Հրաւիրուին
իրաւունքէ , աւելի քան տասը տա ր էէ է ի վեր : * ղարժէք ո լ իմաստուն բառերով։ Ա՝ * ԱԱԿԱՐԵԱՆ 3)րանսա , Համաձայն աշխս \ոանքի
էօԾԲ— Պիտի ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա ն ք : նախարարին յայտարարութեան։
Fonds A.R.A.M
