Page 176 - ARM_19-1945_04
P. 176
*ԿԱ%ԱՆ՚հԻ ՊԱՏՄՈԻԹԻԻն» ԿԱՐՕՏ 194-6Ի ՍԵՄԻՆ ՎՐԱՅ
(ԹԵՐԹ ՄԸ՝ ԲԱՆՏԻ ՕՐԱԳԻՐԷՍ)
Կ՚ոլգԷի լինել մի անհոգ մանուկ, 1945 աաբին պաաոմութեան յանձնելէ առաջ ,
Երկուշաբթի,-1 Յունուար 194Տ Անխոսվ սրտով՝ ե ւ միշտ անասլւսկ, կ՛արժէ ակնարկ մը նեւոել աշիւարՀի քաղաքական
Ա՚աւացած ամէն վիշտ ու արտասուք ,
կացութեան ՛էրա յ ա յնպէս ինչպէս կր ներկայա
Այ– է աո ա Աղ՛ւ > կա պո յա լո լսաՇ.\ Խ ա յ տ ա լ ա ր հ ւ ի ջ ե ր մ շուղերի տակ : նայ այս ա ա ր եվեբջին :
ճան.չ առասւօա մբ որ սլայծառութիւն եւ յոյս Տարին սկսահ– էր լաւ պայմանեբոլ մէջ՛. Ֆբ՛
սբաւկէ աաիրւոեբոա. մէջ ։ Հայրենի ազատ երկնքի ներքոյ , րանսա ազաւոաղբուահ կբ ասւելի քան չորս աարի
Բնութիւնր նուրբ երգիծաբան մ բն կ որ ղի՛ կ ո ւ ս ա կ ա ն գրկում՛ մ ե ր ր ն ա շ խ ա ր հ ի , թշնամի դրաւ մ ան աակ տառապելէ վերջ՛ Գերման
մերթ Հ անգիս ա լոր պաՀե բոլ սլաարել մեր յոլա Ա պ ր է ի հ ն օ ր ե ա յ փ ա ո ք ի վ ա յ ե լ ք ո վ , բանակներ ո չարաչար պա բա ո լաճ՝ կր նաՀանջէ ին
խսւ բութ իւննե րր ։ - Այսպէս, վշաաՀար դէպքի I Ազատ օ ր ե ր ի բ ո յ ր ն ր ն բ ո շ խ ն է ի : եւելեան եւ արեւմտեան ճակատներ կն : Տեղ աեզ
՛ք՛
կր –մասնակս ի ՜արտասուք թավ» ել ուի..եր կին քէն , / յոււսահատական > կա յարձակումներ կր գո բհ է ին
րախ տարեդարձի ֊մը , նոյնիսկ ձմրան ,//կ՜ջ, Հանդերն ընկնէի գիշեր ու «երեկ, Հ տ կառա կորդ գիծերուն մէջ ճեգք֊մր բանալու յո յ–
Ա՚րԱ Ա ՚ ի յ ս ն հ ո ւ ն փ ա փ ա ք .հո գււլս մէջ. պ ա հ ա ծ , .. //ով՛, Ա՝իւս կողմէ կը սաստկացնէին նոր զէնքերու
. ՜. ՜ - *.՝ .
բազուկ մր կ՚երկարէ– մեզ՛ քաՓալեվէ, իսկ մեբ /յո Կրօ՜քիս՛ ս ե ղ մ ե լ ո վ կ ա ն ա չ հ լ ծ ա ղ ի կ , ՜ գոբ&աօ՝ութիւնրՀ մ ասնաւո ր՛ապէս ռմ բակո&ե լու
.•
ցեբուն կր մասնակցի ընկերացնելով քամի մր , ճ>երմ ա ր ց ո ւ ն քԱհրով ր ֊ ր ջ է ի նրանց : Համար Ա&գլիոյ ; մայրաքաղաքը եւս Անվէբս-ի, նա֊
գրո՜չսեբ֊ր բաբա է : - • ւաՀանգիստր՛, Գաղտնի նոր զէնքերու ս պա ոն ալիք՜––
Այսպէ ս , իր այսօր ո լան զուարթ ծագումէ Տեսնէի անոնց դէմքերր կորած, նեբով ալ կ՛ուղէին բարձր պաՀել բարոյական կո–
Ողջոյն լսէի արտից ու սամբից ,
մեզ կր աբամադրէ լաւաաեսօրէն գաաելու աՀւ Պարղհլով անխխնդ որբ սիրտս նրանց , րովր դերման ՜ԺՀՈ ղո վո ւբ դին , որ սկսահ՜ էր յուսա–
թաժին ուղէի վիշա ու բերկրանքից :
ւոբ վիշտեբու վախճանը։ Հատիլ իր յաղթական բանակներուն նաՀանջր
Իրականին մէջ, ժամանակը իր Լաւււիկբ տեսնելով բոլոր ճակատներուն վբա յ :
փոխէ, մէզ թիլ աւելի կը Հագնի, 1945= Ան, ըւ Ասոնք, բոլորր ո եւ է օգուտ պիտի չունենա
մեզի,.ՅեՏ օրր անգամ մր միայն կբ փսխուի մի՛է Վանքերի խնկած բոյբր շնչէի. յին, որոաիՀետեւ պատերազմ՛ ի ճակաաազիբ ր վբճ–
Անցնէի աւեր բերդերի մօտով,
գիրնալով ու բնաւ նիՀարնալով։ Միոչ մենք շ. Արձագանգ տալով բոլոր կանչերին , ռուան էր 1944 Յունիս 6ին՝ երբ դաշնակից բա–
Յուղոսսծ հեծէի նրանց կարօտով։
բաթը մէգ - երկու կր փոխուինք* մեր չափը, մ\ ն ակն ե՛լք՛ը ցամ աք ելան . Ֆ՛րանս այի եզերքներ կ ն ել
նաւանգ վեց տարիէ ի վեր այնքան պակսած է ղ եբման զօրավաբնեբբ շկբցան &ով թավւել զա– ,
ձեռք կր մտնէ օձիքներէն ներս։ ԳՈՐԵԱՆ նոնք ինչպէս կր սպառնային տարիներով՚՚.
Մեր շապիկին ու ժամանակի շապիկին միչ\ Այդ թուականէն վերջ պատերազմին շ ա լա լ -
ուրիշ մեօ՜ տա ր րե ր ո լիք ի ւն մըն ալ կայ; • Մեք Կազանգի առթիւ թռչնաձել փոկեւլներ Էին ա֊ նակուիլբ իսկական աղէտ մ ր եղասլ ամբողջ ԷՏւրոա.
կը փոխուինք երբ տեսնենք որ օձիքը աղտոտեր , սոնք, չպաղելու Համար պարկերու մէչ1 փաթաթ պայի , մանաւանդ Ֆբանոայի , Պելճիքա յի , Հո լան-
իսկ տարին անտարբեր է նման ճղճիմ բաներով ուած՝, ո ր ո՛քէ ո թո քրն ու Համբ ուրիշ ոչ մէկ օր տայի ել (\*եբմասնիոյ ժողովուրդներուն Հ ամար•• % ,
Րր շապիկը կրնայ պատառոտիլ թնդանօթի Հա կրնայինք գտնել եւ որոնց անուշաբոյր շողին կոիւներբ աւելի կատասզի կե րպով առաջ տասբուե–
ո լածներէ, արիւնաքամ բ/լալ գազանային սպունգ կարծես Հիմա գ ե ռ կ՚արրեսնէ քիմքս *»• ցան , իսկ օդային յասրձակու մներբ դաշնակիցնե
ներէ, այրիլ մբկիլ ՀրդեՀներէ, եթէ նոյնիսկ դե– րուն կոյչմ է գերագո յն աստիճանի Հասան , քարու
ձան մր չմնայ անկէ, Տարին, անթարթ ու անսև /.Տ , ո՛ տա յր ինձ .... քանդ բնե լով Գերմանիոյ շկն ու ծաղկեալ քա
լտյլ կբ սպասէ մինչեւ վերջնագոյն մաներկրորդ Բայց ո՛ չ ոք...–. ղաքն երր ւ
եւ ապա կբ նորուի ,. թիւ մ բ փոխելով : Ի՞նչ եզան այս բոլորը; Ի՞նչ մնաց տուն՚էն։ 1945/՛ սկիզբկն իսկ որոշ կ՚եբեւար պատեբաղ֊
՚ Լ 7 "՛ձ է՚՚՚Լ ՚1Լ֊ ՚ 1 Հ։ օ ՀայբիկրՓ
Մազթել -— ուրիշ ի՞նչ կարելի է բնե լ -—• մ՝ա\֊ ՚ ՚ ֊՛չ– ււ ււ * ւ ւ լ ւ ւ ւ :•- ֊ *
որ զին՛
թել որ 1945/՛ .շապիկը ճերմակ մաս մը կաբենպ Երբ 1914/ պատերազմբ ծագեցաւ մին մօաոտլուտ՛ վաիւճանը։ Տարիներէ ի վեր խոր
որ քա շո լա հ~ էր աշխատանքէ , վախնալով Հրդս՚յի" դաշնակցին կոգմէ սլ ա Հ ա ն ջ ո ւ ա հ երկ
պաՀել փոխուելէ սաաԳ եւ այնպէս անոնի երթա։ պիտի մեկնինք, ձեռք առաւ իր Հին զործը>, րորդ ճակատը իր բասբեբար ասբգիէձւքբ տուաօ՜ Էրէ
լրադրավաճառութիւնր Գում - Գափուի կայարանը Մարգկութիւնբ՝ ^որ աոտ բուտն սեմին աիա յ իւա–
Կաղանդ , ամանոր , ի՛՜նչ երազ ^՚ԲՐ վ՚՚՚Հ՛ ու ր օր մը կառախումբի մր Հարուածին կր ՚/ոՀ– ղազութեան եւ լաւագոյն օբեբոլ անուշ յոյսերով
էինք, ի՛՛նչ յիշատակ՝
՛՛էէ, խանդաղատանքը երբ ձ՜եր ենք ու մեր սիրտի Ո ԼԿ՛ էլ օրօրուէր է Համբերութեամբ կբ տանէր այն բո
մրոտած Է այլեւս։ ՛֊ լոր սեգմոլմնեբր , որոնց ենթարկուած էր ս/ատե–
Կռնակս մաՀճակալին փակցուցած , աչքեր * Ես աքսորուած էի, կրտսերներ։. Արտաշէ ս բազւք՛ի սկիզբէն ի վեր ւ՛.
մձ
փակ, մութին մ Էք կր տեսնեմ շարժանկարի եւ Արմենակ թրքական բանակն առնուած է ին , Մայիս Տին անձնատու բ եղաւ Գերմանիա , երբ
սեղանէս
թրթռուն անցքը, մեր Պոլսոյ տանին կր ն Ս՚եսբոպբ անՀետ էր։ Գլուխ ղ լ իւ ի Աքր դէն մ ա յրաքաղաքր գրաւուած էր կաբմ իր բա
անտէր
մինչեւ ... ու անմիից մնացած էին խեղճ մտյրիկւ նակին կողւքկ եւ. Հիթլէրն ոլ Կէօպէլսբ ան սա
Բայց մինչեւ ո՞ւր միւոք իմ, մինչեւ ո՞ւր, /.- ու դեռատի քոյրս ԶարուՀին որ չարաչար կ աշ պան եո ած֊ ;
թէ կէտ ի մ ր վրայ չմ կրատեմ ժ ապա լ էն ր : խատէ ր ապրեցնելու զինքն ու մայրը։
Այսօր երբ կ՝ոգեկոչեմ Հին կաղանդի վւշրանք–՜ ՝•• \՝)\ԾԷ~ս՝ բղ*՝ չ*։ > ս ՚՛ ՚ * յ – " ք ՜ււ ^ . ՚ ^ .ւ՛ ձ ՚ ^ ••••V. - ֊ //./// պատմական որը խելայեղ խրախճան ու––
ներ , անմիշապէս կր յիշեմ ՄսմպՈւմէ/, մեր խմ Զմայլելի աչքերով եւ թերեւս մեր բոլորէն թիւննեբով տօնուեցաւ ամբողջ ա շխա ր Հ ի մէջ , որ
բագրատունը ուր ՛Բաս իմ ամէն տօնի աո թիւ «/"՚– սյց չար բնկերներէ տարուած վերջապէս կ՚ազտաոէբ տարիներ տեւող մղձաւան
լոլր պատշաճի» գրութիւն մը կը պաՀան9էր , որ մերսր փոքրագոյնը՝ Մեսրոպ անՀետ կորած էր աք– ջէ մը Հ ճիշդ երեք ամ՛իս վերջ, օգոստոս Տին իր
կր քղայնացնէր զիս իր պա յմ ան ա ղր ա կան ո լ– սորի ճամ բաներ՚յնեոր 1-ն վրա յ Հ կա բալին անձնատուր կ՚րԱաբ ճափոն, որ թկել իր
թեամբը։ իսկ ամէն կազանգի «բացառիկ թիւ.» մբ բ անուշիկ մե, գեբմ ան զինակիցին պէս բոլոր ճակատներու աիբա յ
\թ կար չա կան գեգեցկութեամ չէր պարտուած , սակայն տեղի կա. տաս ր նոր ղէ"քթ
,ա րաւ ու գա բկեցինք բա ր եկաւք ոնտան իքի
սարքելու յանձնաոոլ էր մեր ողբացեալ Թէոդի– քոյրր մր Հիլլէական ռումբին առջեւ։
կր Ա մ է ն ո ւ ն Տ ա ր ե ց Ո յ ց ր / , աննախորդ եւ ւսնյա– մր Ամերիկայի մէկ անկիւն ր ուր ան ունի Հիմա ճափոնի պարտութեամբ , պատերազմր իր,
քոբդ Հեղինակը որու ձեռքէն ճողոպրիլ աւելի բ ա զմաթ ի ւ Հարսն աաւցոլ աս զջի կ"եբ ւասկանօրէն կր վերջանար։ Գրեթէ ութ ամիս ան
դժուար էր քան թրքական ոստիկանին : կուգար Լք ս Հազիւ ամուսնացած , Հաղիլ ՚ւգր, •ւնիկս ցած է անկէ ի վեր ։
քովս, ձեռքբ ուսիս , միւսովր կզակս շոյելով , ա– ծնած Փարիզ կ՝>էյ^այի ուր այժմ երկու <փհ– 1Լեբջացալ սլատե րազմբ , բաս յց կաս բ ելի չէ րԱեէ
ղաքանքի բոլոր ծալքերը այտին վրայ, «բան մր» ց՚ւ՛ » տզաք ՛ունիմ յ թէ վ ե բաՀաստատուած է խաղաղութիւնրՀ
կ՚ուզէր։ Կր դժկամակիմ : «Մ՚նեբ պէ՛ , ինծի ա– Աբտաշէսն ու Աբմենակր ծերունի ՜մայր ի կր \)ւ րաալայի մէջ աք ենք շատ բան չենք գիտեր թէ
,
մօթով մի՛ ձգեր»։ «Լա՛ւ»։ Համբոյր մր եւ ձերքի Քա Հ^քշելէն տարին նաիլ վ^օրֆոլ ել ապա Աթկնք ի՛նչ կ՛անցնի կբ դառնայ Հեռաւոր Չինաստանի
ուժգին սեդմում մբ շնո րՀակալոլթեան :՝ Բայց երբ ուր Արտաշէ ս մ եռալ Հ իւծախտէ ՝ Պա լքանեան եւ
երկու քալլ Հեռացաւ, մեկնած պւսՀուն , մատի աքեծ պաւոե րասզմնե բու ւսմ բողջ բնթացքին զին ո լոդ Հնղկա չինի եւ, Հ ււլան աո աս կան կղզիներուն մէջ Հ
Հ րասա ք/երր Հեն
սպառնական շարժում մր կ՛երկարի դէպի ինձ եւ րութեան մէջ Հ ալած րԷԼաք ո՛է ։ Մ ար տ ան աաւ լեր ր, օզանաւեբն ւ բեր ուս ու
՝յՔ՜
ուժեղ ձայն մր կբ գոչէ կիսււլվւակ ղրան ետելէն. ա ւս ւղ ատ եր ւ յզմին երբ Յ՚ունասաան պր լ ւ։ ւս ծՀ\ ղդեոռո \Հք քաա/յրր. Արեւելքի ^
ցաւ ւսմ էն էն ղաբՀ ուբելի թ շուաս ռութ իւնր , մ ա յ բ ո
կ՛ուզեմ ՀասՀ • . * իւոստացա ր այլեւս , վաղր նե բու/ւ ղ՝ ր ա յ :
կ՛ ո ւ դե մ , ապա թէ ո է • * • ւիակտծ է առյասւ էտ իր աչքե բ ր իր Հ ե ո ա կա յ սի ՛Ծայր. Արեւելքէն վերջ կբ խլրտի նաեւ Մեր
( Հանդիսական աոիթներուի դժ կասմօրէն ու րելիներուն ս սլաս մ ան տեսիլքին վրայ * էս^է Արմե– ձաւոր Արելելքբ , որ գրեթէ զերծ մնացած էր պա
կան որ եր բեմն : իրաքի եւ Աո1րիոՏ
Հարկագիր կերպով գրուած է^ե ր նակ եթէ ողԳ մնաց , իր կեանքբ Հրաչքի մր մնա տերազմի արՀաւիրքներէն կր
խանզավառա - մր Հանգամանքը
աւելի յա$ոզ են քան Հեղինակին ցորդն է պարզապէս : 1941/՛ գէ"1ք1–րբ մի9աղէպի
թեամր գբասծնե բ ը) % ՛հ ե ր կ ա յացնէին :
... Պոլիս, Փարիզ, Աթէսք, Ամերիկա, Սու֊ Աուրիո յ մէշՀ անղ/եւֆրանսական մրցակցու
... Ո՛ աո այր ինձ , այ ո՛ , ո՛ ասա յր զերե կոն Ա– բիտ եւ դռռ ո՜ ւբ * » * : Չափէ՛ տա բա յՇծ ՜ ո ոււթլի ւն բ ան– թիւ՛ն ր այս ամառ ցաւալի դէպքերու տեգի տուաւ.։
աՀման եւ ւնմել բ ձեն ալի կարօտին ՝,
մ ան ո բայ : Հետեւանքն այն եղաւ, որ 1918^ ՏԼինաղագտրէն ի
Պ՚՚լսոյ մեր տնակին մէջ ասՀաս կբ աոեսնեմ աբ Առաջ, ւլոնէ մեբ ոսկորնեբբ իրարու մօտ էին ՚՚Ս՚Ր Հ ո՛ւատտ բու թեան ենթակայ այգ երկիբներր
ղէն յարգաբանքբ ոնկռւզենիէ բո լոբակ սեղանին եւ տօնական օրերուն՝ մեբ սառ ւե բներ ր անոնց քո վ երեւապէս գտան իրենց անկախութիւնը եւ մտան
ուր իրենց պատկառելի դիբքեբր զբաւաձ՛ են փէլ– վիկը ^Լ՚լեջ^՚էէ" դէլերանց, ծառեբու շուքին տակ Միացեալ Ազգերու շարքին մէչ*։ Արաբական եր
՚Ք^էն, ղԷ՜րաԷ՜Տ/ , անուշապուր բ , պաՀակաա^ ւզաու– իրար տաքցնելու եւ կարօտի խօսքե ր փ ո իւ ան սլկե կիրներու դաշնակցութեան գագափարը ՀետղՀետէ
ղի պնակներով : Արեր առաջ ղ&ազրոլթեան թուղ լու Համար, ԼՀ՚ջմոլիկ Հուրերու կերպարանքով։ Հող կը գտնէ , մինչ Պաղեստինի մէշ Հրէական
թերու աիբայ ղեղասդբահ՝ ու Նակոաահ ենք զէյնոր– Այսօր , ս բրուած շի րիմ մր Պալրքլբի մէկ լտու իւլրտումներր նոր ողեւորութիլն կը ստանան :
Հսւլոր ՝1թՈ բ Տարի եա֊ բաբի կւսզէաւնզ՚ծ բաս եր<ր , Հ ա– տի ին ւուսկ, անՀետ լիսս մբՏաբսոնի բացաստաննե Աւելի վեր բարձրանալով, կը տեսնենք որ Ա*
մեմի էիոշիներով աը սլա գրելու. Համար զանոնք րուն վրաս Հ,. երկու իրարմէ Հեռու Հողակոյտ 3 ո ւ– րելեէԼան հյնղիրր աււաւե լ քան երբեք օրակարղ ի
օրու՜ան քաղցրաւենիներուն վբայ ՝• ն աստ անի մէջ , Հոս կիսաբաց ւիոս մ ր ուոքերոլււ Հարց է : 1-րանեան Ատ բ սլա տ ա կան ր՝ իբրեւ Հետե
թու լլլ ա րւ բո լո րէն վե բ մեբ աիւո րժակներուն ւ9ե։ ւ ասնսի խ ո լ ս աս ւփելի Հ եռան կ ւ սնծ այրա– ւանք ներքին յեղափոխութեան մ ր՝ ինքնավար"/ -
թռիչ ք ելու աա ր ուրիշ աղնակ մ բ՝ լ>ահ|ւՕ//// պրուս ի ծիր Ամերիկայի մկկ անկիւնբ ։ թիւն Հռչակեց , Հովանաւոր ունենալով քՕորՀրղ տ–
էք՚ոուկբ ո բ կաղասնղ է կաղանդ մ իա յն կր շինու էր , յԻ՛1՛ Մ իութիւնբ։ Այն պաՀ ուն՝ երբՄոսկուա յի մէշ*
մանաւանդ մ ա յրէկէո շինա&բ Համ լ՛ա ւե ա լ էր թա ** * ք՝ա յց , բա՛ լ է ժ ա պա ւ էն ։ երեք մե& պետութեանց արտաքին նախարարներր
ղին մէջ եւ անզամ մբ ճաշակոդբ լէ Ս մոռնար Աչքերս կբ խոլորին , սիրտիս վրա յ կա թ ի լհ ե ր ժողով գումարած են՝ աշխարՀի նոր քաբաէսր
. կբ նետ ո լին ինչպէս կոպիճներ Հորին մ էջ , բաւա գծելու Համար, ԽռրՀրդային Միութիւնը մէՓտեղ
՚ ւ ա յ ն ՝1 կա՛ն է , կբ խզեմ Հոսանքը , քանի ձեռքերս դեռ գրաւ իր ծրագիրները՝ Արեւելքի , մասնաւոր աս/է ս
« ծ ւ բաբի կաղանղ»
, այո, բաբի էին այն ա– չեն ւ սա ււ ա ծ պակուցումէ : իրանի եւ Թուրքիոյ մասին։ Ատբպատականի կա
՜սւեն՛ կազ ան զներ ր ,՜ք
տարուած իրոգութենէն վեբչ^, յանուն Վրաստանի
պաՀ ա նչՊւեր գրաւ՝ խորՀրգային սաՀմաններուն
քարիւղի լամբարին է ո յ ս ը մինչեւ Հեհ՜կլփաբ ք . • ՚ Բայց ո*վ էր որ դրութիւն մր կ՚ուզէր մէշ յլու" Համար Ա ել ՛Ծովու եզերքները I ա–
նուէբներուն
կ՚ուտէ ինք ու կբ։ զբօսնէ ինք մեր ինձմէ : 1^՝էոգիկի ոգթ՚ն թէ Աիսաքեան Հ^աւարշր ; թումէն մինչեւ Կ ի ր ա ս ոն՝ Համապատասխան ներք–
Հեա , ու\ կբ պառկէինք աո աւօաեան մթնշաղին ող– ԱՀա՛ Հեզի Հայ բետան իքին կաղանդի Ն՛ո՛ր նամսքսով մը.) որ սակայն չի պարփակեր Հայերու,
պաՀանջած *Լ.ասէ)
ջո լնելու Հ ամար կանչր ՜փոկե ղավ աճ առն ե բ ո ւն . պատ մ ո ւթի ւնր յ Պիթլէսի Յւիլսոնեան սաՀմանները՝ թուր՛*
՝թոլշլար–; քՈլլքրՈՆլաբ 8ԱԿՈԲ ՏԷՐ • 8ԱԿՈԲԵ1Ռ եւ կրղրումի նաՀանգներուն մէՀ։
Fonds A.R.A.M
(ԹԵՐԹ ՄԸ՝ ԲԱՆՏԻ ՕՐԱԳԻՐԷՍ)
Կ՚ոլգԷի լինել մի անհոգ մանուկ, 1945 աաբին պաաոմութեան յանձնելէ առաջ ,
Երկուշաբթի,-1 Յունուար 194Տ Անխոսվ սրտով՝ ե ւ միշտ անասլւսկ, կ՛արժէ ակնարկ մը նեւոել աշիւարՀի քաղաքական
Ա՚աւացած ամէն վիշտ ու արտասուք ,
կացութեան ՛էրա յ ա յնպէս ինչպէս կր ներկայա
Այ– է աո ա Աղ՛ւ > կա պո յա լո լսաՇ.\ Խ ա յ տ ա լ ա ր հ ւ ի ջ ե ր մ շուղերի տակ : նայ այս ա ա ր եվեբջին :
ճան.չ առասւօա մբ որ սլայծառութիւն եւ յոյս Տարին սկսահ– էր լաւ պայմանեբոլ մէջ՛. Ֆբ՛
սբաւկէ աաիրւոեբոա. մէջ ։ Հայրենի ազատ երկնքի ներքոյ , րանսա ազաւոաղբուահ կբ ասւելի քան չորս աարի
Բնութիւնր նուրբ երգիծաբան մ բն կ որ ղի՛ կ ո ւ ս ա կ ա ն գրկում՛ մ ե ր ր ն ա շ խ ա ր հ ի , թշնամի դրաւ մ ան աակ տառապելէ վերջ՛ Գերման
մերթ Հ անգիս ա լոր պաՀե բոլ սլաարել մեր յոլա Ա պ ր է ի հ ն օ ր ե ա յ փ ա ո ք ի վ ա յ ե լ ք ո վ , բանակներ ո չարաչար պա բա ո լաճ՝ կր նաՀանջէ ին
խսւ բութ իւննե րր ։ - Այսպէս, վշաաՀար դէպքի I Ազատ օ ր ե ր ի բ ո յ ր ն ր ն բ ո շ խ ն է ի : եւելեան եւ արեւմտեան ճակատներ կն : Տեղ աեզ
՛ք՛
կր –մասնակս ի ՜արտասուք թավ» ել ուի..եր կին քէն , / յոււսահատական > կա յարձակումներ կր գո բհ է ին
րախ տարեդարձի ֊մը , նոյնիսկ ձմրան ,//կ՜ջ, Հանդերն ընկնէի գիշեր ու «երեկ, Հ տ կառա կորդ գիծերուն մէջ ճեգք֊մր բանալու յո յ–
Ա՚րԱ Ա ՚ ի յ ս ն հ ո ւ ն փ ա փ ա ք .հո գււլս մէջ. պ ա հ ա ծ , .. //ով՛, Ա՝իւս կողմէ կը սաստկացնէին նոր զէնքերու
. ՜. ՜ - *.՝ .
բազուկ մր կ՚երկարէ– մեզ՛ քաՓալեվէ, իսկ մեբ /յո Կրօ՜քիս՛ ս ե ղ մ ե լ ո վ կ ա ն ա չ հ լ ծ ա ղ ի կ , ՜ գոբ&աօ՝ութիւնրՀ մ ասնաւո ր՛ապէս ռմ բակո&ե լու
.•
ցեբուն կր մասնակցի ընկերացնելով քամի մր , ճ>երմ ա ր ց ո ւ ն քԱհրով ր ֊ ր ջ է ի նրանց : Համար Ա&գլիոյ ; մայրաքաղաքը եւս Անվէբս-ի, նա֊
գրո՜չսեբ֊ր բաբա է : - • ւաՀանգիստր՛, Գաղտնի նոր զէնքերու ս պա ոն ալիք՜––
Այսպէ ս , իր այսօր ո լան զուարթ ծագումէ Տեսնէի անոնց դէմքերր կորած, նեբով ալ կ՛ուղէին բարձր պաՀել բարոյական կո–
Ողջոյն լսէի արտից ու սամբից ,
մեզ կր աբամադրէ լաւաաեսօրէն գաաելու աՀւ Պարղհլով անխխնդ որբ սիրտս նրանց , րովր դերման ՜ԺՀՈ ղո վո ւբ դին , որ սկսահ՜ էր յուսա–
թաժին ուղէի վիշա ու բերկրանքից :
ւոբ վիշտեբու վախճանը։ Հատիլ իր յաղթական բանակներուն նաՀանջր
Իրականին մէջ, ժամանակը իր Լաւււիկբ տեսնելով բոլոր ճակատներուն վբա յ :
փոխէ, մէզ թիլ աւելի կը Հագնի, 1945= Ան, ըւ Ասոնք, բոլորր ո եւ է օգուտ պիտի չունենա
մեզի,.ՅեՏ օրր անգամ մր միայն կբ փսխուի մի՛է Վանքերի խնկած բոյբր շնչէի. յին, որոաիՀետեւ պատերազմ՛ ի ճակաաազիբ ր վբճ–
Անցնէի աւեր բերդերի մօտով,
գիրնալով ու բնաւ նիՀարնալով։ Միոչ մենք շ. Արձագանգ տալով բոլոր կանչերին , ռուան էր 1944 Յունիս 6ին՝ երբ դաշնակից բա–
Յուղոսսծ հեծէի նրանց կարօտով։
բաթը մէգ - երկու կր փոխուինք* մեր չափը, մ\ ն ակն ե՛լք՛ը ցամ աք ելան . Ֆ՛րանս այի եզերքներ կ ն ել
նաւանգ վեց տարիէ ի վեր այնքան պակսած է ղ եբման զօրավաբնեբբ շկբցան &ով թավւել զա– ,
ձեռք կր մտնէ օձիքներէն ներս։ ԳՈՐԵԱՆ նոնք ինչպէս կր սպառնային տարիներով՚՚.
Մեր շապիկին ու ժամանակի շապիկին միչ\ Այդ թուականէն վերջ պատերազմին շ ա լա լ -
ուրիշ մեօ՜ տա ր րե ր ո լիք ի ւն մըն ալ կայ; • Մեք Կազանգի առթիւ թռչնաձել փոկեւլներ Էին ա֊ նակուիլբ իսկական աղէտ մ ր եղասլ ամբողջ ԷՏւրոա.
կը փոխուինք երբ տեսնենք որ օձիքը աղտոտեր , սոնք, չպաղելու Համար պարկերու մէչ1 փաթաթ պայի , մանաւանդ Ֆբանոայի , Պելճիքա յի , Հո լան-
իսկ տարին անտարբեր է նման ճղճիմ բաներով ուած՝, ո ր ո՛քէ ո թո քրն ու Համբ ուրիշ ոչ մէկ օր տայի ել (\*եբմասնիոյ ժողովուրդներուն Հ ամար•• % ,
Րր շապիկը կրնայ պատառոտիլ թնդանօթի Հա կրնայինք գտնել եւ որոնց անուշաբոյր շողին կոիւներբ աւելի կատասզի կե րպով առաջ տասբուե–
ո լածներէ, արիւնաքամ բ/լալ գազանային սպունգ կարծես Հիմա գ ե ռ կ՚արրեսնէ քիմքս *»• ցան , իսկ օդային յասրձակու մներբ դաշնակիցնե
ներէ, այրիլ մբկիլ ՀրդեՀներէ, եթէ նոյնիսկ դե– րուն կոյչմ է գերագո յն աստիճանի Հասան , քարու
ձան մր չմնայ անկէ, Տարին, անթարթ ու անսև /.Տ , ո՛ տա յր ինձ .... քանդ բնե լով Գերմանիոյ շկն ու ծաղկեալ քա
լտյլ կբ սպասէ մինչեւ վերջնագոյն մաներկրորդ Բայց ո՛ չ ոք...–. ղաքն երր ւ
եւ ապա կբ նորուի ,. թիւ մ բ փոխելով : Ի՞նչ եզան այս բոլորը; Ի՞նչ մնաց տուն՚էն։ 1945/՛ սկիզբկն իսկ որոշ կ՚եբեւար պատեբաղ֊
՚ Լ 7 "՛ձ է՚՚՚Լ ՚1Լ֊ ՚ 1 Հ։ օ ՀայբիկրՓ
Մազթել -— ուրիշ ի՞նչ կարելի է բնե լ -—• մ՝ա\֊ ՚ ՚ ֊՛չ– ււ ււ * ւ ւ լ ւ ւ ւ :•- ֊ *
որ զին՛
թել որ 1945/՛ .շապիկը ճերմակ մաս մը կաբենպ Երբ 1914/ պատերազմբ ծագեցաւ մին մօաոտլուտ՛ վաիւճանը։ Տարիներէ ի վեր խոր
որ քա շո լա հ~ էր աշխատանքէ , վախնալով Հրդս՚յի" դաշնակցին կոգմէ սլ ա Հ ա ն ջ ո ւ ա հ երկ
պաՀել փոխուելէ սաաԳ եւ այնպէս անոնի երթա։ պիտի մեկնինք, ձեռք առաւ իր Հին զործը>, րորդ ճակատը իր բասբեբար ասբգիէձւքբ տուաօ՜ Էրէ
լրադրավաճառութիւնր Գում - Գափուի կայարանը Մարգկութիւնբ՝ ^որ աոտ բուտն սեմին աիա յ իւա–
Կաղանդ , ամանոր , ի՛՜նչ երազ ^՚ԲՐ վ՚՚՚Հ՛ ու ր օր մը կառախումբի մր Հարուածին կր ՚/ոՀ– ղազութեան եւ լաւագոյն օբեբոլ անուշ յոյսերով
էինք, ի՛՛նչ յիշատակ՝
՛՛էէ, խանդաղատանքը երբ ձ՜եր ենք ու մեր սիրտի Ո ԼԿ՛ էլ օրօրուէր է Համբերութեամբ կբ տանէր այն բո
մրոտած Է այլեւս։ ՛֊ լոր սեգմոլմնեբր , որոնց ենթարկուած էր ս/ատե–
Կռնակս մաՀճակալին փակցուցած , աչքեր * Ես աքսորուած էի, կրտսերներ։. Արտաշէ ս բազւք՛ի սկիզբէն ի վեր ւ՛.
մձ
փակ, մութին մ Էք կր տեսնեմ շարժանկարի եւ Արմենակ թրքական բանակն առնուած է ին , Մայիս Տին անձնատու բ եղաւ Գերմանիա , երբ
սեղանէս
թրթռուն անցքը, մեր Պոլսոյ տանին կր ն Ս՚եսբոպբ անՀետ էր։ Գլուխ ղ լ իւ ի Աքր դէն մ ա յրաքաղաքր գրաւուած էր կաբմ իր բա
անտէր
մինչեւ ... ու անմիից մնացած էին խեղճ մտյրիկւ նակին կողւքկ եւ. Հիթլէրն ոլ Կէօպէլսբ ան սա
Բայց մինչեւ ո՞ւր միւոք իմ, մինչեւ ո՞ւր, /.- ու դեռատի քոյրս ԶարուՀին որ չարաչար կ աշ պան եո ած֊ ;
թէ կէտ ի մ ր վրայ չմ կրատեմ ժ ապա լ էն ր : խատէ ր ապրեցնելու զինքն ու մայրը։
Այսօր երբ կ՝ոգեկոչեմ Հին կաղանդի վւշրանք–՜ ՝•• \՝)\ԾԷ~ս՝ բղ*՝ չ*։ > ս ՚՛ ՚ * յ – " ք ՜ււ ^ . ՚ ^ .ւ՛ ձ ՚ ^ ••••V. - ֊ //./// պատմական որը խելայեղ խրախճան ու––
ներ , անմիշապէս կր յիշեմ ՄսմպՈւմէ/, մեր խմ Զմայլելի աչքերով եւ թերեւս մեր բոլորէն թիւննեբով տօնուեցաւ ամբողջ ա շխա ր Հ ի մէջ , որ
բագրատունը ուր ՛Բաս իմ ամէն տօնի աո թիւ «/"՚– սյց չար բնկերներէ տարուած վերջապէս կ՚ազտաոէբ տարիներ տեւող մղձաւան
լոլր պատշաճի» գրութիւն մը կը պաՀան9էր , որ մերսր փոքրագոյնը՝ Մեսրոպ անՀետ կորած էր աք– ջէ մը Հ ճիշդ երեք ամ՛իս վերջ, օգոստոս Տին իր
կր քղայնացնէր զիս իր պա յմ ան ա ղր ա կան ո լ– սորի ճամ բաներ՚յնեոր 1-ն վրա յ Հ կա բալին անձնատուր կ՚րԱաբ ճափոն, որ թկել իր
թեամբը։ իսկ ամէն կազանգի «բացառիկ թիւ.» մբ բ անուշիկ մե, գեբմ ան զինակիցին պէս բոլոր ճակատներու աիբա յ
\թ կար չա կան գեգեցկութեամ չէր պարտուած , սակայն տեղի կա. տաս ր նոր ղէ"քթ
,ա րաւ ու գա բկեցինք բա ր եկաւք ոնտան իքի
սարքելու յանձնաոոլ էր մեր ողբացեալ Թէոդի– քոյրր մր Հիլլէական ռումբին առջեւ։
կր Ա մ է ն ո ւ ն Տ ա ր ե ց Ո յ ց ր / , աննախորդ եւ ւսնյա– մր Ամերիկայի մէկ անկիւն ր ուր ան ունի Հիմա ճափոնի պարտութեամբ , պատերազմր իր,
քոբդ Հեղինակը որու ձեռքէն ճողոպրիլ աւելի բ ա զմաթ ի ւ Հարսն աաւցոլ աս զջի կ"եբ ւասկանօրէն կր վերջանար։ Գրեթէ ութ ամիս ան
դժուար էր քան թրքական ոստիկանին : կուգար Լք ս Հազիւ ամուսնացած , Հաղիլ ՚ւգր, •ւնիկս ցած է անկէ ի վեր ։
քովս, ձեռքբ ուսիս , միւսովր կզակս շոյելով , ա– ծնած Փարիզ կ՝>էյ^այի ուր այժմ երկու <փհ– 1Լեբջացալ սլատե րազմբ , բաս յց կաս բ ելի չէ րԱեէ
ղաքանքի բոլոր ծալքերը այտին վրայ, «բան մր» ց՚ւ՛ » տզաք ՛ունիմ յ թէ վ ե բաՀաստատուած է խաղաղութիւնրՀ
կ՚ուզէր։ Կր դժկամակիմ : «Մ՚նեբ պէ՛ , ինծի ա– Աբտաշէսն ու Աբմենակր ծերունի ՜մայր ի կր \)ւ րաալայի մէջ աք ենք շատ բան չենք գիտեր թէ
,
մօթով մի՛ ձգեր»։ «Լա՛ւ»։ Համբոյր մր եւ ձերքի Քա Հ^քշելէն տարին նաիլ վ^օրֆոլ ել ապա Աթկնք ի՛նչ կ՛անցնի կբ դառնայ Հեռաւոր Չինաստանի
ուժգին սեդմում մբ շնո րՀակալոլթեան :՝ Բայց երբ ուր Արտաշէ ս մ եռալ Հ իւծախտէ ՝ Պա լքանեան եւ
երկու քալլ Հեռացաւ, մեկնած պւսՀուն , մատի աքեծ պաւոե րասզմնե բու ւսմ բողջ բնթացքին զին ո լոդ Հնղկա չինի եւ, Հ ււլան աո աս կան կղզիներուն մէջ Հ
Հ րասա ք/երր Հեն
սպառնական շարժում մր կ՛երկարի դէպի ինձ եւ րութեան մէջ Հ ալած րԷԼաք ո՛է ։ Մ ար տ ան աաւ լեր ր, օզանաւեբն ւ բեր ուս ու
՝յՔ՜
ուժեղ ձայն մր կբ գոչէ կիսււլվւակ ղրան ետելէն. ա ւս ւղ ատ եր ւ յզմին երբ Յ՚ունասաան պր լ ւ։ ւս ծՀ\ ղդեոռո \Հք քաա/յրր. Արեւելքի ^
ցաւ ւսմ էն էն ղաբՀ ուբելի թ շուաս ռութ իւնր , մ ա յ բ ո
կ՛ուզեմ ՀասՀ • . * իւոստացա ր այլեւս , վաղր նե բու/ւ ղ՝ ր ա յ :
կ՛ ո ւ դե մ , ապա թէ ո է • * • ւիակտծ է առյասւ էտ իր աչքե բ ր իր Հ ե ո ա կա յ սի ՛Ծայր. Արեւելքէն վերջ կբ խլրտի նաեւ Մեր
( Հանդիսական աոիթներուի դժ կասմօրէն ու րելիներուն ս սլաս մ ան տեսիլքին վրայ * էս^է Արմե– ձաւոր Արելելքբ , որ գրեթէ զերծ մնացած էր պա
կան որ եր բեմն : իրաքի եւ Աո1րիոՏ
Հարկագիր կերպով գրուած է^ե ր նակ եթէ ողԳ մնաց , իր կեանքբ Հրաչքի մր մնա տերազմի արՀաւիրքներէն կր
խանզավառա - մր Հանգամանքը
աւելի յա$ոզ են քան Հեղինակին ցորդն է պարզապէս : 1941/՛ գէ"1ք1–րբ մի9աղէպի
թեամր գբասծնե բ ը) % ՛հ ե ր կ ա յացնէին :
... Պոլիս, Փարիզ, Աթէսք, Ամերիկա, Սու֊ Աուրիո յ մէշՀ անղ/եւֆրանսական մրցակցու
... Ո՛ աո այր ինձ , այ ո՛ , ո՛ ասա յր զերե կոն Ա– բիտ եւ դռռ ո՜ ւբ * » * : Չափէ՛ տա բա յՇծ ՜ ո ոււթլի ւն բ ան– թիւ՛ն ր այս ամառ ցաւալի դէպքերու տեգի տուաւ.։
աՀման եւ ւնմել բ ձեն ալի կարօտին ՝,
մ ան ո բայ : Հետեւանքն այն եղաւ, որ 1918^ ՏԼինաղագտրէն ի
Պ՚՚լսոյ մեր տնակին մէջ ասՀաս կբ աոեսնեմ աբ Առաջ, ւլոնէ մեբ ոսկորնեբբ իրարու մօտ էին ՚՚Ս՚Ր Հ ո՛ւատտ բու թեան ենթակայ այգ երկիբներր
ղէն յարգաբանքբ ոնկռւզենիէ բո լոբակ սեղանին եւ տօնական օրերուն՝ մեբ սառ ւե բներ ր անոնց քո վ երեւապէս գտան իրենց անկախութիւնը եւ մտան
ուր իրենց պատկառելի դիբքեբր զբաւաձ՛ են փէլ– վիկը ^Լ՚լեջ^՚էէ" դէլերանց, ծառեբու շուքին տակ Միացեալ Ազգերու շարքին մէչ*։ Արաբական եր
՚Ք^էն, ղԷ՜րաԷ՜Տ/ , անուշապուր բ , պաՀակաա^ ւզաու– իրար տաքցնելու եւ կարօտի խօսքե ր փ ո իւ ան սլկե կիրներու դաշնակցութեան գագափարը ՀետղՀետէ
ղի պնակներով : Արեր առաջ ղ&ազրոլթեան թուղ լու Համար, ԼՀ՚ջմոլիկ Հուրերու կերպարանքով։ Հող կը գտնէ , մինչ Պաղեստինի մէշ Հրէական
թերու աիբայ ղեղասդբահ՝ ու Նակոաահ ենք զէյնոր– Այսօր , ս բրուած շի րիմ մր Պալրքլբի մէկ լտու իւլրտումներր նոր ողեւորութիլն կը ստանան :
Հսւլոր ՝1թՈ բ Տարի եա֊ բաբի կւսզէաւնզ՚ծ բաս եր<ր , Հ ա– տի ին ւուսկ, անՀետ լիսս մբՏաբսոնի բացաստաննե Աւելի վեր բարձրանալով, կը տեսնենք որ Ա*
մեմի էիոշիներով աը սլա գրելու. Համար զանոնք րուն վրաս Հ,. երկու իրարմէ Հեռու Հողակոյտ 3 ո ւ– րելեէԼան հյնղիրր աււաւե լ քան երբեք օրակարղ ի
օրու՜ան քաղցրաւենիներուն վբայ ՝• ն աստ անի մէջ , Հոս կիսաբաց ւիոս մ ր ուոքերոլււ Հարց է : 1-րանեան Ատ բ սլա տ ա կան ր՝ իբրեւ Հետե
թու լլլ ա րւ բո լո րէն վե բ մեբ աիւո րժակներուն ւ9ե։ ւ ասնսի խ ո լ ս աս ւփելի Հ եռան կ ւ սնծ այրա– ւանք ներքին յեղափոխութեան մ ր՝ ինքնավար"/ -
թռիչ ք ելու աա ր ուրիշ աղնակ մ բ՝ լ>ահ|ւՕ//// պրուս ի ծիր Ամերիկայի մկկ անկիւնբ ։ թիւն Հռչակեց , Հովանաւոր ունենալով քՕորՀրղ տ–
էք՚ոուկբ ո բ կաղասնղ է կաղանդ մ իա յն կր շինու էր , յԻ՛1՛ Մ իութիւնբ։ Այն պաՀ ուն՝ երբՄոսկուա յի մէշ*
մանաւանդ մ ա յրէկէո շինա&բ Համ լ՛ա ւե ա լ էր թա ** * ք՝ա յց , բա՛ լ է ժ ա պա ւ էն ։ երեք մե& պետութեանց արտաքին նախարարներր
ղին մէջ եւ անզամ մբ ճաշակոդբ լէ Ս մոռնար Աչքերս կբ խոլորին , սիրտիս վրա յ կա թ ի լհ ե ր ժողով գումարած են՝ աշխարՀի նոր քաբաէսր
. կբ նետ ո լին ինչպէս կոպիճներ Հորին մ էջ , բաւա գծելու Համար, ԽռրՀրդային Միութիւնը մէՓտեղ
՚ ւ ա յ ն ՝1 կա՛ն է , կբ խզեմ Հոսանքը , քանի ձեռքերս դեռ գրաւ իր ծրագիրները՝ Արեւելքի , մասնաւոր աս/է ս
« ծ ւ բաբի կաղանղ»
, այո, բաբի էին այն ա– չեն ւ սա ււ ա ծ պակուցումէ : իրանի եւ Թուրքիոյ մասին։ Ատբպատականի կա
՜սւեն՛ կազ ան զներ ր ,՜ք
տարուած իրոգութենէն վեբչ^, յանուն Վրաստանի
պաՀ ա նչՊւեր գրաւ՝ խորՀրգային սաՀմաններուն
քարիւղի լամբարին է ո յ ս ը մինչեւ Հեհ՜կլփաբ ք . • ՚ Բայց ո*վ էր որ դրութիւն մր կ՚ուզէր մէշ յլու" Համար Ա ել ՛Ծովու եզերքները I ա–
նուէբներուն
կ՚ուտէ ինք ու կբ։ զբօսնէ ինք մեր ինձմէ : 1^՝էոգիկի ոգթ՚ն թէ Աիսաքեան Հ^աւարշր ; թումէն մինչեւ Կ ի ր ա ս ոն՝ Համապատասխան ներք–
Հեա , ու\ կբ պառկէինք աո աւօաեան մթնշաղին ող– ԱՀա՛ Հեզի Հայ բետան իքին կաղանդի Ն՛ո՛ր նամսքսով մը.) որ սակայն չի պարփակեր Հայերու,
պաՀանջած *Լ.ասէ)
ջո լնելու Հ ամար կանչր ՜փոկե ղավ աճ առն ե բ ո ւն . պատ մ ո ւթի ւնր յ Պիթլէսի Յւիլսոնեան սաՀմանները՝ թուր՛*
՝թոլշլար–; քՈլլքրՈՆլաբ 8ԱԿՈԲ ՏԷՐ • 8ԱԿՈԲԵ1Ռ եւ կրղրումի նաՀանգներուն մէՀ։
Fonds A.R.A.M
