Page 125 - ARM_19-1945_04

ւտ բ տ ը ա ա ՉՍօւաւէԻւ ; < ս տ ա 8 Ա ւ՜՚ոճւհօտ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԸ

քօռձէ «ո I 21 կր պ ա է ւ ա կ հ Ի Հսպաաաևի
8.6.8. 878.286
ՕՄՕշէշսք-Րռթոծա^ : ՏՕ». ա Տ Տ ձ & ե ա կ(յկ Թ ւ ՚ ք ա կ ա Ա Հ ա ր ւ ա տ ա Ա ը
17, «Ա6 Օ&տտտտտ - Ր ^ ա Տ ( 1 3 6 )
761.։ Շ08. 15-70 - 0. Շ. 8. Բտոտ 1678-63 օ

ք՝ԱԺ՚եԵԳԻն–– Տար. 750, «ամ՛ս. 400. Յամս. 200 ֆրանք։ Լ շ 1\՚1օռօ16 ես ուրիշ թերթեր Հետեւեա՛լ Հեռա­

ՕՐԱԹԵՐԹ* Ատէշոձւ 5 Օ ճ ռ ա ե ռ 1945 Չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի 5 Դ ե կ տ ե մ թ • գիր ր կր Հրատարակեն Մոսկու՛ա յէն , Դեկա. 2

թուականով .

<*Է– ՏԱՐԻ - 17" ձոՈ66 » ° 4475-Նոր շրջան թ ի ւ 204 Խմբագիր՝ օ– ՄԻՍԱՔԵԱ՚ե ԳԻՆ՝ 3 Ֆր– Մաւկուայի անթելը կը ծանուցանէ , թ է Ամե­
ն ա յ ն Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը պ ա հ ա ն ջ ա ծ է Խ– Մ ի ո ւ ­

թեան կցել այն հայկական շրջանները որ ա յ ժ մ կը

ՄԵՐ ԽՕՍՔԸ Պատմութիւնը տաէքԼԽ հ գ՜տնոէին թրքական գերիշիւանութեա տ ա կ ։ կաթո–
ղիկոսր յ ա յ տ ա ր ա ր ա ծ է Սրեւանի մ՛էկ թ ե ր թ ի ն
օ, « Արտասահման բնակող Հ ա յ ե ր է մեղի հասած ան­
համար հեռագիբներբ եւ նամակները մեղ մղեցին
ՄԻՇՏ ՀՈՒՐԻՆ ԵՐԵՍԸ Ժէո֊օմ եւ (իան Թառօ եզբայրներր «Ֆիկա– դիմել Երեք Ե՚եծհրուն, խնդրելով դարմանել ա յ ն
պատմական մեծ անիրաւութիւնը որ գործուեցաւ
Փարիզի թե րթերր Հազիւ քանի մր տՈղով յի– ռօ»ի նո յեմ՛ բեր 27 թիվ՛ն մէջ , « յեղափոխական հայ ժողովուրդին հանդէպ : Այդ գբով մենք կը
պահանջենք Թուրքիայէն անջատել հայկական
շեռին Թ ՚ ՚ ւ ր ք ի ո յ նա-խագաՀին ճառը, Ազգ *Ժոզովի Թաւրիզ^ի մասին խօսելով, ի միջի այլոց, գրած | շրջանները եւ ղանոնք վերադարձնել իրենց բուն,
տէրերուն , կցելով Խ • Հայաստանի , որպէսղի մեր
բացման աո իքիւ Լ\ ՚Հյոյ . ) : էին նաեւ Հետեւեալը.—Մանաւանդ ոբՊարսիկները ժողովուրդ^ կարենայ հաւաքաբար ապրիլ ի բ հայ­
րենիքին մ է ջ » ։
Պ ո լ՛ա յ թերթերր ամրոզ թութ եամր Հբաաա– սիրուած չեն ա յ դ շրջանին մ է ջ ։ Այս պարագան

րակսւծ են ճառր , որ էլր պարունակէ շարք մր նշա­ հաստատուեցաւ նախորդ պատերազմէն վերջը,

նակալից կէաեր : Մ ինչեւ անգամ «զաղտն իքներ՚ֆ , երբ, սիշդ այսօրուան պէս, քիւրտերը եւ Հայերը

ապացուցանելու Հ ամ ար Թուրքիս յ «սլա ր կե շւո ո ւ– ապստամբեցան սահին դէմ եւ մեծ ջարդի մ ը

իԺիւնր՝%> պաաերազմի աաեն % մտանեցին Իրանցիները , ամբողջ շրջանին մէջ» :

Ամվւովւենք , իր իսկ բերնովդ : «Ֆ՝ի կարօտի վեր ո յիշեալ յա յտարա բութիւնր ԾաԱբ վիճակ Իքաե/ւ ւէկ

1 . Տակաւին \ 939/» գարնան , երբ Հորիզոնը կր բոլորովին չի Համ ա պատասխան եր էրո*լու
թե աս ,
մթագնէր, «Թուրքիա միակը եգաւ իրեն նման ազ­ ԱՌԵՒՏՐԱԿԱՆՆԵՐԸ ԿԸ ՓԱԽՉԻՆ ԹեՀՐԱՆկՆ
ինչպէս դիտել տուած էր «(Հաո«՚^>> :
Լոնտոն Հ ասած լուրերու Համ աձա յն , Աարատ ի
գերոլ Հեա, որ դիրք բոնեց Անզլիոյ եւ Հերանսայի 1. ՚Օախոբգ պատերազմէն 1էել՚ջ քիւր՜տեր բ

կողքին: չապստամբեցան ՀյաՀին դէմ, րնգՀակառակն սլա Հա կա զօրքին ջաըգը ԾաՀ սէվէն ց եղա խումբե­

2. 1940/5>, երր 3)բանււան պարաուեցաւ եւ \9\7էն 1918 Յուլիսի վերջերը, Ատբպատականի րս ւ կողմէճ կրնայ պատճառ դառնալ քրուսիոյ մի­

Անգլիա շարունակեց կուիւ ր , «մենք մ իակր եղանք սաՀմ տնամերձ շրջաններու քիւրտեր ր գերման եւ ջամտութեան , պաշտպանեչու Համար խորՀրդա­

որ փարեցանք Անգլիո յՖ ՚. թուրք գո րծակա լնե ր ո ւ գրգռութեամբ , մնա յուն յին շրջ՛անի ( Ատբպատականի մողո վյրդավա ր տար­

3. 1 9 4 1 / սկիղրներր , Հռոդոսէն մինչեւ Թրա– ս պ առեա լ իք դար ձա ծ է ին այդ շրջանն եր ու Հայ եւ րերը : Մ իւս կողմէ , մեծ մտսւՀ ոգութ իւն կը տիըէ

կիա , սպաււազէն էլր սպասէինք բոլոր գերման ե լ ասորի , ինչպէս նաեւ թաթար խաղաղ բնակչու– ԹէՀրանի մէջ, նկատելով որ բազմաթիւ օտարա­

իաա լական ումերուն գէմ: «Ամ էն կոգմէ պա շար­ թե անց Համ աբ , աւերելով ու թալան ելով անզէն կանն ե ր կր գտնուին մ ա յ րա քաղաքը Տ ուր մթնո–

ուած՜ էինք եւ թուրք ւսզգբ միս - մինակ էր է/ւրո– բնակի չներր : Ւ վերջոյ, անոնք միանալով, Երզն– լորյոր ծա յր աստիճան լաբուած է ՚ Միայն Պա զան

պան նուաճող գոռող աարրերուն դէմ՝ֆ։ կայէն - ղԼան - Ատրպատական արշաւ ող Ալի ֆՀսան թազին մէջ \ 0.000 օտար «այցելուներ՝^ կր դրտ–

4. «Երր սկսաւ ռուսեւգերման պաւոերազմր , փաշայի բազմ աՀազա ր զին ո ւո րն եր ո ւն , կոտորե– նու ին հ Ժողովուրդը չի լսեր կառավա բու թե ա%

ան մ իԳապէս Հ ագորգեց ինք երկու կողմ երուն թէ ցին էՕ ո յի Հա յերր , Հ րդեՀ ե լով Հու յ կա կ ան գիւղե– Հ անգար տ ո ւթե ան կո չերը : Առեւտրականները կը

չէզոք ենք։ 1 9 4 1 ^ ե, \942ին Ա-ուսիա ես Անգլիա րր , ապա յարձակեցանԱ ալմաստի վրայ, գաււս– Հ եռան ան քաղաքէն : կ ա ց ո ւթ ի ւն ը մ եզ մ ացնելու

դժ՜նդակ օրեր 1լ ապրէին Առանցքին դրոՀին գէմ ; գ ր ո ւթե ամբ սպաննեցին Աս որին եր ո լ Տգատրիաբք Համար , կ՝՛ըսուի թէ վարչապետր Համ աձա յն է որ

5. 1942 (Հանու այր 19/5/. իւորՀ բղային կառավա– Ա ար Ծիմօնբ եւ իրեն ուղեկցող 150 Ասոբիներրւ ձաիսակոզմ եան տարր երր աւ ելի լա յն օր էն մաս­

բութիւնր իբ գեսպանին միՊյւցալ պաշտօնապէս Ա ալմաստի Հայկական գիւղերու վրայ կատարած նակցին կառավարութեան : Վյաբ չապետ Հաքիմ ի

եւ զ նաՀ ատ ան քով Հա գորգեց թէ Թուրքիո յ բ բու­ իրենց յարձակումներր ումգնօրէն ետ մ զո ւե ց ան պատրաստ է Հրաժարելու Հ

նած՜ գիրքր իսկապէս օգտակար եղած՜ է ՛հաշն ա– Ա ալմաստի Հա յեր ո լ եւ Աս ո րինե ր<ո ւ կոգմէ : X Իրանի կ առավա րութիւնը մեծ զգուշու­

կիցներուն։ 1941 Դեկտեմբեր 4ին Մ– ՛ՆաՀ անդն Լ– ք1 ՚էերջոյ քիւրտերու ղեկավար , Աւտօիներու թեամբ պատասխանեց եք* Միութեան վերջին

բու նաիսագաՀբ ինքնաբերաբար յայտարարեց թէ պետ Ա մ կօն Լիս մ ա յէ լ աղան ) իբ բերդին մ էջ պա– ծանուցագրին , Հետեւեալ աո ա9՝ա բէլնե րր գնելով *

՝• Հարկ է զինս ւո րապէս օգնել Թուրքիո յ եւ ստորա­ շարուելով , ւիաիւաւ \\)անաս որ եւ յեւոռ յ Մակու : I . - Իրան էլուզէ որ բոլոր դաշնակից զօրամա­

գրեց փ ոխ-վար ձի օ՚րէնքր ։ Անդլ * կառավարութիւ­ Նոյն Ա՛մ կօն , Թուրքերու կողմէ նորէն զէնք սեր ր Հ եռանսւն արագօրէն եւ ամըողջուէին ; 2,

նք՛ ք իս։Ա ՜ ք է ս * ՚ ս ի սւնգամ գնսւՀատեց մեր բնթաղ ֊>ր ստանալով ե լ կա զմա կեր պ ո ւեչո վ , յարձակում էիւ ո վու վժիւննե րր պիտի աւելնան Հ իւս ի սա յին նա–

Հ.,իր վարչապետր 1943// ս կիզ բներ ր անմոռանալի գործէ/ց Վանի վերջին ն ա Հ ան ջին դէ ոլի Ատ ր պ ւ՛ս տ սլ­ ՜ՀսՏ՚Կզ ներուն մէջ , եէք է իրսւնեան զռբքր չկարենա հ

իւօոքեր բրաւ Ատանայի մ Է 9 : կան գիմ ոգ Հա յե բուն մ էջ , կօթոլբ ի ձորը (1918 Հոն մանել 3.՝— Օգնական զ°րքի Հաւանական առա­

6. Կր քննադատեն մեզ թէ րսւրե կամ ական //*արտ 2,7) եւ բաւական թիւով անզէն Հայեր կո– քում ր դէպ ի Աւոբ պատ սւկան * չ ի կրնար մ տաՀո–

ղ.ա շնագի ր մբ կնքեցինք Գերմ անիո յ Հետ , ռուսել– տորելէ վերջ, Հարկադրուեցաւ վ է ա ի ՚ Լ ի լ Թուրքիա , զ ո ւթե ան պատճառ մր րԱալ 1$ * Մ ի ութ եան Հա­

գերման սլւստեբազմէն սլռա^ւ Մի մոռնաք թէ մինչեւ Ալի իՀսսւն փաշայի երկրորդ յարձակումը։ մար եւ «որ եւ է կե րպով պէտք չէ տեղի տայ խոր­

Ղ՛եր մ աններբ , որոնք մ ինչեւ իսթամ պուլի գ ուռ­ 2. Ատբպատականի Հայերը երբեք չեն ապըս– Հրդային նոր զօրքի գալուստին՛^ X

ներ ր Հասած է ին , աւելի սաւսԳ ոչ– յարձակմ ան տամբած ՀյաՀիս՝ դէմ , եւ ինչո^ւ ապստամբէին, Եզրակացնելով , իբան եան կա ո աՎա րութիւնը

դաշնագիր մ ր կնքած էին Ա ով ետներուն Հեա եւ քանի որ կր վայելէ ին ՀյէաՀեբու եւ պարսիկ ժողո­ կր Հաւաստէ թէ այն զօրամասերը զոր կ^ուզէղէպի

անոնց կապուած է ին ա յ դ Համ աձա յն ութ եամ բ ։ վուրդ ին բա րեացակամ ութ իւնր : Պէտք չէ մ ոռնաք Հ ի լսիս զրկել սաՀմ ան ո ւած են մ իա յն եւ միա յն

Այդ օրերուն մեր երկիր ր միս-մինւսկ էր սւմբոզՓ նաեւ, որ նախորդ պատերազմին վերջաւորութեան բա բ ե կա ր զ ո ւթի ւն ր վեր ա Հ ա ս տ ա տ ելո ւ եւ կր պնդէ

Առանցքին ումերուն դէմ : Ամերիկա պատերազմ ի Ատբպատականի Խոյ գաւառի մէջ կը բնակէին որ իրանեան զօրքը կարենայ ազատօրէն շարունա­

չէր մ տած , Անգլիա իր ամբողջ ումերր յատկա­ ընզամէնը 2000 անզէն Հայեր ( որոնք կոտ ո ր ո ւ.ե– կել իր ճամ բան ;

ցուցած էր կգդէ՛ներ ո ւ պաշտպանութեան , իսկ Ա ՛՛­ ցան –ք-իլրաեբէն) , Աաչմաստի մէք 10.000, իսկ ի բանի խո րՀ ր գա բանին մ եծամ ասն ութ ի ւնր

լի ետներն ալ դաշնագրով մր կապուած էին Գեր– Ուրմիոյ՝ Հազիւ. 2500 Հայեր։ Այսպիսի խեղճուկ կ՛՛ուզէ որ ուղղակի բանա կց ո ւթի ւնն ե րր շարունակ–

մ աններ ո ւն : Ի^նչ իրաւունքով մեզմէ կր սլաՀան– թ ի ւ ֊ մբ կազմող Հայերը ի՞նչւզէո կրնային ապրս– ուին քՍ . Միութեան Հետ, Համաձայնութեան մը

չէին որ մերմէ ինք Գերմաններ ու ոչ– յարձակման ւասմբիլ Շահին դէմ. եթէ նոյնիսկ դժդոՀ ՜րԱա– յանգելու Համար : Կ՚ըսուի թէ կառավարութիւն ր

Գաշի"ՔՐ* Գաշնադրէն առաջ եւ վեր Հր , Գերման­ յին : Անոնք եւ Ասորիներ ր Հաղիս կրցան ինյւնա– տրամագիր է գոՀսւցնե լու Ատբպատականի ժոզո–

ներ բ քանիցս ուզեցին Ա ՛ուր իա եւ իբաք անցնիլ սլաչտպանութեան դիմել զիրենք բնաջնջելու եկաճ վրզավար Հոսանքին պաՀանձները Համաձայն երկ­

Թուրքիո յ ճսւմրով ։ Մ եբժեցինք : ՛Րիւ րւոերու եւ Ալի իՀսան փաշայի բանակին դէմ–

ես, 1918 Մայիսին , լքելով իրենց Հայրենական րին սաՀմանադրոլթեան որ կր նախատեսէ նաՀ ան–

7. Կորսեն թէ եր ր Գերմաններր դէպի Վ"լկ "՚ ւոոլներր եւ Հարստութիւնը . նահանջեցին գէ՛զի ի– Ղ ա յ ի ն խոբՀ ու բզներոլ Հ աս տատ ում՝ ը , սակւ

յառաջացան , մենք •յլ մ եր ումե րր ա ր ե լելե ան բանի իւորերբ ու տեղալ ո րո ւ ե ցան Համատան (Եկ– բացարձակապէս կր մեբժէ պաՀանջուած «ազգա­

սաՀմաննեբր փոխագրելով, նեդութիւն պատճա­ բատան) քաղաքն եւ շր9ականերբ , ււրուտն Շահին յին ինքնավար ութ իւնր :

ռէ ց ինք Ա ով ետներուն : Երող ութ իւնր ճիշգ. Հակա­ պաշտպանութեան տակ : ՑՐՏԱԿԱՆ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹԻՒՆ

ռակն է ։ Երր Գերմաններր Վ^օլկա եկան, մենք մեր 3. Եւ նոյն Հայերէն էին ոբ իբրեւ կամաւոր– Իրանեան կառավարութիւնը յայտարարու­

ճակատ ր րն դա ր ձ ու կե ց ին ք Հո ո գոս էն մ ինչեւ Հ°՜՝ ներ, պարսիկ զօրքերուն միանալով կռուեցան թիւն մը Հրատարակեց , որուն ՛Համաձայն՛ քրտա–

փա ։ Հա ւան ա կան էր որ Գերմանն եր ր յանկարծ Ա ալմաստի շրջանի է*րանցիներու ես թաթաբ խա՛­ կան Հրոսախումբեր զէնք ու ռազմանիւթ կբ Հա­
կր վերաձ–
յարձակէին մեր ամբողջ Աեւ($ովոլ– ճակատին դէմ , ղաղ դիսղացինեբոս գլխոսն դարձեալ սլատուՀաս ւաքեն և կազմակերպուած ջոկատներու Համար ի–

ուստի մեր բոլոր ումերր տարածեր էինք Ա եւ Ն՝ո ~ դարձաք քիւրտ Ամկոյի դէմ՛. ոլին , ապստամբութիւն մր սարքելու

վու ափերր , եւ ՛մինչեւ անգամ Անգ արան զօրա­ բանեան •Բիսրտիստանի մէջ։

ցուցեր էին։ Այդ կռիւին մէջ Ամ կօն սպաննուէ լող՛ շրջան ր
բոլորաէին խաղաղեցուէ :
8. Մ ենք 1942/ ամրան վերջր պաշտօնապէս X Աարաղայի ( 8 0 քիլոմեթր Հեռոս թասրի–

Հ ագռբդեցինք խո րՀ րդա լին կառավար ութ եան թէ Ա. ՏԱՐԱԳԻՐ զՀն) կառավարիչը սպաննուեցաւ ապստամբնե­

Հ ւսւանտ կան է ոյւ Գեր մ աններբ զ ինուոր Հանեն Հո­ \ րուն կողմէ։ Ըմբոսաական շարժումէն ի վեր ( 2 6

ւի ա յէն եւ Տ ր ա սլզոն էն , ճակատ ր կռնա կէն զարնե­ ԱՆԾԱՆՕԹՆԵՐՈՒ ԿՈՂՄԷ սպաննուեցաւ ձա– Նոյ.) աոաջին անդամ է որ թ-ԷՀրանի կառավա­

լու Համ աբ * ուստ ի զինուոր Հ ամա խմրած ենք սւ յ դ նօթ Հ յաւատ բակի չ քրոպէռ Տ րնօէլ ( Պելժիաւյ ի ) , րութեան մէկ պաշտօնատարը կը սպաննուի ան­

վայրերուն մէջ ։ Ս ո վ ե տ ն ե ր ը զ ո հ ո ւ ն տ կ ո լ ր փ ւ ն երբ կնոջ մր Հ ետ թատր ււն կ երթա ր կ իրւս կիզ վ՛­ ջատողականներու կողմէ։ Ամերիկեան լուրի մը

յայտնեցին մեգի: շե բ : կաոքր խանգարուած րլյալով , կին ր պաՀա– Համաձայն , իրանեան կառավարութիւնը կը մե­

Գեռ ուրիշ մեզրւսծոր խօսքեր ալ , տպացոլ– կանոց զացած էրգ ի"կ Տընօէլ նորոգութեամբ կր ղադրէ թէ /Ւուսերր կր զինեն •Ր-իւրտերր :

ց ան ելու Համ ար թէ պատերազմի սկիզբէ ն մ ինչեւ զբաղէր, երր խոշոր գնդակ մր ծակեց կոն ակր՛. ՄՈՍԿՈՒԱ8Ի ՄԵՂ,ԱԴՐԱՆ՝ԲՆԵՐԸ

վերջր, Թուրքիա եղած է Գերմանիոյ դ է մ , միշտ Ոչ մէկ վկայ՝. Տընօէլ վարկարեկուած էր գրաւման 1ւ1 • Միութիւնը պատասխանելով անգլիական
ծ՜ան ո ւց ւսգր ին ,
օգնած է Գաշնակիցներուն , մնալով Հաւատարիմ շրջանին , րազմ աթիւ գեր մ ան աշուն չ եւ Հակա– պատասխանատու Ատբպատականի խռովութեանց
ես ոստիկանական
իր յանձնառութեանց : Այն աստիճան որ , բոլորն Հրէսւկան գի՚րքեր Հրատարակուած ԸէլաէՈւէ ՚ Ապա– իր զօրքը Իրանէն կը Հռչակէ Իրանի զինուորական
Ան դլի ո յ արտաքին
ալ դոՀ մնացած են, իսկ Թուրքիան ալ փրկուած է ն ո ւթե ան զ ազտնիքբ չէ լո ւս ա բան ո լա ծ տակաւին : իշխանութիւնը եւ կր կրկնէ թէ

աՀաւոր աղէտէ մր՛. Այլեւս ի^նչ կհուզեն այսքան ԱԼՊԱՆԻՈ8 երեսփ. րնտրութեանց մասնակ­ պիտի քաշէ 1946 Մարտ 2ին :

«պատուաւորէ ազդէ մր : ցեցան քուէարկուներու 82 առ Հս՚ըի^րը» եւ ջախ­ նախարարութեան մէջ կ՚ըսեն

Եւ » Իէդճր Հանգիստ , իսմէթ ինէօնիւ կր ջախիչ յաղթանակ մր շաՀեցաւ էնվէր Հօճայի (իո– թէ ռուսական պատասխանը ղյբկուաօ՜ էր երկու­

յայտարարէ ս րաառուչ միամտութեամբ * զովրղավար ճակատը; Այ^լեէ-Ա տարակոյս չկայ թէ շաբաթ առաջ եւ կ՚ուսումնասիրուի նախարարին

— « (1չ Թքի պ ա ր տ ք ո ւ ն ի ն ք թ ո ւ ր ք հ ո ղ ե ր է ն եւ. Ալպանիան ալ Հանրապետութիւն պիտի Հռչակէ : կողմէ։ Նոյն իմ ասա ծ՜անոլցաղիբ մըն ալ Մ • Նա–

իրաւունք ներէն: Պիտի ապրինք իբրեւ պատուաւոր ՄԱՈ-Ո՚&Ւ պարենաւորում ր աղէտի մը Հ ան դա­ Հանդնե բուն ղրկուաձ֊ է ։\ք ան ոլցազի րր կ ըսէ թէ

մ ա ր դ ի կ , պ ի տ ի մ ե ռ ն ի ն ք ի բ ր ե ւ պ ա տ ո ւ ա ւ ո ր մար­ ւք անքն առած է եւ ամ էն օր բազմ աթիւ քաղա քա­ 6000 իրանեան զինուորներ եւ ոստիկաններ միջա­

դիկ »» ծ.. ցիներ կը մեռնին անօթութենէ : մտեցին Ատբպատականի յ-ոզովուրգին ինքնավա–

Fonds A.R.A.M