Page 113 - ARM_19-1945_04

ս բ ա ա ւ օսօւաաս ծուատս ոաօտ ՇՌՆԳԱԼԻ8 ԼՈԻՐԵՐ

8.6.8 . 876.28* ԱՏՐՊԱՏԱԿԱՆԻ ՄԱԱԻՆ
ԱպստամրԱևդ կը թ ա ճ ա կ ց ի * Ա
օ»«Տէ«սք>Բքօթհ6է&ս6 : տա. ա տ տ ձ & ա
17. է է ս Օօա&աս - Բ*&1Տ ( 1 2 ՛ ՝

ա. . ատ. ւտ-71 - օ. օ. բ. բ * ™ ատ–«&

թ ե ) ւ տ ս ս օ կը խաղաԱ

Զարմանազան լուրեր կր Հր2.Րս Աարպատա–

կանի կացութեան մասին։ Ամերիկեան գործակա– ,

ա ՚ է 17* ձոոէէ Տ 4470–1ւոր լութեան մէկ Հեռագրին Համաձայն , ապստամբ*

ներր ղրաւաձ– են Զէնճանը , որ կր գտնուի Բ՚ԷՀրա՛

նէն 174 մղոն դէպի Հիւսիս - արեւմուտք։ Հեռա*

գիրբ ալ–ելցնէ թէ քաղաքին բոլոր կառավարա­

ՄԵՐ ԽՕՍք՚Ը ԹՈՒՐ-ԲԻԱՆ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՏԱՕՐ կան չէսքեըը ել կայարանը ապստամբներուն ձեռ–

քըն են , թէ Հեռագրաթելը կտրուած է: Զէնճան

ՆՈՐ ԵՒՐՈՊԱՆ ԹՐՔԱԿԱՆ ԿԱԹՍԱՆ մայրաքաղաքն է \ամսայի նաՀանգին եւ եթէ լու–

ՐՐ ^ՒւԳ ^» հր. սԼ1սԱակէ թէ ապստամբների Հետ­

եհ էԲԻԱՑԵԱԼԱԶԳեՐՈԻ ԿՐԱԿԸ.., զՀետէ յառաջ կր խաղան դէպ ի ԹէՀրան։ Թէեւ ՝

Պատերազմը ոչ միայն վեր ի վայր շրջեց ՔաՐ~ պաշտօնական լուրեր կր պակսին այս գոբծոգու–

տէսները , ա յչել Հ իմ Էն սարսեց քաղաքական եւ. թեանց՝ մ ասին , բա յց ի բանի կառավարութիւնը

ընկերային կարգուսարքը ։ ( Մ ա ս ն ա ւ ո ր թ ղ թ ա կ ց ո ւ թ ի ւ ն ՅԱՌԱՋԷ) վերջերս կը Հաստատէր թէ ապստամբներ ր կը

Ամբողջ քյւրոպան կր խմորուի , կ՚եփի նոր Ղ՝իւանագիաական նոր եռուռեւ մր ձ՚ւ ՛յր դո ո ե-են ղ ամ սայի մէջ, զինուած՝ «.անծանօթ ան–

գաղափարներով ։ Այչեւս փշրուած՛ են Հին տախ­ ՛ւ ւ*. ւ * ձե րֆու կողմէ բաժնուած զէնքերով : Այժմ մ իա յն

տակները։ Ամէնէն առաջ՝ ազատագրուած երկիր­ ւած է Անգարայի մէջ, ուր շոգեպինդ շփումներ ե րկու կա յարաննե ր ապսաամըներ ը կը բաժնեն

ներուն մէջ՛. յ՚ւ տեսա կզութիւնն եր տեգի կ՚ունենան անգ լ * եւ մայրաքաղաքէն , ՛Լա զո լին , 90 մղոն աւելի դէպի

Տեղ - տեղ աջն ու ձախ ր միա ցան առժամ ա– ամ երիկեան դե ս պանն ե ր ո ւն , եւ Թուրքիս յ արտա­ Հարաւ, եւ էՕաբաճ, իբր 25 մղոն Հեռու։ ԹէՀրանի

ւզէս յ պատերազմին աւերներր զ սւ ր մ ան ե լ ո ւ , ան– քին գործավար Հասան Աագայի միջեւ։ թերթեր ր կը Հաղորդեն թէ ապստամբները գրա­

մ իջա կան պաՀանջներ գոՀացնեչոլ Համար։ իսկ Թո ւրքեւս ովիէ թ Հարց ր ստացաւ տեսակ մ ր ւած են քՍօրամտարանը , որ գրեթէ նոյնքան Հե­

ուր որ ընգՀ * ընտրութ-իւններ կատարուեցան , ս ա կա ր ան սւ յ ի՚ս խաւլի Հ ան գա մ անք , յորմ եՀեաէ ռու է ԹՀՀ բանէն որքան Զէնճան ը ։

յատկապէս ա չքի կր զարնէ ձախակողմ եան Հո­ ծ անո ւցագրե բու » տարափ մր սկսաւ ա ե զալ , եւ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԱԹԱԼԻՆԻ ՀԵՏ

սանքներուն յաղթանակը : Օրինակ՝ մեր բնակած թրքական կաթսան ենթարկուեցաւ Ա՛ իացեալ Ազ– ՐծՈՏ - Բւ՚ՏՏՏՇ կը գրէ թէ ԹէՀրանի կառավա­

երկիրը , Ֆրանսան , որ կը փորձէ իր վերածնունդի գերու^ յարափոփոխ կրակին • • • : Օր նոր , արա­ րութիւն ր մ ասնաւո ր պա տ ո լի ր ա կութ ի ւն մբ ղըր՜

Ա ամբան գտնել յեղավւո էսական ն շանա խօսքե ր ով : յ՛ ագրութիւն նոր : Նեղուցներու կնճիռբ Լուծելու կած են Թիֆլիս հ նախագաՀութեամբ նախկին

Արտագրութեան աղրիւրներու , մեծ Հ արս֊ Համար , դարմանի Հաղարումէկ կերպեր կր նա– վարչապետի մը, գաղտնի բան ա կց ո ւթ ի ւննե ր կա­

աութեանց աղգա յն ՚յցման գաղաւփարն ՅԸ.– խատեսոլին է տարելու Համար։ Աաաո ւիբակութիւնր Թիֆլիս

նորք էր երէզ։ իսկ այսօր տեղի կ՚ունենայ օրինա­ (հատկանշական Է , որ Ա* • ՆաՀ անգնե ր ը Հ բա­ երթալէ առաջ, Ա ո չի Հանդիպեր է, տեսնելու Հա– •

կան միջոցներով : Առանց գղրղագին ցնցումներու , ժ՜ ա ր ա ծ կը թուին Նեղուցները միջազգայնացնելոս մար սպարապետ Աթալինր որ մ ասնաւո րապէս կր

բայց եւ այնպէս խոչ, ճեղքեր բանալով եր է կո լան իրենց ծրագրէն , իսկ Լոնտոն կր խորՀ ի պատ­ Հեաաքրքրուի Ատբպատականի Հարսով, թէ իբրեւ

կարգուսարքին վրայ։ Արգէն իսկ ձեռնարկուած֊ է ճառներ ունենալ Հ փութ կոտ Հ.լՀ1ԼաԼոլ՜ ։ Արգա~ կովկասցի եւ թէ իբրեւ նախկին գործավար Ազ­

սեղանաւորական վիթխարի Հաստատութեանց , ա– բեւ, Համ աձա յն թրքական ՛Լերջին թղթաբերին, դութեանց խորՀուրդին •

մենակոլլ Գ րամ ատ ո ւննե րո լ եւ ելեկտրական ո ւ յ ՛ ի ( 5 ^ ն 8 նո յեմբեր ) , եւ լոնտոն եան եւ ամ երիկեան Պ ա տ ո ւի ր ա կո ւթ ի ւն ը Աթալին ի յանձնած է
Հեռագրական գո բծ ա կա լո ւթ ի ւննե ր ո լ , Ա* * Նա–
՚ԳԳ այնացման % ՀետղՀեաէ մի ս մենաչնոր֊^եա֊լւ4ե , իրանի վարչապետին մէկ նամակը որ կր խնդրէ
մեծաՀարուսա Հ անգն երբ նո ր ծանուցագիր մը յղած են Ան գա բա­
Հ աս տատութիւննե րը , Հ ամ աձա յն իրաւարար Հանդիսանալ, լուծելու Համար Թ ԷՀ՜
ձաիւա– յի կառավարութեան , որով կը պա բզեն ամերիկ­
՛հիմագբական /Հակաաի եւ մասնաւորապէս
եան տեսակէտը սովիէթեւթուրք կնճիռներու
կողմեան Հոսանքներու ծրագրին ; խոբՀբդսւյին կառավարութեան ծանուցագիրն ալ
կար ղադր ութ եան շուրջ։ Նոյմ * Յին ք Թուրքիս յ
Ա յս յեղափոխական մթնո լորտին բերում ով , յանձնուած է Անգարա՚.Ծ ա ն ո ւ ց ա գ ի ր ը չ ի պարոլ–
Հիմա Հեռու կր արտաքին գործավար Հասան Աագա ընդունեց այ–
Համայնավարները , որոնք մինչեւ նսւկեր .ո՛ ե ւ է յ ի շ ա ա ա կ ո ւ թ փ ւ ն ; ո ր վ տ ա ն գ է մ ե ր
, այսօր տի– ցե լութ ի ւնր Մ * ՆաՀ ան գներ ու Անգաբայի դեսպան
մնա յ ին կառավարական աթոռներէն հողային ամրողջուր-իւնը»:
իւանատու Աըր Ուիլսընի , ^որ թուրք կառավարութեան յանձ–
բաբա ր բազմ աՀչ– են ամէնէն պատաս
նեց խնդրո յ առարկա յ յուշագիրը ։ Թուրք մ ամ ու­ « Վագըթ » (նաեւ Հ Վաթան ») , « Երէկ զի–

գիրքեբուն մէջ , զինուոր • նախարարութիւն , լը , յաւելուած ական տեղեկութիւննեբու կարզին , շեր , (5նոյմ • ) , ուշ ատեն տեզե կացած է , թէ Ա.նղ–

ճարտարագո բծական ա րտագրութիւն , աղգա յին սրտագին Հ րճուանքով կ՛ուղէ շեշտել՝ թէ Ամ եր ի– / ե ւս-՚յքսոննեըու եւ. քիու ս իո / միջեւ տիրող ձգտու­

տնտեսութիւն ել աշխատանք։ Անոնք նոյնիսկ– ւ կա որոշած է անփոփոխ պաՀել Նեղուցներու դո֊ մ՛ ր մեդմացած է յ ել Համ աձա յֆութեան յո յսեբ

վ՛շտացան , եր բ վար չապեա ր կը վարանէ ր իրենց յավիճակր , որոշ բա րե փ ո խ ո ւթ ի ւննե ր ո ւ մ իա յե կան : Զրոյց կր շրջի թէ ոուս կառավա րո ւթիւնն

յանձն ել երեք « բանալի ֊նախս/ բարութիւնքն եր էն ենթարկելով Ա ոնթրէօյի Համաձայնագիրը ։ ք\ւրի՝շ ալ ծանուցագիր մր պիտի տայ մեզի , ընդունելով

մէկը —ներքին , արտաքին կամ պատերազմական : խօսքով, Ուոշինկթրն Համաձայն է% ոբ Թուրքիա՝ Նեղուցներու մասին ամերիկեան տեսակէտը ե ւ

Ա յս խաղաղ յեղաշրջում ին առաջին օրինակը պաՀԷ գե րի շիլան ութ եան իրաւունքներ ը Նեզուցնե– հրաժարելով կարսի եւ Արտահանի հայանպաստ

տուաւ Ան գլի ա , կառավարութեան զեկր յան ձնե­ րու վրայ, ել փոփո խութ իւննե ր կատաբո լին մի­ պ ա հ ա ն ջ ն ե ր է ն » : ( « Վաթան » , 6 նոյմ .) :

լով րնկերվ արականներուն , որոնք ջ ա իւ ջա խ ի չ մ ե– . այն Ա ոնթրէօյի Համաձայնութեան կարդ մը տրա­ « Թասվիր % ( 8 նոյմ • ) , այս կարգի փութ կոտ

ծամասնութիւն մը շաՀած էին Հէբեսփ * ընտրո ւ– մադրութեանց մէջ ։ Հրւստարակութիւննեբու շուրջ չլուսաբանելու Հա­

թեանց մ էջ : ( Համ ա յն ա վա րնե ր ր ունէին մ իա յե մար Հանրայֆքւն կարծիքը », կուտայ նոյնքան շա–

մէկ երեսփոխան . աթոռ մբ եւս շաՀեցան) ; « Թան շ> ( 5 նոյմ • ) , Վերլուծելով ամերիկեան Հեկան մ ան րամ աոնութ իւննե բ : —^ ՀՀ Համ աձա յն

Դարձեալ , րնկերվա ր ականներն էին ո ր յաղ–՛ ծանուցագիրը, գիտել կուտայ, թէ « Մ * ՆաՀանգ֊ մեր կատարած քնն ո ւթ իւննե ր ո ւն , Հ իմ չունին
թե ցին Հքուէտի եւ Նո րվեկիո յ մ էջ * իսկ ա յ ս Կէ՜
բակի՝ Աւստբիոյ ս^ՐՐ որոշած են յարգել Թուրքիոյ անկախութիւնն կարդ մ ր թերթերու կողմ է տարաձա յնուած ա՛ յն
, իսձ "V անակնկալ մը կր Հա–
եւ գերիշխանութեան իրաւունքները : Թ ր ո ւմ ըն Հա­ շշուկնեբր , թէ . Անգլիա եւ քիուսիա եւս՝ ամերիկ­

մ արուի : ( վերջին տեղեկութեանց Համ աձա յն , րն­ մ՛ աձա յն չէ որ ոտնակս խ ըլլան ա յ դ իրաւունքնե­ եան ծանուցագրեր ո ւ Հ ամ իմ աստ ծանուցտդի րնե ր

կերվ արականները շաՀ ած են 72 աթոռ , կա թոլի կ– րը֊^ եւ ոտնձգութեան ենթարկուին Նեւլուցներբւ յղած են Անգարա : Ա ինչեւ այսօր, Մ • ՆաՀանգնե–

ժ ողովրգականներ ը 84 , Համ ա յնավարներր՝ երեք ; Ուշագրաւ է, կ՚աւելցնէ թերթր "// ամերիկ­ րր մ իա յն պա բզած են իրենց վերջին տեսակէտ ր

Տեղական թերթ մր քննելով է,լրոպայի զանա­ եան կառավա բութ իւն ր Թո ւ ր ք/՚ո յ ա յս ծանուցա– Նեղուցներու, Հարցի կարգադրութեան շուրջ : /*-

զան եր կ ի րն ե բո ւն վա ր չակ ան սլա տկեբբ, կր Հաս­ դիրր կուտայ Աթալին է ստացած իր դողացուցիչ բոզութեան չեն Համապատասխաներ , դարձեալ,

տատէ Հանրածանօթ իրողութիւն մր, Համայ­ մէկ պատասխանէն վերջ՛. Ուրախառիթ է, որ Ուո­ ա՛ յն տեղիկ ո ւթ ի ւննե ր ը թէ կառավա բութ իւն ր կը

նավարները ճկուն գիրք մ ը բոնելով յ տիրական շինկթրն ծանուցագիր կուաա չ Ան գլի ո յ եւ քհ ու­ պատրաստէ արդէն իր պատասխանը՝ ամերիկեան

զեր կր կատարեն Միջին եւ Արեւելեան Եվրոպայի սիս յ Հետ տեսակցելէ վերջ » ; ծանուցագրին։ ԱնՀրաժեշա է, որ երեք մեծերբ ա–

կառավարութեանց մէջ : Նո յն իմաստ Հ րատա րւսկո ւթիւննե ր կ՚եբեւին ռանձին յայտնեն իրենց վերջին տեսակէտները ,

Այսպէս , Լ ե հ ա ս տ ա ն ի վար չապեա բ ընկերվա­ նո՛յն օրուան <ձԱօն Փօսթա՝^ , « Թանին » եւ « Վա* ո Րսւէսգ1՛ Ր""1 ա յ^մ խմ րադրուի նաեւ մ եր պա–

րական մ րն է , Մ որավ սկի , իսկ փո խ-վ ա ր չապետ ր թան » թերթերոլ մէջ։ Նոյեմբեր 6ի թուրք մա– տսւսխանլդ ։ ^

ե առոգջապաՀ ական նախարար ո Համայնավար են Հ մուլը , շարունակելով Համեմել ամերիկեան ծա­ Աւելորդ է ըսել , թէ Մոսկուա միշտ լուռ կը

Ռ ո ւ մ ս ւ ն ի ո յ ^ ՚ Է ջ > վարչապետը Համայնավար նուցագրին բովանդակութիւնը, ծանօթ մ ան րա– մնայ։ 1945 Մ արտի խզումէն ասդին, Անգարայի

է, Կրոցէա , սերաօրէն կապուած խորՀրգային իշ­ մասնութ իւննե բու վրայ կր բարդէ նոր աե զե կու­ դեսպան Վինոկրաաեւ ^յքէւնիս ամսուան մէջ թուրք

խանութեան Հ ետ : Համ ա յնավար են նաեւ ներքին թի ւննե ր : « ճիւմՀուբիյէթ 7>>ի Անգարայի թղթա֊ կառավարութեան յանձնեց ծանուցագիր մը , որ ,

եւ զատական եւ քարոզութեանց նախարարները։ Ծէքքի Աայիա կը Հեռաձայնէ թէ զկառա­ ինչպէս յայտնի է , թուրքեւսովիէթ նոր *ուխտի մը

^ ո լ լ կ ա ր ի ո յ մ է ջ ալ համայնավարներն են որ վարս ւթ իւնր արգէն իսկ կը քննէ ամերիկեան ծա­ կնքում ին Համ ար նախապա քմ ան կը նկատէ կարս

կը տիրապետ են, Հա յր են աս իրական ^ակատով : նուցագիրը^ խմբագրելու Համար էսն ո ր պաւոաս– եւ ԱրւուսՀան նաՀանգներոլ կցումը, ու սովիէթ

Երեսփ* ընտրո ւթ իւննե րր գեռ նոր կատարուեցան իսանը։ Ծայրայեղ գաղտնապաՀութիլն կը աիրէ խարիսխներու Հաստատումը Նեզուցներոլ մէջ։

(18 Նոյեմբեր) եւ 284 աթոռներէն 9Հ>ը շաՀ ե ցան այս մասին : ԸնդՀւսնուր տպաւորութիւնն այն է , ԱյԴ թուականէն մինչեւ այսօր, Աովիէթներր կը

Համ ա յնավարներր ։ ( Թերեւս ոչ մէկ երկրի մէջ որ Թուրքիա պիսւի պնդէ իր տեսակէտին վրա/՛, նաիսրնտրեն լռել :

^մաքրագործումը՝^ այնքան արմատական եղաւ որ­ ո՛չ մէկ զիջում, րաց ի վւոփոխութ իւննե րէ , ո– Հյեշտած ենք բազմաթիւ առիթներով, եւ ա–
եւս։
քան Պուլկարիս յ մէջ , ուր 2007 Հողի մա Հու ան , ԸՈսՔ) հրենց կարգին , պկտք չէ կոտորակեն Թուր֊ լելորդ չենք նկատեր շեշտել անգամ մր , որքան,
Հարթուած
3064 Հողի ալ թի ա սլա ր տ ո ւ թե ան դատապարտուե­ քք՛ոյ Հեղինակութիւն ր Նեղուցներու. Հակակշռի Թուրքիա պիտի գիտնայ օդաուիլ առիթէն , Կեդբ *
, Ա՝ երձ •
ցան , առածին առթիւ) ։ գործին մէջ շ> : ատեն որ տարակարծ ու թ իւննե րր չեն

Ե ո լ կ ո ս լ ա ւ ի ո յ մէջ եւս յազթեց Համայնավար Աւելի հ զգայացունց > է սակայն « Թանին » Ա ֊ ՚ զ / ի ո յ ել քիուսիոյ միջել, Պալքաններու

Թիթո \ի մ իակ ցանկր , ՚1 երք ին ընտրութեանց եւ « Վադրթ ջ> թերթերոլ յա յան ո ւթիւն ր ։ եւ Արեւելեան \յ ւրոպա յի . եւ մ անաւանգ

ատեն։ իսկ գ.աՀ լիճին անդամն եր էն ութը Համայ­ « Թանին » ( 6 նոյմ*) իր ընթերցողներուն կը Արեւելքի շուրջ՛. Ա՛էկ իսօսքով՝ Մ ի ջ ե ր կ ր ա կ ա ն ե ա ն

նավար են : Հրամ ցնէ « ա րմանաՀաւատ աղրիւրնե րէ » ստա­ հարցերՈԼ շ ո ւ ր ջ : Իր կո՛րզին , Կարսի եւ ԱրաաՀա–

Հ ո լ ն գ ա ր ի ռ յ մէջ նոյեմբեր 4ի րնտրութիւն– ցած իր մէկ տեղե կութ ի ւնր , որուն Համ աձայն ն ի իւ "դիրր բաւական փափուկ Հ արց է ։ ՛իա շնւս–

ներր շաՀեցան փոքր կա լսլածտւոէ րե ր ր ։ Բայց « ամերիկեան ծանուցագիրբ կր վերաբերի ո՛չ մի­ կիզԱերր որքանն տրամագիր ոլիտի րլլան , ու Աոս–

ընկերվարականները եւ Համա յնավարներր նոյն­ այն Նեղուցներու իւն դ ր ին , այլեւ՝ աւ ե լ ի ընդ ար­ կուա ո ր Հավւով պիտի ուզէ զոՀոզութ իւննե ր կամ

պէս շաՀեցան , առաջիններր% 71 , միւսներր՝ 6 7 ձակ խնո իրներու » : Գարձեալ , Համաձայն նո՛յն ւիոիւաղարձ զիջո զութ իւննե ր յանձն առնել։ —-

աթոռ ։ Համ ա յնավարներր չորս նախարար ունին <Տ արժանաՀաւատ » աղբիւսներուն , Անգ/իա պիտի Այստե՛ղ է Հարցը ;

նոր զաՀլիճին մէք , չորս ալ րնկե րա բտկանները ։ միանայ ամերիկ . տեսակէտին ։ Ո՛է միայն ԱՀեգ– Մ ինչ այդ , ս ա կ ա ր կ ո ւթ ի լնն ե ր ր կրնան երկա­

Չ ե ի յ ո ս լ ո վ ա ք ի ո յ 22 նախարարներէն ութը Հա– լիա, այլեւ, Հաւանաբար , Օ֊ՈՆսիա յ որ կ ր ԱրՈտ– րի/ , ել թրքական կաթսայն աակ՝ Ա՝իացեալ Աղ–

մ՚՚ւյնավար են (երկուքը փոիս-վաբչապետ) ։ րասա^ուի ն ո յ ն ի մ տ ս տ ծ պ ս ո լ ց ա գ ի ր մ ր տալ մեր դերու կրակը կը բոցավառի կամ կ՚առկայծի

Ի^նչ կր Հետհւի այս պատկերէն ։ կառավարութեան ։ Երէկ իրիկուն , - կ*աւելցնէ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱ1
Հը չըքէ ր՝ թէ
Ծ՛ թերթը֊, քաղաքիս մէք զրոյքլ

Fonds A.R.A.M