Page 33 - ARM_19-1945_03
P. 33
ւտ ր & ա ա & օ ս օ ւ ա ւ տ յ ս ա ա օ ւ ւաօո Վ^ՐՋՒն֊-ԺԱՄ
ՐօռժՏ 6-Ո 1825
1(.<։..Տ. 376.2*6
17, &Ա6 Օ&ատտաք - քձ&1Տ (13°) ՓԷԹԷՆԻ ԳԱՏԸ ԵՐԿՈՒՇԱԲԹԻ
141. : Շ08. 15-70 - Շ. Շ. Բ. Բ&ոտ 1678-63
ԲԱԺնԵԳԻ՚Ն.– Տար. 150, 6ամ՝ս. 400, Յաւքս. 200 ֆրանք։ ՄաԽպատիժ պ խ ի պառաՕբււի
76Ո<ե64ւ 20 յսԱԽէ 1945 Ուրբաթ 20 Ցուփս ինչպէս Հաղորդած; է է՛՛՛՛ք է. երկու-չաըթի Հկը
սկսի մառէչալՓէթէնի գաաը։ Առաքյէն-ամրաս -
* * • ՏԱՐԻ - 166 ձոե661104457–%ոբ շրջան թ ի ւ 86 Խմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱ֊ք-ԵԱն Գիճ՛ 3 Ֆր– ւոանսղներէն մէղո պիտի ըլլայ 19-+0 Յունիսի
վերջին վարչապետը, Փօլ 1ՒԷյնօ , որուն յ ուշերը
սկսան Հրատարակել, երէկ, «Տէյլի Մէյթ, «Լէ
Ս՛ԵՐ Խ0ՍՔԸ ՚ Ն ո լ ւ Լ է լ 1 , 1 / " ֊ Մաթէն» եւ «Նիւ Եորք Թայմզ», շռըն–
ՓԱ1հ՝Բ ԵԻ
ՄԻՆԱՍ ՎԵՐԱԾԻՆ Գաէից յ՛"յանութիւննեբով ՚.
(Ինք նակենսագրոլթիլն) ԸնդՀ . դ ա տ ա խ ա զ ը ,՛ Մ ոռն է , ան որ նախորդ
ՄԵԿԵՆԱՍ պատերազմին մաՀռւան դատապարտեց նշանաւոր
Մաթա Հարին , յայտարարեց թէ ամէն բան պատ֊
֊ 1օՄԲ—֊Վերջերս .ցաւռվ հաղորդած էինք ըն բաստ է՛՛ Ամբաստանագիրը կը բաղկանա յ եօթը
^^*ԽԼ ներկայացնէի ^ցթտգ–։^–^հբփթա^0պդէ աշ ^ կեր Մինաս Վերածիսի մահը, որ աեղի ունեցած է ԷՀԿԷ-* Իէ*" գիրերով։ Զորս էջ ալ վերջէն աւել -
խատակէց ֊ մ ո ւ Լ&ես է*է) յ Լք ՚ իսւէէիւն՛մ՛բ-* ոբ օգ Մայիս 26ին, Ֆրէզնոյի մէջ (^ափֆորնիա) : Այս ցած է Փէթէնի գալէն ի վեր։ Բուն դատը պիտի
նէր, նյւրածրն բայց անճար տաղանդներ ուն , զար ա ո թ ի լ «Հայրենիք» րացասիկ թիլ մը նոլիրած է սկսի այս ամբաստանագրին բնթեբցռւմ ով, ոբ
գանա լու. եւ ասպարէզ նետուելու Համար իբրեւ ողբացեալ ընկերոջ յիշաաակին։ ինչպէս կ՚երե « Հազիւ քսան վայրկեան պիտի տեւէ։ \,ախագաՀբ
գրագէտ ^ բանաստեղծ , ռ ա զ մ ա գ է տ , գիտուն կամ ւայ , Մ • Վերածին ինքնակենսադրութիւն մը ձդեր «•ամբաստ ան ո ւած էք» բառբ արտասանելէ վերջ ,
արուեստագէտ : է, որ դժրաիաարար կէս մնացած է : Ահաւասիկ պիտի արտօնէ որ մ ա ւլէ շա լը նստի։ Յետոյ Հաբ -
- « ||ւնինք րաղմաթիւ Աղքաաախնամ կազ ինչ որ կրցած է դրել ցումներ պիտի ուղղէ, Համաձայն դատական ձե -
մակերպութիւներ ; ինչո՛ւ, չունենանք սւաղանդ –ւ Տ զա յ էի, երբ ձգեցի գեղասքանչ ծննդավայրս , ւակեբպութեանց : Ամբաստանոլթիւնբ շատ պարզ
ները իաասող Միութիւն մ ը , .որ պետութեան մը Պարաիղակբ։ Գացի Պուլկաբիա, մօբեղբօրս ե ազ է, ամէն բանէ առաջ՝ Գերմանիոյ Հետ կնքուած
իշխա
դեըը էլաաարէ օաարութեան մէջ» : գականներուս մօտ։ Տասներկու տաբի արտասաՀ– զինադագարբ։ Յետոյ՝ Փէթէնի դաւերը՝ ֆբան
է։
՛Ր Համ"գսւմուԼ , այսպիսի Ա իութէւն մր կբր՜ ման մնացի ; նութեան տիրանալու Համար։ Մնացեալը թէ
պա -֊
նայ .րարերՀսր Հդեբշ կաՀո-ար^եղ–, նաել^ ՜օտարացման , սայի վերջին չորս աարիներու պատմութիւնն ելա
Երիաասարգ էի, երբ \ 90Տին Լոնսանէն վերա՜ ԸնգՀ * դ ա տ ա խ ա զ ը այժմէն կը յայտարարէ
այլասերման գէմ Հ : ; ՚\ - դարձայ Հայրենիք։ Բուռն բաղձանք մբ ունէի մաՀապատիժ պիտի պաՀանջէ ։ «Գերագոյն
, յ^ելաղբ^ուվ<^ իւն ր ։ սրտի մօ այս աաբզ ձհ– ճանչնալու Փոքր Ասիան, որու մասին այնքան բան աիժը պիտի սլաՀանջեմ • որովՀետեւ .կա տար
ւին.մէէ1է– IIպիտի՛կբնաբ ժխաել թէ կան բազմա կարդացեր էի Անգլիոյ մէջ՛. Ուստի , շբջագայե - պէս Համոզուած եմ թէ արժանի է»։
թիւ արժէքներ , իրական տաղանդներ որոնք ան– ցայ , պ ա տ ե ց ա յ , ճամբոբդեցի , դիտեցի եւ ուսում
աէր մնալով, կը թառամին - օտարութեան մէջ ։ * նասիրել կանացի իմ բ ն ա գ ա ւ ա ռ ս ու անոր ժողո Բուռն բանավէճ մբ սկսած է.* գատաՍրաՀին
կամ կբ շեղին իրենց բֆա1լան կոչումէն , ի թնդիր վուրդները։ անբաւականութեան Հետեւանքով ։ Շ ատ քիչ սւն–
պատա՛ռ մ՛բ Հացի։ Եռանդն ու գործ կատարելու բաղձանքբ կքէ ԿէՀնդիրնեբ պիտի կրնան ներկայ ՐԷԼաԼՀ «Ս բ
Բայց , աւելի յյսյն քննութիւն մ,ը գուռ կբ բա պոռթկային ԷութենԷս ։ Ա*եծաբանելու կաբողու - Աուառ» կ՚ւԱռաջաբկէ ձայնատար մեքենայ մբ
նա յ զանազան խորՀ բղածութեանց : Եւ ա յ ս առ - թենէ ղուրկ էի։ Գետբ նեբսէն կբ Հոսէր։ &ատեբ (միքրոֆօն^ տեգաւոբել դատասբաՀին մէջ՝ որ՜
թիւ, նոբէն կը ցցուի սերունդի փրկութեան Հիմ չէին կասկածեր անդամ , որ առու մը կրնար սո - պէսզի ո * մ իա յն 0) բ ան ս ան , ա յ լ ե ւ ամբոզջ աշխաբ–
նականդ վբռովիչ ^խնդիրը։ . . . .. զոսկիլ մտքիս դաշտին վքայ ։ Հբ կարենա յ Հետեւի լ ա յ ս պատմ ական դատավա
Մ ելէ ե րէ տաս աբ գ աշխ ա աա կ իցբ իր տեսակէ Պարտիզակ մնալս կարճ տեւեց։ Լոնտոնի մէջ րութեան ։ Մինչեւ երէկ աւելի քան 200 օտար եւ
տդ .պաշտպանելու Համար , կբ յիշէ դէմ՚քեբ որոնք եօթբ տարի ապրելէ ետք , դժուար էբ գիւզաքա - ֆրանսացի լրագրողներ գիմում կատարած էին,
միջազգային Համբաւ կբ վայելեն։ Եւ կբ կուրծէ դաք մբ Հաստատուիլ, որքան ալ շքեղ, Հրապուրիչ մ ո ւաքի տոմսակ ստանալու Հ ամ ար , մինչդեռ տեգ
թէ Հայ երիտասարդը իրապէս կբ խանդավառս ւ ի ,, եւ ակնապարար բնութիւն ունենար ան : կայ մ իա յն 40 թդթակիցնե բու Համ աբ ։ Ամ էն օ ՜՛
կբ Հպարտանա յ , լսելով, կարդալով անոնց ա - Հաստատուեցայ Պոլիս, որ մեր ոստանն էբ : տար դեսպանատուն կ՛՛ուզէ ներկայացուցիչ մը
նուննեբն ոլ փառքը , երկիրէ երկիր ։ Պարտիզակ՝ գիւդը , ՝\յիկոմիդիան՝ քաղաքը ել Կ* զրկել, միչդեռ միայն տասը աթոռ վեբապաՀուած
՝ճի^շգ է յա ս գէաոզոէ՜1^էլնր ՝• Եւ եթէ յա ո * Պոլիս՝ մ այր քաղաքը ։ Արդէն Պ ա ր տ իղա կց ինե բ բ է դեսպանական ներկա յացոլց ի չնեբոլ ։ Բա ո աս ո ւ ն
իրապէս կազդուրիչ եբեւո^յթ մը կը ներկայացնէ , առտուն կանուխ , արեւածագին , Աուբբ Աինասի ի^ո թ ա կի *յն ե ր , 1 0 դ ե ս պան ա կան պա շտօնեանեբ ,
թէ պարզապէս պատրանք : բարձունքներէն կբ տեսնէին Կ» Պոլսոյ ապակինե 50 ՎԿանեբ , 36 երդուեալներ (12ք–* փոխանորդէ ք|
Զ.ֆ\քՀ^նդ^ւ^նիի ռբ՛;/ ,<#ժյլ .եբխէէԱէստբգը գ^*լ ը– րու փալփլիլը^ փւյստա բանները եյ, գան ա զա^ պաշտ օն ե ան եր սւե -
նելով միայն մ ի ջագգ*ո յ ին. Համ բաւի տիրացած ա– գաւոբելէ վերջ, Հադիլ\00Հոգի պիտիկրնան սղմիլ
նուննեբ , ֊ոսկորը ձգած շուքին ետեւէն կը վաղէ ; Կ . Պոլիս Հազիւ վաթսուն ծովային մղոն Հե Հ դատասբաՀի մնացեալ մ աս ին մ էջ : Տ եդական
Կամ կը ՚բոնէ ճամ բա յ մ բ ո շ թէ իր ժողովուրդին ռու էր մենէ : ատ ամառ, Օսմ . ԱաՀմ ան աղբ ու * թերթ մը կբ գրէ թէ ի Հարկին 90 աթոռ տրամ ա՜
ծառայելու, այչ փ ա ռ ք վաստկելու Համար։ թենէն ետք, 40 փարայով Պոլիս գտցած եւ շոգե Գրելով մամուլի ներկայացուցիչներուն , միայն 60
՜ԻՀարկէ , եբռ ագդակից մը կը փառաւորուի նաւին մէջ ս իմէ թով մըն ալ բոկեղ պիտի ըսեն տեգ բաց կբ մնայ ուն կնդի րնե բու Համար, այն ալ
միջազգային ճակատի վրայ , կբ դառնայ «փայլք Հայկաբաններ բ կը Հիւրընկալուէին ճամբորդ ոտքի վրույ I թ՝գթակիցնեբուն .տրամադրութեան
եւ պարծանք ազգիս Հայոց»։ ները ։ տակ պիտի գրուին մ էկ խցիկ Հեռագբ ի , վեց Հատ
Եւ սակա յն , երբ իւրաքանչիւր պարագա յա - ոգենաւերոլ մ իջել մ րցում մ ր կաբելի բնծա– ալ Հեռաձայնի Համար : Ամբաստանեալն ալ թիկ
ռանձին քննենք ^ պիտի տեսնենք ոբ այգ ազգային յած էբ այս ան կա բ ե լի ո ւթ ի ւնն ե բ ը ։ Առտուն կա - նաթոռ մբ պիտի ունենա յ , ինչպէս ունեցան զօր*
կա–
եւ միջազգային փառքերէն շատ քիէեբբ կրցած են նուխ «Ծիծեոնակ» (Գըրլանկըճ) շոգենաւով Տէնց եւ ծովակալ էսթէվա։ վկաներու թիւն է 64 *
բան մ բ աւելցնել այս Հ ալածական ժ ո զո վո ւր գի կօսէինք Հյիկոմ ի գի ո յ Հ բաշագեգ ծոցին լ\ոլՐ^՚ՐԱ. որոնց 39 բ ամ ր ա ս ու ան ո զ , նախկին վարչապետ–
վերածնութեան ՜աշխատանքին վրայ։ ( եւ քերծելով ք1 շխանաց Կղզիներու եզերքն երէն , ներ, նախարարներ, դեսպաններ , բարձր պաշտօ
Աւելի՜ պարդ խօսելով, անոնք փառքը վ աս - օրՀաբսակին Պոլիս կբ Հասնէինք։ Երկու ժամուան նատարներ, ի Հարկին նաեւ Հանրապետութեան
տկեր ՛են. յ ժողովուրդն ալ իմ ան ա լո վ Հպարտացեր դադարէ մ բ ետք , որ բաւական էբ բնթացիկ եւ ան– նախազաՀբ ։
է I «Մենք ալ աս անկ մենծ մարդիկ ուն ինք» ։ Բայց , մ ի ջ ա կան գործեր կարգադրելու , նո յն «^)՝ իծեռ - ՝/Վ Փէթէն Լ ր կո ւշա բթ ի առտու կանուխ պիտի
ո^ւբ է , օրինակ , Ա՝այքըլ Աբլէնի մբ կամ Անռի նակ»ով կբ վերադառնայինք Պարտիզակ ։ փոխագրուի Գատական Պալատբ եւ Հոն պիտի
իՒբուայայի մը Հոգեկան կապը՝ այս ժողովուրդին Աս ի կա մեծ բա բ իք մ ըն է ր Պ ա ր տ ի զա կց ի ին եւ բնակի մինչեւ դատավարութեան վերջ՛. Մասնաւոր
Հետ : (Վ^եբջյւնը կբ նախ ընտրէ քիուս ձեւանա լ) ։ շրջակա յ Հայ դի լղա ց ին եր ո ւ ն ։ Պ ա ր տ իգա կց ի ին սենեակ մբ պիտի տրամադրուի , ուր պիտի բնակի
$ եղէ Համար։ տասնապատիկ աւելի կ՚արժէՐաֆ– մաբմինր մլուկի եւ մժեղի գգուանքներուն վար •* նաեւ Տիկին Փէթէն ։
ֆի^մը–*.որ դրակտնութիւֆ կո մշակէր ճրագի էոյ– ժուած չէ եւ ան 1լատէ քնանալ Կ* Պոլիս, ՚քյիկո*
"ոյէ, կէս– կուշտ՚՝, կէս անօթի , կամ Արփ իա բե ան միգիա կամ Ատափազաբ ; Պաբտիզակցիին Հան -- 0ԱււմաճադոսթեաԱ տագնապը
$ԱՀ*.յ&աեյան\.մ֊քէ՜4 ոբք&ք օրն։ ի բուն լուր թարգմա ղիստքունբ , իր իսկ առողջութեան Հիմնաքարն է: օ
նե՜լէ , փորձ կարդալէ վիր^;, ժամանակ եւ սէ՛ բ ա V* Պոլսոյ մէջ ես շուտով ծանօթացայ մեր ա՛
1լ ունենա յ ի ն գրական վաստակ մրն ալ ձգելու ։ ւագ ընկերներուն Հետ ։ Ա՝էկ քանիին Հանդիպած հ) ո րՀ ր գ ա կցական ժողովին պետական բաբե–
կամ Օշական մը եւ ո.ւրիշնեբ , որոնք ա Հա քա * էէ՜Ժրնեւ, 1899 թուականին : Ուրիշներ տեսած էի նորոդման յանձնախումբը շատ կարեւոր բանաձեւ
ռասուն տար իէ ի վեր գրականութեան կբ ծառա - Լոնտոն բնակութեանս մ իջոց ին , երբ Ե ւրոպա յ է ն մբ քուէարկեց առջի օր, միաձայնութեամբ մեր -
յ ե ն ՀՀ*– Հատոբ Հատորի վրայ -— իբրեւ միակ գ է պ ի Ամերիկա եւ Ամեբիկայէն գէոլի Եւրոպա եւ ժելով կառավարութեան միաձայն օրինադիծբ
պատուանդան ունենալով
հայկական վարժապե - Արեւելք ճամ բո բդող րնկե բները ինծի //•*- յանձնա սաՀմ ան ա գ ր ո ւթեան բարեփոխման մասին։ 3 անձ -
տ ութ իւնբ : . րարուէին Յ՚ոնեւէն , Փաբիզէն եւ կամ Պոսթընէն : նախումբբ , որուն 2 3 ^ ա ն գ ա մ ն ե ր ը կը ներկայացնեն
մեկենասներու Ա՝էութիւն մր չէր որ երեւան կարծեմ 1902^ սկսեալ փորձեր էի «Հայրե - կառավարութեան աջակցող բոլոր կոլսակցու -
Հանեց կամ փա յլեցսւց ա յս թանկագին տաղանդ - ^էք^է՚ն թզթակց ութ իւննեբ գրկել եւ գրելու վար– թիւն՛ներ բ, առանց բացառութեան վճռեց թէ կա
նեբը, այլ Հայ ժողովուրդին սէրը , եւ սրբազան , ժուիլ։ Աարգիս Մինասեանր ԼԱրամ Աշւ/տ) , որուն ռավարութեան Հ ան բա քո լէ ի բանաձեւբ ոչ միա յ ն
ստեղծագործ աշխատանքբ։ Անոնց եւ նմաններու Հայրենակից կբ սեպուէի , ոբովՀետեւ միեւնոյն կասկածի մատնած է զիրենք , ա յ լ ե ւ «արդարացի
շնոբՀէւ էր ոբ զարգացաւ եւ կը զարգանայ , կբ թեմին գիւդերէն էինք երկուքս ալ եւ Ա արգիս բ մտ աՀ ո դո ւթ ի ւն» պատճառած է բոլոր Հանրապե -
Հարստանա յ Հայկական Մ շակոյԻ^Ր *մ մ իւս - քանի մբ տարի Պարտիզակի Ամեբիկեան բարձր տականներուն ։ իրենց իոկ քա յաա բա բո ւթեամ բ ,
նեբբ իրենք են որ կբ •,արստանա նան , նոյնիսկ վարժ ար անբ յ աճա խած է ր , զի" յանձնարարած էր կառավ արութեան բանաձեւին շա ր ա գ ր ո ւթ իւն ր չի
<Հ,եան»ը վրա յ տալով :
Վռամեանին։ Մինչեւ 1908 թուական բ Լոնսանէն Համ ապատ ա ս խան եբ ժողովրդապետութեան ս կ/՚զ՜
. Ասիկա չի նշանակեր թէ պէտք է բոլորն ալ դրած էի «Հայրենիք»ին ՖաբՀատ կեղծանունով տ ունին եր ուն. ։ Ա յս առթիւ քո ւէ ա ր կո ւա ծ բանաձե–
Հայ գրագէտ կամ վարժապետ ըլլան։ ԸնգՀակա– եւ ա յն ատենուան Ամերիկայի ընկերներուն ծա -
ռսՀկն ։ Հեծի՛ ր նժոյգդ եւ քշէ* որքան կրնաս, ոտ– նօթ իբր «Լոնտոնի 3)աբՀաա» : մր կար, ուր կբ գործէին նաեւ Հայեր ու Հայու -
քի չոա կ առնելով ֊սՀսՀ֊մ աններ բ՛. Եւ թոզ ^ * ա յ եբի– կ . Պոլսոյ մէջ երկու բնկերներ առաւելապէս Հիներ , նաեւ կէյվէէն Հայ Հոռոմ բնտանիքնեբ ։
տասաբգը Հպարտօրէն յիշեցնէ , ամէն տ Լ զ եւ ա– քաջալե ր Հ անգ ի ս աց ան ո ւս ո ւմն աս ի բակ ան ձեռ - Հայրս յունական դպրոցս կբ ԳՐ^Էր գէս ՝ չարու -
մէֆ ժամ^, թէ այս ժողովուրդը երբեք ամուլ կամ նաբկնեբուս ։ Առաջինր Յարութիւն ՇաՀբիկեանն թիւննեբս սաՀմ ան ա փակելու , մեր Հովիւներուն ,
ստո՜բագաս. չէ, իբ ստեղծագործ կարողութիւն * էբ ֊– երկրորդը՝ Աիմհն Զալարեանը ։ Երկուքին Հօտերուն եւ շուներուն չՀետեւելու Համար՛. Հոն
նեբով եւ. տ ա ղ ա ն դ ո վ ։ Հետ ալ ճամ բո բղա թ իւննե ր Գտնա բբա յի գա - կա յին Հայ Հ ո ո. ո մ տղաքներ ալ , որոնց Հ ետ մ ի շա
սիրով
Ինքնաճանաչման, Հպարտութեան այս զգա - ւառնեբուն մէջ՛. Ե" ծանօթ էի անոնց գ ե ռ մա էինք եւ Հայերէն կբ խօսէինք սւասքալիին
ցումբ ան Հ բ աժ ե շա է նախ իրենց՝ ե բիտասարգնե - նուկ։ Հայրս խանութ ունէր Գաբամուսալի երկու (վարժապետ) առ9եւ։ Հայ Հոռոմ բնտանիքնեբ
բուն Համար, որոնք բնդՀանբապէս ներշնչումի գեղածիծաղ ծովեզերեայ գիւգեբուն մէջ Թէփէ այցելութեան կուգայէն մեր խանութբ եւ տունը։
իրենց եբկրորգբ
աղբիւրնեբ կը փնտռեն դուրսէն , փոխանակ ՝Բէօյ եւ էբէյլի– Առաջինը յ ո յ ն էր, Իրենց բաբբառո մերինէն տարբեր ՐէԼաէուն ուշա
գիւղե
աչքերն ուղղելու գէպի ներս։ թուրք։ Գարնան եւ ամրան ատենները այդ կ՚երթայի դրութիւնս գ ր ա ւ ա ծ էին։ «Պոն իր», «բոն» ,«մոնչ» ք
մանարակ
Գեռ ուրիշ խոբՀ բգածութիւննե բ , միեւնո յն րը կ՚երթայինք ընտանիքով։ Ե" երբեմն «արեգակ» կ^րսէին պանիրի , բանի , մանչի եւ ա–
ըեւի աեղՀ
յօքէուածին առթիւ ։ 5՛ • առանձին : Թէփէ ՚էէլ՚1է $ԷԼ մետաքսի (Ս՚նա^եա1ը յաջորդով)
Fonds A.R.A.M
ՐօռժՏ 6-Ո 1825
1(.<։..Տ. 376.2*6
17, &Ա6 Օ&ատտաք - քձ&1Տ (13°) ՓԷԹԷՆԻ ԳԱՏԸ ԵՐԿՈՒՇԱԲԹԻ
141. : Շ08. 15-70 - Շ. Շ. Բ. Բ&ոտ 1678-63
ԲԱԺնԵԳԻ՚Ն.– Տար. 150, 6ամ՝ս. 400, Յաւքս. 200 ֆրանք։ ՄաԽպատիժ պ խ ի պառաՕբււի
76Ո<ե64ւ 20 յսԱԽէ 1945 Ուրբաթ 20 Ցուփս ինչպէս Հաղորդած; է է՛՛՛՛ք է. երկու-չաըթի Հկը
սկսի մառէչալՓէթէնի գաաը։ Առաքյէն-ամրաս -
* * • ՏԱՐԻ - 166 ձոե661104457–%ոբ շրջան թ ի ւ 86 Խմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱ֊ք-ԵԱն Գիճ՛ 3 Ֆր– ւոանսղներէն մէղո պիտի ըլլայ 19-+0 Յունիսի
վերջին վարչապետը, Փօլ 1ՒԷյնօ , որուն յ ուշերը
սկսան Հրատարակել, երէկ, «Տէյլի Մէյթ, «Լէ
Ս՛ԵՐ Խ0ՍՔԸ ՚ Ն ո լ ւ Լ է լ 1 , 1 / " ֊ Մաթէն» եւ «Նիւ Եորք Թայմզ», շռըն–
ՓԱ1հ՝Բ ԵԻ
ՄԻՆԱՍ ՎԵՐԱԾԻՆ Գաէից յ՛"յանութիւննեբով ՚.
(Ինք նակենսագրոլթիլն) ԸնդՀ . դ ա տ ա խ ա զ ը ,՛ Մ ոռն է , ան որ նախորդ
ՄԵԿԵՆԱՍ պատերազմին մաՀռւան դատապարտեց նշանաւոր
Մաթա Հարին , յայտարարեց թէ ամէն բան պատ֊
֊ 1օՄԲ—֊Վերջերս .ցաւռվ հաղորդած էինք ըն բաստ է՛՛ Ամբաստանագիրը կը բաղկանա յ եօթը
^^*ԽԼ ներկայացնէի ^ցթտգ–։^–^հբփթա^0պդէ աշ ^ կեր Մինաս Վերածիսի մահը, որ աեղի ունեցած է ԷՀԿԷ-* Իէ*" գիրերով։ Զորս էջ ալ վերջէն աւել -
խատակէց ֊ մ ո ւ Լ&ես է*է) յ Լք ՚ իսւէէիւն՛մ՛բ-* ոբ օգ Մայիս 26ին, Ֆրէզնոյի մէջ (^ափֆորնիա) : Այս ցած է Փէթէնի գալէն ի վեր։ Բուն դատը պիտի
նէր, նյւրածրն բայց անճար տաղանդներ ուն , զար ա ո թ ի լ «Հայրենիք» րացասիկ թիլ մը նոլիրած է սկսի այս ամբաստանագրին բնթեբցռւմ ով, ոբ
գանա լու. եւ ասպարէզ նետուելու Համար իբրեւ ողբացեալ ընկերոջ յիշաաակին։ ինչպէս կ՚երե « Հազիւ քսան վայրկեան պիտի տեւէ։ \,ախագաՀբ
գրագէտ ^ բանաստեղծ , ռ ա զ մ ա գ է տ , գիտուն կամ ւայ , Մ • Վերածին ինքնակենսադրութիւն մը ձդեր «•ամբաստ ան ո ւած էք» բառբ արտասանելէ վերջ ,
արուեստագէտ : է, որ դժրաիաարար կէս մնացած է : Ահաւասիկ պիտի արտօնէ որ մ ա ւլէ շա լը նստի։ Յետոյ Հաբ -
- « ||ւնինք րաղմաթիւ Աղքաաախնամ կազ ինչ որ կրցած է դրել ցումներ պիտի ուղղէ, Համաձայն դատական ձե -
մակերպութիւներ ; ինչո՛ւ, չունենանք սւաղանդ –ւ Տ զա յ էի, երբ ձգեցի գեղասքանչ ծննդավայրս , ւակեբպութեանց : Ամբաստանոլթիւնբ շատ պարզ
ները իաասող Միութիւն մ ը , .որ պետութեան մը Պարաիղակբ։ Գացի Պուլկաբիա, մօբեղբօրս ե ազ է, ամէն բանէ առաջ՝ Գերմանիոյ Հետ կնքուած
իշխա
դեըը էլաաարէ օաարութեան մէջ» : գականներուս մօտ։ Տասներկու տաբի արտասաՀ– զինադագարբ։ Յետոյ՝ Փէթէնի դաւերը՝ ֆբան
է։
՛Ր Համ"գսւմուԼ , այսպիսի Ա իութէւն մր կբր՜ ման մնացի ; նութեան տիրանալու Համար։ Մնացեալը թէ
պա -֊
նայ .րարերՀսր Հդեբշ կաՀո-ար^եղ–, նաել^ ՜օտարացման , սայի վերջին չորս աարիներու պատմութիւնն ելա
Երիաասարգ էի, երբ \ 90Տին Լոնսանէն վերա՜ ԸնգՀ * դ ա տ ա խ ա զ ը այժմէն կը յայտարարէ
այլասերման գէմ Հ : ; ՚\ - դարձայ Հայրենիք։ Բուռն բաղձանք մբ ունէի մաՀապատիժ պիտի պաՀանջէ ։ «Գերագոյն
, յ^ելաղբ^ուվ<^ իւն ր ։ սրտի մօ այս աաբզ ձհ– ճանչնալու Փոքր Ասիան, որու մասին այնքան բան աիժը պիտի սլաՀանջեմ • որովՀետեւ .կա տար
ւին.մէէ1է– IIպիտի՛կբնաբ ժխաել թէ կան բազմա կարդացեր էի Անգլիոյ մէջ՛. Ուստի , շբջագայե - պէս Համոզուած եմ թէ արժանի է»։
թիւ արժէքներ , իրական տաղանդներ որոնք ան– ցայ , պ ա տ ե ց ա յ , ճամբոբդեցի , դիտեցի եւ ուսում
աէր մնալով, կը թառամին - օտարութեան մէջ ։ * նասիրել կանացի իմ բ ն ա գ ա ւ ա ռ ս ու անոր ժողո Բուռն բանավէճ մբ սկսած է.* գատաՍրաՀին
կամ կբ շեղին իրենց բֆա1լան կոչումէն , ի թնդիր վուրդները։ անբաւականութեան Հետեւանքով ։ Շ ատ քիչ սւն–
պատա՛ռ մ՛բ Հացի։ Եռանդն ու գործ կատարելու բաղձանքբ կքէ ԿէՀնդիրնեբ պիտի կրնան ներկայ ՐԷԼաԼՀ «Ս բ
Բայց , աւելի յյսյն քննութիւն մ,ը գուռ կբ բա պոռթկային ԷութենԷս ։ Ա*եծաբանելու կաբողու - Աուառ» կ՚ւԱռաջաբկէ ձայնատար մեքենայ մբ
նա յ զանազան խորՀ բղածութեանց : Եւ ա յ ս առ - թենէ ղուրկ էի։ Գետբ նեբսէն կբ Հոսէր։ &ատեբ (միքրոֆօն^ տեգաւոբել դատասբաՀին մէջ՝ որ՜
թիւ, նոբէն կը ցցուի սերունդի փրկութեան Հիմ չէին կասկածեր անդամ , որ առու մը կրնար սո - պէսզի ո * մ իա յն 0) բ ան ս ան , ա յ լ ե ւ ամբոզջ աշխաբ–
նականդ վբռովիչ ^խնդիրը։ . . . .. զոսկիլ մտքիս դաշտին վքայ ։ Հբ կարենա յ Հետեւի լ ա յ ս պատմ ական դատավա
Մ ելէ ե րէ տաս աբ գ աշխ ա աա կ իցբ իր տեսակէ Պարտիզակ մնալս կարճ տեւեց։ Լոնտոնի մէջ րութեան ։ Մինչեւ երէկ աւելի քան 200 օտար եւ
տդ .պաշտպանելու Համար , կբ յիշէ դէմ՚քեբ որոնք եօթբ տարի ապրելէ ետք , դժուար էբ գիւզաքա - ֆրանսացի լրագրողներ գիմում կատարած էին,
միջազգային Համբաւ կբ վայելեն։ Եւ կբ կուրծէ դաք մբ Հաստատուիլ, որքան ալ շքեղ, Հրապուրիչ մ ո ւաքի տոմսակ ստանալու Հ ամ ար , մինչդեռ տեգ
թէ Հայ երիտասարդը իրապէս կբ խանդավառս ւ ի ,, եւ ակնապարար բնութիւն ունենար ան : կայ մ իա յն 40 թդթակիցնե բու Համ աբ ։ Ամ էն օ ՜՛
կբ Հպարտանա յ , լսելով, կարդալով անոնց ա - Հաստատուեցայ Պոլիս, որ մեր ոստանն էբ : տար դեսպանատուն կ՛՛ուզէ ներկայացուցիչ մը
նուննեբն ոլ փառքը , երկիրէ երկիր ։ Պարտիզակ՝ գիւդը , ՝\յիկոմիդիան՝ քաղաքը ել Կ* զրկել, միչդեռ միայն տասը աթոռ վեբապաՀուած
՝ճի^շգ է յա ս գէաոզոէ՜1^էլնր ՝• Եւ եթէ յա ո * Պոլիս՝ մ այր քաղաքը ։ Արդէն Պ ա ր տ իղա կց ինե բ բ է դեսպանական ներկա յացոլց ի չնեբոլ ։ Բա ո աս ո ւ ն
իրապէս կազդուրիչ եբեւո^յթ մը կը ներկայացնէ , առտուն կանուխ , արեւածագին , Աուբբ Աինասի ի^ո թ ա կի *յն ե ր , 1 0 դ ե ս պան ա կան պա շտօնեանեբ ,
թէ պարզապէս պատրանք : բարձունքներէն կբ տեսնէին Կ» Պոլսոյ ապակինե 50 ՎԿանեբ , 36 երդուեալներ (12ք–* փոխանորդէ ք|
Զ.ֆ\քՀ^նդ^ւ^նիի ռբ՛;/ ,<#ժյլ .եբխէէԱէստբգը գ^*լ ը– րու փալփլիլը^ փւյստա բանները եյ, գան ա զա^ պաշտ օն ե ան եր սւե -
նելով միայն մ ի ջագգ*ո յ ին. Համ բաւի տիրացած ա– գաւոբելէ վերջ, Հադիլ\00Հոգի պիտիկրնան սղմիլ
նուննեբ , ֊ոսկորը ձգած շուքին ետեւէն կը վաղէ ; Կ . Պոլիս Հազիւ վաթսուն ծովային մղոն Հե Հ դատասբաՀի մնացեալ մ աս ին մ էջ : Տ եդական
Կամ կը ՚բոնէ ճամ բա յ մ բ ո շ թէ իր ժողովուրդին ռու էր մենէ : ատ ամառ, Օսմ . ԱաՀմ ան աղբ ու * թերթ մը կբ գրէ թէ ի Հարկին 90 աթոռ տրամ ա՜
ծառայելու, այչ փ ա ռ ք վաստկելու Համար։ թենէն ետք, 40 փարայով Պոլիս գտցած եւ շոգե Գրելով մամուլի ներկայացուցիչներուն , միայն 60
՜ԻՀարկէ , եբռ ագդակից մը կը փառաւորուի նաւին մէջ ս իմէ թով մըն ալ բոկեղ պիտի ըսեն տեգ բաց կբ մնայ ուն կնդի րնե բու Համար, այն ալ
միջազգային ճակատի վրայ , կբ դառնայ «փայլք Հայկաբաններ բ կը Հիւրընկալուէին ճամբորդ ոտքի վրույ I թ՝գթակիցնեբուն .տրամադրութեան
եւ պարծանք ազգիս Հայոց»։ ները ։ տակ պիտի գրուին մ էկ խցիկ Հեռագբ ի , վեց Հատ
Եւ սակա յն , երբ իւրաքանչիւր պարագա յա - ոգենաւերոլ մ իջել մ րցում մ ր կաբելի բնծա– ալ Հեռաձայնի Համար : Ամբաստանեալն ալ թիկ
ռանձին քննենք ^ պիտի տեսնենք ոբ այգ ազգային յած էբ այս ան կա բ ե լի ո ւթ ի ւնն ե բ ը ։ Առտուն կա - նաթոռ մբ պիտի ունենա յ , ինչպէս ունեցան զօր*
կա–
եւ միջազգային փառքերէն շատ քիէեբբ կրցած են նուխ «Ծիծեոնակ» (Գըրլանկըճ) շոգենաւով Տէնց եւ ծովակալ էսթէվա։ վկաներու թիւն է 64 *
բան մ բ աւելցնել այս Հ ալածական ժ ո զո վո ւր գի կօսէինք Հյիկոմ ի գի ո յ Հ բաշագեգ ծոցին լ\ոլՐ^՚ՐԱ. որոնց 39 բ ամ ր ա ս ու ան ո զ , նախկին վարչապետ–
վերածնութեան ՜աշխատանքին վրայ։ ( եւ քերծելով ք1 շխանաց Կղզիներու եզերքն երէն , ներ, նախարարներ, դեսպաններ , բարձր պաշտօ
Աւելի՜ պարդ խօսելով, անոնք փառքը վ աս - օրՀաբսակին Պոլիս կբ Հասնէինք։ Երկու ժամուան նատարներ, ի Հարկին նաեւ Հանրապետութեան
տկեր ՛են. յ ժողովուրդն ալ իմ ան ա լո վ Հպարտացեր դադարէ մ բ ետք , որ բաւական էբ բնթացիկ եւ ան– նախազաՀբ ։
է I «Մենք ալ աս անկ մենծ մարդիկ ուն ինք» ։ Բայց , մ ի ջ ա կան գործեր կարգադրելու , նո յն «^)՝ իծեռ - ՝/Վ Փէթէն Լ ր կո ւշա բթ ի առտու կանուխ պիտի
ո^ւբ է , օրինակ , Ա՝այքըլ Աբլէնի մբ կամ Անռի նակ»ով կբ վերադառնայինք Պարտիզակ ։ փոխագրուի Գատական Պալատբ եւ Հոն պիտի
իՒբուայայի մը Հոգեկան կապը՝ այս ժողովուրդին Աս ի կա մեծ բա բ իք մ ըն է ր Պ ա ր տ ի զա կց ի ին եւ բնակի մինչեւ դատավարութեան վերջ՛. Մասնաւոր
Հետ : (Վ^եբջյւնը կբ նախ ընտրէ քիուս ձեւանա լ) ։ շրջակա յ Հայ դի լղա ց ին եր ո ւ ն ։ Պ ա ր տ իգա կց ի ին սենեակ մբ պիտի տրամադրուի , ուր պիտի բնակի
$ եղէ Համար։ տասնապատիկ աւելի կ՚արժէՐաֆ– մաբմինր մլուկի եւ մժեղի գգուանքներուն վար •* նաեւ Տիկին Փէթէն ։
ֆի^մը–*.որ դրակտնութիւֆ կո մշակէր ճրագի էոյ– ժուած չէ եւ ան 1լատէ քնանալ Կ* Պոլիս, ՚քյիկո*
"ոյէ, կէս– կուշտ՚՝, կէս անօթի , կամ Արփ իա բե ան միգիա կամ Ատափազաբ ; Պաբտիզակցիին Հան -- 0ԱււմաճադոսթեաԱ տագնապը
$ԱՀ*.յ&աեյան\.մ֊քէ՜4 ոբք&ք օրն։ ի բուն լուր թարգմա ղիստքունբ , իր իսկ առողջութեան Հիմնաքարն է: օ
նե՜լէ , փորձ կարդալէ վիր^;, ժամանակ եւ սէ՛ բ ա V* Պոլսոյ մէջ ես շուտով ծանօթացայ մեր ա՛
1լ ունենա յ ի ն գրական վաստակ մրն ալ ձգելու ։ ւագ ընկերներուն Հետ ։ Ա՝էկ քանիին Հանդիպած հ) ո րՀ ր գ ա կցական ժողովին պետական բաբե–
կամ Օշական մը եւ ո.ւրիշնեբ , որոնք ա Հա քա * էէ՜Ժրնեւ, 1899 թուականին : Ուրիշներ տեսած էի նորոդման յանձնախումբը շատ կարեւոր բանաձեւ
ռասուն տար իէ ի վեր գրականութեան կբ ծառա - Լոնտոն բնակութեանս մ իջոց ին , երբ Ե ւրոպա յ է ն մբ քուէարկեց առջի օր, միաձայնութեամբ մեր -
յ ե ն ՀՀ*– Հատոբ Հատորի վրայ -— իբրեւ միակ գ է պ ի Ամերիկա եւ Ամեբիկայէն գէոլի Եւրոպա եւ ժելով կառավարութեան միաձայն օրինադիծբ
պատուանդան ունենալով
հայկական վարժապե - Արեւելք ճամ բո բդող րնկե բները ինծի //•*- յանձնա սաՀմ ան ա գ ր ո ւթեան բարեփոխման մասին։ 3 անձ -
տ ութ իւնբ : . րարուէին Յ՚ոնեւէն , Փաբիզէն եւ կամ Պոսթընէն : նախումբբ , որուն 2 3 ^ ա ն գ ա մ ն ե ր ը կը ներկայացնեն
մեկենասներու Ա՝էութիւն մր չէր որ երեւան կարծեմ 1902^ սկսեալ փորձեր էի «Հայրե - կառավարութեան աջակցող բոլոր կոլսակցու -
Հանեց կամ փա յլեցսւց ա յս թանկագին տաղանդ - ^էք^է՚ն թզթակց ութ իւննեբ գրկել եւ գրելու վար– թիւն՛ներ բ, առանց բացառութեան վճռեց թէ կա
նեբը, այլ Հայ ժողովուրդին սէրը , եւ սրբազան , ժուիլ։ Աարգիս Մինասեանր ԼԱրամ Աշւ/տ) , որուն ռավարութեան Հ ան բա քո լէ ի բանաձեւբ ոչ միա յ ն
ստեղծագործ աշխատանքբ։ Անոնց եւ նմաններու Հայրենակից կբ սեպուէի , ոբովՀետեւ միեւնոյն կասկածի մատնած է զիրենք , ա յ լ ե ւ «արդարացի
շնոբՀէւ էր ոբ զարգացաւ եւ կը զարգանայ , կբ թեմին գիւդերէն էինք երկուքս ալ եւ Ա արգիս բ մտ աՀ ո դո ւթ ի ւն» պատճառած է բոլոր Հանրապե -
Հարստանա յ Հայկական Մ շակոյԻ^Ր *մ մ իւս - քանի մբ տարի Պարտիզակի Ամեբիկեան բարձր տականներուն ։ իրենց իոկ քա յաա բա բո ւթեամ բ ,
նեբբ իրենք են որ կբ •,արստանա նան , նոյնիսկ վարժ ար անբ յ աճա խած է ր , զի" յանձնարարած էր կառավ արութեան բանաձեւին շա ր ա գ ր ո ւթ իւն ր չի
<Հ,եան»ը վրա յ տալով :
Վռամեանին։ Մինչեւ 1908 թուական բ Լոնսանէն Համ ապատ ա ս խան եբ ժողովրդապետութեան ս կ/՚զ՜
. Ասիկա չի նշանակեր թէ պէտք է բոլորն ալ դրած էի «Հայրենիք»ին ՖաբՀատ կեղծանունով տ ունին եր ուն. ։ Ա յս առթիւ քո ւէ ա ր կո ւա ծ բանաձե–
Հայ գրագէտ կամ վարժապետ ըլլան։ ԸնգՀակա– եւ ա յն ատենուան Ամերիկայի ընկերներուն ծա -
ռսՀկն ։ Հեծի՛ ր նժոյգդ եւ քշէ* որքան կրնաս, ոտ– նօթ իբր «Լոնտոնի 3)աբՀաա» : մր կար, ուր կբ գործէին նաեւ Հայեր ու Հայու -
քի չոա կ առնելով ֊սՀսՀ֊մ աններ բ՛. Եւ թոզ ^ * ա յ եբի– կ . Պոլսոյ մէջ երկու բնկերներ առաւելապէս Հիներ , նաեւ կէյվէէն Հայ Հոռոմ բնտանիքնեբ ։
տասաբգը Հպարտօրէն յիշեցնէ , ամէն տ Լ զ եւ ա– քաջալե ր Հ անգ ի ս աց ան ո ւս ո ւմն աս ի բակ ան ձեռ - Հայրս յունական դպրոցս կբ ԳՐ^Էր գէս ՝ չարու -
մէֆ ժամ^, թէ այս ժողովուրդը երբեք ամուլ կամ նաբկնեբուս ։ Առաջինր Յարութիւն ՇաՀբիկեանն թիւննեբս սաՀմ ան ա փակելու , մեր Հովիւներուն ,
ստո՜բագաս. չէ, իբ ստեղծագործ կարողութիւն * էբ ֊– երկրորդը՝ Աիմհն Զալարեանը ։ Երկուքին Հօտերուն եւ շուներուն չՀետեւելու Համար՛. Հոն
նեբով եւ. տ ա ղ ա ն դ ո վ ։ Հետ ալ ճամ բո բղա թ իւննե ր Գտնա բբա յի գա - կա յին Հայ Հ ո ո. ո մ տղաքներ ալ , որոնց Հ ետ մ ի շա
սիրով
Ինքնաճանաչման, Հպարտութեան այս զգա - ւառնեբուն մէջ՛. Ե" ծանօթ էի անոնց գ ե ռ մա էինք եւ Հայերէն կբ խօսէինք սւասքալիին
ցումբ ան Հ բ աժ ե շա է նախ իրենց՝ ե բիտասարգնե - նուկ։ Հայրս խանութ ունէր Գաբամուսալի երկու (վարժապետ) առ9եւ։ Հայ Հոռոմ բնտանիքնեբ
բուն Համար, որոնք բնդՀանբապէս ներշնչումի գեղածիծաղ ծովեզերեայ գիւգեբուն մէջ Թէփէ այցելութեան կուգայէն մեր խանութբ եւ տունը։
իրենց եբկրորգբ
աղբիւրնեբ կը փնտռեն դուրսէն , փոխանակ ՝Բէօյ եւ էբէյլի– Առաջինը յ ո յ ն էր, Իրենց բաբբառո մերինէն տարբեր ՐէԼաէուն ուշա
գիւղե
աչքերն ուղղելու գէպի ներս։ թուրք։ Գարնան եւ ամրան ատենները այդ կ՚երթայի դրութիւնս գ ր ա ւ ա ծ էին։ «Պոն իր», «բոն» ,«մոնչ» ք
մանարակ
Գեռ ուրիշ խոբՀ բգածութիւննե բ , միեւնո յն րը կ՚երթայինք ընտանիքով։ Ե" երբեմն «արեգակ» կ^րսէին պանիրի , բանի , մանչի եւ ա–
ըեւի աեղՀ
յօքէուածին առթիւ ։ 5՛ • առանձին : Թէփէ ՚էէլ՚1է $ԷԼ մետաքսի (Ս՚նա^եա1ը յաջորդով)
Fonds A.R.A.M
