Page 186 - ARM_19-1948_04

ԴՐՈՒԱԳՆԵՐ ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԷՆ լիկէօյ ի ՚ ք ղ ՚. 191,4 բա^հֆորռգումնեբա. ծրագիր :

ԴԱՅՆԱԿՑՈհԹեԱՆ «0Ր"Ը 1915 կազմակերպուած բնաՐչՆււմ թ՚րքաՀայոլ .

թեան։ Հայ ղեկավարութիւնը որոշեց մնալ եւ նա~

Եգիպտոսի Ակ Հատակովդ յուսալով որ իք արիւնով կրնայ ժո­
ղովուրդը Հերոսական
էյՐեՔ ՍՄԻՍ մեծ լարդերէն փ/կել։

մարտնչումներով փրկուեցաւ Հայութեան մէկ մա­

Թ»թՈՅհ եՐԿՐԻՆ ՍԷձ ԳԱՀԻՐԷ, 3 Նոյ « Գաշնակռութեան Օր»ը սը։ կազմուեցան կամաւորս։ կան խում բեր որոնք

տօնուեցաւ, մեձ֊ Հ ա՚և գի սալո է՛ ո ւթեամ ր , ԳաՀիրէի կորիզը կազմեցին Հայկական բանակին : թշնամին

էչպէքիէ թատրոնին մէչ, նախագահութեամբ Բ<Հ . կ՚աճապարէր Բաղ ու քարիւղ Հասց՝ ելու իր մեծ

6. 1)1 աթանասես/ւի : Գլխաւոր բանախօսն էր յլնկ՛ զինակցին։ ճակատելով այս թշնամիին ղէմ, Դաշ­

Գրօ որ Գաշ 5 ակցոլթեան պատմութիւն շ բաժնեց նակցութիւնը իրեն կը քաշէր մէկ մասը թրքական

Բարեկամէ մրլ տեղեկութիւն 1 եր կը քաղեմ Հի"Գ շրջաններու*– այն ում֊թ , որ այլապէս պիտի ուղղուէր դէպի

այս երկրի բարքերուն վրայ : Գեաին եւ բլուրներ Աո աքի լ շրչանր, \889ին երբ զանազան յեղա. Հայաստան։ ՏԼոյդ ճակատներու վրայ, այս աՀեղ

րուն միՀեւ սեզմ ու ան ՝ ՛թուլ, ֆելա /ն՛եղ Հողաշերտ փոխակա խմրակցութիւն՚ւեր կր Հիմնեն Հ . 8 • կռիւներէն ահա կը ծնի Հա յաստ ան ի Հանրապե­

մըն էր , առաւելագոյն ր 20 մեթր լայեութեամբ, Գաչնակցութիլ՚ւ ր, որ իյւ բոլոր ում՜երր կը լձ՜է տութիւնը։ \920ին Հիմը կր դրուի Հայաստանի

Հարիւրեակ մր տուներով եւ. խանութներով։ Ձե­ պայքարի , ստրկական Համալսարանին : Գեկտ • 2ին տեղի ունեցաւ Հա .

լուծէն ազատելու Համար ք ասա ան ի խո րՀ րդայնաց ո ւմ ը։ Իշխանութիւնը

ւակերպութիւնն եր ու –յ/1 թառքին՝ երր կր տեսնեմ Թ րքաՀա յաստանր : /անձՀ-ւեցինք փոխադարձ Համաձայնութեամբ :

Թիթոյի օդանաւերուն ռահ՜էն թռիչքը գՒլԳէ*"՝ էէԼՀ– Մէկ կոզմէն , Ապտիւլ Համիտ տեսնելով որ Անացեալը բոլորդ ալ դիտէք : ,

րայէն , առածի՛ն պաՀէն սարսուռ մր 1^ անցնի եւրոպական Թուրքիան կ երթար ձեոքէն , եւ մնա­ Յետոյ խօսեցաւ ընկեր ՎաՀան ՚Աալաոարղ -

մարմնէս : Զափէն> աւելի խոցելի , ՚Բոլրֆելտ ար - ցածն ալ կ՝եքթայ, սկսաւ յարգերու։ Ատեղծուե–

գէն ե՝՚1՝ թարկուահ էր Պ ա լքանն ե ր ո լ րմրոսա Հրա^ ցան զՀամիտիէ» կոչուած զօրագոլեգերյլ , որոնք եաճ՝ :

մ անկատարին յարձակմ ա՛ն * Ան գլե ւա մ ե ր ի կա ց ինե֊~ սարսափ էին Հայ յ֊ողովուրգին Համար : Եւ ի պա­ Փակման խօսքը ըրաւ Բմ– • Խ ութ ան ասեա ն

րր ամենեւին չէ ին զբաղեր այս փոքրիկ անկիւ– տասխան այս բռնակալութեան՝ ծայր տուին Մօտ մէկ միլիոն Հայութիւն կ՚ապրի այսօր ցիր ու

նով : Հայդուկային կռիւները. Պանք Օթոման , էՕանա֊ ցան\, որռվՀետել օտար միաՀեծան իշխանութիւն

կիրակի, Գոբծ՜ի °Ր * որռվՀետել Հանգիստ սոր, մինչեւ Ա աս ո լ ՛Լ ու Զէ յ թ ո լ ե ) Շատախ ու մը բռնագրալած է Հայրենիքը .Հայաստանը : Հա–

չկար խրամներուՖ մէՀ, աշխատանքի չեմ եր­ Վան՛ : ք ասա ան ի մէշ՛ արտօնուած մշակոյթը միայն ձեւով

թար : Հ$ աՀոր գ օր , Հարիւրապետին ներկա յա սու - Միւս կողմէ , ցարական իշխանութիւնը սայր– ազգային է, իսկ խորքով՝ ապազգային։ Բուն ի–.

ՑՒԷՒ" Հ^*ա կ՚ուղղուիմ զետեղման դաս են ե ա կ , Հե– սափ կըտարածէր ^քովկասաՀայո մաստով, մշակոյթի նպատակը ո< թէ Հայութեան

լանդո լթեան թոէ~գթԱ ստանալու Համար : $ետոյ լթեան : կը փ ա ֊ ծ առա լելն է, այլ Համայնավար տ ի րւս կալոլթեան :

կ՚երթամ կարմիր Խ " ՚ չ ի շէ^քր , որ քանի մր Հա– կէր մեր դպք՛ոսներրվ, կր գրաւէր եկեդեռական Եթէ Հայաստանը անկարող է իր ճ՚ոլիրական իրա­

րիլՐ մ՛էթր անգին, կողմնակի փողոցի մր մէՀ կը կալուահներր, կր Հալահէր եւ կ*աքսովէր Հ***յ ղե– ւունքներ ր պաշտպանէ լու, արտաշխարՀի Հ ա յո լ -

գան ո լէք * կավարութիւնր : ԱչխարՀակալ քիուսիա՚ե իր Լո - թեան՛ կրկնակ ու գերագոյն պարտքն է անվկանդ

Առածին պաՀէն , ՝Բոլրքֆելտ ի բմիշկին ար - բանով -֊ քհո ստովսկիներ ո լ բերանով կր յա յաա– ու անվՀատ տէր կանգնիլ մեր ազգային դատրն։

կահաՀաբ մ աՀր աչքիս կր զարնէ տարօրինակ րարէր, թէ ինք կ՛՛ուզէ Հայաստան, բայս առան ո Աններելի զառանցանք է կարծել թէ Գաշնակցոլ.
կերպով : քիազմանիւթի շտեմարանին ւկոհ–
Հա յոլթեան : Այս ա ա ք՛՛՝առներուն տակ , Ղ՝՛1՛ շն ա կ– թիւնը այլեւս գաղթային կուսակցութիւն մ ըն է ։

մ ան մ իՀոցին կրակ առահ էր իր տունը ե լ Հէք զո ւթ իւն ր պա քքա^ր բազաւ նաեւ ոարական Ռու- Ան իբր "գի, իտէալ ու մտայնութիւն «ՀամաՀւսյ–

մարգր գլոր ահ՝ էր լէ1–աան իքին՛ չորս անդամներ ո ւն սասաանի դէմ : *)*ա^ակսութիւնր որ ստեզհուահ՝ կական՝»է ։\,ե րկա լ Հայութեան Հոգին՛ ամբողջովին

Հետ % Զինքր փոխարինողը ուրիշ մէկր չէր , այ լ էրԹ<՛ քաՀա ւա ս աա՝ ր ազատագրելու , ստիպուահ ե^ ԳաշՀակցական է : Հոն Գաշնակցութեան դէմքը կը

ա յն եր եւելի \) ո ւկո ս լա լ բմիշկր , որուն Հանգի– դաւ երկու ճակատի վրայ կռուիլ։ & աա եր գիմ՛ կր աեսնենւ , բայց ազգային ոգին է ո ո կ՛ուզեն՝ ար­

պահ՝ էի քիանի մէՀ, աոաջին ճամբո րգութեանս կոչէին մեզ, ո րո վՀ ետ եւ. մեր փոքր ուժերով վճ– մատախիլ ըն՛ել; Որքան զօրանա յ ճ՚1 շումը ու բազ­

ընթացքին ։ ռահ էինք կռուիլ այդ եէէ կոլ Հսկա՚ներոլ դէմ Հ ման՛ալ զոՀերոլ թիլը, այնքանճ պիււի աճի ազգա­

՝Բ րիստոս ի ճշմ արիա գէմք մ ր , Համ եստ , աղ– <Հ.Այո , մենք գիմեր ենք , երբ կր վտանգուի Հայ յին դիմադրութիւնը։

նիլ, անձնուէր : Ղ՚մուարին Հարց էր * պէտք էր քեզուՆ, երբ կր սպառնան Հ այ մշակոյթին , երբ ԵՐԻՏԱԱԱՐԳՈՒԹԵԱՆ ՁԱՅՆԸ

իբր Հիւանդ ներկայանայի , այդպէս թելագր ահ՜ կհուզեն մեզ իբրեւ ազգ ձուլել եւ մեր ազգային Հ * Ց * Ղ՝ * Եգիպաոս ի Երիտաասրգառ Մ ի"*– ՜

էր ինձ իմ կեանքի րնկերուՀին նեղ պաՀերուս Հա­ գոյութեան իրալունքր անտեսել թեաՇ՛ Եր^* Կեդր * վարչութիւնք կազմակերպահ՜

մար եկոլ տես որ Հիւանդութեան՝ յետին՝ նշոյլն 1 9 0 5 ^ , Ի ագո լ ի մէ^ քՒաթա ր՝1՝եււ.ու ձեռքով էր Հաւաքս ւթ մր ի պատիւ Գրոյի , Հոկտեմբեր

սնդամ չկլ վրւ Ուրեմն յաջողելու կոտո րոլեցան 300 Հայ կիճեր, մաէ ուկներ ե լ տ ը– 2Տին : ՝\յերկայ եզահ՜ ե1 350 Հոգի։ Շր^* վարէու~~

քիչ յ ՛ ՛ յ " ունէի % Վարանահ էի երկար ատ՛են ու ոամարդ; կռիւները տարածուեցան ՚Լարաբազ, թեան կոզմէ րԱկեբ Վարուժան Մինասեան ոզֆու–՛

ա յս քա յլր տո տ հ՜ էի պա րզապէս վեր յ^ձ^ԼոՎ ՚" Երելա1 , \,ախի9ելան , Գանձակ .ել Թիֆլիս : Գաշ– նելաք օրուան Հիւրր յայտարարես * 58 տարիներ

արեւելեան առա հր ո ր 1լ րսէ. քառասուն աարին է՛ակցութիւնը կազմակերպեց Հայերու ինքնա– ՍՈԼ աննման՛ պատմութիւն մր Հ / երիաասարգու–

անզգամ մր, գոնէ կնոՀ խօսքր մտիկ ընելու ^» : պաչտպանութիլ՚ւր; \90եին մենք տէրն էինք կա. թիւձՆր կա պահ է Գա շնա կոութեան ։ Մ ենք ՛հ՛ոշ -

Բմիշկր ղի" կ* ընդունի սիրալիր , բայց կ՝որո­ ցութեան : ն ակ սա կան երիտասարդներս ես Հանիկ կեանք մ ըն\

ճա յ պաՀ մր : էէս որ վր ա յ իրեն կր ներկա յաց1 եմ Ետ տՐոլեցան եկեղեցիները, դպրոցները վե­ է որ պիտի ապրինք մեր բովանգա կ էութեամբ

Հ ին վկա յագիր մ ր ան ցողա կի տկարութեան , ար­ րաբացուեցան եւ աքսորվայ ր երէն ետ բերին ղե­ ա յ դ իտէալին հառայելռվ »;

դիւնք անքնութեան <ե ւ օդարշաւի յ ո ւ զ ո ւ մ ն եր ո ւն՛ , կավարները ;

շունչ կր քաշէ եւ ինձ կր շնորՀԷ կանոնական Հան­ Տ^տոք ծաքր տուաւ պարսկական յեղափոխու֊ Ռէ-րիշ երիտասարդ մր , վիրայր իրիճեան

գիստին առաւելագո յեր ։ : պարսիկ յեղափոխականներդ դիմեցին Հ. ոսալ • . « Հազարաւոր տարիներ կան մեր ետին,

&աբաթ մր օր ուն՛էի, գէշ էէ ր կար հեմ ք՚ՐւՐ Տ ֊ Գաշնակցութեան : Եւ իր Եփրեմներոլ, ՛Բեռի– այգ անթիւ դարերու Հայութիւնք իր լոլսեզէնտ

սկզբնաւորութիւն– * * : Զ Բո1Լսյ ճալի էր . տոքթոր ր Հերու եւ նւեչոներոլ գլխաւորութեամբ լծուեցաւ քաՀր վարլ պաՀ ահ է միշտ։ Այսօր բազուկ մր " ՚ յ գ

անխնա յ ճամբու գրահ^ էր իրական Հ իլանգն երյլ Պարսկաստան՛ի ագատագ բտկան պայքար ին : $աՀր մեզի եր կար ահ կր սպասէ , որ զայն վեր աո–

եւ անոնք կրակ կտրահ կր մռչտային ...^ 1908^ Օսմ. ԱաՀմանադրութիւն; 1 9 0 9 ^ Կի–

Եօթն օր վեբՀ , ն, ո րէն կր ներ կա յանա յի ու

իրմէ ձեռք կր բերէի տասնօրեայ թեթել աշխա­ Փարիզի մէէ*։Ասիկա Հաճելի չէր թուեր րՆկերոի, ստիպուիմ այլուր ուրիշ մր կառուցանելու եր -
տանքի արտօ՛ ութիւՆյլ Հ
որ կր ձանձրանար միս մինակ : թալ, նախապէս գետնի ձիւնր մաքրելով։ ՀՈԳԼՀ
Այսպէս , ուրեմն քսան օր մր կր շաՀէի, ինչ
Հա յ մրն էր , Մ ելքոձ Մ "մ ճեան , քառասուն­ պէտք էր պեզել Հինգ մեթր խոր , նոյ^ քան ալ
հր արՀամարՀելի չէր բնական արար : ԱյսուՀան
նոց կօշկակար մր Աթէնքէն : ՝Բուրքֆելտի մօսւե - լայնքին , յետոյ տակաւ սանդուղի աստիճաններ
գերձ , բախտազուր՛ կն՚երուն կողմ է
դղեակի կեանքեր կա ր՚հուահ ր աղուաշ սահ պաՀուն՝ Անգլեւամ երիկեան օդատորմ իդր շ ի Ա ե լ ։ ԱռաՀին ակնարկով, ասիկա պարզ կ՚երեւի ք

ին՝ չ տ վւ փէ յ յ ւ ո ն չէր ՚1 շմ ա րե լո վ , կառա խում րէն դուրս նետուահ՜ էր : բա/ց այնքան^ ալ դիերին գորհ չէր ; ՀՈԳԱ մեհ՝

թուեր ւ Բլրան մր գագաթր Հաստատուահ աձԳ Իյելայեզ թափին մէՀ, իեզճ մարգր ինկահ էր գե­ մ ասամ բ մա յռերով հահկուահ էր– ։ Հար կ էր ո ք

Հին չէ^ՔԼՀ պտշարուահ էբ ձիւնո՛վ : Ջուրր էէԲ տին * անկէ կր պաՀէր դաստակի թեթեւ մկձ ագե– միայն բաՀ՚Ն ու բրիչր բանեցնել, այլեւ փՍ՚^Լ

պակսեր , բայց դղեակին րնդարձակ բակին միւս լում մր : Վերջապէս կ՝՝րնդունիմ գի*֊զ իջնելու իր մայռի զանդուահներր պայթուցիկներով ։

կողմ.ր կ՝ի քնար , պէտք էր Հորի\– Հսկայ մանփճր առաֆարկր, սրճարան - ճա շարանի մր մ ԷՀ րնթ– Ամէն օր , մ ասն ա գէտ ր Հոն կուգար իր տու~

դարձնել , դո յլ մ ր ^ուր ձեռք բե րե լու Հ ամ ար : ր իք առնելու Համար : փով, պզտիկ հ՜րարներր կր զետեղէր <հակոլա$Ւ ա–

Կեանքիս մէշ առածին ւԱ1 ղ ամ Րքք՚յւքո՚ք <ւ Հ արկա~ Դղեակէն մինչեւ որոշուահ֊ Հս/հդրոլանր յ / օ – պառաժ՜նե բուն խո րր : Այն ատեն կր քաչա֊էի^Ք ա ՜

դրուա հ՜ էի ուր եմն ձ իւն՚ո վ լո ւա ցու իլ : տ աւո րապէս երկու քիլոմե թր էր X Ե <- որովՀ ե տ եւ պաՀով անկիլններ ։ Բնականաբար գմուար էո

Ամէն առտու , Ք՝իթո յի պա յմ ա՝ ադբ ա կան եր­ միակ արաՀետ մր կար , ճանապարՀին կր Հանդի - վերցնել քառամայոի խոշոր զանգուահներ\ր * աշ––

կու օդ֊ան ա ւե ր ր կր թռչկոտ էին արձակ Հ ամ ար­ պիմ մեր Հարիւրապետին , որ սառն «ա/ււ^» մր կր խատանքր շատ դանդաղ կ*րն թանար է

ձակ . մերթ րնդ մերթ կր լսէի խորտրնկէցՀ֊ երուն թափէ վրաս*»*։կր Հան ամ բ<եիշկի$՛՝ երթալու պ ա– ՝Բ ո ւր քֆե լտ ի մ ԷՀ , ուրեմն , քիան ի բարքերր

ճարճատ իւնր՝, Աեր դղեակին վրա յէն անցահ պա– տրուակր յառաՀ ՔԼ^լէ կր նայի թարմ եւ առոյգ դո յութիւն չունէին ։ Հարկ էր առա ո լան 1 էն մ ի ն ֊

Հուն, լռին կր նայէի րնկերո^ս եւ ես ինձ Հավ՚ց կերպարանքիս եւ կէէելու տրամադիր չի թուիրւ չեւ երեկո յեան 5հ» ՛ոքն ի լ՛. Հազիւ քառորդ մամ

կուտայի թէ՝ արդեօք պիտի չփորձուէին « ^րել՝^ Ս՝ իՀագԷպի մասին կր խօսի իր պաշտօնակիցին կանգ կ առնէինք կէս օրին։ Այս Հսկայ ճիգը սար՛­

մեր ազնուապետական բ1 ակավայրր ... ԷԲեհարգոյ Փ^դ^սյի1՛^ որ Ցքբանսացիներու կոզմէ

Աքնուամենայնփ որոշուահ էր որ բան մր ր - կատուաձուկ (թ01ՏՏ0Ո - շհ&է) կր յոՐ1 ոՐ$.ոլէր ՚՛ սափելի կր խթաւ էր մեր ախո րմակրՀ Յալալի էր*

՝նէի : Պէտք էր զբաղէի մաքրութեամբ , հառեվ– ու 1Լյո գռեՀ ի կ մ ա ր գ ր ք ուՐ շատ չա$– զահ Հ բամ անա– մեհ բան՛ մը չուն՛էինք ուտելիք , մեր կողմէ Վատ–

տ ապա լո ւմ ով ե լ սղոցում ով , «Հ իլանգ% ընկերնե­ տա ր ութիւն ր ձեռք սլիտի առնէր , այգ օրէն ոխ կր նուաձ՝ ոլէք-ին Համեմատութեամբ; կանաչեղէնի

րու Հետ։ Մեր վերակացուներ ր այնքան՝՛*– մսկոտ կապէ վրաս : ապուր մը, թէել երբեմն այլազան , բայց յաճախ

էին որ Հարկ էր ա՛նոնց կանխաւ սպասարկել : Մր– միօրինակ, կէս բոլորակ Հացով; իսկ կիրակի օ –

նաց եալր մեղի Հ ամաՏր էր , օտար ճորտերուս : Աս­ Զերն Փան զա ինհ ի կր սպառնայ կոպտօրէն–, ըերը շերտ մը խոզաճարպ , երկու բաժակ քաց–

կէ զատ , ա յզ, ք՝՝ դեէխ^ ՛եք ր մ ասն ալո ր սէր մ ր ոլն֊ է - որ եթէ յա Հո ր զ. առտուն ՚էքթելունկ չերթայի զի" իւաՆ գինի ե լ քանի մը Հասարակ գլանիկ :

ին «շափս^ի , ինչպէս նաեւ միսին՝ Հանդէպ : Կէս կեսթափոյին պիտի յա՛՛ ձնէր։ Այսպէս , որոշուահ Ամէն իրիկուն գրոՀ կուտայինք ՀացագորՆին՝՛

օրին՝ երր հՏ ո լ ահ՜ սա յ յ ր կ ր մ ագքցէ ո դղեակին թ ո ւա կ ան էն քան ի մր օր առաՀ , կր բռնադատուիմ խա՚ոլթը, բանուորութիւնը իսկապէս անօթի էր՛–

զ ււա ի վ ե ր ր , անոՀ ք իրենց մ օսւ կ ր բե րէ ին կաթսա— վերՀապէս գռրհ^ի ձեռնարկելու ։ Մեձ֊ դժուարութեան ենթարկուածէ Էին՛ք կտոր մը

ք.ր ե լ լաւադո՛ քն կտորներ ր կր խռկէին : քյս իմ Փ ե տ ր ո ւա ք ի սկիզբն էր ՝• Օգր Համ ե քատա բար Հաց ՛ել իւդ գտնելու Համար։ (իուռ՚ւրը, Աերպերն

մասհն՝ շատ անփութութեամբ կո նոլիրուէքւ իմ լալ էր է բայց ձիւնր քամրօրէն նսաահ է 7 ՛Թիթոյի ե լ Պուլկարներ ր իրենց դլխոլ՚Լ ճարը աւելի լաւ կը

ա * խատա*՛ քք/ւ ։ Երբեմնի մինչեւ իսկ գուբս կ^եքքէի օդա ր * աւն ե բուն պատ մ ութ իւն ր արդէն ական Հիս ՚ " ա յ Է ի ն , որռվՀետել աեղաոիներսլ /եզուն կր խօ­

րն կե ՚ ն ե րու Հ ետ , մ աճ ր մ ունր գնումն՛եր րնելու զարկահ էր՛ Նախորդ ՕՐ, արդարեւ, խեյճ տզաքր սէին՛ սաՀոլն կերպով։ Ա1ոնք միշտ իրենց Նխա–

Համար՝. գլխիվայր չէի^ն նետուահ խրամներուն՛ մէՀ : խոտը, « 5 ՚ ափս»ը ,Հացը , պտուղը եւ իաղաճարպի

Տայդի դէզին վրայ, հ՛երունի վանականի մր ԱռաՀին՝ օրր կ՚աշխատիմ տիրապետոզ բար ~ խոշոր կտորր ունէին , ապրանքներու վւոխանա -
Լյ ԱՐԱՄ ՊԵՏՐՈԱԵԱ1
նման ս/պզահ ՝ ես կ՛՝աշխաա կի Արա Գեղեցիկի էի •ձունքի մր վվ ա՛յ , արդիական թաքստոցի մր վեր­ կոլթԼ.ամբ :

\^16ւ11շ Տւե^11շ Հատուածին վրայ , զոր սկսած ջին յարդարանքը տալու Համար։ ՕաՀորգ օր կը

Fonds A.R.A.M