Page 162 - ARM_19-1948_04
P. 162
ԴՐՈՒԱԳՆԵՐ ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԷՆ ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ Հարուածել օ ղան ա լա յին արշաւանքով մը գաղտնի
օ գա՝1 աւա յին դաշտեր է կամ խափանարարս լ
ՀաՎայԱավաբԱԽր թեամբ :
ԼաաիԱակաԱ ԱԱԽքւկայի
Ե Ր Ե Ք ԱՄԻՍ Ջրանցքը շատ նեղ է Հիմա մեծ մարտանաւ
1»իթՈՅԻ ԵՐԿՐԻՆ
ա վկ րու Համար, եւ Հաշիւ եղած որ չնոբՀիւ. այդ Հան–*
գամանքին, խբէլբրրգ թյշխարձ ամ արտին , Միթց 1
հալ Ն&Հթ&դնիըը ևՐԸ^ ^75 Հիլին ար լար խ%ա^
յել 1941 — 1 9 4 5 ^ ՚ ։ Բ* Ընդծրվեայ վտանգը, $1
8. ՄԱՍ Վիճակագրական տեսակէտով կեդրոնական ե/ւ Վենեցուէլլայի եւ մաս մ ըն ալ *րոլումպիայի քա^ 1
1944 Հոկտեմբերի էլի ս ււ ւ՛ւ՛ , զանազան ազդու - ՜այ։ ա ւ ա •յին Ամերիկայի Համայնավարները մեծ րիւգի Հանքերը , ուր բանուորական Հսկողոլթի
թի՛– մը չեն ներկայացնւե մը
թ՜եանց պատկանող բա խտա կի ցնե ր ո լ Հետ, ճամ - ր : Ամերիկեան թերթ նը Համայնավարներուն ձեռքն է։ Ասոնցմէ ղա
բայ կ^ելչէի կրաց ի կայարանէն Հ Համաձայն (հա յ– 150 Հազար բոլշեւիկներ կը Հաշուէ ՛ջուպայի մէջ՛. կան Պոլիվիոյ թիթեղի Հանքերը, Չիլիի պղինձի 1
խի Ազգ՛ Պա Լա սլան ո ւթե ան նախարարութեա՛ն Պրազիլիան ունի 130 Հազար անգամ, Չիլին 50 Հանքերը ե ւ Փեբուի արծաթի Հանքերը, որոնք
ՀրաՀանգրՀ.՝, պարտաւոր էի՛նք Հ ե ր թ ա կա) ՕՀ էնգե ր - Հազար (ներկայիս օրէ՛նքէ գուբս են) յ Արժանթի֊^ Համայնավար՝ բանուորներու կողմէ տեւական խա՛
ման ուժերուն կդղմէ գրաւեալ գոեւէֆ վայր մը նո 20 Հ ազար, Փարակուէյլը \00Օէնպակաս (ներ. փանարարութեան՛ վտանգին տակ կը գանուին ;
խրամ փորելու երթալէ Եւ. որովՀետեւ նախանձա– կայիս օրէնքէ դուրս) է քաղաքական տեսակէտով Արժանթին բաբե
խնգրութիլձ՜ ցոյց չէի տար ինծ՜ի սաՀմ անուան ք՛ացի ԿուաթԷմալայԷն եւ Վէնէ ց ո լէ լա յ էն ուր լ ա ւե լո վ բանուորին վիճակը , պակսեցուց Համայ–~
աշխատանքը կատարելու, մեր աշխատանոցիվար– քաղաքական– կացութիւն ը աղօտ է ,իձ–չպէս ել ՛Բո– ՛նա վար կուսակցութեան քուէարկութեան ուժը ^
չոլթեան ընտրութիւն ը աոաջին առթիւ կլլ վիճա լումպիայէն , շատ ապացոյց էզայ ռուսական 70 Հազարէն իքեցն\ելով 35 Հազարի Հ Հռովմէական
կէր ինծի ել ընկերներուս . որոնց մէջ կը Հաշուէի ուղղակի միջամտութեան, տեղական Հ ամայնա ֊֊ կաթոլիկ եկեղեցին որ տակաւին մեծ ազգեցու
Ֆրանսացիներ , իտալացիներ , /հուսեր , Յոյներ եւ վար կուսակցական Հարցերու մէշ*։ թիւն ունի Հարաւային Ամերիկայի մէք, իր կար–,
Հայեր : Ապացոյցճ\եբ չկան թէ Մոսկուան ուղղակի կը գին պայքար կր տանի ընկերային պայմաններու
Կրացէն կը տանէի գաղջ, մերթ նո յն իսկ գառն միշամ տէ լա ա էնա կան Ամերիկայի ներքին գորգե բարելաւման մէք։
՚"~ եզերական յուշեր : Ամբան՛ առածին օրերէն , րուն : Օրինակ, Ջուպայի Համայնավարն եր ր ին ք– ե. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՀՈԳԵՐԸ
միշտ առա ո լան մամը ճկի աՀ աղանդներուն , դաշ– նա բալ են։ Հոն կոլսակց թի ււննր ոմնի իր էեփւ Զ մ եռն ամ ուտի առիթով , Ա ոսկու այի մ ամ ուլը
երու մէչէն մեղոլապարեբոլ նման թռչկոտելէ Կան թերթը եւ անթելը։ 50 Հապգաար ԳԼ ՝ ոսկիի ԷՐք°րէն՝ կը զ բ ա զ ի բանակին պաբենաւորման , Ժո
եաք., 26 8ոլլիսինճ դաշնակից օդարշաւի մ շ Հե– դրամագլուխը կը ճարեն քաղաքավար սսլաո լնէ* ղովուրդին բնակութեան ե լ ճարտաբագործոլ -
լիքով * կուսակցութեան ներկայացուցիչներըկ^եր
տ ե լան քո վ , ա կա Լ աա ե ս կ* ը/լա յինք մեր Ա՝ իլրֆել– թեան՛ ոլժեղացման խնդիրներով :
աի րան ո ւո ր ա կա յան ի Հրկիզում ին , ինչ որ մեզի թան ճար տար արուեստ ի տէրեբոլ\%՝ եւ կ՚ըսեն թէ քՒէեւ կարմիր բաժակը միշտ ալ ունեցած է ա–
կարժէբ աունուաղն 200 Հոգի* * . : Այդ դժբախտ իրենց 150 Հազար բանուորները Հպիտի չգնեն ի– ռատ սնունդ , սակայն կը թուի թէ վեըքեըս ղ ար
օրը տասը քիլօնոց 7 ուումրեր կը պայթէին տ ա գա րենց ապրանքները, եթէ չբաժանորդագրուին կու գատներ Հասած են զին ոլորն եր է Հ քծ՝եր թե րն ալ կր
լարիս առքեւ ; Ողք առողք դուրս կուդայի փոր սակցութեան սն՝տուկին\Հ քքլ կբ յա քողին I Հաղորդեն թէ բաշխում բ լալ չէ , ամանեղէնր պա
ձանքէն , Հրաշքով, րայց շատ զգահուած յսյն եւ Ամերիկեան թերթին կարծիքով, Միու կաս է , կերակուրին պատրաստութիւնը աղտոտ է
ներքին
ֆրանսացի քաե ի մը ըն կե ին ե բ ո լ. կորուստէն I թիւնք չի միքամտեբ Լատին Ամերիկայի յյլլ
յա՜ Այս
ԱնդլեւԱմերիկացիները կ՚երեւի կար՛ծած էին\ թէ գործեբուն , նախ որովՀետեւ գոՀ է անոնց մար*– պաՀ ուս քիս լ ս ի ո յ ամէնէն եր քանի կ ա ն -
անտկն–
Հարց ը կը վե բարեր էր զինս ւո ր ա կան մ ա րղադաշ - ոաքդիմութենէձն , երկրորդ բաւս։ բար թիւով քքւր-ո - ձե ՐւՂ սյն Հազարաւոր բանւոնւոոլրներն ու պաշտօն
Հետ I փոխ,
տի* • . : Այդ օրէն ասդին՝ Աւստրիոյ երկրով՛դ քա՛ գիկ Կան Հոն , կազմ եւ պ ատ բաստ որ\ե ւէ եաներն ԽՆ որոնք իրենց նոր տուները
Գ-
ղաքը ան գլեւսաքս ոն ռմբա ձ իղն երու դիւր ին ՝ նշա կալէ * էնչպէս պատերազմ մը Արեւմտեան
նակէտը կը դառնա ր ; Հոկտեմբերի սկէզթը ԿաՐԳԼ\ պայի իշխանութեանց եւ Ամերիկացիներ ու րուեցան : իսկ անգին՛ կը մնան տակաւին շատեր ռ .
կուգաբ քՒոնտօրֆի մեր աշխատանոցին , մաս ն ա– ԸնդՀարման մը պարագային, քս/ւ՝ի մը Հա - րոնք կը, բնակին խճողուած սենեակներու , մա
ճիւղ էք թէյեր - Տեմլեր– Փսւխ ընկերութեան Հ ր ի*~բ եւ ոչ թէ տասնեակ Հ աղա բն եր պէտք պիտի ռաններու մէջ–. Գլխաւոր դժուարութիւնը շինու
կառա խումբին մ էք , Հմա յիչ դաշտ ան կա ինե — բլլահ Հ արուածե լու Հեգը . Ամերիկան երեք խո– թեան Համար ապրանք գտնելն է, ինչպէս աղիւս,
րը դիտելով, այժմ ՑեւԻ
կելի ռմբակո&ութեան կը խորՀբդածէի այդ յիշատա– կէտերէ Ա Փանամայի ջրանցքը կարելի է շաղախ ել ապակի :
Հետեւանքներուն ։Լ^ա4Հ Գերմաններւն գրաւած քաղաքներ մէջ
Անդլեւամերիկեան օդատորմիղները, որոնք ուղ ~
ղաձիգ կ*իքնէին երկոլ յ ա քո ր գա կան ալիներով ,
Հոն՝ կը ձգէին իրենց օգանաւորդներէն քանի մը խադրեն շրքա&ին Արպայթսենթըը Լզետեղ. դրա– ՝Բանի մը ժամ բաՀս յ մրօբէն կը մխըճեմ
Հ ոդի ել երեք ւմբաձիգն եր ո ւ բեկւ րները : Մեր սենեակ)։ Բեռնակառքին եզերքը նստած , ուշադիր Հողին մէջ ե I ես ո զութ ի ւն ը ծածկելու սա՛Հմ ան
մէջ,
աշխատանոցի Հպեթօն արմէ»է թաքստոցին կը գիտեմ շուրքս։ Այս գի^զակը, որուն մատու ուած այգ կ ան աչագարդ Հ ո դա շերտ երը կը դիզեմ
֊ Կ առու ցոլած Տօքթ • Լէ յի ՀրաՀանգռվ ,- ռը , ցանցառ տուներն ու խանութ* երը «քբո լած» մեկուսացեալ անկիւն մ ը ։ Տ. ձձերը՝ կ ,կցւ
գաՀանդան–
օրը կը կրէի օդարշաւի մ ը բովանդակ էին, մանաւանդ ծակծկուած խորտընկեցներու կան վ ե ր ա կ ա ց ո ւ ն ե ր , մեզի կ՝օմանգակեն ոգի ի
ՔՐ է Ղ"/1 պիաի չմոռնամ մինչեւ յետին շունչ : գնդակներէն , իմ աչքին աքԼպիսի անբացատրելի բռին, մինչեւ որ մեր գ լ խ ա պ ե տ ը կը Հրամայէ
Ս՛՚ելամաղձոտութեամբ , ես ինձ ներկայիս Հմայք մը կը ներկայացնէր , որ զայն կ^ըմբոշինէի ղադրեցնել աշխատանքը :
Հարց կուտայի թէ՝ ո ւր պիտի յանգէր այս ճամ— տարօրինակ Հետաքրքբութեամբ մը։ Եզնասայլի Սաստիկ ուրախացած, բանուորները ումգթ
բո ր գո ւթ ի լն ր : Տեսակ մը կասկած , կարելի է մը վրայ , մերթ կը տեսնէի կաղնեփայտ է դագաղ կ՚արտայայտԽն իրենց խանգավառութիլնը, եր -
նոյնիսկ ըսել երկիւղը այն ^անծանօթ անկիլն՚ֆին , ը, ուր թառած կ՝ըլլար արտասուալից զեղ1կոլՀի դերով ել Հրճուանքի կանչերով։ Ա,ս զմկայոյզ
մբ։ Արձակազէնի մը յուղարկաւորութիւն՛ ր
Ո՛րու մ ասին յաճախ ա յնքան խո րՀրդաւո բ բաներ ցոյցերուն՝ մէքէն , յանկարծ կը լսեմ ֆրանսացի
լսած էինք • • • • &ազիկ ընկերներէս մէկուն բացա կան չութ իւն ը •
Իրիկոլս/ե՝ դէմ կը Հասնինք Ա՛արպուրկ , ոբ , ոչ ալ պսակ • • • - Ճհ1 էս թշռտշտ, յ՛ա եւշո &բբ1ծաե՛ 1շ ա6§սշ • * *
քիչ մը վնաս ո լած էր դաշնակիցներս ւ օգարշաւնե– Զետեղման գրասենեակի բակին մէք, զանա ք*նշ որ կը նշս/Լակէր մեր լեղուով* ԱՀ , կ՛ե–
րէն\ ւ կայարան ին ըմպելարանին մէք, բաժակ մը զան խումբեբու բաժնուած , մենք պարտ էինք բեւակայե^ս , շէնք շնորՀք ծափաՀաբեցի Հ.Հե ՜
գաբեքուբ կը պարպեմ ընկերներուս Հետ, յետոյ կարգ մը ձեւակեբպութիւններ լրացնել։ Զուար րիֆ»շ • * * •
շոգեկառքը կնանցն ի աւստբեւսչովէն սաՀմ անտ - թամտութիւնս տեղն է , քյոլկոսլալ Ր^/՚ձԿ
Գլո՚֊խԸ) Ջիլլէ ուղղուելու Համար % ^եէշերը իքնե– տեսնելով այնտեղ, կր սկսիմ կատակել* « Մի՛ Ս՛անի մէք, որ Հփարթիզանձներու գլխաւոր
լուն, վեր քապէս կառա խումբբ կանգ կ՚առնէ փո վախԼ՚աք , տզաք , կ՝ըսեմ–. Ամէն ինչ կարգին է. օճախներէն մին կը Հանդիսանար , ՀետզՀետէ կը
նըչո րւ մամ ան–
Ը իկ կա յարան ի մ ը առքեւ , բԵմկոիւշկ տեասլ ո՛ւոնրինգքիտումթեերան տրամադրոմւաթրեգըան տակ IյIIին սկսիմ ծանօթս/Լալ Թիթոյի երկրին բարքերուն :
՛հ՛Լ/.ա–խ. ախն.–Լ.ա.մա՛֊ - կա-նւ՝. ֊ -գե֊ ր- ու–մ֊՛.բ պի՛֊տ֊ի կատար*է1րII,I1111/ զիս
ընդՀատ ճամբորդելէ ետք : ՝ \,ախորդ իրիկուն՝ կայարանին ճաշարանը դացած
\/Ոյն պաՀ ուն կը դիմե մ երիտասարդ Հհրան - նեղ կամուրքէ մը անցնելու Համար : էի ընկերներուս Հետ, որովՀետեւ, ճիշդն ըսելովդ
սացիի մբ, ո՛ր ժամս&ակէ մը ի վեր կ՚աշխատէր Մեր կարաւանը կ՚ուղղուի կայարան։ Կէս մեր երե կո յեան ապուրը մեծ բան մը չէր* ԼեՀե -
այդ շր քանին մէք։ ՛Բանի մբ բառով ինծի տեղե ժամ էն կառա խումբով կը Հասն ինք Բուրքֆելտ ,. բուն ու քիուսերուն մէք, ես այնտեղ կը Հանդիպէի
կութիւն կուտայ։ Ուրեմն, (հան գի*֊զը կը գըտ– ոբ քիանէն 14 քիլոմեթր Հիւսիս - արեւելք կ՚իյ - ալղասցի զինուորնեը որո՛նք այլեւս զէնք չէին
«Ան ռ ալ ո լ ղ ե՛ան ու
նուէ ի, քԱ ր ո լաթի ո յ մայրաքաղաք ՏԼաղբէպէն ե– նար ։ Ա* ան բ գործաբսձւի մը բակին մէք, ուր կը կրեր : Մելամազձոտ
արձ Գիշեր&եր»
բեսուն քի լոմ եթր ասդին ; Հան դիպիմ բա ւա կան թէ*–ուէ <^ ր ան ս ա ց ինե ր ո ւ ,– ալիքներուն մէջէն ,
ՏՀանաղան ազգութիւնն երու գաս ա ւոր մ ան մի— Ա եղի ապուր կր բաժն են ։ կուած սպանիականէ
քո ցին , ժպտուն կը գիտեմ ազմկայոյղ երիտա Մեր վերակացուն աք ու ձախ կը թեքի, աշ կձ՝ըայննդնաշսփմիարւէռիէն, անՀունես անոնց գէմքերուե վրայ
քաղց էին֊
սարդութիւնը, որ քլեբգէ , կը կատակէ եւ խօսք կը շելու Համար դրամէ ըտմոլթիլն՛ մը։ կի
խատանքի յա րմ ար վա յր մ բ գան ե լու Համ ար ։ պարԽնատոմսէ զուրկ, ճւ
Նետէ կիներուն . • . : Զուարթ բացագանչութիւն - Եր բ մ արդ իր ճակատագրին տէրբ չէ , յաճախ կը մեր աջակցութեան կը դիմէին.. .«
ներոլ մէքէն , կարաւանը ճամբայ ^Լ^ԱԷ գէ*Ղե դառնա յ սա ո յիկ , խո*Լ աբՀ ել անՀ ոգ , ին չսլէս եզ– Այս գմբ խտ մարգոց Հետ խօսակցելով, ^եզրա
ճամբար , ոբ կայարս/ւէն Հարիւր մեթր անդին նակառքին լծուած ան ասուն ը , մինչեւ որ երքանիկ կացնէի թէ գործերը գէշ կ՝ ընթանա յին եւ «Շլէօ՝»–
կ՚երկարէր : պատեՀութիւն մը փրկութեան ճամբուն առաք– նեըը(*) չէին գիտեր թէ ինչպէս վարուին իրենց
Երեւակայեցէք , փայտաշէն րձակ սրաՀ նորդէ -Հ Հետ »
գոյու.թիւն ունէիր;
մը , ուր ոչ սեղան , ոչ ալ աթոռ Ուրեմն, աւելի քան մէկ ժամ մր,ոչխարային Ասկէ զատ , սնո՝ն ք արդէն ընդունած էին էրի
Մէքտեղը՝ ինչպէս նաեւ երկոլ կողմեբու երկայն– Համակերպութեամբ ՝կ՚ելլենք , կ՚իքնենք ^ու մին՞չեւ թո յի սաւառնակկներուն այցելութիւնը ել քանի մը
քին, միայն յարդի գէվեր : Մէկ խօսքով տե իսկ երբեմն կը սուզուինք անտառներուն խորը * * * Հոգի կորսնցուցած։ Հէք ՜ղթոԼոբնե՜ր, յգ Ր մ -
բոստ Հրամանատարին
սակ մը ախոռ, բոլորովին անյարմար մարդկային 1Լջ1անային միրգերու եղանակն էՀ ժպիտը օդանաւերը իրենց բովան
բ՚Լ ա կո ւթեան • կանթեղի մը աղօտ լոյսին տակ , շբթներոլս՝ մէկգի կանգնած խոՀեմաբար , կը դի գ ՛կ կատաղութիւնը կը թափէին կառախոլմբե -
ոտքեր ո լ ս շուրքի երկար տախտակը կր շտկեմ , տեմ անառակ ընկեբներս , որոնք գրոՀ կուտան րուն վրայ, բայց իրենք ստիպուած էին գիշերել
յետոյ կարգի կր գնեմ ծածկոցներս ; տանձենիներու եւ սերկեւիլի ծառեր ո լն՝ վրայ եւ վակոններոլն մէջ ՚ ՚ ՚
Ուշ գիշերին , վեր քապէս դուրս կուգամ ս բա– ուրախ զուարթ կայ ե ւոր քանակութեամբ աւար կը ԱՐԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
խճա
Հէն, քիչ մը լուացուելու մտադրութեամբ; բաղ - բերեն :
երկինքէն
քար է շինուած ճամ բէն , քուրը կբ մ՜ այ թքէ Վեր քապէս , մեր ֆիւրեբին , իւրաքանչիւր ( * ) Ֆրանսացիները երբեք չեն դագրած իրենց
մաթիլ ծորակն ե րէ ել կը միախառնուի քայյլափո խ ի անկէ կար *իերմ ան ի ո յ մ էք , րնտ - ժառանգական թշնամին բիրտ եւ վայրենի նկա–
թափող անձրեւին բութ իւն ը կ*երթա յ մ աբգագետնի մը, որ կը տա– աելէ, ինչ որ կ՝արգաբանայ ճամբարներու մէջ
Տնս/1ալով՝ անշուշտ չեմ Հասնիր ապուրին, րահուէր Հողաբլուրի մը կողերուն վրայ նաց իա կան խմգմո ւթ իլնԱերով։ Մաս.
մինչդեռ ուրիշներ քանի մը անգամ ստացած էին։ 0 ՛լ ր գաղջ էր բարեբախտաբար։ Պայծառ օ– նաւորաբաբ ներկայ Հ ամա շխարՀա յ ին՝ պատերազ
Այս գայթակղութիւնը կը տեւէ քանի մը օր, մին րով մը, մեզի խիստ Հաճելի կը թուի շփում ու– մի ընթացքին ՝ «պօշը» փոխարինուած է «Շւէօ^ոմ
չեւ որ մեզի տոմս կը բաժ՜նուի : Օ՚Հ . չատ ալ •ձենալ մեր նոր ար Հեստին Հետ ։Պէաք էր Հո ղի զան. Մ֊ւ րոք եան ցոեղե երուն վերլ դրուած վւ սյ\Րագոլ–
է Գեր, -
փոյ^ս էէր՝ 1 որովՀետեւ մեծ մասամբ կը պաՀ է ի դուածները քառակուսի դուրս բերել, այնպիսի թե ր ֊.բդանշս/ւ ական փոխանցումն
ուղեւորութեան սաՀմանուած պարէնս : ճարտարութեամբ մը, որ չփճանար վրայի կանա մաննե, բուն.. . : Այս <<արկօ»ն շատ ընթացիկ ՝ Լ
Տաջորգ առտուձն՝ շատ կանուխ , մեզի կը փո– չութիւնը : այժմ մեր Հիւրընկալներուն մօտ :
Fonds A.R.A.M
օ գա՝1 աւա յին դաշտեր է կամ խափանարարս լ
ՀաՎայԱավաբԱԽր թեամբ :
ԼաաիԱակաԱ ԱԱԽքւկայի
Ե Ր Ե Ք ԱՄԻՍ Ջրանցքը շատ նեղ է Հիմա մեծ մարտանաւ
1»իթՈՅԻ ԵՐԿՐԻՆ
ա վկ րու Համար, եւ Հաշիւ եղած որ չնոբՀիւ. այդ Հան–*
գամանքին, խբէլբրրգ թյշխարձ ամ արտին , Միթց 1
հալ Ն&Հթ&դնիըը ևՐԸ^ ^75 Հիլին ար լար խ%ա^
յել 1941 — 1 9 4 5 ^ ՚ ։ Բ* Ընդծրվեայ վտանգը, $1
8. ՄԱՍ Վիճակագրական տեսակէտով կեդրոնական ե/ւ Վենեցուէլլայի եւ մաս մ ըն ալ *րոլումպիայի քա^ 1
1944 Հոկտեմբերի էլի ս ււ ւ՛ւ՛ , զանազան ազդու - ՜այ։ ա ւ ա •յին Ամերիկայի Համայնավարները մեծ րիւգի Հանքերը , ուր բանուորական Հսկողոլթի
թի՛– մը չեն ներկայացնւե մը
թ՜եանց պատկանող բա խտա կի ցնե ր ո լ Հետ, ճամ - ր : Ամերիկեան թերթ նը Համայնավարներուն ձեռքն է։ Ասոնցմէ ղա
բայ կ^ելչէի կրաց ի կայարանէն Հ Համաձայն (հա յ– 150 Հազար բոլշեւիկներ կը Հաշուէ ՛ջուպայի մէջ՛. կան Պոլիվիոյ թիթեղի Հանքերը, Չիլիի պղինձի 1
խի Ազգ՛ Պա Լա սլան ո ւթե ան նախարարութեա՛ն Պրազիլիան ունի 130 Հազար անգամ, Չիլին 50 Հանքերը ե ւ Փեբուի արծաթի Հանքերը, որոնք
ՀրաՀանգրՀ.՝, պարտաւոր էի՛նք Հ ե ր թ ա կա) ՕՀ էնգե ր - Հազար (ներկայիս օրէ՛նքէ գուբս են) յ Արժանթի֊^ Համայնավար՝ բանուորներու կողմէ տեւական խա՛
ման ուժերուն կդղմէ գրաւեալ գոեւէֆ վայր մը նո 20 Հ ազար, Փարակուէյլը \00Օէնպակաս (ներ. փանարարութեան՛ վտանգին տակ կը գանուին ;
խրամ փորելու երթալէ Եւ. որովՀետեւ նախանձա– կայիս օրէնքէ դուրս) է քաղաքական տեսակէտով Արժանթին բաբե
խնգրութիլձ՜ ցոյց չէի տար ինծ՜ի սաՀմ անուան ք՛ացի ԿուաթԷմալայԷն եւ Վէնէ ց ո լէ լա յ էն ուր լ ա ւե լո վ բանուորին վիճակը , պակսեցուց Համայ–~
աշխատանքը կատարելու, մեր աշխատանոցիվար– քաղաքական– կացութիւն ը աղօտ է ,իձ–չպէս ել ՛Բո– ՛նա վար կուսակցութեան քուէարկութեան ուժը ^
չոլթեան ընտրութիւն ը աոաջին առթիւ կլլ վիճա լումպիայէն , շատ ապացոյց էզայ ռուսական 70 Հազարէն իքեցն\ելով 35 Հազարի Հ Հռովմէական
կէր ինծի ել ընկերներուս . որոնց մէջ կը Հաշուէի ուղղակի միջամտութեան, տեղական Հ ամայնա ֊֊ կաթոլիկ եկեղեցին որ տակաւին մեծ ազգեցու
Ֆրանսացիներ , իտալացիներ , /հուսեր , Յոյներ եւ վար կուսակցական Հարցերու մէշ*։ թիւն ունի Հարաւային Ամերիկայի մէք, իր կար–,
Հայեր : Ապացոյցճ\եբ չկան թէ Մոսկուան ուղղակի կը գին պայքար կր տանի ընկերային պայմաններու
Կրացէն կը տանէի գաղջ, մերթ նո յն իսկ գառն միշամ տէ լա ա էնա կան Ամերիկայի ներքին գորգե բարելաւման մէք։
՚"~ եզերական յուշեր : Ամբան՛ առածին օրերէն , րուն : Օրինակ, Ջուպայի Համայնավարն եր ր ին ք– ե. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՀՈԳԵՐԸ
միշտ առա ո լան մամը ճկի աՀ աղանդներուն , դաշ– նա բալ են։ Հոն կոլսակց թի ււննր ոմնի իր էեփւ Զ մ եռն ամ ուտի առիթով , Ա ոսկու այի մ ամ ուլը
երու մէչէն մեղոլապարեբոլ նման թռչկոտելէ Կան թերթը եւ անթելը։ 50 Հապգաար ԳԼ ՝ ոսկիի ԷՐք°րէն՝ կը զ բ ա զ ի բանակին պաբենաւորման , Ժո
եաք., 26 8ոլլիսինճ դաշնակից օդարշաւի մ շ Հե– դրամագլուխը կը ճարեն քաղաքավար սսլաո լնէ* ղովուրդին բնակութեան ե լ ճարտաբագործոլ -
լիքով * կուսակցութեան ներկայացուցիչներըկ^եր
տ ե լան քո վ , ա կա Լ աա ե ս կ* ը/լա յինք մեր Ա՝ իլրֆել– թեան՛ ոլժեղացման խնդիրներով :
աի րան ո ւո ր ա կա յան ի Հրկիզում ին , ինչ որ մեզի թան ճար տար արուեստ ի տէրեբոլ\%՝ եւ կ՚ըսեն թէ քՒէեւ կարմիր բաժակը միշտ ալ ունեցած է ա–
կարժէբ աունուաղն 200 Հոգի* * . : Այդ դժբախտ իրենց 150 Հազար բանուորները Հպիտի չգնեն ի– ռատ սնունդ , սակայն կը թուի թէ վեըքեըս ղ ար
օրը տասը քիլօնոց 7 ուումրեր կը պայթէին տ ա գա րենց ապրանքները, եթէ չբաժանորդագրուին կու գատներ Հասած են զին ոլորն եր է Հ քծ՝եր թե րն ալ կր
լարիս առքեւ ; Ողք առողք դուրս կուդայի փոր սակցութեան սն՝տուկին\Հ քքլ կբ յա քողին I Հաղորդեն թէ բաշխում բ լալ չէ , ամանեղէնր պա
ձանքէն , Հրաշքով, րայց շատ զգահուած յսյն եւ Ամերիկեան թերթին կարծիքով, Միու կաս է , կերակուրին պատրաստութիւնը աղտոտ է
ներքին
ֆրանսացի քաե ի մը ըն կե ին ե բ ո լ. կորուստէն I թիւնք չի միքամտեբ Լատին Ամերիկայի յյլլ
յա՜ Այս
ԱնդլեւԱմերիկացիները կ՚երեւի կար՛ծած էին\ թէ գործեբուն , նախ որովՀետեւ գոՀ է անոնց մար*– պաՀ ուս քիս լ ս ի ո յ ամէնէն եր քանի կ ա ն -
անտկն–
Հարց ը կը վե բարեր էր զինս ւո ր ա կան մ ա րղադաշ - ոաքդիմութենէձն , երկրորդ բաւս։ բար թիւով քքւր-ո - ձե ՐւՂ սյն Հազարաւոր բանւոնւոոլրներն ու պաշտօն
Հետ I փոխ,
տի* • . : Այդ օրէն ասդին՝ Աւստրիոյ երկրով՛դ քա՛ գիկ Կան Հոն , կազմ եւ պ ատ բաստ որ\ե ւէ եաներն ԽՆ որոնք իրենց նոր տուները
Գ-
ղաքը ան գլեւսաքս ոն ռմբա ձ իղն երու դիւր ին ՝ նշա կալէ * էնչպէս պատերազմ մը Արեւմտեան
նակէտը կը դառնա ր ; Հոկտեմբերի սկէզթը ԿաՐԳԼ\ պայի իշխանութեանց եւ Ամերիկացիներ ու րուեցան : իսկ անգին՛ կը մնան տակաւին շատեր ռ .
կուգաբ քՒոնտօրֆի մեր աշխատանոցին , մաս ն ա– ԸնդՀարման մը պարագային, քս/ւ՝ի մը Հա - րոնք կը, բնակին խճողուած սենեակներու , մա
ճիւղ էք թէյեր - Տեմլեր– Փսւխ ընկերութեան Հ ր ի*~բ եւ ոչ թէ տասնեակ Հ աղա բն եր պէտք պիտի ռաններու մէջ–. Գլխաւոր դժուարութիւնը շինու
կառա խումբին մ էք , Հմա յիչ դաշտ ան կա ինե — բլլահ Հ արուածե լու Հեգը . Ամերիկան երեք խո– թեան Համար ապրանք գտնելն է, ինչպէս աղիւս,
րը դիտելով, այժմ ՑեւԻ
կելի ռմբակո&ութեան կը խորՀբդածէի այդ յիշատա– կէտերէ Ա Փանամայի ջրանցքը կարելի է շաղախ ել ապակի :
Հետեւանքներուն ։Լ^ա4Հ Գերմաններւն գրաւած քաղաքներ մէջ
Անդլեւամերիկեան օդատորմիղները, որոնք ուղ ~
ղաձիգ կ*իքնէին երկոլ յ ա քո ր գա կան ալիներով ,
Հոն՝ կը ձգէին իրենց օգանաւորդներէն քանի մը խադրեն շրքա&ին Արպայթսենթըը Լզետեղ. դրա– ՝Բանի մը ժամ բաՀս յ մրօբէն կը մխըճեմ
Հ ոդի ել երեք ւմբաձիգն եր ո ւ բեկւ րները : Մեր սենեակ)։ Բեռնակառքին եզերքը նստած , ուշադիր Հողին մէջ ե I ես ո զութ ի ւն ը ծածկելու սա՛Հմ ան
մէջ,
աշխատանոցի Հպեթօն արմէ»է թաքստոցին կը գիտեմ շուրքս։ Այս գի^զակը, որուն մատու ուած այգ կ ան աչագարդ Հ ո դա շերտ երը կը դիզեմ
֊ Կ առու ցոլած Տօքթ • Լէ յի ՀրաՀանգռվ ,- ռը , ցանցառ տուներն ու խանութ* երը «քբո լած» մեկուսացեալ անկիւն մ ը ։ Տ. ձձերը՝ կ ,կցւ
գաՀանդան–
օրը կը կրէի օդարշաւի մ ը բովանդակ էին, մանաւանդ ծակծկուած խորտընկեցներու կան վ ե ր ա կ ա ց ո ւ ն ե ր , մեզի կ՝օմանգակեն ոգի ի
ՔՐ է Ղ"/1 պիաի չմոռնամ մինչեւ յետին շունչ : գնդակներէն , իմ աչքին աքԼպիսի անբացատրելի բռին, մինչեւ որ մեր գ լ խ ա պ ե տ ը կը Հրամայէ
Ս՛՚ելամաղձոտութեամբ , ես ինձ ներկայիս Հմայք մը կը ներկայացնէր , որ զայն կ^ըմբոշինէի ղադրեցնել աշխատանքը :
Հարց կուտայի թէ՝ ո ւր պիտի յանգէր այս ճամ— տարօրինակ Հետաքրքբութեամբ մը։ Եզնասայլի Սաստիկ ուրախացած, բանուորները ումգթ
բո ր գո ւթ ի լն ր : Տեսակ մը կասկած , կարելի է մը վրայ , մերթ կը տեսնէի կաղնեփայտ է դագաղ կ՚արտայայտԽն իրենց խանգավառութիլնը, եր -
նոյնիսկ ըսել երկիւղը այն ^անծանօթ անկիլն՚ֆին , ը, ուր թառած կ՝ըլլար արտասուալից զեղ1կոլՀի դերով ել Հրճուանքի կանչերով։ Ա,ս զմկայոյզ
մբ։ Արձակազէնի մը յուղարկաւորութիւն՛ ր
Ո՛րու մ ասին յաճախ ա յնքան խո րՀրդաւո բ բաներ ցոյցերուն՝ մէքէն , յանկարծ կը լսեմ ֆրանսացի
լսած էինք • • • • &ազիկ ընկերներէս մէկուն բացա կան չութ իւն ը •
Իրիկոլս/ե՝ դէմ կը Հասնինք Ա՛արպուրկ , ոբ , ոչ ալ պսակ • • • - Ճհ1 էս թշռտշտ, յ՛ա եւշո &բբ1ծաե՛ 1շ ա6§սշ • * *
քիչ մը վնաս ո լած էր դաշնակիցներս ւ օգարշաւնե– Զետեղման գրասենեակի բակին մէք, զանա ք*նշ որ կը նշս/Լակէր մեր լեղուով* ԱՀ , կ՛ե–
րէն\ ւ կայարան ին ըմպելարանին մէք, բաժակ մը զան խումբեբու բաժնուած , մենք պարտ էինք բեւակայե^ս , շէնք շնորՀք ծափաՀաբեցի Հ.Հե ՜
գաբեքուբ կը պարպեմ ընկերներուս Հետ, յետոյ կարգ մը ձեւակեբպութիւններ լրացնել։ Զուար րիֆ»շ • * * •
շոգեկառքը կնանցն ի աւստբեւսչովէն սաՀմ անտ - թամտութիւնս տեղն է , քյոլկոսլալ Ր^/՚ձԿ
Գլո՚֊խԸ) Ջիլլէ ուղղուելու Համար % ^եէշերը իքնե– տեսնելով այնտեղ, կր սկսիմ կատակել* « Մի՛ Ս՛անի մէք, որ Հփարթիզանձներու գլխաւոր
լուն, վեր քապէս կառա խումբբ կանգ կ՚առնէ փո վախԼ՚աք , տզաք , կ՝ըսեմ–. Ամէն ինչ կարգին է. օճախներէն մին կը Հանդիսանար , ՀետզՀետէ կը
նըչո րւ մամ ան–
Ը իկ կա յարան ի մ ը առքեւ , բԵմկոիւշկ տեասլ ո՛ւոնրինգքիտումթեերան տրամադրոմւաթրեգըան տակ IյIIին սկսիմ ծանօթս/Լալ Թիթոյի երկրին բարքերուն :
՛հ՛Լ/.ա–խ. ախն.–Լ.ա.մա՛֊ - կա-նւ՝. ֊ -գե֊ ր- ու–մ֊՛.բ պի՛֊տ֊ի կատար*է1րII,I1111/ զիս
ընդՀատ ճամբորդելէ ետք : ՝ \,ախորդ իրիկուն՝ կայարանին ճաշարանը դացած
\/Ոյն պաՀ ուն կը դիմե մ երիտասարդ Հհրան - նեղ կամուրքէ մը անցնելու Համար : էի ընկերներուս Հետ, որովՀետեւ, ճիշդն ըսելովդ
սացիի մբ, ո՛ր ժամս&ակէ մը ի վեր կ՚աշխատէր Մեր կարաւանը կ՚ուղղուի կայարան։ Կէս մեր երե կո յեան ապուրը մեծ բան մը չէր* ԼեՀե -
այդ շր քանին մէք։ ՛Բանի մբ բառով ինծի տեղե ժամ էն կառա խումբով կը Հասն ինք Բուրքֆելտ ,. բուն ու քիուսերուն մէք, ես այնտեղ կը Հանդիպէի
կութիւն կուտայ։ Ուրեմն, (հան գի*֊զը կը գըտ– ոբ քիանէն 14 քիլոմեթր Հիւսիս - արեւելք կ՚իյ - ալղասցի զինուորնեը որո՛նք այլեւս զէնք չէին
«Ան ռ ալ ո լ ղ ե՛ան ու
նուէ ի, քԱ ր ո լաթի ո յ մայրաքաղաք ՏԼաղբէպէն ե– նար ։ Ա* ան բ գործաբսձւի մը բակին մէք, ուր կը կրեր : Մելամազձոտ
արձ Գիշեր&եր»
բեսուն քի լոմ եթր ասդին ; Հան դիպիմ բա ւա կան թէ*–ուէ <^ ր ան ս ա ց ինե ր ո ւ ,– ալիքներուն մէջէն ,
ՏՀանաղան ազգութիւնն երու գաս ա ւոր մ ան մի— Ա եղի ապուր կր բաժն են ։ կուած սպանիականէ
քո ցին , ժպտուն կը գիտեմ ազմկայոյղ երիտա Մեր վերակացուն աք ու ձախ կը թեքի, աշ կձ՝ըայննդնաշսփմիարւէռիէն, անՀունես անոնց գէմքերուե վրայ
քաղց էին֊
սարդութիւնը, որ քլեբգէ , կը կատակէ եւ խօսք կը շելու Համար դրամէ ըտմոլթիլն՛ մը։ կի
խատանքի յա րմ ար վա յր մ բ գան ե լու Համ ար ։ պարԽնատոմսէ զուրկ, ճւ
Նետէ կիներուն . • . : Զուարթ բացագանչութիւն - Եր բ մ արդ իր ճակատագրին տէրբ չէ , յաճախ կը մեր աջակցութեան կը դիմէին.. .«
ներոլ մէքէն , կարաւանը ճամբայ ^Լ^ԱԷ գէ*Ղե դառնա յ սա ո յիկ , խո*Լ աբՀ ել անՀ ոգ , ին չսլէս եզ– Այս գմբ խտ մարգոց Հետ խօսակցելով, ^եզրա
ճամբար , ոբ կայարս/ւէն Հարիւր մեթր անդին նակառքին լծուած ան ասուն ը , մինչեւ որ երքանիկ կացնէի թէ գործերը գէշ կ՝ ընթանա յին եւ «Շլէօ՝»–
կ՚երկարէր : պատեՀութիւն մը փրկութեան ճամբուն առաք– նեըը(*) չէին գիտեր թէ ինչպէս վարուին իրենց
Երեւակայեցէք , փայտաշէն րձակ սրաՀ նորդէ -Հ Հետ »
գոյու.թիւն ունէիր;
մը , ուր ոչ սեղան , ոչ ալ աթոռ Ուրեմն, աւելի քան մէկ ժամ մր,ոչխարային Ասկէ զատ , սնո՝ն ք արդէն ընդունած էին էրի
Մէքտեղը՝ ինչպէս նաեւ երկոլ կողմեբու երկայն– Համակերպութեամբ ՝կ՚ելլենք , կ՚իքնենք ^ու մին՞չեւ թո յի սաւառնակկներուն այցելութիւնը ել քանի մը
քին, միայն յարդի գէվեր : Մէկ խօսքով տե իսկ երբեմն կը սուզուինք անտառներուն խորը * * * Հոգի կորսնցուցած։ Հէք ՜ղթոԼոբնե՜ր, յգ Ր մ -
բոստ Հրամանատարին
սակ մը ախոռ, բոլորովին անյարմար մարդկային 1Լջ1անային միրգերու եղանակն էՀ ժպիտը օդանաւերը իրենց բովան
բ՚Լ ա կո ւթեան • կանթեղի մը աղօտ լոյսին տակ , շբթներոլս՝ մէկգի կանգնած խոՀեմաբար , կը դի գ ՛կ կատաղութիւնը կը թափէին կառախոլմբե -
ոտքեր ո լ ս շուրքի երկար տախտակը կր շտկեմ , տեմ անառակ ընկեբներս , որոնք գրոՀ կուտան րուն վրայ, բայց իրենք ստիպուած էին գիշերել
յետոյ կարգի կր գնեմ ծածկոցներս ; տանձենիներու եւ սերկեւիլի ծառեր ո լն՝ վրայ եւ վակոններոլն մէջ ՚ ՚ ՚
Ուշ գիշերին , վեր քապէս դուրս կուգամ ս բա– ուրախ զուարթ կայ ե ւոր քանակութեամբ աւար կը ԱՐԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
խճա
Հէն, քիչ մը լուացուելու մտադրութեամբ; բաղ - բերեն :
երկինքէն
քար է շինուած ճամ բէն , քուրը կբ մ՜ այ թքէ Վեր քապէս , մեր ֆիւրեբին , իւրաքանչիւր ( * ) Ֆրանսացիները երբեք չեն դագրած իրենց
մաթիլ ծորակն ե րէ ել կը միախառնուի քայյլափո խ ի անկէ կար *իերմ ան ի ո յ մ էք , րնտ - ժառանգական թշնամին բիրտ եւ վայրենի նկա–
թափող անձրեւին բութ իւն ը կ*երթա յ մ աբգագետնի մը, որ կը տա– աելէ, ինչ որ կ՝արգաբանայ ճամբարներու մէջ
Տնս/1ալով՝ անշուշտ չեմ Հասնիր ապուրին, րահուէր Հողաբլուրի մը կողերուն վրայ նաց իա կան խմգմո ւթ իլնԱերով։ Մաս.
մինչդեռ ուրիշներ քանի մը անգամ ստացած էին։ 0 ՛լ ր գաղջ էր բարեբախտաբար։ Պայծառ օ– նաւորաբաբ ներկայ Հ ամա շխարՀա յ ին՝ պատերազ
Այս գայթակղութիւնը կը տեւէ քանի մը օր, մին րով մը, մեզի խիստ Հաճելի կը թուի շփում ու– մի ընթացքին ՝ «պօշը» փոխարինուած է «Շւէօ^ոմ
չեւ որ մեզի տոմս կը բաժ՜նուի : Օ՚Հ . չատ ալ •ձենալ մեր նոր ար Հեստին Հետ ։Պէաք էր Հո ղի զան. Մ֊ւ րոք եան ցոեղե երուն վերլ դրուած վւ սյ\Րագոլ–
է Գեր, -
փոյ^ս էէր՝ 1 որովՀետեւ մեծ մասամբ կը պաՀ է ի դուածները քառակուսի դուրս բերել, այնպիսի թե ր ֊.բդանշս/ւ ական փոխանցումն
ուղեւորութեան սաՀմանուած պարէնս : ճարտարութեամբ մը, որ չփճանար վրայի կանա մաննե, բուն.. . : Այս <<արկօ»ն շատ ընթացիկ ՝ Լ
Տաջորգ առտուձն՝ շատ կանուխ , մեզի կը փո– չութիւնը : այժմ մեր Հիւրընկալներուն մօտ :
Fonds A.R.A.M
