Page 106 - ARM_19-1948_04
P. 106
& Ա Ա– Ա Ջ
գործակալներ անոնց կը սորվեցնեն ամէնէն ար -
մեԿ ԺԱՄ Ն Ա Ր Դ Ո Ի Ն Ի Ի Ն «եՏ ԹոՆէ/իա վատԱգի տակ դիական մեթոտներ ր , միեւնոյն ատեն տրամա -
ՊԱՏՐԱՍՏ ԿՌՈՒԵԼՈՒ դրելով մեծ գումարներ, ինչ որ ամէն տեղ, բայց
այս
մանաւանդ Արեւելքի մէջ շատ կը գիւրացնէ
իր ձայնը փաըատեո վարանումս , հբբ, ա՛ց–֊ կաըգի գործրւնէոլթիւնր : Անգաբայի մէջ Հ ք - մ ր զ ֊
ՎՀԸէ ^ Գմ աո բքյց ամայի ֊ ո ^ լռի% հբք֊թնցքֆ ք^լ^ծ թ րր գրամին մեծագթի մք-սը Իրկէք կը
մր որ ոչ մէկ կեբպրվ կրլաար բո/Լմ՜արան ի մր տէ– եԱ՚բ,֊– « չ հ ա կ ա ծ թերթ մը; Ա հ « %Փ մտնէ գիլանագիտական սուրՀաԼդակով, միլթ
պաւորութիւն ը , կբ նայէի կիսաբաց դուռին մէ– §ւզստ , ՞ոնդալից գրութիւն \քը հրատարակած էր մասր ք՛իւրտիս տան ի սաՀմա)ագլուխէն ։ Սովե
քէն ու չէի ճանչԼար զինք։ Միշտ նոյն ձայնը՝ կտ հոկտհլքրեբ 27իՅւ, հետեւեալ իաբագբով .— « Լ յ տական այս գործունէոլթիւնր Թուրքիոյ մէջ եր
րուկ, արի։ Ան էր, \,արդունին։ կբ Հարցնէր , 7սքզտ6 ատոՁՇ66., էաոէ Խաշ»։ կու կեդրոն ու՛յի, մէկը Աօֆիայի, միւսը ուղղակի
ո՞վ եմ*** կ՚ամփոփե՚նք հիմնական մասերր : Բացա Թիֆլիզի մէջ, մարաջախտ Բաղրամեանի Հրամա^
կբ նմանէի խաւարին խորը ընկեր մը փնտռե տրութեան չի կարօտիբ գրութեան աղբիլրր , (՛ին տակ։ Այս վերջին կեդրոնն ալ բամնայսծ է
լու գտցած մէկու մը։ Կը տեսնէի զինք յանկարծ՝ մասասսնդ երթ նկատի աււնէք Հայքերու մասիս; երկուքի, մէկը՝ Աօխումի եւ միւսը Լենինականի
խելօք մը պառկա\ծ՝ բայց ւի ո իա լ ահ , տառապած , հղած քււսւթիւնները եւ կ ա ր գ մը վիսելի տեղե մէջ,
Անգաբայի
նաեւ անճանաչելի գրեթէ : Լսեցի ; ինքն էր , բո՛ կութիւներ սովետական դեսպանատան մէջ ա֊
լորովին ինքը։ Վրգովիչ՝ եւ սակայն սրտառուչ Ըստ մասնագէտներու զինուորական անմիջա ւելի քան 230 պաշտօ\հաներ կան։ Ի). Միութեան
նոյնատեն ։ Ուրախ՝ նոյնիսկ ։ Մեծ եղաւ գոՀունա– կան վտանգ չկայ, սակայն, որոշ երկիրներ, ինչ– գործունէութեան դաշտը րնդարձակ է : Թուրքերր
կութիւնս ։ Մօտեցայ իրեն ։ պէս Թուրքիան , տեւական սպառնալիքի տակ են։ կը Հաւատան որ արբանեակ պետութեանց մէք
Անկողին մր՝ սենեակի մը մէքտեզը, երկու Սովետական Միութիւնը 192 միլիոն բնակիչ դիւան տգիտական պատուիրակներ շատ մանրա -
փողոցներու վրայ նայող երկու պատուհաններու ունի , Թուրքիան 18 միլիոն : Սովետն երբ ունին 90 կ՛ կիտ ՀրաՀանդներ կը ստանան :
միքեւ, մէկուն մէք վերքա լոյս մը,միւսին փեղկե– միլիոն իրեն ց արբանեակ պետութեանց ""էք» Այս վտանգներ ր նկատի ունենալով, Թուրքիան
ՐՐ փակ։ Վերմակին, եւ ոտքեբոլ բարձի մը տակ /Թուրքիան ունի իր Հողամասին վրայ փոքրամաս կ՝ուզէ պատրաստ զա) ուի ք ամէն Հաւանականոլ -
կորսուած՝ պղտիկ իրան՛ մը։ Գուբս եր կա բ ած եր նութիւն մբ, որուն Հաւատարմութիւն ր կասկա թեան դէմ։ Զէ՝՚ քի տակ ունի մէկ մի/իոնզինո լոր :
կու պզտիկ ու խաթուն ձեռքեր : Գլուխ մր՝ շատ ծելի է ։ կլ սակայն Անգաբան ամէն գնով որոշած ԱպաՀովութեան Համար բազմաթիւ միքոցներ
աւելի ճաղատ Հ իմ ա , անշա րմ՝ ցա\ծ բարձիկի մր է գիմադբել սովետական լարձակման մը, Հակ ա– ձեռք առնուած են, որու Համար առասպելական
վրայ , ան տե սան ելի ու անճանաչելի առա քին նայ գումարներ կը ծաիսսեն , պատճառ դառնալով որ
ուածքով մը։ Աչքեբբ թաղուած՜՝ կաշիէ սրածայր ռակ պարագա յ ին պիտի կռուի , մինչեւ իսկ ա– ազգային տն տեսութիւն ր կքի այդ արտակարգ բե
կի ս ա գո ւն դե ր ո ւ տակ , որոնք , բամ պակով լեցուն ՝ ռա՝ ձին , աւանդական թշն ամիին դէմ : ռին տակ։ Այսպէս , վտանգին տեւողութիւնն իսկ
արտառոց տեսք մր կուտա յին, թխագո յն դէմ քին , ԺԸ * դարէն, ի վեր կը շարոլնակուի քիուսիոյ յաւելուածական վտա) գ մլչ1. է :
որուն մնացեալ մ ասր ծա՛ծկուա՛ծ էր ածուխի ծեփի յառաք խազաց ութ իլն ը դէպի Հարաւ ։ Թուրքիա յ էն Եւ սակայն Թուրքիո ք ււեբքին կացութիւնը
պէս երեք - չորս օրուան մօրուքի մր տակ Հաւա այնքան Հող առած է որ , թրքական աղբիւսներու մխիթարական կողմեր ունի։ ՚Օախ Թուք քերբ ու–
սարած գրեթէ՝ պեխին սեւ թիթեռ ին ։ Աբեոայ ։ Համաձայն աւելի շատ Թուրք կբ գտնուի Թուր– մեղ ազգ մրն են ։ Հիանալի զինուորէ եր ո՚լն-ին։
Վ^իբաւոր զինուոր % Հրատէն ին կած էակ մը , չար քիայէն դուրս (30 միլիոն Խ • Միութեան մէք) հյանդավառ Հայրենասիրութիւն ունին։ Հակառակ
չարուած , շղթա յ ո՛ւած իր բարիքր ուզող մարդոց քան բու՛ն իսկ իր երկրին ***էք ։ Ռո՝ւսիոյ ծաւալա– արեւմտեան երկիրներու կարծիքին , ան՛ոնք որո -
կողմէ։ Կր նայէր ցասկոտ եւ սեւեռեալ խորՀրգա– պաշտ ձգտումն երր կարս ի , ԱրտաՀ անի եւ \թե– են կռուիլ։
ծութեամբ՝ աչակապին ցցուած կիսագոլն դերբ ղոլցնե բուն վրա լ , մ իա յն թուականի կարգով վեր
առաստաղին՛ ուղղած՜ ։ Տ ե ս լա Հ այ ե ա ճռգնեաւոր քին֊, են շարք մ ր պաՀանքն եր ոլ, որոնք յաճախ Վերքին տարուան ընթացքին բաժակին կազմը
.յա քո ղո ւթե ամբ պսակոլած՜ են ։
արղիացալ ։ Վարիչներր կր ղան. ղատին թէ Ա ՝\յա–
Թուրքիոյ սպառնապող վտանդր շատ մեծ է : Հանգներր յատ քիչ քանակութեամբ ռազմական
Սո՛վետական Գ* բանակր, բաւս
Հոն էր որ կ՚երթար միշտ ուշադրութիւնս , մաբաքախտ ք-աղրամ— սլիտոյքնւեււ կր ղրկեն։ Եւ սակաւն արդէն
մաս)՚ եալդէանչեեն/ ՚՝1,
գեղին ու փայլուն մորթին , ան. ո ր տակ կատաբ - տակ, Թիֆլիղի ^՚էք 1 կան ստացած են ։ Ամերիկացի
չկտր եանի Հրամանատարութեան։ մէք
ւոլա՝.ծ խոբՀրդաւռր աշխատանքին, կտրուած , վէբ– կեդրոն ւս ց ահ է մեծ մ աս ամր , Թուրքիա յ սաՀմա– ուսուցանողներ կր վխտան երկրին
ուած աչքին , գիտութեան ճար տա րութեան ունի , որոնց ծ ահ կեր անոնց ներկայութիւնը. ։
քին՝ ու ցաւին՛։ Տռամ մը՝ յանուն լոյսին , մարտի ն ագլուխնե ր ուն վրայ ։ 50 զօրաբամին
5 բ մ եքենաշարմ ել 31 ալ պատ ե ր ա զմե լո լ պատ - Միւս կոդմէ , ամերիկեան դրամագլուխով,
րոսութիւն մը, ո րպէ սղի փրկուի ա չքբ որ պիաի
գեղեցկութիւն– բաստ ։ Եղէական ւծռվոլն բազմաթիւ նալաՀան գիստնե -
խաւարէր , տեսնէ արեւբ եւ բո լո ր
Ս եւ Ծովու ռո լսական նաւատորմ ը շատ զօ - րոլն վրայ, ցամաքաՀանումի քարափներ կը շի -
ներ ր կեանքին ։
նեն , ել ճամբաները կր միացնեն Անգարայի եւ
Լսեցի ձայնը, նոյնը միշտ։ Փարատեցաւ բացած է եւ ծ՜ո\վային Հետեւակազօրքի քոկատներ չխտ
երկկին ներքին մասերր։ կենսական է այս տ
անձկութիւնս ։ Կ^ապաՀ ո վէր զիս ։ Գործողութիւներ ասա\ծ են 1Ս րիմ ,ո լր Հ ա լան. ա կ ան ց ամ ա քա Հանումի լալ
տաս քը , որովՀետել եր կաթոլզին երու ել կազ
անցած՜ էր յա քող ։ քք ւ ր ա ի/ էր , գոՀ ։ Հպարտ էր ՚. մր Համար պատրաստութիլն֊նեբ կր տեսնուին։
խճուղիներու պակասը, խոցելի կէտ մր կր
Գործողս ւթե ան են թար կուա\ծ էր քաքաբար ; $եռ– Մ իւ֊ս կոզմէ , Խ ՚ Մ իութեան տ իրապե տ ո ւթեամբ
մէ Թուրքիոյ պաշտպանութեան Համար։
քերը քէին կա պո լած : ճիչ չէր արձակած , տառա Պալքաններուն մէք Ռ"՝ւսիան կրցած է պաշաբեք
պելով Հանդերձ իր աչքը վ՛"Րո՛է գործ՜իքէն յ (Լն - Թուք՜քիա֊ : Ըստ Հաւաստի տեղեկութեա՛նց , ներ Երկքին. քաղաքական կեանքը կ՛՛ընթանաք ա -
ցուցած՜ էր գլ\թոլ ծ՜անր ցաւերն ու անքուն գիշեր կայիս Պուլկարիս յ մէք կր գտնուին եօթր զօբա — ռանց լուրք ցնցումներու։ Մուսթաֆա ՚Բէմալի
ները ։ կը վերա՛դառնար ; Պզտիկ Համբերոլթիլն բաժիններ՝ քօզարկուած պու լկա բտկան.֊ Համաղ - մոզովրգական կուսակցութիւնը (Հալք) իր ե բ–
մը եւս՝ եւ ոտքի պիտի ելլէր։ Հազիւ քանի մը ւրե ս տն ե ր ո՛վ ։ իսկ Պոլլկարիո յ սաՀմ անադլուխբ բեմԴւի մողովրգականութիլնր կը վերստանա յ -
տրտուն ք՝ ա լա զով լեցուն ե լ կարծ՛ր բարձիկին ՊոլսԷն 100 քմ. միայն Հեռու է ։ Ասկէ զատ, Պուլ– ել ատդէն անոր ել միւս երկու մողովրդապետա–
Համ ար , անդադար կռնակին վրաէյ պառկելուն կարեւռում էն սաՀմ անագլոլխին վրա յ կը դրա - կան եւ աղղային կուսա կցո ւթեան ց տարրերու -
Համար ։ կր քբտնէբ ։ Կը ն եզո լէ ր ազատութեան ն ուին սովետական զօ րամ ասեր , դիլրացն ելու Հ ա– թիմր զաղափաըական է ։ Երեքն ալ արտա
պակասէն ։ Բայց մեծ էր կոԲովէՀ* մար Վոսվարէն անցքբ : քին քաղաքականութեան մասին Համաձայն են ։
Զինուո րական աքս պատ բաս աո լ թիւններ էն Ծայրայեղ ձախ խումբեր չկան, որովՀետել Հա
ներքի\ Հ ին գե ր ո ր գ զօ -
Ու֊ մեծ էր իր Համբերութիւնր ։ կ՚ուտէր ինք զատ , (հո ւս իան կր ձգտի մա յ) ավ աք ոլթեան Հետ գործակցի/՝ կը նշանակէ
որ կուտա յ ին բե րնէն վար՝ մ ասնա լոր ամ անով բա թեւ մր կազմակերպել Թ"ւրքիոյ մէք : Թէեւ գործակցի, ազգային ամէն է) մեծ թշնամիին Հետ։
մ բ՝ որ ունէ ր փա լ տ կօշիկի մ բ ձեւը եւ կը նմ ա֊ էր Հոզ չկա յ Հոն , սակա լն՝ քք*ոլսիտն նկատի ունի Միւս կոգմէ կրօնական ոգին որ կը վերածնի ,
Հակառակ է այգ շարմումին
ե կ եղեց ական աղա ւնակ եր պ ս պա սին ։ կր սնանէր րածնունդը։ ։ Ակներեւ է այգ վե
տրուեց ալ Դպ,ոոցներուն
մածունով եւ քբի կերակուրներով : \,արդունի , փոքրամասնոլթիւններբ։ ՈրովՀետել Հոնւ կան մէե ել Ա՛՛,/արայի մէք կրօնքը թոյլա -
միրգերու երգիչը, անտարբեր էր նաեւ պտուղ - միլիոնէ աւելի ՝Բիւրտեր, 70 Հազար Հայեր, 90 Աստուածաբանական
ներոլն Հանդէպ ։ Անցած գտաւ թուզերուն եղա - ,ազար Տ ո յն ե բ , 85 Հազար Հր եան. եբ ։ ՝Բ իւոտե
նակր։ Չէր ուզեր : կարեւորր ոտքի ելլելն էր ։ րբ ԼվոԼ^կ^հաԼիձ ^յ^յ^/^է՚մա՚՚ւԱ. վէ– Համալսարանը վերաբացուեցաւ։ Եւ բազմաթի
* . *, օ
պիտի գար այգ օ րը ։ Ե՚^բբ աիտի Հաստատէր աչ– ճարէ։ , \, ո , Ո < /» եեն֊ աաննոոննռք ոոոր հկրո տպաաՀՀանքէենք իկ.սլա.մո.ւթի.ւն.ը..է ֊. վՈերԼա.–5. ֊ .1Լ֊.
Հիմա կապ՛շես թէ ւիուսորո-ւն Հետ լալ են՛։ Հաստատել իբոել պետական կրօնք ։
քէն Հրաշքր ։ է;® րբ պիտի Հեռանար բում՜արանէն՛ , Հայերը կ՚ատեն Թուրքերր , ել կ՛ուզեն անոն
միշտ անմարդկային , միշտ շաՀախնդիր՝ Հակա պա րտութ իւն ը յ Թուրքիս I մէք կբ վախնան, կ՚ատեն Հիւսիսի
ռակ պատէն կախուած խաշին եւ ԱրբուՀի Թ՛ե բե Տոյներր, բ՚1ղՀակառակն , Հաւատարիմ են, դազափարն եր ր , եւ կարմիր խումում ին զիմ ա–
զային։ Հաշո՛ւեցինք։ & ար ա թ մր եւս։ ԳոՀ էր ։ ինչպէս ՛ել Հրեաներուն մէկ մասը, Սէփարտիմ - գոելու մոքեգին եւ խոր ցան կոլթիլնբ կը յենու
Պիտի մեկնէր՛. Միակ նԼպատակն էր գրիչը ձեռք նհրր։ Ատկայ) քշսքէնաղեան Հրեաներուն, մէք *ատ ան կա քսութեան եւ ազատութեան ինչպէս ել իսլամ
աււնել նորէն ։ Միակ խանգավառու թիւնը : Կր մ ^ Հ ամա քնավա րն ե բ կան, որոնք կբ Հիանան ք$ . կրօնքին սիրոյն վրայ :
զմայլէի : Մ իութեան վրա յ Բախումի պարագային , թրքական աւան դա -
Ըմրո 11111 էր ճակատագրի՛ն գէմ : Կր սիրէր գիր— Ասոնք են որ, Հայերուն Հետ, Սովետներով կան քաքոլթիւէ ր կրնայ մոլեռանդութեան վե–
բած՜ուիլ ՛՛եւ սուղի նստիլ յարձակողին
քրն ու գիրր որոնք տուած էին սյյգ դժբախտու լրտեսութեան եւ վնասարարութեան գաղտնի ցան
թիւնը իրեն։ Ոչ մէկ գառնութիւն իր սպառած ցը կր կազմեն։ 1& . Միութենէն եկած՜ գագտնի ա. ւ. օ ա ՛
լոյսին Համար հ Զէր շփացած՝ աքցելոզ մտերիմ —
ներէն եւ բազմաթիւ Համակիրներէն : Զէր գթար
ինքն իր վբայ։ Մետաղ մրն էր իր Հոգին : Կ ր Հաստատէի թէ բամպակին տակ թաղուած առան ձ ին սենեակը , բարձով աթոռն ու մ ո լճակ
Կր Հաստատէի թէ աուեստր տա.ր բե ր չէ կրօն աչքերը առողք էին ։ Կբ տեսնէին ։ ները ։ Կը սիրէ նաեւ , մաբգերր , վէճը , Կռէ՛ ԼՀ
քէն եւ Հերոսոլթե) էն : Մեծութեան եւ յոյսի աղ զմայլելի նոյնիսկ ։ ՎՀատութիւն չոԼնի։ ք^ուրձ մրն Է բազ
բիւր մրն է իրական արուեստագէտին մէք դրմ~ Կը տեսնեմ , կ՚ըսէր 1 կը տեսն/եմ գոյներու մաթիւ անձերու , ճիւղաւորուած, տարածուած
բախտոլթեան մէջ անգամ : Կր զգայի թէ րնկերս , տեսարան մը ։ Զիւն է , ամէն կողմ ձիւն , ս տ– ամէն կողմ՛. Բ^՜իշկ է) բանասէր, վիճաբան , որ
Հողդ անշարմո ւթեան դատապարտուած անս րնե— պար * . . Հր՚^չալի է * . . Կնանցն ին զանազան ձեռ բերու պաշտպան , բանաստեղծ , մոլ^՜կալ վանա -
լէ վեր^ վտանգը, կ ապրէր բանաստեղծութեան ուեբ՚եր, կը շարմին , բաներ մը կը պատմեն է * . • կան եւ ալն որ կը խորՀի թէ գրողը պէտք չէ մ ր–
շԼորՀին մէջ՝ որմէ կ՚առնէր ապրելու ել նորանոր քերով եւ գլխոլ շարմումնե ր ով . * . Հրաշալի* լաւ տա՚հէ ապրուստինեւ ապրի զրկուած ,քաշուած՝ իր
նուիրումներու կորովը, ուրախս ւթ իւն ր։ Վերա Հրաշալին աչքերն է թ– > արուեստագէտի
ա Հքերր : Նա բ դուն ի անոն ցմէ աշտարակին մէք։ Կր սիրէ ճամբորդել, տեսնել*.*
դարձած՝ չարչարանքի աչխարՀԷ՚Լ , խալարէն փր գի տալ եւ զգայուն
Աչքեր ր շատ կարեւոր են մտաւորականի մը
կուած՝ անմեզացա\ծ , Հրեշտակացած գրեթէ՝ կը չէ որ 1լ ա յպանեն զգա յա ր ան քև եր ը , կոբսուելու
Անոնցմէ Համար։ Տի՚ուր է ի Հարկէ լոյսին կո ր ո ւս ա ր ամէն
զանուէր մեր առօրեայ ի բա կան ո ւթ են էն վեր, ա– Համար վերացական աշխաբՀի մր մէք։
գեղեցկոլ– մարդու Համար ալ։ Բայց շատ աւելի մեծ^ գըմ–
պաքինոզ) երու յատուկ ծփանքով մրն ալ թեթեւ չէ նաեւ ոբ կմուրա) ան Վերացական
- բախտութիւն մրն է եվ. բ այսպիսի գրող մր\ն. է
ցած։ Կծկուելով, բռունցքի վե,րածո լելով , բաց– թիւննեիը։ Կ ուռչելու Համար ցամաք իրականոլ
գիրքերուն աչքերէն զրկուոզր։ Կր զգայի այս բոլոբբ^ երբ,
ռւե/ով ու թափառելու/ աջ ու ձախ՝ իր ձեռքերը , թեան՛. Ան կ՝՝աարի վանական ի պէս,
պառկի ք շաբաթներ առաք , 1լրսէբ .
նման քնաշրջիկի մը ձեռքերոլն, կր բացատրէին մէք ու բնապաշտ մրն է նաեւ։ կր սիրէ
տառապանքն ու պրկումները, կր իսօսէին անքուն խոտերուն մէք։ Կ*երգէ գիւ֊ղը ։ է–՝է*–ԳառՒ ^լ մտա կը նախընտրեմ որեւէ մէկ մասր կորսրնւ–
գիշերն երէն ու կր փայփայէին նոյն ատեն կեանք ւորական ։ կ^երգէ Հողէն նոր դո՛ւրս եկած խոնաւ ցնել , բայց ոչ աչքերս . * •
մը, աւելի սիրելի Հիմ՛ա՝ այդքան վախէ ու ցաւէ խիճին Հբճուանքբ մատներ ո լն վբա յ * կբ բա ԼՄնացոալը յաքորդովն
ցատրէ անոր գիտական ճշմարտութիւնը։ Կը սիրէ Ն– ՍԱՐԱՖԵԱ1
ՎԿէ֊
Fonds A.R.A.M
գործակալներ անոնց կը սորվեցնեն ամէնէն ար -
մեԿ ԺԱՄ Ն Ա Ր Դ Ո Ի Ն Ի Ի Ն «եՏ ԹոՆէ/իա վատԱգի տակ դիական մեթոտներ ր , միեւնոյն ատեն տրամա -
ՊԱՏՐԱՍՏ ԿՌՈՒԵԼՈՒ դրելով մեծ գումարներ, ինչ որ ամէն տեղ, բայց
այս
մանաւանդ Արեւելքի մէջ շատ կը գիւրացնէ
իր ձայնը փաըատեո վարանումս , հբբ, ա՛ց–֊ կաըգի գործրւնէոլթիւնր : Անգաբայի մէջ Հ ք - մ ր զ ֊
ՎՀԸէ ^ Գմ աո բքյց ամայի ֊ ո ^ լռի% հբք֊թնցքֆ ք^լ^ծ թ րր գրամին մեծագթի մք-սը Իրկէք կը
մր որ ոչ մէկ կեբպրվ կրլաար բո/Լմ՜արան ի մր տէ– եԱ՚բ,֊– « չ հ ա կ ա ծ թերթ մը; Ա հ « %Փ մտնէ գիլանագիտական սուրՀաԼդակով, միլթ
պաւորութիւն ը , կբ նայէի կիսաբաց դուռին մէ– §ւզստ , ՞ոնդալից գրութիւն \քը հրատարակած էր մասր ք՛իւրտիս տան ի սաՀմա)ագլուխէն ։ Սովե
քէն ու չէի ճանչԼար զինք։ Միշտ նոյն ձայնը՝ կտ հոկտհլքրեբ 27իՅւ, հետեւեալ իաբագբով .— « Լ յ տական այս գործունէոլթիւնր Թուրքիոյ մէջ եր
րուկ, արի։ Ան էր, \,արդունին։ կբ Հարցնէր , 7սքզտ6 ատոՁՇ66., էաոէ Խաշ»։ կու կեդրոն ու՛յի, մէկը Աօֆիայի, միւսը ուղղակի
ո՞վ եմ*** կ՚ամփոփե՚նք հիմնական մասերր : Բացա Թիֆլիզի մէջ, մարաջախտ Բաղրամեանի Հրամա^
կբ նմանէի խաւարին խորը ընկեր մը փնտռե տրութեան չի կարօտիբ գրութեան աղբիլրր , (՛ին տակ։ Այս վերջին կեդրոնն ալ բամնայսծ է
լու գտցած մէկու մը։ Կը տեսնէի զինք յանկարծ՝ մասասսնդ երթ նկատի աււնէք Հայքերու մասիս; երկուքի, մէկը՝ Աօխումի եւ միւսը Լենինականի
խելօք մը պառկա\ծ՝ բայց ւի ո իա լ ահ , տառապած , հղած քււսւթիւնները եւ կ ա ր գ մը վիսելի տեղե մէջ,
Անգաբայի
նաեւ անճանաչելի գրեթէ : Լսեցի ; ինքն էր , բո՛ կութիւներ սովետական դեսպանատան մէջ ա֊
լորովին ինքը։ Վրգովիչ՝ եւ սակայն սրտառուչ Ըստ մասնագէտներու զինուորական անմիջա ւելի քան 230 պաշտօ\հաներ կան։ Ի). Միութեան
նոյնատեն ։ Ուրախ՝ նոյնիսկ ։ Մեծ եղաւ գոՀունա– կան վտանգ չկայ, սակայն, որոշ երկիրներ, ինչ– գործունէութեան դաշտը րնդարձակ է : Թուրքերր
կութիւնս ։ Մօտեցայ իրեն ։ պէս Թուրքիան , տեւական սպառնալիքի տակ են։ կը Հաւատան որ արբանեակ պետութեանց մէք
Անկողին մր՝ սենեակի մը մէքտեզը, երկու Սովետական Միութիւնը 192 միլիոն բնակիչ դիւան տգիտական պատուիրակներ շատ մանրա -
փողոցներու վրայ նայող երկու պատուհաններու ունի , Թուրքիան 18 միլիոն : Սովետն երբ ունին 90 կ՛ կիտ ՀրաՀանդներ կը ստանան :
միքեւ, մէկուն մէք վերքա լոյս մը,միւսին փեղկե– միլիոն իրեն ց արբանեակ պետութեանց ""էք» Այս վտանգներ ր նկատի ունենալով, Թուրքիան
ՐՐ փակ։ Վերմակին, եւ ոտքեբոլ բարձի մը տակ /Թուրքիան ունի իր Հողամասին վրայ փոքրամաս կ՝ուզէ պատրաստ զա) ուի ք ամէն Հաւանականոլ -
կորսուած՝ պղտիկ իրան՛ մը։ Գուբս եր կա բ ած եր նութիւն մբ, որուն Հաւատարմութիւն ր կասկա թեան դէմ։ Զէ՝՚ քի տակ ունի մէկ մի/իոնզինո լոր :
կու պզտիկ ու խաթուն ձեռքեր : Գլուխ մր՝ շատ ծելի է ։ կլ սակայն Անգաբան ամէն գնով որոշած ԱպաՀովութեան Համար բազմաթիւ միքոցներ
աւելի ճաղատ Հ իմ ա , անշա րմ՝ ցա\ծ բարձիկի մր է գիմադբել սովետական լարձակման մը, Հակ ա– ձեռք առնուած են, որու Համար առասպելական
վրայ , ան տե սան ելի ու անճանաչելի առա քին նայ գումարներ կը ծաիսսեն , պատճառ դառնալով որ
ուածքով մը։ Աչքեբբ թաղուած՜՝ կաշիէ սրածայր ռակ պարագա յ ին պիտի կռուի , մինչեւ իսկ ա– ազգային տն տեսութիւն ր կքի այդ արտակարգ բե
կի ս ա գո ւն դե ր ո ւ տակ , որոնք , բամ պակով լեցուն ՝ ռա՝ ձին , աւանդական թշն ամիին դէմ : ռին տակ։ Այսպէս , վտանգին տեւողութիւնն իսկ
արտառոց տեսք մր կուտա յին, թխագո յն դէմ քին , ԺԸ * դարէն, ի վեր կը շարոլնակուի քիուսիոյ յաւելուածական վտա) գ մլչ1. է :
որուն մնացեալ մ ասր ծա՛ծկուա՛ծ էր ածուխի ծեփի յառաք խազաց ութ իլն ը դէպի Հարաւ ։ Թուրքիա յ էն Եւ սակայն Թուրքիո ք ււեբքին կացութիւնը
պէս երեք - չորս օրուան մօրուքի մր տակ Հաւա այնքան Հող առած է որ , թրքական աղբիւսներու մխիթարական կողմեր ունի։ ՚Օախ Թուք քերբ ու–
սարած գրեթէ՝ պեխին սեւ թիթեռ ին ։ Աբեոայ ։ Համաձայն աւելի շատ Թուրք կբ գտնուի Թուր– մեղ ազգ մրն են ։ Հիանալի զինուորէ եր ո՚լն-ին։
Վ^իբաւոր զինուոր % Հրատէն ին կած էակ մը , չար քիայէն դուրս (30 միլիոն Խ • Միութեան մէք) հյանդավառ Հայրենասիրութիւն ունին։ Հակառակ
չարուած , շղթա յ ո՛ւած իր բարիքր ուզող մարդոց քան բու՛ն իսկ իր երկրին ***էք ։ Ռո՝ւսիոյ ծաւալա– արեւմտեան երկիրներու կարծիքին , ան՛ոնք որո -
կողմէ։ Կր նայէր ցասկոտ եւ սեւեռեալ խորՀրգա– պաշտ ձգտումն երր կարս ի , ԱրտաՀ անի եւ \թե– են կռուիլ։
ծութեամբ՝ աչակապին ցցուած կիսագոլն դերբ ղոլցնե բուն վրա լ , մ իա յն թուականի կարգով վեր
առաստաղին՛ ուղղած՜ ։ Տ ե ս լա Հ այ ե ա ճռգնեաւոր քին֊, են շարք մ ր պաՀանքն եր ոլ, որոնք յաճախ Վերքին տարուան ընթացքին բաժակին կազմը
.յա քո ղո ւթե ամբ պսակոլած՜ են ։
արղիացալ ։ Վարիչներր կր ղան. ղատին թէ Ա ՝\յա–
Թուրքիոյ սպառնապող վտանդր շատ մեծ է : Հանգներր յատ քիչ քանակութեամբ ռազմական
Սո՛վետական Գ* բանակր, բաւս
Հոն էր որ կ՚երթար միշտ ուշադրութիւնս , մաբաքախտ ք-աղրամ— սլիտոյքնւեււ կր ղրկեն։ Եւ սակաւն արդէն
մաս)՚ եալդէանչեեն/ ՚՝1,
գեղին ու փայլուն մորթին , ան. ո ր տակ կատաբ - տակ, Թիֆլիղի ^՚էք 1 կան ստացած են ։ Ամերիկացի
չկտր եանի Հրամանատարութեան։ մէք
ւոլա՝.ծ խոբՀրդաւռր աշխատանքին, կտրուած , վէբ– կեդրոն ւս ց ահ է մեծ մ աս ամր , Թուրքիա յ սաՀմա– ուսուցանողներ կր վխտան երկրին
ուած աչքին , գիտութեան ճար տա րութեան ունի , որոնց ծ ահ կեր անոնց ներկայութիւնը. ։
քին՝ ու ցաւին՛։ Տռամ մը՝ յանուն լոյսին , մարտի ն ագլուխնե ր ուն վրայ ։ 50 զօրաբամին
5 բ մ եքենաշարմ ել 31 ալ պատ ե ր ա զմե լո լ պատ - Միւս կոդմէ , ամերիկեան դրամագլուխով,
րոսութիւն մը, ո րպէ սղի փրկուի ա չքբ որ պիաի
գեղեցկութիւն– բաստ ։ Եղէական ւծռվոլն բազմաթիւ նալաՀան գիստնե -
խաւարէր , տեսնէ արեւբ եւ բո լո ր
Ս եւ Ծովու ռո լսական նաւատորմ ը շատ զօ - րոլն վրայ, ցամաքաՀանումի քարափներ կը շի -
ներ ր կեանքին ։
նեն , ել ճամբաները կր միացնեն Անգարայի եւ
Լսեցի ձայնը, նոյնը միշտ։ Փարատեցաւ բացած է եւ ծ՜ո\վային Հետեւակազօրքի քոկատներ չխտ
երկկին ներքին մասերր։ կենսական է այս տ
անձկութիւնս ։ Կ^ապաՀ ո վէր զիս ։ Գործողութիւներ ասա\ծ են 1Ս րիմ ,ո լր Հ ա լան. ա կ ան ց ամ ա քա Հանումի լալ
տաս քը , որովՀետել եր կաթոլզին երու ել կազ
անցած՜ էր յա քող ։ քք ւ ր ա ի/ էր , գոՀ ։ Հպարտ էր ՚. մր Համար պատրաստութիլն֊նեբ կր տեսնուին։
խճուղիներու պակասը, խոցելի կէտ մր կր
Գործողս ւթե ան են թար կուա\ծ էր քաքաբար ; $եռ– Մ իւ֊ս կոզմէ , Խ ՚ Մ իութեան տ իրապե տ ո ւթեամբ
մէ Թուրքիոյ պաշտպանութեան Համար։
քերը քէին կա պո լած : ճիչ չէր արձակած , տառա Պալքաններուն մէք Ռ"՝ւսիան կրցած է պաշաբեք
պելով Հանդերձ իր աչքը վ՛"Րո՛է գործ՜իքէն յ (Լն - Թուք՜քիա֊ : Ըստ Հաւաստի տեղեկութեա՛նց , ներ Երկքին. քաղաքական կեանքը կ՛՛ընթանաք ա -
ցուցած՜ էր գլ\թոլ ծ՜անր ցաւերն ու անքուն գիշեր կայիս Պուլկարիս յ մէք կր գտնուին եօթր զօբա — ռանց լուրք ցնցումներու։ Մուսթաֆա ՚Բէմալի
ները ։ կը վերա՛դառնար ; Պզտիկ Համբերոլթիլն բաժիններ՝ քօզարկուած պու լկա բտկան.֊ Համաղ - մոզովրգական կուսակցութիւնը (Հալք) իր ե բ–
մը եւս՝ եւ ոտքի պիտի ելլէր։ Հազիւ քանի մը ւրե ս տն ե ր ո՛վ ։ իսկ Պոլլկարիո յ սաՀմ անադլուխբ բեմԴւի մողովրգականութիլնր կը վերստանա յ -
տրտուն ք՝ ա լա զով լեցուն ե լ կարծ՛ր բարձիկին ՊոլսԷն 100 քմ. միայն Հեռու է ։ Ասկէ զատ, Պուլ– ել ատդէն անոր ել միւս երկու մողովրդապետա–
Համ ար , անդադար կռնակին վրաէյ պառկելուն կարեւռում էն սաՀմ անագլոլխին վրա յ կը դրա - կան եւ աղղային կուսա կցո ւթեան ց տարրերու -
Համար ։ կր քբտնէբ ։ Կը ն եզո լէ ր ազատութեան ն ուին սովետական զօ րամ ասեր , դիլրացն ելու Հ ա– թիմր զաղափաըական է ։ Երեքն ալ արտա
պակասէն ։ Բայց մեծ էր կոԲովէՀ* մար Վոսվարէն անցքբ : քին քաղաքականութեան մասին Համաձայն են ։
Զինուո րական աքս պատ բաս աո լ թիւններ էն Ծայրայեղ ձախ խումբեր չկան, որովՀետել Հա
ներքի\ Հ ին գե ր ո ր գ զօ -
Ու֊ մեծ էր իր Համբերութիւնր ։ կ՚ուտէր ինք զատ , (հո ւս իան կր ձգտի մա յ) ավ աք ոլթեան Հետ գործակցի/՝ կը նշանակէ
որ կուտա յ ին բե րնէն վար՝ մ ասնա լոր ամ անով բա թեւ մր կազմակերպել Թ"ւրքիոյ մէք : Թէեւ գործակցի, ազգային ամէն է) մեծ թշնամիին Հետ։
մ բ՝ որ ունէ ր փա լ տ կօշիկի մ բ ձեւը եւ կը նմ ա֊ էր Հոզ չկա յ Հոն , սակա լն՝ քք*ոլսիտն նկատի ունի Միւս կոգմէ կրօնական ոգին որ կը վերածնի ,
Հակառակ է այգ շարմումին
ե կ եղեց ական աղա ւնակ եր պ ս պա սին ։ կր սնանէր րածնունդը։ ։ Ակներեւ է այգ վե
տրուեց ալ Դպ,ոոցներուն
մածունով եւ քբի կերակուրներով : \,արդունի , փոքրամասնոլթիւններբ։ ՈրովՀետել Հոնւ կան մէե ել Ա՛՛,/արայի մէք կրօնքը թոյլա -
միրգերու երգիչը, անտարբեր էր նաեւ պտուղ - միլիոնէ աւելի ՝Բիւրտեր, 70 Հազար Հայեր, 90 Աստուածաբանական
ներոլն Հանդէպ ։ Անցած գտաւ թուզերուն եղա - ,ազար Տ ո յն ե բ , 85 Հազար Հր եան. եբ ։ ՝Բ իւոտե
նակր։ Չէր ուզեր : կարեւորր ոտքի ելլելն էր ։ րբ ԼվոԼ^կ^հաԼիձ ^յ^յ^/^է՚մա՚՚ւԱ. վէ– Համալսարանը վերաբացուեցաւ։ Եւ բազմաթի
* . *, օ
պիտի գար այգ օ րը ։ Ե՚^բբ աիտի Հաստատէր աչ– ճարէ։ , \, ո , Ո < /» եեն֊ աաննոոննռք ոոոր հկրո տպաաՀՀանքէենք իկ.սլա.մո.ւթի.ւն.ը..է ֊. վՈերԼա.–5. ֊ .1Լ֊.
Հիմա կապ՛շես թէ ւիուսորո-ւն Հետ լալ են՛։ Հաստատել իբոել պետական կրօնք ։
քէն Հրաշքր ։ է;® րբ պիտի Հեռանար բում՜արանէն՛ , Հայերը կ՚ատեն Թուրքերր , ել կ՛ուզեն անոն
միշտ անմարդկային , միշտ շաՀախնդիր՝ Հակա պա րտութ իւն ը յ Թուրքիս I մէք կբ վախնան, կ՚ատեն Հիւսիսի
ռակ պատէն կախուած խաշին եւ ԱրբուՀի Թ՛ե բե Տոյներր, բ՚1ղՀակառակն , Հաւատարիմ են, դազափարն եր ր , եւ կարմիր խումում ին զիմ ա–
զային։ Հաշո՛ւեցինք։ & ար ա թ մր եւս։ ԳոՀ էր ։ ինչպէս ՛ել Հրեաներուն մէկ մասը, Սէփարտիմ - գոելու մոքեգին եւ խոր ցան կոլթիլնբ կը յենու
Պիտի մեկնէր՛. Միակ նԼպատակն էր գրիչը ձեռք նհրր։ Ատկայ) քշսքէնաղեան Հրեաներուն, մէք *ատ ան կա քսութեան եւ ազատութեան ինչպէս ել իսլամ
աււնել նորէն ։ Միակ խանգավառու թիւնը : Կր մ ^ Հ ամա քնավա րն ե բ կան, որոնք կբ Հիանան ք$ . կրօնքին սիրոյն վրայ :
զմայլէի : Մ իութեան վրա յ Բախումի պարագային , թրքական աւան դա -
Ըմրո 11111 էր ճակատագրի՛ն գէմ : Կր սիրէր գիր— Ասոնք են որ, Հայերուն Հետ, Սովետներով կան քաքոլթիւէ ր կրնայ մոլեռանդութեան վե–
բած՜ուիլ ՛՛եւ սուղի նստիլ յարձակողին
քրն ու գիրր որոնք տուած էին սյյգ դժբախտու լրտեսութեան եւ վնասարարութեան գաղտնի ցան
թիւնը իրեն։ Ոչ մէկ գառնութիւն իր սպառած ցը կր կազմեն։ 1& . Միութենէն եկած՜ գագտնի ա. ւ. օ ա ՛
լոյսին Համար հ Զէր շփացած՝ աքցելոզ մտերիմ —
ներէն եւ բազմաթիւ Համակիրներէն : Զէր գթար
ինքն իր վբայ։ Մետաղ մրն էր իր Հոգին : Կ ր Հաստատէի թէ բամպակին տակ թաղուած առան ձ ին սենեակը , բարձով աթոռն ու մ ո լճակ
Կր Հաստատէի թէ աուեստր տա.ր բե ր չէ կրօն աչքերը առողք էին ։ Կբ տեսնէին ։ ները ։ Կը սիրէ նաեւ , մաբգերր , վէճը , Կռէ՛ ԼՀ
քէն եւ Հերոսոլթե) էն : Մեծութեան եւ յոյսի աղ զմայլելի նոյնիսկ ։ ՎՀատութիւն չոԼնի։ ք^ուրձ մրն Է բազ
բիւր մրն է իրական արուեստագէտին մէք դրմ~ Կը տեսնեմ , կ՚ըսէր 1 կը տեսն/եմ գոյներու մաթիւ անձերու , ճիւղաւորուած, տարածուած
բախտոլթեան մէջ անգամ : Կր զգայի թէ րնկերս , տեսարան մը ։ Զիւն է , ամէն կողմ ձիւն , ս տ– ամէն կողմ՛. Բ^՜իշկ է) բանասէր, վիճաբան , որ
Հողդ անշարմո ւթեան դատապարտուած անս րնե— պար * . . Հր՚^չալի է * . . Կնանցն ին զանազան ձեռ բերու պաշտպան , բանաստեղծ , մոլ^՜կալ վանա -
լէ վեր^ վտանգը, կ ապրէր բանաստեղծութեան ուեբ՚եր, կը շարմին , բաներ մը կը պատմեն է * . • կան եւ ալն որ կը խորՀի թէ գրողը պէտք չէ մ ր–
շԼորՀին մէջ՝ որմէ կ՚առնէր ապրելու ել նորանոր քերով եւ գլխոլ շարմումնե ր ով . * . Հրաշալի* լաւ տա՚հէ ապրուստինեւ ապրի զրկուած ,քաշուած՝ իր
նուիրումներու կորովը, ուրախս ւթ իւն ր։ Վերա Հրաշալին աչքերն է թ– > արուեստագէտի
ա Հքերր : Նա բ դուն ի անոն ցմէ աշտարակին մէք։ Կր սիրէ ճամբորդել, տեսնել*.*
դարձած՝ չարչարանքի աչխարՀԷ՚Լ , խալարէն փր գի տալ եւ զգայուն
Աչքեր ր շատ կարեւոր են մտաւորականի մը
կուած՝ անմեզացա\ծ , Հրեշտակացած գրեթէ՝ կը չէ որ 1լ ա յպանեն զգա յա ր ան քև եր ը , կոբսուելու
Անոնցմէ Համար։ Տի՚ուր է ի Հարկէ լոյսին կո ր ո ւս ա ր ամէն
զանուէր մեր առօրեայ ի բա կան ո ւթ են էն վեր, ա– Համար վերացական աշխաբՀի մր մէք։
գեղեցկոլ– մարդու Համար ալ։ Բայց շատ աւելի մեծ^ գըմ–
պաքինոզ) երու յատուկ ծփանքով մրն ալ թեթեւ չէ նաեւ ոբ կմուրա) ան Վերացական
- բախտութիւն մրն է եվ. բ այսպիսի գրող մր\ն. է
ցած։ Կծկուելով, բռունցքի վե,րածո լելով , բաց– թիւննեիը։ Կ ուռչելու Համար ցամաք իրականոլ
գիրքերուն աչքերէն զրկուոզր։ Կր զգայի այս բոլոբբ^ երբ,
ռւե/ով ու թափառելու/ աջ ու ձախ՝ իր ձեռքերը , թեան՛. Ան կ՝՝աարի վանական ի պէս,
պառկի ք շաբաթներ առաք , 1լրսէբ .
նման քնաշրջիկի մը ձեռքերոլն, կր բացատրէին մէք ու բնապաշտ մրն է նաեւ։ կր սիրէ
տառապանքն ու պրկումները, կր իսօսէին անքուն խոտերուն մէք։ Կ*երգէ գիւ֊ղը ։ է–՝է*–ԳառՒ ^լ մտա կը նախընտրեմ որեւէ մէկ մասր կորսրնւ–
գիշերն երէն ու կր փայփայէին նոյն ատեն կեանք ւորական ։ կ^երգէ Հողէն նոր դո՛ւրս եկած խոնաւ ցնել , բայց ոչ աչքերս . * •
մը, աւելի սիրելի Հիմ՛ա՝ այդքան վախէ ու ցաւէ խիճին Հբճուանքբ մատներ ո լն վբա յ * կբ բա ԼՄնացոալը յաքորդովն
ցատրէ անոր գիտական ճշմարտութիւնը։ Կը սիրէ Ն– ՍԱՐԱՖԵԱ1
ՎԿէ֊
Fonds A.R.A.M
